“Ο πίνακας και ο καθρέφτης” του Χαράλαμπου Μαγουλά

Ημερολόγιο καταστρώματος: μέρα 3^η

Στον  πίνακα  βλέπεις τον άλλο, στον  καθρέφτη  τον εαυτό-σου. Όταν όμως επικρατήσει ο έρωτας, στον καθρέφτη βλέπεις τον άλλο και στον πίνακα τον εαυτό-σου. Εκεί που οι δύο γίνονται ένα, σαν μέταλλα σε ένα φλεγόμενος μάγμα ποιητικής και γλωσσικής πυράκτωσης. 

 

Εσπρέσσο κάλντο:   Χαράλαμπος Μαγουλάς “Ο πίνακας και ο καθρέφτης” εκδόσεις Εστία 2014

 

Ώρα ενάτη: ταξίδι προς την Αθήνα

          Φυσικά, περιμένεις από το πρώτο μυθιστόρημα ενός ποιητή να στηρίζεται στη γλώσσα και να τη χειρίζεται με πολλούς από τους εκφραστικούς τρόπους, τους οποίους μετακομίζει στην πεζογραφία. Βεβαίως, περιμένεις την έμφαση στη λέξη, στο ύφος, στην αίσθηση του συναισθήματος που χτυπά ακαριαία τον αναγνώστη. Κι όντως το προκείμενο έργο δεν παραγνωρίζει τις υφολογικές δυνατότητες της γλώσσας, αλλά συνάμα οικοδομεί μια στιβαρή δομή, ανάλογη με τη μυθιστορηματική-του ταυτότητα.

          Το κείμενο είναι ένα  πολύπτυχο  που ξεδιπλώνεται σταδιακά. Πρώτη “σελίδα”, ο λόγος ενός απολυμένου φιλολόγου που παίρνει από πίσω μια κοπέλλα, την Αλεξάνδρα, και τελικά τη γνωρίζει. Γυρίζεις στη δεύτερη “σελίδα”, ένα θεατρικό έργο, το οποίο παρουσιάζει τον φιλόλογο να εκθέτει τα έργα-του, να φιλονεικεί με τον καλλιτέχνη εαυτό-του και να ξανασυναντά χωρίς να το επιδιώκει την κοπέλα που είχε ακολουθήσει. Το θεατρικό έργο είναι ένα είδος παραβάν, όπου μπήκε ο αφηγητής άνδρας και βγαίνει η αφηγήτρια γυναίκα, η Αλεξάνδρα, η οποία καλύπτει με τον λόγο της την τρίτη “σελίδα”.

          Ο ποιητής Μαγουλάς βοηθά τον συγγραφέα να δώσει χρωματική πολυφωνία στην παλέτα-του: ο γεμάτος περιφραστικές περιγραφές αλλά συλλογιστικά εγκεφαλικός λόγος του αφηγητή δίνει τη θέση-του στον εσωτερικό μονόλογο της αφηγήτριας, που βρίθει κοφτών προτάσεων και καταιγιστικών σκέψεων. Είναι ένας λόγος που στέκεται πιο πολύ παρά περπατάει, που αναμοχλεύει σκέψεις και αισθήματα, αντιδράσεις και συμπεριφορές παρά τις αφηγείται. Έτσι, ο άντρας αφομοιώνεται από τον λόγο της γυναίκας, η ποίηση εγκολπώνεται τον λόγο της αφήγησης, ο εσωτερικός μονόλογος απορροφά την εξωτερική δράση. Η κοινή ζωή του ζευγαριού περνά από το πρίσμα της Αλεξάνδρας και αποκτά λεκτική υπόσταση σε έναν χείμαρρο μεταφορών και συνυποδηλωτικών σχημάτων, σε μια βροχερή σελίδα γεμάτη με τα παιχνίδια της γλώσσας.

          Στο τέλος ο άντρας γράφει στίχους, όπως έκανε από παλιά, και η γυναίκα ένα μυθιστόρημα. Οι δύο φωνές λιώνουν στο ίδιο καμίνι, ανακατεύονται, υπερτερεί η ονειρική, ενίοτε ασύντακτη, ενίοτε άστικτη, φωνή, η φιλμική λήψη που παρακολουθεί σε ταχύτητα τη σκέψη, ένα είδος αυτόματης γραφής, που καταπίνει σκέψεις, βιώματα, όνειρα, ελπίδες, αγωνίες, συναισθήματα.

          Εκεί κάπου ο συγγραφέας έχασε το παιχνίδι και νιώθω ότι κι εγώ ως αναγνώστης έχασα τη δυνατότητα να απολαύσω έως τέλος ένα πολύ καλό βιβλίο. Ενώ ο συγγραφέας ξεκίνησε με εξαιρετικές προσδοκίες και έπλασε μια πολυπρισματική αφήγηση, στο τέλος αφέθηκε στην ποιητική-του ιδιότητα και πρόδωσε τον πεζογράφο που γεννιόταν μέσα-του. Άφησε πίσω-του την πολύ ευφυή δομή που έχτιζε και προσχώρησε σύγκορμος στον μονόλογο μιας σχέσης, η οποία προχωράει σημειωτόν, σε ένα συνεχόμενο γλωσσικό τσουνάμι, που άλλοτε φλυαρεί κι άλλοτε αποκαλύπτει, άλλοτε στοχάζεται κι άλλοτε ομφαλοσκοπείται. Η ίδια η ιδέα δείχνει πολυφωνία, αλλά η ανισομέρεια των λόγων, με την (ποιητική) φωνή της γυναίκας να καταλαμβάνει υπέρμετρα πολύ χώρο, ναρκοθέτησε την όλη σύλληψη.  

[Κορφολόγησα τις φωτογραφίες που στολίζουν την ανάρτηση (ανάμεσα σε πολλές που μου έβγαλε ως επιλογή το google) από τους εξής ιστότοπους: seagrasshome.com, www.theguardian.com, en.wikipedia.org, titbitsonlife.wordpress.com, marisahendrickson.com και imgkid.com]

Πατριάρχης Φώτιος