Thursday, July 03, 2008

Πρωινός καφές με βουτήματα: Αργύρης Παυλιώτης

Αργύρης Παυλιώτης
“Παράξενοι ελκυστές”
εκδόσεις Πατάκης
2008

Η παθολογία του αστυνομικού μυθιστορήματος
Τελική ευθεία για την 3η ιστολέσχη και είπα να προθερμανθούμε με ένα άλλο αστυνομικό μυθιστόρημα.
Πάει πια η εποχή που το αστυνομικό μυθιστόρημα ήταν ένας ευχάριστος γρίφος. Πάει ανεπιστρεπτί η εποχή οπότε η σύνθεση μιας ολοκληρωμένης πλοκής σήμανε και την επιτυχία του είδους. Πάει η εποχή που ο συγγραφέας έφτιαχνε ένα σταυρόλεξο για γερούς λύτες και εκεί τελείωνε η δουλειά του.
Ο Παυλιώτης κάτι ψυλιάζεται ως προς όλα αυτά και προσπαθεί να μπολιάσει το είδος με στοιχεία της Φυσικής που γνωρίζει καλά. Στήνει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με ευπαρουσίαστη πλοκή. Και επειδή κάθε αστυνομικό, ακόμα και τα πιο μέτρια, έλκει την προσοχή και κρατάει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, κερδίζει εξ αρχής στα σημεία τις εντυπώσεις. Το επιπλέον θετικό του Παυλιώτη είναι ότι προσπαθεί να εξηγήσει τις πράξεις των προσώπων του βάσει ενός «ελκυστή», ενός όρου από τη Φυσική και τη θεωρία του χάους, που αναφέρεται στο βαθύτερο τραύμα το όποιο έχει στιγματίσει τον άνθρωπο και τον οδηγεί σε παράλογες ή εμμονικές συχνά πράξεις. Στο τέλος ο ένοχος γίνεται γνωστός, απομένει το πώς θα παγιδευτεί –πράγμα που έχει το ενδιαφέρον του- και τελικά δεν τιμωρείται παρά μόνο με τον καρκίνο που παρουσιάζεται ως θεία δίκη (Νέμεση).
Πού αποτυγχάνει παταγωδώς ο συγγραφέας; Στο ότι αγνοεί ότι καλό αστυνομικό πρέπει να σημαίνει και καλό λογοτέχνημα
.
1.οι “παράξενοι ελκυστές” είναι ένα αφήγημα φλύαρο και σε πολλά σημεία πλαδαρό.
2.αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη διάθεση του συγγραφέα να κάνει μαθήματα φυσικής, τα οποία δεν ενσωματώνονται ομαλά στη δράση αλλά γεμίζουν διδακτικούς διαλόγους, βαλτώνουν την εξέλιξη και όσο κι αν σχετίζονται με τα κίνητρα των δραστών μένουν φανταχτερά μετέωροι.
3.συνέχεια του προηγούμενου: ο Παυλιώτης προσπαθεί να εξηγήσει τον κόσμο βάσει της Φυσικής και πέφτει σε μια εκκωφαντική μονομέρεια, αφού:
α. ο ήρωας-“ντετέκτιβ” είναι δικηγόρος αλλά ουδεμία σχέση με τη νομική σκέψη έχει. Πιο πολύ σκέφτεται σαν θετικός επιστήμονας παρά ως νομικός. Το αποτέλεσμα είναι η ψευδαίσθηση ότι όλοι έχουν ή πρέπει να έχουν γνώσεις τέτοιου είδους.
β. η θεωρία των ελκυστών επιχειρεί να εξηγήσει κάτι που η ψυχανάλυση το έχει επισημάνει και μελετήσει πολύ καλύτερα τουλάχιστον 70 χρόνια τώρα: τα ψυχικά τραύματα, ειδικά της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, είναι τόσο ισχυρά που σφραγίζουν τη μετέπειτα εξέλιξη του ανθρώπου, οδηγώντας σε πράξεις που επιφανειακά δεν αιτιολογούνται. Ο Παυλιώτης μέσα στη μονομέρειά του αγνοεί τις ανθρωπιστικές επιστήμες που σε τέτοια θέματα είναι παρασάγγες μπροστά.
γ. έτσι, ο ορθολογισμός του έργου εγκλωβίζεται στη μονοδιάστατη λογική του και δεν μπορεί να ξεπεράσει το αίνιγμα, όσο κι αν προσπαθεί να ανιχνεύσει ψυχολογικές παραμέτρους
.
4. άστοχα στοιχεία διακειμενικότητας, καθώς εμφανίζονται αναλογίες με τον Ερωτόκριτο ή με αρχαίες τραγωδίες, στοιχεία τόσο ad hoc βαλμένα που με το ζόρι κολλάνε στο υπόλοιπο έργο.
5. στερεότυπος πρωταγωνιστής, που εμφανίζεται έξυπνος, φιλέρευνος, τυχερός και φυσικά μοιραίος αφού τουλάχιστον τέσσερις γυναίκες περιμένουν την αγκαλιά του, μια αφανής μάλιστα συμβολαιογράφος περιμένει το «ναι» για να τον παντρευτεί.
Το αστυνομικό μυθιστόρημα θα παραμείνει στο περιθώριο όσο η πλοκή είναι το παν, όλα τα υπόλοιπα στριμώχνονται μέσα του με το ζόρι και ο συγγραφέας του δεν αναζητεί κοινωνικά ερείσματα και -κυρίως- αισθητικά χαρακτηριστικά (ολοκληρωμένους χαρακτήρες, φυσικούς διαλόγους, καλογραμμένες περιγραφές, καλοδουλεμένες μεταβάσεις κ.ά.). Αντί να βελτιώνονται οι Έλληνες συγγραφείς αστυνομικών [το “Επικηρυγμένο πρόβλημα” (2006) του ίδιου πεζογράφου διατηρούσε ένα κάποιο επίπεδο, παρά τα επισημασμένα κενά του], βαυκαλίζονται στον επιδέξιο, όταν το καταφέρουν, χειρισμό της υπόθεσης.
Πατριάρχης Φώτιος

