Ελληνικός με μια σταγόνα γάλα: Σάκης Σερέφας

“Μαμ”
εκδόσεις Κέδρος
2008

Γαστρονομική λογοτεχνία: και πάνω που πιστεύεις ότι ήταν μόδα και πέρασε, αυτή συνεχίζει να γεννοβολά, γιατί, όπως εξηγεί ο ίδιος ο συγγραφέας, “το φαγητό αποτελεί και ένα είδος κουλτούρας. Είναι ένα είδος συμπεριφοράς απέναντι στην ίδια τη ζωή”. Είναι αλήθεια πως η τροφή και η προετοιμασία της, η ίδια η κατανάλωσή της και η πορεία της μέσα στον οργανισμό έχει συνδεθεί τόσο στην παράδοση κάθε τόπου όσο και στο συλλογικό ασυνείδητο των λαών με πλήθος αντιλήψεων, έχει γίνει φορέας μιας πλειάδας συμβολισμών και γενικά αποτελεί το υλικό για φιλοσοφικο-κοινωνικά στερεότυπα.
Το “Μαμ” ξεκίνησε ως θεατρικό έργο, το οποίο ανέβηκε το 2006 με τη σκηνοθεσία της Ελένης Μποζά (βραβείο «Κάρολος Κουν»), μετασχηματίστηκε στην παρούσα νουβέλα, ενώ η κινηματογραφική του διασκευή είναι προγραμματισμένη με σκηνοθέτη τον Δημήτρη Ινδαρέ. Χάρη σ’ αυτές τις καταβολές το πεζογράφημα κερδίζει σε παραστατικότητα, παρόλο που η εξωτερική δράση είναι περιορισμένη. Η ιστορία παρακολουθεί τον μικρό Ζοζέφ από την έκτη δημοτικού ως την τρίτη λυκείου, καθώς πηγαίνει στο μάθημά του με το σχολικό λεωφορείο. Εκεί συνδέεται με τον γηραιό οδηγό, ο οποίος παραδίδει μαθήματα ζωής τόσο με τις φωτοβολίδες των αναμνήσεών του όσο και με τα ταπεράκια φαγητού που του σερβίρει. Τα τελευταία κρύβουν μυστικά από τη ζωή και συμβολισμούς από τα ζώα, το κρέας των οποίων αποτελεί το βασικό συστατικό των εδεσμάτων του.
Η δράση, όπως προείπαμε, είναι λιγοστή, ενώ το μεγαλύτερο μέρος αναλώνεται στους διαλόγους μεταξύ των δύο προσώπων. Συχνά οι ατάκες τους προσπαθούν να είναι έξυπνες, άλλοτε με επιτυχία, σαν παίρνουν τη μορφή ρητών, κι άλλοτε όχι, η σιωπή είναι πιο εύγλωττη, οι αποσιωπήσεις πιο σημαίνουσες… Ο μεγάλος δεν βιάζεται να διδάξει, δεν φαίνεται να επιδιώκει να κάνει κήρυγμα, ενώ ο μικρός πολλές φορές σπαζοκεφαλιάζει με τα αινίγματα που του τίθενται, αλλά κι αυτός δεν δείχνει την ανυπομονησία του να καταλάβει με μιας το νόημα της ζωής και να το ασπαστεί. Η φιλοσοφία παράγεται μέσα από την καθημερινότητα, μέσα από τις οικείες κουβέντες, που ενίοτε φαίνονται αυθόρμητες, αλλά στην ουσία έχουν αποσταχθεί σταγόνα σταγόνα από την πείρα των χρόνων και έχουν δοκιμαστεί στο εφηβικό ακόνι της ενηλικίωσης.
Πρόκειται για ένα ιδιότυπο αφήγημα μαθητείας, όπου η σύγκρουση του εφήβου με τον κόσμο, ο οποίος τον περιμένει, παρασταίνεται με τα μικρά και μεγάλα επεισόδια των σχολικών του διαδρομών, καθώς η μία τάξη διαδέχεται την άλλη. Η αφήγηση όλων αυτών από τον υπερήλικα εαυτό του κάνει τις εμπειρίες μακρινές αλλά και ακμαίες στον χρόνο, αμβλυμμένες στις γωνίες τους αλλά καθόλου άτονες και ξεφτισμένες. Η θέση του μέσα στην οικογένεια, η πλήξη των μαθημάτων τα οποία δεν πολυακούγονται, ο απόηχος του θανάτου τον οποίο συλλαμβάνει ακροθιγώς ο Ζοζέφ, η επαφή του με τα κορίτσια στο παιχνίδι των διαφυλικών σχέσεων παρελαύνουν αθόρυβα, έστω και αν οι εντυπώσεις τους ενσταλάζονται σαν μικρές μπουκιές φαγητού μέσα στην εφηβική του ψυχή. Ο κόσμος είναι ένα πιάτο απ’ όπου ο καθένας τσιμπολογά όσα αργότερα θα μετατρέψει σε όνειρα, σε απόσταγμα ζωής, σε παρακαταθήκη για το μέλλον.
Η διαλεκτική των διαφορετικών ηλικιών μεταξύ οδηγού και μαθητή, η διαλεκτική των διαφορετικών ηλικιών μεταξύ αφηγητή και ήρωα, αλλά και η αλληλεξάρτηση μεταξύ ζωής και φαγητού συνθέτουν ένα χαμηλόφωνο ανάγνωσμα που δεν μένει ωστόσο στάσιμο, ένα ανάγνωσμα που μπορεί και κρατά ξύπνιο τον αποδέκτη του όχι τόσο χάρη στη γοργή εξέλιξή του αλλά χάρη στις απλές αλήθειες με τις οποίες αρτύεται η ανατροφή ενός παιδιού. Οι απρόσμενες συναντήσεις με γιαγιάδες πάνω σε κόκκινα πατίνια ή με σαλιγκάρια που τρέφονται με βασιλικό αποτελούν τις μικρές εκπλήξεις από το ταξίδι με το οποίο δεν βαριέται ποτέ κανείς.

Πατριάρχης Φώτιος