Coffee Hot Shot: “Άνθρωπος σε πτώση” του Ντον Ντελίλλο

Είναι η 11η Σεπτεμβρίου πρόσφορο έδαφος για να γραφεί λογοτεχνία; Φυσικά. Ένα γεγονός που συγκλόνισε την Αμερική αλλά και όλον τον κόσμο, που αποτέλεσε σημείο καμπής για την παγκοσμιοποίηση, που θεωρήθηκε κομβικό σημείο για τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές και τη σύγκρουση των πολιτισμών, κατά τον Huntington. Είναι ανάλογα φαινόμενα όπως ο Δεκέμβρης του 2008 ή η πρόσφατη θανατηφόρα διαδήλωση υλικό για υψηλή λογοτεχνία και πώς θα γίνει αυτό ώστε να μην καταντήσει δημοσιογραφικό ρεπορτάζ;

Don Delillo

“Falling Man”

2007

“Άνθρωπος σε πτώση”

μετφ. Ε. Φρυδά

εκδόσεις Εστία

2010

     Ο Ντελίλλο δεν επιλέγει να μιλήσει με βάση τις μεγάλες αφηγήσεις του παρελθόντος. Με άλλα λόγια δεν εστιάζει στις οικουμενικές συνέπειες του συμβάντος, ούτε στον ισλαμικό κίνδυνο και στη θέση της Αμερικής στον σύγχρονο κόσμο. Τα γεγονότα αυτά περνάνε πολύ ξώφαλτσα. Αντίθετα, ο Αμερικάνος συγγραφέας κατεβάζει την προσοχή στη ζωή καθημερινών ανθρώπων που βίωσαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το σοκ και βρίσκονται στην επόμενη μέρα.

         Για να το πετύχει αυτό, ακολουθεί μια μέθοδο, γνωστή τα τελευταία χρόνια, που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε “εισαγωγική”. Όπως η παραγωγική οδηγεί από το γενικό στο ειδικό, όπως η επαγωγική από το ειδικό στο γενικό, έτσι και η “εισαγωγική” οδηγεί από το έξω στο μέσα, από το δημόσιο στο ιδιωτικό, από το κοινωνικό στο ατομικό. Η οπτική γωνία της αφήγησης εστιάζει στο άτομο και στον τρόπο που αυτό εισπράττει τα κοινωνικά θέματα, στην ψυχοσύνθεση που δημιουργεί η γενικότερη αναταραχή. Έτσι τα εξωτερικά δεδομένα εσωτερικεύονται, μετατρέπονται σε νοητικά ή θυμικά στοιχεία, διαθλώνται μέσα από το πρίσμα της προσωπικής βίωσής-τους. Με αυτόν τον τρόπο, το γενικό-συλλογικό επιμερίζεται και δίνεται όπως προσλαμβάνεται σε ατομικό επίπεδο, ενώ το κέντρο βάρους μεταφέρεται στο μικρό, στο καθημερινό, στο προσωπικό, το οποίο έμμεσα αντανακλά το κοινωνικό.

        Η αφήγηση ακολουθεί πότε τον Κηθ, που βρέθηκε μέσα στους δίδυμους Πύργους και κατέβηκε σώος μέσα από την σκόνη και τη βοή, αλλά ψυχικά τραυματισμένος, και πότε τη Λιάμ, που δούλευε με ανθρώπους που είχαν υποστεί μια ψυχολογική καθίζηση. Οι δύο αυτοί ήταν ζευγάρι, με έναν γιο μάλιστα, ζούσαν όμως χωρισμένοι, ώσπου το γεγονός αυτό έφερε πάλι τον Κηθ στο σπίτι-τους, σε μια αναρίζωση της παλιάς-τους ζωής. Το εύρημα αυτό με έκανε να σκεφτώ πόσο ο άνθρωπος μέσα από τραγικές στιγμές ξαναβρίσκει τον άλλο άνθρωπο για να ανακουφιστεί.

        Το βιβλίο κυλάει πολύ αργά, στέκεται στα καθημερινά, αναθεωρεί πολλές μικρές πλευρές της ζωής, θέτει ξανά υπαρξιακά ερωτήματα, όπως λ.χ. για την ύπαρξη του Θεού και την ηθελημένη ή μη αποχή-του από τέτοιες καταστροφές. Ο αναγνώστης εισπράττει την αφασία, σχεδόν κυριολεκτικά, την οποία ζουν οι χαρακτήρες κι αυτή περνάει μέσα από τη γραφή.

Πατριάρχης Φώτιος