“Ίσλα Μπόα” του Χρήστου Αστερίου

Πλάνα σε ένα εξωτικό νησί, εικόνες από το παρελθόν δέκα ατόμων από τα πέρατα της γης, συγκλίσεις και αποκλίσεις, πάλη με τον εαυτό, τον άλλο και τη φύση και άλλα πολλά συστήνουν το ψηφιδωτό του νέου μυθιστορήματος του Αστερίου που αξίζει όσο λίγα. 

Καφές με γάλα καρύδας:

Χρήστος Αστερίου

“Ίσλα Μπόα”

εκδόσεις Πόλις

2012 

            Ποιος μπορεί να δει το πανόραμα της διεθνοποιημένης κοινωνίας-μας χωρίς να καταφύγει σε υπερσυσσώρευση μυθοπλαστικών στοιχείων και φόρτο λεπτομερειών μέσα σ’ ένα βαρυφορτωμένο μυθιστόρημα; Αυτό το ερώτημα επιχείρησε να απαντήσει ο συγγραφέας, σχέδιο φιλόδοξο, το οποίο θα μπορούσε εύκολα να τον φέρει μπροστά σε μια μεγάλη αποτυχία, μόνο και μόνο εξαιτίας της μακρόπνοης στόχευσής-του. Και το πέτυχε χάρη σε μια έξυπνη ιδέα: να αποδώσει το παγκόσμιο σκηνικό με την αλληγορία ενός τηλεπαιχνιδιού, το οποίο φέρνει μαζί δέκα άτομα και των δύο φύλων, από διαφορετική ήπειρο, χώρα, κουλτούρα, επάγγελμα, θρησκεία κ.ο.κ.

            Η επιτυχία-του οφείλεται, κατά τη γνώμη-μου, στην εύγλωττη αντιστοιχία των μυθιστορηματικών δεδομένων, που ξεδιπλώνουν μια ευφάνταστη όσο και καλοστημένη ιστορία, και της οικουμενικής πραγματικότητας που αναδεικνύεται άρρητα αν και ξεκάθαρα στα μάτια του αναγνώστη. Όταν η διοργανώτρια εταιρεία φαλιρίζει, δέκα παίχτες μαζί με μερικά στελέχη της παραγωγής αποκλείονται στο νησί του Ειρηνικού και μόνοι, αβοήθητοι και άπειροι προσπαθούν να επιβιώσουν. Η επιβίωσή-τους, ενώ στην αρχή ισοδυναμεί με την ίδια τη φυγή από το παρελθόν-τους, το οποίο αποδίδεται με συνεχείς αναδρομές, και με το τεράστιο χρηματικό έπαθλο, γίνεται σταδιακά παιχνίδι ενάντια στη φύση και φυσικά στον θάνατο.

            Το μυθιστόρημα αποτελεί έναν κόσμο-καθρέφτη που αντικατοπτρίζει ένα κολοσσιαίο γίγνεσθαι, ένα παγκόσμιο σκηνικό που κάνει τη ζωή ζούγκλα και την επιβίωση αγώνα σε ένα γιγάντιο πεδίο που συχνά γίνεται ανεξέλεγκτο. Αυτό το παιχνίδι-αλληγορία συλλαμβάνει καίρια, πιο καίρια από κάθε κριτική στην οποία ανέτρεξα, η Δημητρούλια στην «Καθημερινή» της 3ης/6/2012. Θα ξεκινήσω από τα σημεία που επισημαίνει:

1.      η ιδέα του μυθιστορήματος προέρχεται από την τηλεοπτική κουλτούρα των realities και των παιχνιδιών επιβίωσης, ένα από τα οποία εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη.

2.      η φύση από παιχνίδι, εξωτισμός, επαφή με την οικολογία, γνωριμία με μια άλλη πιο αυθεντική ζωή μετατρέπεται ακούσια σε ζούγκλα, σε επιβίωση, σε αγώνα για να βγουν οι παίχτες από αυτήν και να ξαναγυρίσουν στην ασφαλή αγκαλιά του πολιτισμού!

