ΜΜΕ, amagi radio και βιβλίο

Πώς φαντάζεστε μια εκπομπή για το βιβλίο; Αν λ.χ. είχατε τη δυνατότητα να οργανώσετε μια τηλεοπτική ή ραδιοφωνική βιβλιοφιλική εκπομπή, πώς θα χειριζόσασταν τη δυνατότητα που θα σας δινόταν;

            Από τη μία, στην τηλεοπτική εκπομπή υπάρχει ένας μεγάλος δυνάστης και μαζί βοηθός, που καθορίζει και τον τρόπο των βιβλιοπαρουσιάσεων, η εικόνα. Ο τηλεθεατής, που συνήθως δεν είναι έτοιμος να υπομείνει κάτι στη μικρή οθόνη, αν δεν τον κερδίσει η προβολή-του, δεν μπορεί να μένει προσηλωμένος, αν η ουσία δεν συνοδεύεται και από θέαμα. Έτσι, οι περισσότερες εκπομπές που έχουν έως τώρα προβληθεί στα τηλεοπτικά κανάλια και αφορούν τη λογοτεχνία, θέλουν ισχυρή επιμονή και επιμονή για να τις παρακολουθήσεις. Από τον Βασιλικό έως τον Τατσόπουλο κι από τα «Βιβλία στο κουτί» μέχρι δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο, η συνταγή κινούνταν σε γενικές γραμμές στα εξής: συνέντευξη με έναν δυο συγγραφείς, παρουσίαση από κάποιον ειδικό μερικών από τα τρέχοντα βιβλία, θεματικές αναζητήσεις και συνάφειες κ.ο.κ.

            Τι λείπει σε όλα αυτά, αν και υπήρξαν φωτεινές εξαιρέσεις; Η ισχυρή εικόνα που θα καθηλώσει και θα αυξήσει το ποσοστό των τηλεθεατών όχι μόνο στους παθιασμένους βιβλίφιλους αλλά και σε άλλους που θα προσελκυστούν από το θέαμα και θα αγαπήσουν εξ αυτού το βιβλίο. Απουσιάζει η κινηματογραφικότητα του όλου εγχειρήματος, αφού οι γνωστές κατευθύνσεις θα κέρδιζαν, αν συνοδεύονταν από φιλμ που γυρίστηκαν με αφορμή ένα βιβλίο, με πλάνα που αισθητοποιούν τον λογοτεχνικό λόγο, με εικόνες πόλεων ή με ιστορικές σκηνές οι οποίες θα έκαναν πιο οπτική την όλη σύλληψη. Κι ακόμα περισσότερο χρειάζεται ένα γερό σενάριο στο οποίο θα ενσωματωθούν οι ιδέες και θα κάνει τον τηλεθεατή να περνάει από το ένα θέμα στο άλλο με αδημονία. Δύσκολο; Μάλλον.

            Από την άλλη, στο ραδιόφωνο οι απαιτήσεις είναι πιο μετρημένες και γι’ αυτό οι προσδοκίες λιγότερες. Μια εκπομπή βιβλίου θα ακούγεται από τον καναπέ, όπου χαλαρώνεις και ακούς για τη λογοτεχνία με την υπομονή του βιβλιολάτρη, που ξέρει τι να περιμένει. Θα ήθελα βεβαίως κι εδώ ο ραδιοφωνικός λόγος να είναι ελκυστικός, ώστε ο βιβλιόφιλος να μην βαρεθεί και ο τυχαίος ακροατής να δελεαστεί. 

            Librofilo και Booktalks

            Ο πολυδιαβασμένος Librofilo, ιστολόγος του γνωστού ομώνυμου μπλογκ (βιβλιόφιλος και σινεφίλ, όχι ιδιαίτερα τολμηρός στις αναγνωστικές επιλογές-του αλλά με αγάπη για τις κλασικές αφηγήσεις, ωστόσο πολύπλευρος αναγνώστης και ικανός να συνδυάσει λογοτεχνία, μουσική και κινηματογράφο), ανέλαβε μια δίωρη εκπομπή βιβλίου με τον τίτλο “Booktalks”. Η εκπομπή μεταδίδεται κάθε Σάββατο μεσημέρι (14.00-16.00) στα ψηφιακά ερτζιανά του “ράδιο Amagi” και προσκαλεί τους εραστές της λογοτεχνίας να συντονιστούν με την ηλεκτρονική-του διεύθυνση: http://amagiradio.com, ενώ αναρτάται μέσα στην επόμενη της εκπομπής εβδομάδα και στο ιστολόγιο http://librofilo.blogspot.gr, που μπορεί να θεωρηθεί το καλύτερο βιβλιοφιλικό ιστολόγιο στην Ελλάδα με βασικούς προσανατολισμούς στην ξενόγλωσση πεζογραφία.

            Η προσπάθεια κρίνεται πολύπλευρα θετική, πέρα από αυτή καθεαυτή την προβολή του βιβλίου με συνοδεία αγαπημένες μελωδίες και τραγούδια που χαλαρώνουν, ακριβώς σαν αυτά που χρειάζεται κανείς για να διαβάσει ήσυχος και συγκεντρωμένος. Η προσπάθεια αναδεικνύει επιπλέον και τη δύναμη του ιστολογείν που βγαίνει από το οθονικό περίβλημά-του και αποκτά κυριολεκτικά φωνή. Οι συστηματικοί βιβλιοϊστολόγοι έχουν άποψη, διαβάζουν και κρίνουν τη λογοτεχνία, μπορούν να την προβάλουν και να την στηρίξουν, ξέρουν τι είναι ποιότητα, τι καλή λογοτεχνία και τι διεθνοποιημένες τάσεις στο μυθιστόρημα και γενικότερα στον έντεχνο γραπτό λόγο.

