Μεταξύ της εξωγενούς χρηματοδότησης
και της ενδογενούς αυτάρκειας, οι άνθρωποι της υπαίθρου γνωρίζουν ότι η γη
είναι καλύτερη τροφός από κάθε ξένο. Λίγο ζουμί πετεινού, λίγες δόσεις δηλαδή
φυσικών φαρμάκων, είναι αρκετό για να θεραπευτεί ο Έλληνας από τον ιό της
κινδυνολογίας που δηλητηριάζει ψυχές και σώματα. Η έξοδος από την κρίση,
φωνάζει ο χιώτης ακτιβιστής, είναι η επανασύνδεση με τη φύση.
Καφές με
κουλουράκι:
Γιάννης Μακριδάκης
“Το ζουμί του πετεινού”
εκδόσεις Εστία
2012
Τι
μπορεί να αντιπροτείνει κανείς στην οικονομική κρίση; Ποιον τρόπο ζωής και ποιο
πρότυπο βίου, ώστε να αποφύγει τον οικονομικό μαρασμό αλλά κυρίως την
ψυχολογική κατάρρευση, στα πρόθυρα του κλονισμού; Για έναν άνθρωπο της πόλης, η
λύση είναι αδιέξοδο που περιορίζει τις κινήσεις στα όρια της αυτοσυγκράτησης
και της ανακύκλωσης της οργής και της αγανάκτησης. Μα για έναν άνθρωπο της υπαίθρου ο τρόπος ζωής είναι μπροστά στα
μάτια-του.
Ο
Μακριδάκης έρχεται να γράψει άλλη μια νουβέλα παπαδιαμαντικών απόηχων, βγαλμένη
δηλαδή από τα καλούπια της ηθογραφίας, μιας
νεο-ηθογραφίας που εκθειάζει τη φύση και τη ζωή σ’ αυτή την οποία και αντιπροτείνει
απέναντι στα δεινά του σύγχρονου πολιτισμού. Ο ήρωάς-του λοιπόν ζει εκούσια
στην απλότητα αλλά και στον πλούτο της φύσης, αφού μπορεί μόνος-του, στο κτήμα
που κληρονόμησε από τον παππού-του, να ζει με τη γυναίκα-του, να νέμεται τα
ελέη του Θεού, να διατηρεί την ταβέρνα-του με τις νοστιμιές που με μεράκι
φτιάχνει και να τις μοιράζει πλουσιοπάροχα σε όσους ανέβουν εκεί πάνω. Η αυτάρκεια που προσφέρει η φύση, η
μακάρια ζωή, απλή, λιτή αλλά και γενναιόδωρη, τα ζουμερά περβολικά, τα
δυναμωτικά ζώα, τα νόστιμα φρούτα είναι
η απάντηση στην καταναλωτική μανία του Νεοέλληνα.
Κι
όταν έλθει η κρίση, αυτή η κρίση που διατυμπανίζεται στα κανάλια και
προβάλλεται σαν τη Δευτέρα Παρουσία, σαν τον Αρμαγεδδώνα που θα σαρώσει τα
πάντα, ο Παναγής και η γυναίκα-του η Θεοδοσία θα μείνουν έξω από αυτή τη
λαίλαπα όσο μπορούν και θα συντηρούν το κτηματάκι-τους. Μπορεί πρόσκαιρα να
κλονίστηκε από τη διαφθορά των πολιτικών, από το ξεπούλημα της Ελλάδας, από την
τηλεοπτική θύελλα που ενθρονίζει την ύφεση στην ψυχή των ανθρώπων σαν τη
δαμόκλειο σπάθη που θα μας αφανίσει, αλλά γρήγορα ξαναβρήκε την εμπιστοσύνη
στις δυνάμεις-του και στην απλόχερη γενναιοδωρία της φύσης.
Τα
υλικά που χρησιμοποιεί ο Μακριδάκης είναι λίγο πολύ γνωστά σε όποιον
παρακολουθεί το συγγραφικό-του μπουμ τα τελευταία πέντε χρόνια: χιώτικη ηθογραφία που απλώνεται από
τους ψαράδες ως τους κάπελες, φυσικά ζωντανή
γλώσσα του τόπου, περιήγηση στη φύση
ενσωματωμένη στον τρόπο ζωής των κατοίκων, έμφαση
στο τοπικό που συχνά υπερτερεί του πανελληνίου κ.ο.κ. Πιο συγκεκριμένα το
τελευταίο γίνεται αιχμή του δόρατος που εμβολίζει την αφήγηση και την
αναγνωστική πρόσληψη. 
