Χυμός από τροπικά φρούτα

ΜΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Συνεχίζοντας τη σκέψη από το προηγούμενο σημείωμά μου, θέλω να μεταφέρω εδώ ένα κείμενο της Όλγας Ροζάνοβα, μια σύντομη διακήρυξη του 1918. Την αντιγράφω γιατί πιστεύω ότι μπορεί να μας βοηθήσει να σκεφτούμε εκείνο το απαραίτητο (και πολύ συχνά αφελές) θράσος που οφείλει να έχει η νέα τέχνη, και εγώ το ονομάζω: επωφελή αναίδεια. Γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο θλιβερό από μια τέχνη που, από τον φόβο της αποτυχίας, καταντά να περιμένει πειθήνια πότε θα διαδεχτεί βιολογικά την προηγούμενη γενιά στην καρέκλα της αυθεντίας (αυτό που ο Μπουρντιέ ονομάζει στους «Κανόνες της τέχνης»: θεσηληψία).

Όλγα Ροζάνοβα, Φωτιά στην πόλη, 1916.


***

Η ΤΕΧΝΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Προς το καλύτερο ή το χειρότερο, πάντως ο άνθρωπος αλλάζει, ο κόσμος αλλάζει. Και κάθε εποχή, παρουσιάζοντας το νέο της πρόσωπο, παρουσιάζει και τη νέα τέχνη.

Οι κριτικοί σηκώνουν τα χέρια τους με δυσπιστία, αλλά αργά ή γρήγορα την αναγνωρίζουν. Το κοινό την αντιλαμβάνεται κάπως νωρίτερα. Οι κριτικοί όμως έχουν την εντύπωση ότι συμβάλλουν σε αυτό.

Παρ’ όλα αυτά οι κριτικοί φοβούνται για καιρό ακόμη. Δεν έχουν εμπιστοσύνη.

Είναι φοβερό όταν η ψυχή είναι γέρικη.

Όταν δεν υπάρχει πίστη στο μέλλον.

Όταν από όλες τις γωνιές, από όλες τις σκονισμένες ντουλάπες και τα παλιά μεγάλα βιβλία, μας κοιτάζουν αυστηρά οι μορφές των νεκρών και μας φοβερίζουν.

Το παρελθόν είναι επινοημένο και κατοικείται από τις νεκρές ψυχές. Εκκινήσεις και σταματήματα της μηχανής.

Πώς να δημιουργήσει κανείς γυρίζοντας το κεφάλι του προς τους περασμένους αιώνες;

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από τη δίψα για την ελευθερία, τη νοσταλγία για την ελευθερία, τη δίψα των ανθρώπων να δουν τον κόσμο μεταμορφωμένο.

Η τέχνη μας σπάει τα παλιά πλαίσια και τολμά.

Ο συντηρητισμός έχει κάνει νόμο την περιοδική δηλητηρίαση του καινούργιου.

Θα είχε κανείς την εντύπωση ότι ο πολύπλευρος χαρακτήρας της τέχνης, η ικανότητά της να μεταβάλλει τη μορφή της και να φέρει νέα πίστη πρέπει να προκαλεί έκπληξη και χαρά.

Θα είχε κανείς την εντύπωση ότι ένας καλλιτέχνης-νεωτεριστής πρέπει να είναι αποδεκτός ως θαρραλέος θαλασσοπόρος, ως αγαπητός επισκέπτης.

Τι διαπιστώνουμε όμως εμείς; Το υποκριτικό χτύπημα στον ώμο ή την απαίσια δυσπιστία, τον χλευασμό.

Σιγοψιθυρίζουν: εάν αναγνωρίσει κανείς τους νέους, μπορεί και να σηκώσουν κεφάλι.
Φοβάστε τα πάντα εσείς που οι ψυχές σας έχουν γεράσει και γεμίσει μοχθηρία.

Δεν φοβούνται όμως εκείνοι που εκτιμούν το παρόν περισσότερο από το ωραίο παρελθόν.

Ό,τι και να ήταν το παρελθόν, είναι νεκρό.

Ό,τι και να είναι το παρόν, είναι ζωντανό, είναι η πηγή των ελπίδων και των προσδοκιών.

Η τέχνη δεν περιορίζεται στην τεχνική. Όσο κι αν φαίνεται φοβερή η εποχή μας σε σας τους δειλούς, η τέχνη τόσο ψηλότερα στέκεται, όσο περισσότερο ανταποκρίνεται στον χαρακτήρα της.

Η επιβεβαίωση, η βάση της, βρίσκεται στη σφαίρα των αντικατοπτρισμών που ασταμάτητα εμφανίζονται.

Όλγα Ροζάνοβα
Περιοδικό ΑΝΑΡΧΙΑ, Νο 91
Αγία Πετρούπολη, 1918

***

Όλγα Βλαντιμίροβνα Ροζάνοβα
(1886 – 1918)

Ορίστε λοιπόν το έναυσμα που μας δίνει η Ροζάνοβα. Ας μην βιαστούμε όμως να βγάλουμε συμπεράσματα και να κάνουμε αναγωγές. Όχι προτού αναλογιστούμε τον τρόπο με τον οποίο η Ρωσική Πρωτοπορία επιχείρησε να πραγματοποιήσει τη ρήξη της με τον ακαδημαϊσμό. Προτού ζυγίσουμε τι κατάφερε, πού απέτυχε, και τι μας κληροδότησε. Γιατί, όπως και σε οτιδήποτε άλλο αφορά τη σκέψη, τα γρήγορα συμπεράσματα αγνοούν την πολυπλοκότητα των πραγμάτων, και διολισθαίνουν με ευκολία στην ανιστορική κοινοτοπία.

Κάτια
31/9/2006