            Το περιεχόμενο της εκπομπής ανοίγεται στον ακροατή ως εξής: αποσπάσματα από βιβλία ενταγμένα σε ένα επεξηγηματικό πλαίσιο, αναφορές σε επίκαιρα γεγονότα όπως η βράβευση του κινέζου Μο Γιαν με Νόμπελ λογοτεχνίας, το βραβείο ManBooker, κρίσεις για σύγχρονα βιβλία όπως αυτό της Μπογιάνου με τίτλο “Κλειστή πόρτα” και ειδήσεις για τις τρέχουσες κυκλοφορίες, συνεντεύξεις όπως αυτή με τη Μαρία Ξυλούρη ή τον Δημήτρη Μαμαλούκα, ενημέρωση για νέες κυκλοφορίες, περιήγηση στην αμερικανική ή στην ιταλική λογοτεχνία κ.ο.κ. Και φυσικά, ξαναλέω, μουσική επένδυση που να ενισχύει τη χαλαρωτική διάθεση, ικανή να σε κάνει να ανοίξεις μαχμουρλίδικα ένα βιβλίο. Το δίωρο του Librofilo είναι ποικίλο και πεποικιλμένο, εναλλάσσει λόγο και ήχο, πηγαινοέρχεται από το κλασικό στο σύγχρονο, από το ελληνικό στο ξένο, προβάλλει τόσο το απόσπασμα όσο και την ολοκληρωμένη υπόθεση κ.ο.κ.       

            Τι παρατηρήσεις θα μπορούσε κανείς να κάνει; Τέτοιες που ναι μεν εκφράζουν την υποκειμενική-του μονομέρεια αλλά και την καλοπροαίρετη διάθεσή-του να γίνει όλο και καλύτερο το ήδη καλό εγχείρημα:

            Δεν θα μιλήσω για τα προβλήματα στην αυξομείωση του ήχου, γιατί σε μια ερασιτεχνική προσπάθεια όλοι πρέπει να δείχνουμε ανοχή. Ούτε θα σταθώ ιδιαίτερα στο ξενικό όνομα της εκπομπής, μια μόδα που διαιωνίζεται αναίτια και δημιουργεί την εντύπωση ότι το ξένο είναι και πιο σύγχρονο.

Προσπερνώ αυτές τις προσωπικές εκτιμήσεις. Θα πρέπει όμως να επισημάνω ότι το στήσιμο της εκπομπής, αργό, ράθυμο, απευθύνεται μόνο σε ένα βιβλιόφιλο κοινό που έχει αποφασίσει να ‘πεθάνει’ πάνω στο βιβλίο και όχι στον μέσο ακροατή που θα μπορούσε να δελεαστεί και να ακούσει το δίωρο με ενδιαφέρον. Περισσότερα λ.χ. ηχητικά ντοκουμέντα από ταινίες, από σήριαλ, από άλλες πηγές, ακόμα και λίγο χιούμορ, λίγη παρωδία, θα έκανε το όλο τέμπο πιο μπριόζικο, πιο διεγερτικό. Φυσικά αυτό δεν ξέρω αν κολλάει με τους σοβαρούς και ήπιους τόνους του Librofilo.

            Από την άλλη ως ερασιτεχνική προσπάθεια θα ήθελα (όπως από κάθε προσπάθεια που προσεγγίζει κείμενα και όχι συγγραφείς) να μην δείχνει προτιμήσεις σε φίλους, πραγματικούς ανθρώπους-δημιουργούς που προσελκύουν την προσοχή-του στις προβολές των βιβλίων-τους. Να μην πέφτει δηλαδή στην ίδια παγίδα, για την οποία κατηγορούμε συχνά τους επαγγελματίες κριτικούς.

            Συνήθως δεν μπορώ να παρακολουθήσω την εκπομπή ζωντανά (εκτός από χθες που τα κατάφερα, έστω και όχι όλη), αλλά ο Librofilo την αναρτά στο μπλογκ-του κάποια στιγμή μέσα στην εβδομάδα και δίνει την ευκαιρία σε όλους να την ακούσουν. Η προσπάθεια αξίζει πολλά συγχαρητήρια, γιατί βγάζει το βιβλίο από τη ναφθαλίνη, ανοίγει διαύλους στα ιστολόγια με το ραδιόφωνο και δείχνει τι μπορούν να κάνουν άνθρωποι με μεράκι και γνήσια βιβλιοφιλική διάθεση.

(Μια παρένθεση: αυτοί οι νέοι συγγραφείς είναι τόσο μονόπλευρα προσκολλημένοι στις ξένες-τους επιρροές που αγνοούν την ελληνική παράδοση, σε αξιακό και γλωσσικό επίπεδο; Η γραφή-τους θέλοντας και μη δεν μπορεί να είναι μονόπαντα διεθνιστική, αφού η γλώσσα τους εντάσσει σε ένα λογοτεχνικό σύμπαν που καθορίζεται από τα όποια μεγάλα ονόματα της ελληνικής σκηνής. Αν το αγνοούν, πολύ φοβάμαι ότι ακριβώς γι’ αυτό θα τους απαξιώσει και η γραφή, όπως και οι επόμενες γενιές αναγνωστών και συγγραφέων. Αν δεν διαβάζουν τους παλαιότερους, πώς ελπίζουν ότι θα διαβαστούν οι ίδιοι στο μέλλον; Εκτός κι αν δεν τους ενδιαφέρει το μέλλον, αλλά μόνο το παρόν!).

Καλή συνέχεια στον Librofilo

Πατριάρχης Φώτιος