Χυμός σταφύλι: μικρές γουλιές επικαιρότητας

Ιερές αγελάδες και αν-ίερες κατίνες

1. Υπάρχουν Ιερές αγελάδες στον χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας; Υπάρχουν ονόματα που απολαμβάνουν ιδιαίτερης μεταχείρισης από την κριτική ή /και από το κοινό, μόνο και μόνο λόγω του ονόματός τους; Ας κάνουμε μία διάκριση:
-Το κοινό χρειάζεται έναν βασικό κεντρικό άξονα για να πατήσει. Επομένως, αν έχει διαβάσει το βιβλίο του Χ συγγραφέα και το χάρηκε, θα ξαναγοράσει το επόμενό του με υψηλές προσδοκίες και μάλλον θα τον κρίνει πιο επιεικώς από έναν άγνωστο. Παράλληλα, προτιμά να «ακουμπήσει» τα χρήματά του σε ένα γνωστό όνομα από ανασφάλεια μήπως αυτά πάνε χαμένα αν τα “επενδύσει” σε ένα άγνωστο. Σ’ αυτό ευθύνεται και η μόδα-μίμηση-μαζοποίηση που σαν τις διαφημίσεις προωθεί το φημισμένο πρόσωπο και όχι το αφανές αλλά ίσως ποιοτικότερο. Φυσικά το ευρύ κοινό δεν θα ακούσει τις φωνές της κριτικής, αλλά είτε θα στηριχτεί στο κύρος του συγγραφέα ή θα εμπιστευτεί τον φίλο και τον κύκλο του αναδεικνύοντας μπεστ-σέλλερ.
-Οι κριτικοί τώρα θα βάλουν στα προς ανάγνωση σίγουρα τα έργα ενός καταξιωμένου δημιουργού και συχνά θα γράψουν γι’ αυτόν, ασχέτως αν θα είναι θετικοί ή αρνητικοί: συχνά το δεύτερο το πασπαλίζουν με σκόνη διπλωματίας. Αυτό το κάνουν από τη μία γιατί έχουν παρακολουθήσει την πορεία του ως τώρα, έχουν δηλαδή μία σταθερά, και με κριτήρια την προϊστορία του μπορούν να εκτιμήσουν (;) καλύτερα το ανά χείρας έργο. Από την άλλη, δεν θέλουν να απόσχουν από την όποια συζήτηση προκύψει για τον αναγνωρίσιμο συγγραφέα –ξέρουν δηλαδή ότι και οι άλλοι συνάδελφοί τους θα κινηθούν ανάλογα- και έτσι επιδιώκουν να αφήσουν το στίγμα τους για κάθε λογοτέχνη που θα απασχολήσει την (κριτική) κοινή γνώμη, τα βραβεία κ.ο.κ. Φυσικά δεν μιλάμε για την αξία του έργου αλλά για το φορτίο που κουβαλά το όνομά του…
Ιερές αγελάδες λοιπόν παρεισφρέουν στα πολιτιστικά χωράφια και στρογγυλοκάθονται, κυκλοφορούν ελαφρά τη καρδία τα έργα τους επαναπαυόμενες στην αίγλη του παρόντος, λειτουργούν ως κατεστημένο τόσο στο τουπέ του θρόνου τους όσο και στη συνείδηση του κοινού-κριτικών. Αποτέλεσμα: πολλοί καλοί συγγραφείς να εκδίδουν αποτυχίες, επειδή ξέρουν υποσυνείδητα ότι θα κριθούν πιο επιεικώς… τουλάχιστον προς το παρόν.
2. Οι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου, όπως θα περίμενε κανείς να είναι οι κριτικοί, σφάζονται σαν διανοούμενες κατίνες. Κι όποιος νομίζει ότι μόνο στα μεσημεριανάδικα της τηλεόρασης θα δει καυγάδες και ειρωνικά κονταροκτυπήματα, γελιέται. Αρκεί να διαβάσει την απάντηση του Κούρτοβικ στον Ζήρα και την ανταπάντηση του δεύτερου στον πρώτο στο περιοδικό «διαβάζω» (τεύχος Φεβρουαρίου): φιλοφρονήσεις καφενείου, ειρωνικές ατάκες, μπηχτές και προσωπικές επιθέσεις, λογοτεχνικό ύφος και καυστικά σχόλια. Η όλη συζήτηση ξεκίνησε από την κατηγορία του Δ. Κούρτοβικ ενάντια στους Χατζηβασιλείου, Κοτζιά και έμμεσα στον Ζήρα ότι είναι το κατεστημένο και κινούν μηχανισμούς προώθησης μιας μίζερης λογοτεχνίας, υποτασσόμενοι παράλληλα στους επίσημους θεσμούς. Ο Αλ. Ζήρας απάντησε στο «διαβάζω» (τεύχος Ιανουαρίου) [είχε προηγηθεί η απάντηση Χατζηβασιλείου στην «Ελευθεροτυπία»] και τώρα βλέπουμε τη συνέχεια της “γιόστρας”, ενώ στα «Νέα» του Σαββατοκύριακου (7/1/2009) ο Κούρτοβικ συνεχίζει τα επιχειρήματά του για το καρτέλ κριτικών.
ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΜΕ ΕΝΟΧΛΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΕΙΝΑΙ Ο ΤΡΟΠΟΣ: όπου ο καθένας προσπαθεί να επιχειρηματολογήσει, συσσωρεύει ταυτόχρονα μια πληθώρα ειρωνειών και προσωπικών σχολίων που κατεβάζουν το επίπεδο και μας κάνουν να σιχτιρίζουμε την πνευματική ελίτ και άλλα φούμαρα.
3. Η Λώρη Κέζα συντηρεί έναν πολύ ενδιαφέροντα ιστότοπο (www.keza.gr), όπου εκτός από τις πρόσφατες συνεντεύξεις και βιβλιοπαρουσιάσεις που δημοσιεύει (μερικές από αυτές και στο «Βήμα»), αναρτά σχόλια γύρω από τον χώρο του βιβλίου με ειδήσεις και κουτσομπολιά. Δημοσιογράφος γαρ αναλαμβάνει εσχάτως και ρεπορτάζ όπως για τα δέντρα που έκοψε ο Κακλαμάνης ή για το στυλ της Παπαρήγα. Η εξειδίκευση πλέον είναι πολυτέλεια;

4. Έτος Γιάννη Ρίτσου φέτος. Ελπίζω η μνήμη του και η αξία του έργου του να αναδειχθούν με την προβολή των στίχων του και όχι με την αγιοποίηση του προσώπου του, όπως συμβαίνει συνήθως.

Πατριάρχης Φώτιος