Wednesday, May 29, 2019

Λογοτεχνία και Πολιτική (6η σειρά)


Η λογοτεχνία ευτυχώς δεν σιωπά. Μπορεί να αργεί λίγο. Ή να μελετά με άλλη οπτική γωνία τα πολιτικά πράγματα. Δεν συμπορεύεται με τη βιασύνη ή την ημιμάθεια των ΜΜΕ. Αλλά καταθέτει τον δικό της λόγο. Πιο σκεπτόμενο, όσο κι αν συχνά δεν ικανοποιεί. Πιο βαθύ, όσο κι αν μερικές φορές σκάβει σε άνυδρα εδάφη. Πιο εστιασμένο, όσο κι αν πλακώνεται από τα δικά της βάρη.

Ανέκαθεν είχε πολιτικό λόγο. Στενά πολιτειακό ή κομματικό –στρατευμένη τέχνη- ή ευρύτερα κοινωνικό. Μονόπλευρο ή πολύπλευρο. Προβληματισμένο ή προβληματικό. Και σήμερα οι συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, ανατέμνουν την Ελλάδα, την Ευρώπη, το προσκήνιο και το παρασκήνιο, τη διαφθορά και την πολιτική, τα πρόσωπα και τους θεσμούς, τη δημοκρατία και την προπαγάνδα.

Κάνοντας μια αναδρομή στα αναγνώσματα που πέρασαν από τα τραπέζια του Βιβλιοκαφέ, μπορούμε να δούμε πολλά απ’ αυτά που ανήκουν (με τη στενότερη ή ευρύτερη έννοια) στην πολιτική λογοτεχνία. Δύο άλλες φορές μίλησα για την πολιτική στη λογοτεχνία:
-Χυμός φράουλα: λογοτεχνία και πολιτική (Ιούνιος 2009
-Νόμπελ και πολιτική (Οκτώβριος 2009
-Ανάγνωση και Πολιτική (Μάρτιος 2014
-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ (Ιούλιος 2015
-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ: πρώτα συμπεράσματα (Σεπτέμβριος 2015


Και τώρα κείμενα με πολιτικές διαστάσεις:
- “Εξέγερση των νεκρών” του Θανάση Καρτερού



Θα ακολουθήσουν μερικά βιβλία που πρόσφατα μας απασχόλησαν, έργα της πρόσφατης παραγωγής και πιο …επίκαιρα.

Πάπισσα Ιωάννα

Saturday, May 25, 2019

Ρέιμοντ Κάρβερ, “Ελέφαντας”

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ -6. Ευχάριστη έκπληξη. Όχι γιατί ο Carver δεν θεωρείται μεγάλος, αλλά επειδή εγώ δεν τον είχα γνωρίσει ώς τώρα. Κι αυτός ο μικρός τόμος με τα διηγήματα, τα τελευταία που έγραψε, αποδεικνύουν πολλά για τη γραφή και τη ματιά του.


Raymond Carver
“Elephant and Other Stories”
1988

Ρέιμοντ Κάρβερ
“Ελέφαντας”
μετ. Τ. Παπαϊωάννου
εκδόσεις Μεταίχμιο -2019


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους διηγηματογράφους των USA και ως εκ τούτου του κόσμου.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Θαύμασα από την πρώτη σελίδα τη διαύγεια της αφήγησης, καθώς μια γλώσσα στρωτή, λειασμένη, φυσική οδηγεί την ανάγνωση και ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας τις μικρές ιστορίες του και τα πρόσωπα που τις ενσαρκώνουν. Κάθε του ιστορία έχει τόσο σαφές πλαίσιο και μέσα σε λίγες παραγράφους αναδεικνύει το θέμα της, χωρίς να νοιάζεται για τα πριν και τα μετά. Όταν χρειάζονται βέβαια, δίνονται πολλές λεπτομέρειες με αναδρομές που δεν χαλάνε όμως την ανάγνωση.