3.      ποικίλα θέματα της (μετα)νεωτερικής εποχής-μας θίγονται, λιγότερο ή περισσότερο, και αναλύονται μέσα στη δράση: η σχέση του ανθρώπου με τη φύση, η ταυτότητα και οι εσωτερικές συγκρούσεις, ο καπιταλισμός, η αγριότητα, η συλλογικότητα κ.ο.κ.

4.      η ανθρώπινη μοίρα είναι κοινή πέρα από τις όποιες επιμέρους πολιτισμικές διαφορές, μοίρα που ορθώνεται γυμνή μπροστά στο φυσικό περιβάλλον και στο θανατερό του περίβλημα.

5.      η πολυγωνική και πολυδιάστατη γραφή αναδεικνύει και τον τρόπο σύστασης του κόσμου: κάθε συνείδηση βλέπει τον εαυτό-του και μέσω αυτού τους άλλους που βιώνουν τα ίδια αλλά αισθάνονται και σκέφτονται διαφορετικά. 

Τι διαβάζουμε λοιπόν; Μα ένα κειμενικό παιχνίδι αναπαράστασης, όπου τα δεδομένα του σύγχρονου πολυδιασπασμένου και πολυπολιτισμικού κόσμου έρχονται σε σύγκρουση με τον εαυτό-τους αλλά και με τις αρχέγονες δυνάμεις της φύσης και της ζωής. Δέκα ματαιωμένων ζωών άνθρωποι προσπαθούν βρουν διέξοδο στη αναχώρηση από τον εαυτό-τους και στο χρήμα, αλλά το στίγμα της εποχής δεν τους εγκολπώνεται σύμφωνα με το ανθρώπινο σχέδιο κι έτσι μετατρέπονται σε πιόνια (Κουρμουλής, «Αυγή», 27/3/2012). Ο Αστερίου γράφει ένα πολιτικό μυθιστόρημα, όπως επισημαίνει η Χαρτουλάρη («Τα Νέα», 18/2/2012), όπου ένα γνωστό λογοτεχνικό μοτίβο, το νησί των ναυαγών (βλ. τον Ροβινσώνα Κρούσο, τους ‘Ναυαγούς της Πασιφάης’ του Ταμβακάκη κ.ο.κ. -Μαντόγλου, www.bookpress.gr, 25/4/2012), γίνεται μικρογραφία μιας άλλης υπέρτερης εξουσίας, που είναι τα παγκόσμια συμφέροντα, αλλά και τα ΜΜΕ. Το υπαρξιακό παιχνίδι γίνεται παιχνίδι ύπαρξης και σαγηνεύει κριτικούς, αλλά, απ’ όσο καταλαβαίνω, και το κοινό, αφού ο καθένας μπορεί να βρει σ’ αυτό το μυθιστόρημα μια καλοκαιρινή, ενδιαφέρουσα και ζωντανή αφήγηση.

      Ο Κούρτοβικ («Τα Νέα», 12/5/2012) είναι ο μόνος που εξέφρασε δημόσια σοβαρές επιφυλάξεις για τη βαρύτητα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Καταρχάς, παρατηρεί ότι η ατσαλάκωτη γλώσσα των προσώπων δεν ανταποκρίνεται στο ρεαλιστικό πλαίσιο της μυθιστορηματικής παρουσίας-τους. Κι ακόμα περισσότερο που λείπει η γλωσσική πολυφωνία που θα διαφοροποιηθεί έντονα από αφηγητή σε αφηγητή σε μια σκυταλοδρομία που θέλει να δει καλειδοσκοπικά το ίδιο πράγμα. Αποτέλεσμα αυτής της πολυπολιτισμικής ισοπέδωσης είναι η εξωτερική ματιά με την οποία εκλαμβάνουμε τους ήρωες, αν και η σκέψη-τους δίνεται πρωτοπρόσωπα.

      Εντέλει, παρά τη δυνατότητα που είχε ο Αστερίου να απλώσει με μεγαλύτερη ποικιλία τον λόγο και τη «φωνή» των προσώπων-του, καταφέρνει να δώσει την αποσπασματικότητα του κόσμου αλλά και την εναγώνια πάλη του ανθρώπου να ξεφύγει από τα δεσμά-του σε μια κοινωνία που τον κινεί σαν μαριονέτα. Το έργο πέρα από όλα τ’ άλλα είναι και μια πραγμάτευση της ελευθερίας και των ορίων-της.

[Δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο In2life στις 23/7/2012 ]

Πατριάρχης Φώτιος

Christos Asteriou

“Isla Boa”

            Images of an exotic island, of ten people’s past, who come from the ends of the earth, convergences and divergences, wrestling with themselves, the other and the nature, and many more recommend the mosaic of the new novel of Asteriou, which is truly worth it.

            Who can see the panorama of our globalized society, without resorting to fictional accumulation of data and of load details in a jam-packed novel? The author tried to answer this question; it was an ambitious plan, which could easily bring him to a major failure, simply because of the long-term targeting. And it succeeded thanks to a clever idea: to give the world stage with the allegory of a reality TV show, which brings together ten people of both sexes, from different continents, countries, cultures, professions, religions etc.

            The success is due, in my opinion, in an eloquent fictional correspondence of data, which unfurled an imaginative, and a well-presented history, an universal reality that emerges implicitly but clearly in the eyes of the reader. When the organizer goes bankrupt, ten players along with some of the production executives are left shipwrecked on the Pacific island alone and helpless, inexperienced are trying to survive. Their survival, while in the beginning is equivalent of escape from their past, which is attributed with constant flashbacks, and the huge prize money, it becomes progressively a game of survival against nature and of course death.

The novel is a mirror world that reflects a huge scene, setting a world that makes life a jungle and survival a constant combat in a giant field that is often uncontrollable. This game metaphor is captured more crucial in a book review by Dimitroulia, published in "Kathimerini" (3/6/2012), than any other book review which I read. I will start with the points she mentions:

        1. The idea of ​​the novel comes from the television culture of reality TV like survival games, one of which develops in front of the reader.

        2. The nature from game, exotic twist, contact with ecology, and knowledge of an authentic life, is converted into a jungle, a survival game, and a struggle for the players to come out of and to return to the safety of civilization!

        3. Various aspects of our (post)modern era are affected, more or less, and are analysed in the action: the relationship between man and nature, identity and internal conflicts, capitalism, wilderness, collegiality and so on.

       4. Human destiny is common and it goes beyond any individual and cultural differences; fate stands naked in front of the natural environment and ghastly crust.

       5. Polygonal and multidimensional writing show how the world is set up: every consciousness sees itself and the others who live through the same things but feel and think in a different way. 

            So what are we reading? A textual representation of the game, where the data of the modern world that is multi-rupturing and multicultural are in conflict with themselves, but at the same time also with the primordial forces of nature and life. Ten people’s lives which are trying to find a way out from themselves and the money, but the stigma of their era does not encapsulates according to the plan so people become pawns (Kourmoulis, newspaper "Avgi", 03/27/2012). Asteriou wrote a political novel, as is pointed out by Chartoulari (newspaper "Ta Nea" 18/02/2012), where a familiar literary pattern, Castaway Island (see Robinson Crusoe, "The Shipwrecked of Pasiphae” by Tamvakakis and so on –Mantoglou, www.bookpress.gr, 25/4/2012), becomes a miniature of another superior power, which is the world's interests, but also the media. The existential game is a game that seduces not only the critics, but from what I understand, the public as well, since anyone can find in this novel, a summer narrative which is interesting and lively.

            Kourtovik ("Ta Nea", 12.05.2012) is the only one who publicly expressed serious reservations about the importance of this undertaking. First, he observes that the unwrinkled language of the protagonists do not respond to the realistic context of the novel presence. And even more, they lack the linguistic diversity that should vary from narrator to narrator in a relay race who wants to see kaleidoscopically the same thing. The result of this multicultural leveling is the external look that the heroes are seen, although their thoughts are given in the first person.

            Finally, despite the possibility that Asteriou had, to stretch a more diverse speech and the "voice" of the protagonists, he manages to give the fragmentation of the world and the agonizing struggle of man to escape from his chains, in a society that moves him like a puppet. The project beyond everything else is a negotiation of freedom and its limits.

                                                                                   Bookmark