9 comments:

lakis said...

Διατηρώ τις επιφυλάξεις για την ποιότητα του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Ίσως να φταίει το ό,τι διαβάζω πολλά ξένα, ίσως όμως και να οφείλεται στις παλιές "οδυνηρές" εμπειρίες του παρελθόντος όπου πάντα μπορούσα να προβλέψω τη συνέχεια της ιστορίας. Για μένα οι καλύτεροι συγγραφείς "μυστηρίου" είναι -ω, ναι, βλασφημία- οι αμερικανοί. Καλό απόγευμα

Πάπισσα Ιωάννα said...

Φίλε Λάκη,
μην ξεχνάμε ότι η πραγματική ιστορία του ελλ. αστυν. αφηγήματος είναι μόλις 2-3 δεκαετίες με κάποια έργα προδρομικά (εξαιρείται ο Μαρής). Το σημαντικότερο είναι ότι ακόμα και οι Αμερικανοί οφείλουν να ξεπεράσουν το αίνιγμα ως τον μοναδικό κράχτη του αναγνωστικού κοινού. Πλοκή αλλά και αισθητική, γρίφος αλλά και κοινωνικός προβληματισμός.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

ο καρκίνος ως θεία δίκη, Νέμεση;;;;;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ναι, αφήνεται να εννοηθεί ότι δεν επεμβαίνει μεν η δικαιοσύνη (ελλείψει στοιχείων κ.λπ.), αλλά μια φυσική νομοτέλεια τιμωρεί τον ένοχο.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

"ο ήρωας-“ντετέκτιβ” είναι δικηγόρος αλλά ουδεμία σχέση με τη νομική σκέψη έχει. Πιο πολύ σκέφτεται σαν θετικός επιστήμονας παρά ως νομικός. Το αποτέλεσμα είναι η ψευδαίσθηση ότι όλοι έχουν ή πρέπει να έχουν γνώσεις τέτοιου είδους."

Κι όμως υπήρξαν και υπάρχουν νομικοί με κλίση στις θετικές επιστήμες. Αρκεί να σκεφθεί κανείς πως ο Βασίλειος Οικονομίδης, ιδρυτής, τρόπον τινά, της νομικής σκέψεως, στο Αθήνησι Πανεπιστήμιο, ήταν αρχικά φοιτητής του Πολυτεχνείου και κάποιοι φίλοι του τον παρακίνησαν να παρακολουθήσει παραδόσεις στη Νομική Σχολή...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μύρωνα!!!
Δεν είναι καθόλου αληθοφανές ο δικηγόρος ήρωας να σκέφτεται θετικά και καθόλου νομικά!!!, επειδή υπάρχουν και τέτοιες περιπτώσεις.
Ο Παυλιώτης ως φυσικός δεν μπήκε καθόλου στο πετσί του δικηγόρου. ΚΑΘΟΛΟΥ
Πάλι βιογραφισμός και καθόλου σφαιρικότερη αντίληψη του κόσμου, όπως και σε πολλούς άλλους συγγραφείς.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Εάν θυμάμαι, σεπτέ μου Πατριάρχα, το έντονο στοιχείο του βιογραφισμού στη σύγχρονη πεζογραφία το είχα αναφέρει κι εγώ σε προηγούμενη θεωρητική μας συζήτηση, χωρίς, βεβαίως, να κομίζω γλαύκας.

Ξεχνούμε ότι το μυθιστόρημα είναι, πρωτίστως, μία κατασκευή;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μύρωνα,
το ξεχνούνε πρωτίστως οι συγγραφείς -ή καλύτερα δεν μπορούν να ξεφύγουν από τη μικρής εμβέλειας ζωή τους.
Πατριάρχης Φώτιος

Πετρος ο Μποεμ said...

Συμφωνω με τις κρισεις,αν και για καποιο λογο που δεν τον εχω ξεκαθαρο στο μυαλό μου,το βιβλίο μου αρεσε.Ειχα την αισθηση πως γραφηκε περισσοτερο σπο ερασιτεχνη παρά απο "πραγματικο" λογοτεχνη.