δε(κατα) και ψηφιακός λόγος

Έρευνα: λογοτεχνικά ιστολόγια

Στα τέλη του 2008 δέχτηκα από την κα. Τιτίκα Δημητρούλια ηλεκτρονική πρόσκληση αφενός να απαντήσω σε μια σειρά ερωτήσεων γύρω από το ιστολογείν κι αφετέρου να συμμετάσχω σε μια εκδήλωση γύρω από αυτό. Και τα δύο τα οργάνωνε μαζί με την Μπέκη Μπλούμ για το περιοδικό δε(κατα). Δυστυχώς, η τεχνολογία μάς πρόδωσε και οι ερωτήσεις έφτασαν πολύ αργά, με αποτέλεσμα να έχει κλείσει το τεύχος 16 (Ιανουάριος 2009), που αφορούσε τον ψηφιακό λόγο. Ωστόσο έγραψα τις απαντήσεις μου, οι οποίες θα διαβάζονταν στην εκδήλωση του περιοδικού στις 16.12.2008, αν δεν απατώμαι. Έτσι μαζί με τoυς ιστολόγους Ναυτίλο (alexis.chryssanthie.blogspot.com) Λάμπρο Σκουζάκη (pandoxeio.wordpress.com), Δημήτρη Αθηνάκη (athinakisdimitris.wordpress.com), Δημήτρη Παστάκα (poiein.gr) και Λιμπρόφιλο (librofilo.blogspot.com) θα περιλαμβανόμουν στο τρέχον τεύχος. Ιδού οι απαντήσεις:

1. Τα ιστολόγια, ως κατεξοχήν χώροι αυτοέκφρασης και αυτοπαρουσίασης, ασχολούνται, αυτονόητα, και με τη λογοτεχνία. Για ποιους λόγους γοητευτήκατε προσωπικά από το νέο μέσο;

Πάντα ένιωθα την ανάγκη να καταγράφω τις αναγνωστικές μου εμπειρίες, για να τις θυμάμαι αργότερα σαν ένα ημερολόγιο αναγνώσεων. Με αυτόν τον τρόπο κάθε βιβλίο δε διαβάζεται και φεύγει, αλλά μένει σε μια μικρή ή μεγάλη καταγραφή, διασώζοντας τις εντυπώσεις που μου άφησε –μέσα στην προσωπική μου ιστοριογραφία. Με το ιστολόγιο, όχι μόνο διασώζω τις σκέψεις μου με αφορμή βιβλία ή άλλα συμβάντα στο χώρο του βιβλίου και τις μοιράζομαι με άλλους, αλλά ακόμη περισσότερο δέχομαι σχόλια σε ένα είδος διαλόγου.

2. Θεωρείτε ότι τα ιστολόγια έχουν περάσει σε μια διαφορετική φάση; Μια φάση ενδεχομένως ενηλικίωσης; Συμβαδίζουν οι εξελίξεις στο διεθνές πεδίο με τις αντίστοιχες στο ελληνικό;

Το διαδίκτυο ως μορφή παγκοσμιοποίησης ακολουθεί τις εξελίξεις πιο γρήγορα απ’ ό,τι άλλες μορφές λόγου. Ενηλικίωση σημαίνει σταθερή παρουσία κι όχι μια ενθουσιώδης έναρξη χωρίς συνέχεια, ενασχόληση με το βιβλίο με όρους κοινοποίησης και όχι προσωπικού ημερολογίου, διαμόρφωση ενός ιστού όπου υπάρχουν επισκέπτες και παράλληλα ο ιστολόγος επισκέπτεται άλλα ιστολόγια σε μια μορφή πολλαπλής επικοινωνίας. Όλα αυτά τα βλέπω. Δεν βλέπω ωστόσο μεγάλη απήχηση, παρά μόνο σε πολιτικοειδησεογραφικά μπλογκς, τα οποία –κατά τη γνώμη μου- δεν είναι μπλογκς, είναι ηλεκτρονικές εφημερίδες χωρίς ουσιαστική διάδραση. Από την άλλη, αν ωριμότητα σημαίνει το ότι πλησιάζουν τα ΜΜΕ (ποικιλία, πολυφωνία, καταγραφή και σχολιασμός της επικαιρότητας, διαπλοκή λ.χ. μπλόγκερς και συγγραφέων, κουτσομπολιό κ.ο.κ.), τότε ναι, έχουν ωριμάσει αρκετά!

