Διηγήματα μνήμες, διηγήματα βιώματα, διηγήματα στάσεις ζωής. Μπορεί το διήγημα να ξεφύγει από το προσωπικό στιγμιότυπο και να αναχθεί σε μια αντιπροσωπευτική θέαση μικρών στιγμών της ζωής;
“Η ελεημοσύνη των γυναικών”
εκδόσεις Καστανιώτη
2009
Είναι ενδιαφέρουσα η ζωή-μου; Για μένα μπορεί να είναι, μπορεί και όχι; σίγουρα όλοι έχουμε ζήσει ακραίες στιγμές, κωμικές ή τραγικές, πρωτότυπες, συναρπαστικές, συγκινητικές κ.ο.κ. Τι κάνει ένας συγγραφέας που θέλει να αξιοποιήσει τα βιώματά-του; συλλαμβάνει αυτές τις ιδιαίτερες καταστάσεις, που άφησαν το μικρό και το μεγάλο στίγμα-τους στο μυαλό-του, και τις αποδίδει με το ταλέντο-του, εξαίροντας το ιδιαίτερο και φωτίζοντας το μικρό αλλά όχι ασήμαντο ίχνος-τους.
Ο Μήτσου δεν κρύβει τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα των διηγημάτων-του. Μικρό παιδί στην Αμφιλοχία κι έπειτα καθηγητής σε σχολεία της Ελλάδας. Μνήμες από παιδικά βιώματα και στιγμές προβληματισμού από την δασκαλική-του πείρα, από τις συναντήσεις με παράδοξους ανθρώπους που ξεφεύγουν από το μέσο όρο, από στιγμιότυπα μιας ενδιαφέρουσας πορείας.
Τι δεν κάνει; Δεν πετυχαίνει να μεταδώσει την αίσθηση ότι κάτι σπουδαίο συνέβη σ’ αυτά, όχι σπουδαίο με την έννοια του κοσμοϊστορικού ή του ιστορικά σημαντικού, αλλά με την έννοια του άξιου λόγου, του μικρού που αξίζει να κοινοποιηθεί και στους άλλους. Διηγήματα που ξεκίνησαν με συγκεκριμένες αφορμές, αλλά που δεν κατάφεραν να πείσουν για την καθολικότητα, τον προβληματισμό, τη συγκίνηση, τη ματιά που βλέπει τα πράγματα και εξάγει συμπεράσματα… Δυο μόνο διηγήματα με άγγιξαν, η “Ελεημοσύνη των γυναικών”, που αναδεικνύει πόσο η γυναικεία παρουσία δίνει ένα άλλο είδος ζωής σε ξεχασμένα σώματα και το “Κρυφό σχολειό”, που αποτυπώνει το δράμα του πατέρα που δεν μπορεί να δει την κόρη-του.
Έχω βαρεθεί να διαβάζω αυτοβιογραφικές ιστορίες, τελείως αδιάφορες σε μένα και στον καθένα, καρπό μόνο των προσωπικών βιωμάτων του συγγραφέα, ο οποίος θεώρησε ότι η αξία-τους είναι μεγαλύτερη και δεν πρέπει να ξεχαστούν. Ζούμε στην εποχή της ατομικής ανάδειξης που καταντά ώρες ώρες εφηβική εμμονή ότι είμαστε το κέντρο της γης.
Πατριάρχης Φώτιος
8 comments:
Καλησπέρα Πατριάρχη,
Ο Μήτσου είναι από τους καλούς πεζογράφους μας - αλλά δεν έχω διαβάσει την τελευταία του δουλειά, και θεωρώ πολύ πιθανόν, με βάση τα όσα λες, να μην έχει το ενδιαφέρον που είχαν οι παλαιότερες συλλογές του.