Ακόμα
περισσότερο, ο αναγνώστης οφείλει να θωρακιστεί με υπομονή, γιατί παρακολουθεί
αργά και ράθυμα την ιστορία, μπολιάζεται με την ατμόσφαιρα του βιβλίου, βλέπει
με δόσεις ημεδαπού εξωτισμού τα δρώμενα και περιμένει την εξέλιξη της ιστορίας.
Κι όταν φτάσει στην Ιθάκη του τέλους, συνειδητοποιεί ότι εκεί δεν υπάρχουν
θησαυροί, αλλά το ταξίδι έως εκεί τον εφοδίασε
με την πείρα των αντιστίξεων που απλώνονται σε όλο το κείμενο. Εν
προκειμένω όλη η αργή αφήγηση του τρόπου ζωής του Παναγή ενσταλάζει στο
μυαλό-μας το μοτίβο ζωής που θα μπορούσε ο καθένας να ζήσει: ολιγάρκεια στα
φυσικά προϊόντα και αποχή από την κινδυνολογία για την κρίση και την επερχόμενη
καταστροφή.
Η νεοηθογραφία του
Μακριδάκη έρχεται να προβάλλει τον απλό τρόπο ζωής ως αντιστάθμισμα στη
νοθευμένη ποιότητα ζωής των υλικών αγαθών και της ακόρεστης ευδαιμονοθηρίας.
Ίσως βέβαια πιο πολύ ως ιδεολογία παρά ως προϊόν μυθοπλασίας, πιο πολύ ως
μανιφέστο παρά ως μήνυμα που απορρέει από την πλοκή…
Πατριάρχης Φώτιος
8 comments:
Μήπως ο Μακριδάκης, μετά το θετικό μπαμ που έκανε, "έκαψε" τον εαυτό-του, με τη μαζική παραγωγή βιβλίων σε λίγα χρόνια;
Μήπως δηλαδή η απουσία σχολίων δείχνει ότι το φαινόμενο Μακριδάκης, που είναι πολύ καλό στους μέσους όρους-του, απώθησε το κοινό για ενδολογοτεχνικούς αλλά και πολιτικούς λόγους; Μιλάω για την υπερέκθεση που δεν ξέρω αν αποβαίνει θετική ή όχι.
Πατριάρχης Φώτιος
Ίσως. Εγώ έχω διαβάσει μόνο τη δεξιά τσέπη του ράσου. Μου άρεσε χωρίς να με ενθουσιάσει. Η αλήθεια είναι ότι έψαξα να βρω να τον διαβάσω λόγω του ντόρου που έχει γίνει γύρω από το όνομά του. Μου δίνει την εντύπωση ανθρώπου που αφήνει μεγαλύτερο στίγμα με την προσωπικότητά του απ' ότι με τη λογοτεχνική του γραφή ακόμα κι αν βγαίνει ένα μέρος της προσωπικότητας στα βιβλία του. Ερώτηση: Επειδή δεν έχω διαβάσει άλλα βιβλία του, έχει πειραματισμούς και ανατροπές θεματολογικά και υφολογικά στα άλλα βιβλία του ή έχει δημιουργήσει κάποιο είδος μανιέρας;
Καλημέρα!
Ο Μακριδάκης, παρόλο που έχει ένα στίγμα γραφής και ιδεολογίας, γράφει βιβλία αρκετά διαφορετικά μεταξύ-τους. Κάθε έργο-του έχει άλλο στυλ και άλλο είδος αφήγησης.
Ξαναλέω όμως ότι μπορεί να τα αναγνωρίσεις, ίσως, από τη βαθύτερη μακριδακική πάστα.
"Η δεξία τσέπη του ράσου" νομίζω ότι στην απλότητά-του είναι το καλύτερό-του.
Πατριάρχης Φώτιος
έχω διαβάσει όλα τα βιβλία του Μακριδάκη. ακόμα και το μη-λογοτεχνικό Συρματένιοι.