Οι ιστορίες του δεν είναι ολοκληρωμένες δέσεις και λύσεις, με κορυφώσεις και ανατρεπτικές καταλήξεις. Με άλλα λόγια δεν διαβάζουμε μια ιστορία, στην οποία το τέλος ή το κρίσιμο σημείο θα έλθει και να φωτίσει δυναμικά όλα τα άλλα, θα ανασκευάσει υποψίες και θα δρομολογήσει τη σκέψη προς κάπου αλλού, ούτε θα εντείνει όσα ώς τότε εξιστορούνται. Και τότε τι είναι αυτό που σαγηνεύει στη γραφή του Carver;

Θα έλεγα ότι αυτή η μη-ολοκληρωμένη-αφήγηση ρίχνει τα φώτα της στους χαρακτήρες και στις μεταξύ τους σχέσεις. Σε έναν κόσμο άναρχο και ανοικτό, χωρίς αρχή και τέλος, κάθε κίνηση του ανθρώπου είναι αυτοκαταστροφική. Οι ήρωες μπορεί να έχουν αγαθές προθέσεις, αλλά πέφτουν στην κινούμενη άμμο του αδύναμου εαυτού τους αλλά και των δεσμών τους με τους άλλους. Έτσι, σε κάθε διήγημα όπου καραδοκεί η καφκική ανασφάλεια, ξεδιπλώνονται χαρακτήρες παραδομένοι στην τραγική τους μοίρα. Κι όντως νιώθω από κείμενο σε κείμενο ότι η τραγωδία βρίσκεται στην καθημερινότητα, όχι στα μεγάλα δράματα και στα κολοσσιαία στραπάτσα, αλλά στα μικρά που συσσωρευμένα γίνονται χιονοστιβάδες.

Ο Carver δουλεύει και ξαναδουλεύει τον κλονισμό των σχέσεων, ειδικά των συζυγικών. Οι χαρακτήρες του είναι χωρισμένοι, ξαναπαντρεμένοι, σε διάσταση, βιώνουν τη σύγκρουση με το έτερόν τους ήμισυ, ζουν την καταπίεσή του, ενώ δεν λείπουν οι μπελάδες με τους ανιόντες ή τους κατιόντες συγγενείς που τους γίνονται φόρτωμα. Γι’ αυτό ξαναλέω ότι κάθε διήγημα μετατρέπεται σε μια καλοσχεδιασμένη τραγωδία, χωρίς κορύφωση, χωρίς λύση, χωρίς ίσως κάθαρση.

Και μια τελευταία επισήμανση. Κύριο ρόλο στα διηγήματα του “Ελέφαντα” παίζει η επιστολή, καθώς οι ήρωες επικοινωνούν με τηλεφωνήματα, αλλά πολύ συχνά με γράμματα. Κι εκεί δημιουργούνται σχέσεις αποστολέα και αποδέκτη, αλλά και συντάκτη του επιστολικού κειμένου και αναγνώστη, που προσπαθεί να καταλάβει τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις. Οι γραπτές αυτές επικοινωνίες δεν λύνουν τα προβλήματα, αλλά συχνά δημιουργούν νέα με τα αινίγματα που αφήνουν.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Διάβαζα τα διηγήματα χωρίς να περιμένω το τέλος. Απολάμβανα την πορεία του ήρωα, την τραγικότητα της αδράνειας, το ελαφρύ βάρος μιας οδύνης που δεν γίνεται μελοδραματισμός.



> Ο Ρέιμοντ Κάρβερ γεννήθηκε το 1938 στο Όρεγκον των ΗΠΑ. Διηγηματογράφος και ποιητής, δημοσιεύει το πρώτο του διήγημα το 1961. Επί χρόνια θα εργαστεί ως καθηγητής δημιουργικής γραφής σε διάφορα πανεπιστήμια. Το 1983 θα γνωρίσει την καταξίωση, όταν του απονέμεται το βραβείο Μίλντρεντ και Χάρολντ Στράους από την Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων, το οποίο του επιτρέπει να αφοσιωθεί απερίσπαστος στο γράψιμο. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί η συλλογή διηγημάτων του "Ο καθεδρικός ναός" (εκδ. Οδυσσέας), η οποία ήταν υποψήφια για το βραβείο Πούλιτζερ. Πεθαίνει τον Αύγουστο του 1988. Πολυμεταφρασμένος, έργα του κυκλοφορούν και στα ελληνικά.