Το κείμενό σου πάντως μ' έκανε να αναλογιστώ ένα ευρύτερο θέμα: της προσοχής που δίνεται από τα έντυπα σε όλους τους 'αναγνωρισμένους' συγγραφείς, ανεξαρτήτως της ποιότητας του εκάστοτε έργου τους. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι έτσι μειώνονται τα περιθώρια συζήτησης έργων νεώτερων συγγραφέων - είναι επίσης ότι οι παλαιότεροι συγγραφείς έχοντας εξασφαλίσει την προβολή τους έργου τους, δεν υπόκεινται στην κριτική ανάλυση που θα βελτίωνε την ποιότητα των όσων δημοσιεύουν.
Kafeini, εμένα δεν μου αρέσει ως πεζογράφος κι επομένως και σ' αυτό το έργο-του μπορεί να βρεις θετικά δείγματα.
Το ευρύτερο θέμα που θέτεις είναι φλέγον: ο παλιός ξέρει ότι θα συναντήσει, αν όχι την αποδοχή, τουλάχιστον την προσοχή της κριτικής. Ο νέος πρέπει να παλέψει (κι αυτό είναι το σωστό) για να κατακτήσει ανάλογα με την αξία του έργου-του θέση στα έντυπα.
Πατριάρχης Φώτιος
Καλημέρα. Ο Αντρέας Μήτσου κατά τη γνώμη μου έχει πολύ ωραία -ενδιαφερουσα, σύγχρονη, δουλεμένη- γ λ ω σ σ α. Και λειασμένα κείμενα, δεν βλέπεις προχειρογραφίες και φλυαρίες.(Το λέω γιατί εχω διαβάσει από καλούς και αναγνωρισμένους σύγχρονους Έλληνες βιβλία που θα ήταν τέλεια αν είχαν "τσεκουρευτεί" στην επιμέλεια!)
Τα θέματά του τώρα θα πρέπει να είναι πολύ ενδιαφέροντα στο μέσο έλληνα -και ελληνίδα-, καθότι προσδιδει λογοτεχνική αξία στο στενά ιδιωτικό -γάμοι, ερωμένες, οικογένειες, αντίζηλοι κλπ -τόσο που τους δίνει υπαρξιακή διάσταση (Και γιατί όχι; Μήπως η ύπαρξη του μέσου έλληνα αυτή δεν είναι;)
Όσο για το ερώτημα που θέτεις για το πόσο σημαντικά είναι τα "μικρά", προσωπικά το πρόβλημα αυτό δεν το εχω μόνο με τα "αυτοβιογραφικά", αλλά με όλα (δεν εννοώ του Μήτσου) τα διηγήματα, και για αυτό κυρίως δεν μπορώ να γράψω διήγημα: βρίσκω μια ιστοριούλα και μετά λέω, so what? Και την παρατάω!
Για έναν δυνατό συγγραφέα δεν νομίζω πως υπάρχουν μικρά θέματα ,γιατί και τα μικρά και καθημερινά έχουν τέτοια σκιά, έχουν τέτοιες ρίζες που μπορούν να ανδειχτούν σε σημαντικά. Πάντα με προβλημάτιζε το θέμα με τις ενδιαφέρουσες και πολύπλοκες και σπουδαίες με την έννοια της διαφορετικότητας ιστορίες. Σκέφτομαι ότι στην καθημερινότητα των περισσότερων ανθρώπων δεν ύπάρχουν τρομερές ιστορίες... τρομερό είναι η έλλειψη γεγονότων, γεγονότων σημαντικών , τρομερή είναι η επανάληψη του προγράμματος...
Αθηνά συμφωνώ θεωρητικά, αλλα μου προκύπτει το εξής ηθικό ερώτημα: εχω δικαίωμα ως συγγραφέας να εμφανίζω ένα μικρό θέμα ως σημαντικό; μήπως έται απλώς ενισχύω την ..υστερία;
από την άλλη, ευτυχώς (για μένα:)) είμαι ..πεισμένη ότι τα θεματα που θεωρώ σημαντικά (η εκμετάλλευση του ανθρώπου, η προσπάθεια για αγάπη και φιλία, η μόρφωση, η τέχνη) είναι όντως πολύ σημαντικά!