Αυτό που με εντυπωσιάζει μαζί του, όπως είπατε κι εσείς, κ.ε Π/Φ, είναι η ικανότητα του να γράφει βιβλία τελείως διαφορετικά μεταξύ τους ως προς τη θεματολογία και το στυλ γραφής. Δεν είναι κοινό ταλέντο, αυτό, και το εκτιμώ πολύ.
Νομίζω ότι ο Μακριδάκης αγγίζει θέματα που δεν αρέσουν στο ευρύ κοινό, και αυτός είναι, κατά εμένα, ο λόγος που "έκαψε" τον εαυτό του (εάν πράγματι κάηκε!) Για το εν λόγω ζουμί του πετεινού, π.χ., είναι δύσκολο να μιλάς για επιστροφή στην φύση σε ανθρώπους που μόλις έχουν απαλλαχτεί από τις αγροτικές ρίζες τους και νομίζουν ότι έχουν αποκτήσει αστικό στυλ ζωής και αισθάνονται ευρωπαίοι, μοντέρνοι.
Να μας πουν έτσι στα καλά καθούμενα ότι εάν δεν είχαμε υιοθετήσει την αυταπάτη της αστικοποίησης, του καταναλωτισμού, δεν θα παίρναμε είδηση για κρίση; Δύσκολο να το δεχτούμε. Ειδικά εάν για αγρούς δεν θέλουμε πια να ακούσουμε κουβέντα.
LaZia,
καλωσόρισες στο καφενεδάκι-μας.
Μα με βάση αυτό που λες, δεν θα είχε καθόλου ξεχωρίσει, δεν θα είχε καθόλου κάνει καλή εντύπωση, αφού όλα-του τα θέματα δεν αφορούν το ευρύ κοινό, με τους ιδεολογικούς όρους που εντοπίζεις.
Ούτε ο φυγόδικος στη Χίο, ούτε ένας μοναχός που ζει απλή κι ευτυχή ζωή, ούτε ο γεμάτος τύψεις σαλεμένος ούτε...
Πατριάρχης Φώτιος
καλώς σας βρήκα, Π/Φ! αν και δεν σας βρήκα μόνο τώρα, σας παρακολουθώ εδώ και πολλά χρόνια, και πρέπει να πω ότι απολαμβάνω ιδιαίτερα τα καφεδάκια όλων των ειδών που προσφέρετε! :)
με το προηγούμενο σχόλιό μου, νομίζω ότι απαντούσα θετικά στην ερώτηση που θέσατε εάν το "φαινόμενο Μακριδάκη απωθεί το κοινό" και έδινα μεγαλύτερη έμφαση στους πολιτικούς λόγους.
Και συμφωνώ και πάλι, ούτε τα άλλα μυθιστορήματα δεν μιλούσαν για θέματα πολύ αγαπημένα από το κοινό. Εκτός από αυτά που αναφέρατε εσείς, έχουμε και την Κωνστάντια που παθαίνει σοκ με την ιδέα ότι ο γαμπρός της μάλλον κουβαλάει μέσα του "ξένο" σπόρο. Αγγίζει τις προκαταλήψεις μας, κεντρίζει τα πιο ευαίσθητα σημεία, και αυτό μας ενοχλεί.
Εξ'άλλου, ο Μακριδάκης δεν κάνει μάρκετινγκ του εαυτού του, και εμείς ξεχνάμε εύκολα ...
Ο Μακριδάκης θέτει ιδιαίτερα θέματα που ωστόσο είναι και αρχετυπικά οικεία.
Κι ακόμα περισσότερο πιστεύει σ' αυτά που γράφει, αφού γι' αυτόν η εντοπιότητα μπορεί να είναι μια άμεση απάντηση στην παγκοσμιοποίηση.
Τον παρακολουθώ, όπως κι εσύ, LaZia.
Δεν ξέρω αν ενοχλεί αυτό που γράφει, αν και έχεις δίκιο ότι το τελευταίο-του βιβλίο, αυτό για το οποίο συζητάμε, αντιμετωπίστηκε από την κριτική σαν γραφικό και ανεφικτο.
Πατριάρχης Φώτιος
Καλημέρα.