Πάπισσα Ιωάννα 

Monday, May 20, 2019

Brit Bennett, “Οι μητέρες”


ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ -5. Μια σχέση που οδηγεί σε έκτρωση. Όλα κύλησαν ήρεμα. Αλλά ο σεισμός που προκλήθηκε στο νεαρό ζευγάρι, στους συγγενείς, στον περίγυρο, προκαλεί μικρά τσουνάμι, όχι εντάσεις, αλλά υπόγεια ρεύματα που προξενούν δίνες.



Brit Bennett
“The Mothers”
2016
Οι μητέρες
μετ. Α. Μαραγκάκη
εκδόσεις Πόλις -2019


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Τα εκδοτικά λαγωνικά που ψάχνουν συχνά φέρνουν στην Ελλάδα φρέσκο κρέας, νέες πέννες, άφθαρτα από τα media ονόματα. Και συχνά είναι αποκαλύψεις που δεν πρέπει να χάσεις.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Το σημείο που με έπεισε ότι το μυθιστόρημα δεν είναι απλώς μια κοινωνική ούτε μια ψυχολογική ανάδειξη μιας γειτονιάς μαύρων στην California βρίσκεται στο ένα τρίτο του έργου.

Ως τότε διάβαζα μια αργή –όσο έπρεπε- αφήγηση, μια ματιά στην περίπτωση της 17χρονης αφροαμερικανίδας Nadia Turner, που έχασε τη μητέρα της, η οποία αυτοκτόνησε, και μεγάλωνε με τον πεζοναύτη πατέρα της. Το περιβάλλον είναι θρησκευόμενο, αν και η ίδια, με όλη την ορμή της νιότης, σπάει καλούπια και ζει πιο …έκλυτα. Μένει μάλιστα έγκυος με τον Luke, τον γιο του πάστορα, αλλά αποφασίζει να ρίξει το παιδί, σε μια πράξη που συνέβαλαν η οικογένεια του φίλου της και ο ίδιος, ο οποίος όμως έμεινε ενοχικά έξω απ’ όλο αυτό. Ενοχές όμως είχε και ο πάστορας…

Το κρίσιμο λοιπόν σημείο ορίζεται από δύο συντεταγμένες. Από τη μία η Χ είναι η ταυτότητα των Μητέρων, οι οποίες είναι ηλικιωμένες γυναίκες της τοπικής εκκλησίας, με ονόματα όπως Betty, Flora κ.ο.κ., που παίζουν το ρόλο της μητέρας για όποια ψυχή επιθυμεί μια στήριξη και μια αγκαλιά. Είναι ηθικά άτομα, που χαίρουν εκτίμησης, και αναλαμβάνουν να καθοδηγήσουν τις νεαρότερες κυρίως στα θέματα της οικογένειας, των παιδιών κ.ο.κ. Αυτές όμως συνάμα είναι και οι αφηγήτριες (ή τουλάχιστον μία απ’ αυτές), από την οπτική των οποίων μαθαίνουμε όσα γίνονται, άρα κι από τη χριστιανική τους ματιά. Κι εκεί η Χ συναντά την Ψ: οι πράξεις της Nadia, ο απείθαρχος και άσωτος βίος του Luke, η ενοχή του πάστορα Sheppard, η ομοφυλοφιλία της αδελφής της Aubrey, της φίλης της Nadia, ο αλκοολισμός μερικών ενοριτών…
Η συντηρητική κοινωνία έχει να επιδείξει πολλές “αμαρτίες”, τις οποίες οι μητέρες εξιστορούν αλλά δεν καταδικάζουν ανοικτά, παρουσιάζουν με ουδετερότητα και με επικριτικό ύφος, χωρίς να στρέφονται ευθέως εναντίον των “αμαρτωλών”. Ναι, κάνουν γενικές ηθικές κρίσεις, αλλά δεν καταφέρονται εναντίον συγκεκριμένων προσώπων. Γι’ αυτό, παρόλο που ο Reni Eddo-Logde στην εφημερίδα “The Guardian” μιλά σωστά για τον ρόλο τους ως Χορού της τραγωδίας, θεωρεί ότι μιλάνε “μονίμως με επικριτική διάθεση”. Θα έλεγα ότι μάλλον στιγματίζουν τη ζωή αλλά δεν μιλάνε για πρόσωπα με καταγγελτικό τρόπο.