τέλος υπάρχει και η αντίθετη άποψη, που λέει ότι ένα "μεγάλο" θέμα απλώς "φωνάζει" αβανταδόρικα και μπερδεύει (κάνει το εργο να φαίνεται πιο καλό από ό,τι είναι).
Αλλα΄, εδώ τσουπ ξεφυτρώνει κι άλλο ζητηματάκι: τα θέματα που είναι μεγάλα αλλά ακόμα δεν το εχουμε δει! (υπάρχουν;)
φτου! πάω να στολίσω το χριστουγεννιάτικο δέντρο, να συνέλθω!
Α, ώστε στολίζεις ακόμα δέντρο.. Να ένα θέμα που το δούλεψα χρόνια στο μυαλό μου. Και όσο τα παιδιά ήταν μικρά το έκανα για τη χαρά των παιδιών.. Τώρα δεν μπορώ να να το κάνω για τη χαρά τη δική μου. Μάλλον δεν με εκφράζει όλο αυτό το τζέρτζελο με τα φωτάκια τα στολίδια..ϊσως είναι και τα παιδικά βιώματα. Ήπειρος ΄65.Τίποτα το ψεύτικο. Χιόνια στις κορυφές των βουνών και παραμονές χριστουγέννων ο θρήνος των γουρουνιών καιτα σοκάκια του χωριού πλυμμύριζαν φρέσκο αίμα, και η ομίχλη που τέτοιο καιρό ανέβαινε κάθε μέρα από το ποτάμι έπαιρνε κάτι από το κόκκινο του αίματος... Κι εμείς τα μικρά κορίτσια που δεν αντέχαμε τους επιθανάτιους θρήνους των γουρουνιών και χαϊδεύοντας αρκούντως την υπάρχουσα ή αποδιδόμενη σε μας ευαισθησία παίρναμε τα όρη και τα βουνά τη μέρα κείνη..και την επομένη όταν πια τα εγκλήματα έίχαν τελειώσει τρώγαμε με μεγάλη όρεξη το νοστιμότατο σφαγμένο γουρούνι..
Τώρα ,,Το έγκλημα που κρύβεται πίσω από κάθε γιορτινό τραπέζι τελείται κάπου μακριά, τόσο απομονωμένα που μπορούμε να πιστεύουμε και πως δεν γίνεται..Και αθώοι και ωραίοι τρώμε του σκασμού....
Ξέφυγα του θέματος ε;..Ίσως λόγω των ημερών.
Μικρό ή μεγάλο θέμα είναι αυτό, κατά τη γνώμη-μου, αυτό που φαίνεται μέσα στο κείμενο σημαντικό ή ασήμαντο, αυτό δηλ. που η πλοκή και η ατμόσφαιρα, η συνείδηση του αφηγητή εξυψώνει ή περιορίζει.
Το ζήτημα με τον Μήτσου (και με πολλούς ανάλογα σκεπτόμενους) είναι ότι θεωρούν και δείχνουν ως σημαντικό το ιδιωτικά βιωμένο. Γι' αυτό μίλησα για "εφηβικό εγωκεντρισμό", με την ψυχολογική σημασία του όρου. Ζούμε τη γενιά του ιδιωτικού, εφόσον έχουν πάψει να γίνονται αντικείμενο πραγμάτευσης οι κατά μεταμοντερνισμό "μεγάλες αφηγήσεις".
Πατριάρχης Φώτιος
Καλημέρα. Αθηνά, εδωσες το σχεδίασμα ενός πολύ ενδιαφέροντος διηγήματος! Η σφαγή πράγματι τώρα γίνεται μακριά...
(αλλά η χοληστερίνη και η στεφανιαία εκδικείται!)
ναι, στολίζω δέντρο. Για πάρτη μου. Δεν ειναι πιο ψευτικο από όλα τα άλλα γυρω μας...
Πατριάρχη, καπως έτσι.
Post a Comment