Τον Μακριδάκη τον αγαπώ πάρα πολύ κι αν κάποιος μπαίνει στο μπλογκ που γράφω το ξέρει, όμως επίσης ξέρει ότι, όσον αφορά στα βιβλία του τουλάχιστον, δεν τον λιβανίζω. Πράγμα που δεν θα κάνω ούτε τώρα καταχρώμενη την φιλοξενία του Πατριάρχη.
Επιτρέψτε μου απλώς να πω ότι ο Μακριδάκης-αναμφίβολα «πένα» κλάσης,μαζί με δυο το πολύ τρεις ακόμα θα εμπνεύσουν επόμενους,λέω βαριά κουβέντα το γνωρίζω-κάνει πολιτική λογοτεχνία κι αυτό το λέει ο ίδιος,δεν το βγάζω εγώ απ΄το μυαλό μου.
Το ζήτημα για μας,όχι για κείνον,
είναι ότι σε τέτοιους θολούς καιρούς δεν αρκείται σ΄αυτό... Αν έμενε εκεί, το πολύ πολύ θα αρχίζαμε να (ξανα)συζητάμε ανώδυνα κι ακαδημαϊκά περί στρατευμένης τέχνης στον καιρό της (τωρινής) κρίσης (του καπιταλισμού) και τα συναφή ωραία μπλαμπλα,αν ,
γιατί,πώς,ποιοί,σε ποιό στρατόπεδο –τι λέξη κι αυτή-κτλ κτλ .
Έλα όμως που ο αθεόφοβος ,που δεν νοιάζεται για πελάτες,έχει μια δυναμική και μπροστάρικη- ας την αποκαλέσω έτσι- κινηματική δράση με απόδειξη, κι επιπλέον και πρόταση.
Τί ;Την... προσωπική του στάση ζωής!
Αν προσθέσει κανείς και την λέξη Αριστερά σε όλο το παραπάνω, πώς να πιάσουμε κάτι που μας ξεπερνάει;Εύκολο είναι;
Έγραφα ας πούμε σε μιαν ανάρτηση για το "Τελευταίο Έρχεται το Κοράκι":Για τον Καλβίνο σίγουρα θα βρείτε πολλές πληροφορίες εστιασμένες στην πολιτική του τοποθέτηση για την οποία θα σας πουν ότι έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στα κείμενά του…
Συγγραφείς με τεράστια αποθέματα ανθρωπιάς όπως ο Ιταλός Καλβίνο ή ο Έλληνας Μυριβήλης έχουν ξεπεράσει, στην λογοτεχνική διάσταση της προσωπικότητάς τους, τα ιδεολογικά στεγανά και η πολιτική τους ένταξη στο Α ή Β στρατόπεδο έπεται, αν και υπάρχει ευδιάκριτα σε ένα πρώτο επίπεδο προσέγγισης,που όμως δεν καθορίζει το έργο τους συνολικά.
Στα συγκεκριμένα διηγήματα του Καλβίνο για παράδειγμα δεν εμφιλοχωρεί κανένα πολιτικό μίσος αλλά κυριαρχεί η βαθύτατη αγάπη για τον άνθρωπο, είτε είναι φίλος, είτε κατάντησε εχθρός.
Ερασιτεχνικά βεβαίως τα παραπάνω,
ούτε ανακατεύω τώρα τον Καλβίνο και τον Μυριβήλη και άλλους μη ζώντες λογοτέχνες με τον Μακριδάκη,προς Θεού,ο ίδιος είναι πολύ προσγειωμένος και σοβαρός άνθρωπος και δεν θέλει τέτοιες αηδείς κολακείες,αλλά πέστε μου κι εσείς,άδικο είχα ως προς την ουσία της σκέψης;
Τέλος θα ισχυριστώ ότι η «Δεξιά Τσέπη του Ράσου» δεν είναι το καλύτερο ή χειρότερο βιβλίο του. Μόνο όταν διαβάσει κάποιος όλες τις νουβέλες του καταλαβαίνει καθαρά περί τίνος πρόκειται,τον αποχωρίζει από διάφορα και μπορεί να συμφιλιωθεί με το γεγονός ότι ο Μακριδάκης είναι αγρότης από πολιτική επιλογή αλλά συγγραφέας από γεννησιμιού του,με εννοείτε….
Post a Comment