Με ολίγη ή ναι και όχι: Μαρλένα Πολιτοπούλου

“Η μνήμη της πολαρόιντ”
εκδόσεις Μεταίχμιο
2009

       Τι μπορεί να μας προσφέρει ένα ακόμη μυθιστόρημα για τον Εμφύλιο; Πώς μπορεί να δέσει η ιστορική μνήμη με το αστυνομικό αίνιγμα; Είναι δυνατόν να κρατηθεί το ενδιαφέρον με την ταχύτητα της αστυνομικής δράσης και ταυτόχρονα να εγερθεί ο προβληματισμός πάνω στις διαμάχες του παρελθόντος που σημαίνει στοχασμό και αναθεώρηση;

      Πώς μπορεί κανείς να πραγματευθεί τον Εμφύλιο; α) με ένα αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα που αναφέρεται στην περίοδο εκείνη, β) με ένα μυθιστόρημα-μαρτυρία που αναμοχλεύει εκ των υστέρων βιώματα ζώντων.

Η Πολιτοπούλου, που είναι γνωστή για τα αστυνομικά-της μυθιστορήματα και διηγήματα, επιλέγει έναν άλλο τρόπο, πιο επίκαιρο αισθητικά και πιο κοντά στις αναζητήσεις του Έλληνα αναγνώστη του 2009. Τώρα επιχειρεί να συγγράψει ένα πολύ πιο απαιτητικό κομμάτι, το οποίο συνδυάζει αστυνομική και ιστορική έρευνα, παρόν και παρελθόν, σύγχρονη ζωή και παλαιικές σκέψεις. Κατά τη γνώμη-μου το καταφέρνει αρκετά καλά.

        Αφενός στήνει την όλη πλοκή πάνω σε τρία χρονικά επίπεδα: το 2006, όπου ο γιος παλαιού αστυνόμου βρίσκει τα αρχεία με τις ανεξερεύνητες υποθέσεις, μία εκ των οποίων αναφέρεται στο 1976. Τότε σκοτώνεται σε σήραγγα στο Πήλιο παλαιός δεξιός, ο οποίος δούλευε ως μάγειρας στο σπίτι αριστερών. Η ιστορία βέβαια έχει προϊστορία από τα χρόνια του Εμφυλίου, και συγκεκριμένα το 1946. Έτσι με δύο τριαντακονταετίες γεφυρώνεται όλη η μεταπολεμική περίοδος και οι επιπτώσεις της «αδελφικής» σύρραξης που συγκλονίζει ακόμα και σήμερα την ελληνική ιστορία.

        Αυτού του είδους πλέον τα μυθιστορήματα δεν αναζητούν ευθύνες στην αριστερή ή στη δεξιά παράταξη: αφήνουν την αίσθηση ότι όλοι έκαναν τα δικά-τους λάθη και δεν έχει πια αξία να μένουμε μονόπλευρα στη μία ή στην άλλη αλήθεια. Αυτό βέβαια μέχρι ενός σημείου είναι λήθη, μέχρι ενός σημείου αμνηστία και μέχρι ενός σημείου ισοπέδωση. Ας τα βρουν οι ιστορικοί αυτά…

        «Η μνήμη της πολαρόιντ» εστιάζει στα μικρά ανθρώπινα δράματα, κυρίως των παιδιών που έμειναν ορφανά και ο αφανής θείος Γιώργης ανέλαβε κρυφά απ’ όλους, με κίνδυνο τη δική-του υπόληψη, να τα σώσει με μελετημένες υιοθεσίες, ενώ όλοι είχαν πλέον την εντύπωση πως είχε πάψει να έχει οποιαδήποτε κομματική δράση και κοιτούσε μόνο την καλοπέρασή του. Έτσι, πίσω από το αστυνομικό μυστήριο και την ιστορική αναμόχλευση, το κέντρο του έργου είναι το παιδί, το παιδομάζωμα, οι παιδουπόλεις, η Αφρική και η τύχη των παιδιών εκεί. Αλλά και το τέχνασμα με τη διπλή ταυτότητα, μάλλον τις πολλαπλές διπλές ταυτότητες, αποβαίνει αποτελεσματικό, καθώς το τέλος, παρόλο που δεν το αναμένουμε με αγωνία, έρχεται βάσει σαφών οργανωτικών κατευθύνσεων.

        Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο έργο, που αφήνει τον αναγνώστη με την πληρότητα μιας ανάγνωσης πέρα από την επιφάνεια του αστυνομικού και την βαρύτητα του πολιτικού.

Πατριάρχης Φώτιος