3. Αν διαπιστώνετε μια εξέλιξη στην πορεία των ιστολογίων, πώς την ορίζετε σε σχέση ειδικότερα με τα λογοτεχνικά ιστολόγια και τον περί βιβλίου λόγο;

Λίγο πολύ απάντησα προηγουμένως. Εξειδικεύομαι λοιπόν στο τελευταίο σκέλος που αναφέρεται στο βιβλίο. Ο κυβερνοχώρος δίνει τη δυνατότητα να δημιουργηθούν ιστο-λέσχες ανάγνωσης, να ανταλλάξουν οι αναγνώστες απόψεις, να γίνει ο ένας αναγνώστης μεσάζων –που παρουσιάζει το λογοτεχνικό έργο ενθαρρύνοντας ή αποτρέποντας την αγορά του. Είναι μια ζωντανή κυψέλη γνωμών, οι οποίες όσο πιο στιβαρές ξεκινήσουν από τον ιστολόγο τόσο πιο ποιοτικά σχόλια γεννούν σε μια διαρκή ενασχόληση και προβληματισμό για το βιβλίο. Η λογοτεχνία έτσι βγαίνει κερδισμένη, αφού όχι μόνο διαφημίζεται αλλά και σχολιάζεται πολλαπλώς. Η ανταπόκριση δεν είναι πλέον στα χέρια μόνο των κριτικών, αλλά και όλων εμάς που γινόμαστε ερασιτέχνες δημοσιογράφοι, συνήθως αντιδρώντας στον ακαδημαϊσμό των πρώτων.

4. Θεωρείτε ότι τα προβλήματα που καταγράφονται σε επίπεδο ηθικής και δεοντολογίας στα ιστολόγια, των λογοτεχνικών συμπεριλαμβανομένων, οφείλουν και/ή μπορούν να ρυθμιστούν; Και με ποιο τρόπο;

Δύσκολη η απόφαση. Παρόλο που διατηρώ ψευδώνυμο μπλογκ και πιστεύω στην ελευθερία γνώμης, παρόλο που δεν έχω αποφύγει τις αστοχίες και εις βάρος προσώπων, υποστηρίζω ότι η ανεύθυνη (σκόπιμη) λασπολογία είναι δεινό. Αν μπορεί να εξαλειφθεί με μέτρα που δε θα περιορίσουν την ελευθερία, αυτό δεν το ξέρω. Πρεσβεύω ωστόσο ότι τα ιστολόγια κερδίζουν σε φήμη και σε αξία στην πράξη, στη συνείδηση των αναγνωστών τους, στη σταθερότητα των απόψεών τους και όχι στην περιστασιακή εντυπωσιοθηρία. Με άλλα λόγια, το ίδιο το κοινωνικό σύστημα θα αξιολογήσει όσα γράφονται· μήπως οι ειδήσεις και τα σχόλια που διαρρέουν από τις εφημερίδες ή τους τηλεοπτικούς σταθμούς είναι λιγότερο στρεβλά και ηθελημένα παραποιημένα;

5. Μιλήστε μας για τα θετικά που αποκομίσατε από τη συμμετοχή σας στη νέα αυτή μορφή επικοινωνίας και μοιράσματος, στη συγκρότηση της «συλλογικής νοημοσύνης» όσον αφορά τον περί λογοτεχνίας λόγο.

Κέρδισα την εγρήγορση στο να παρακολουθώ πιο στενά το χώρο του βιβλίου, να διαβάζω και να γράφω (άρα και να σκέφτομαι καλύτερα) για λογοτεχνικά έργα και να προσπαθώ να είμαι αντικειμενικός και καίριος, γιατί όλες αυτές οι σκέψεις ανοίγονται στο ευρύ κοινό. Αποκόμισα χρήσιμα σχόλια από τους θαμώνες του Βιβλιοκαφέ που κινητοποίησαν το μυαλό μου, με έκαναν να ξανασκεφτώ τις απόψεις μου και να ελέγξω πιο αυστηρά τα (αναγνωστικά) πιστεύω μου. Έμαθα για ποιοτικά αναγνώσματα που δεν τα είχα υπόψη, είδα άλλες οπτικές γωνίες που δεν είναι καθόλου κατώτερες ευφυών συλλήψεων της κριτικής, άνοιξα τον κύκλο των ψηφιακών «φίλων» μου με τους οποίους συζητώ σαν σε …καφέ τα νέα της ελληνικής και ξένης πεζογραφίας.

Ευχαριστώ για την πρόσκληση

Πατριάρχης Φώτιος