Αντιγράφω ένα απ’ τα πιο αντιπροσωπευτικά κομμάτια: “Ήμασταν νέες κάποτε, που σημαίνει πως όλες αγαπήσαμε ένα χαμένο κορμί. Δεν υπάρχει ευγενικός τρόπος να το περιγράψεις αυτό. Δυο λογιών άνδρες υπάρχουν στον κόσμο: τα χαμένα κορμιά και οι άλλοι. Ζήσαμε σε διάφορα μέρη όταν ήμασταν νέες. Δουλέψαμε στα μπαμπακοχώραφα της Λουιζιάνας, με το πουκάμισο να κολλάει στην πλάτη μας απ’ την υγρασία. Ξεπαγιάσαμε μέσα σε κρύες κουζίνες, ετοιμάζοντας το φαγητό που θα ’παιρναν μαζί τους οι πατεράδες μας το πρωί, φεύγοντας για τα εργοστάσια της Ford. Σταθήκαμε στα χιονισμένα πεζοδρόμια του Χάρλεμ… Πριν γίνουμε σύζυγοι και μητέρες, ήμασταν κι εμείς νέες και αγαπήσαμε κάτι χαμένα κορμιά. Παλιότερα ήταν πολύ πιο εύκολο ν’ αναγνωρίσεις ένα χαμένο κορμί. Συχνάζανε στα μπιλιαρδάδικα και στα juke joints, στα παράνομα μπαρ και στα rent parties…”

Αυτές οι δύο συντεταγμένες διασταυρώνονται κι είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς οι ηθικές μητέρες θα αφηγηθούν και θα τοποθετηθούν απέναντι στα ανήθικα συμπτώματα της κοινωνίας τους. Η ιστορία των δύο εραστών συνεχίζεται με παράλληλες πορείες, καθώς μόλις αμυδρά διασταυρώνονται τα πεπρωμένα τους. Η Nadia σπουδάζει και τα φτιάχνει με τον Sandy, ενώ ο Luke ψευτοδουλεύει ώσπου του σπάνε τα πόδια και περνά μήνες σε κέντρο αποθεραπείας. Το παρελθόν και η κοινή τους μοίρα δεν τους έχει όμως ξεχάσει, αφού το θυμούνται πού και πού με αμφίθυμα αισθήματα. Ώσπου η Nadia μαθαίνει ότι ο Luke παντρεύεται την καλύτερή της φίλη την Aubrey… !!!

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Με κέντρο το ζευγάρι Nadia και Luke, που έσπασε κι άφησε απόνερα, απλώνονται κύκλοι ταραγμένοι. Το κείμενο διαβάζεται με τη δική του λογική, μια λογική δυνατή να το κρατήσει μέχρι τέλους, χωρίς ανατροπές αλλά με μικρές καμπές που ενισχύουν το πλάνο. Ωστόσο, ο βασικός ρόλος των Μητέρων, που θα περίμενε κανείς να μην είναι απλώς αυτός του σχολιάζοντος Χορού, αλλά κάτι πιο έντονο στη δραματική και αφηγηματική πράξη, δεν ικανοποιεί.

Δυνατή γραφή, ειδικά για μια εικοσιεξάχρονη… Μεστό κείμενο, ώριμο.


> Η Μπριτ Μπένετ γεννήθηκε το 1990 στο Oceanside της Νότιας Καλιφόρνιας. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν, όπου και βραβεύτηκε με το Hopwood Award in Graduate Short Fiction, καθώς επίσης και το Hurston/Wright Award for College Writers. To 2014 προσείλκυσε το έντονο ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού με το δοκίμιό της "I Don't Know What to Do With Good White People", το οποίο έχει θέμα τη βία κατά των μαύρων. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στα περιοδικά "The New Yorker", "The New York Times Magazine", "The Paris Review", "Jezebel", κλπ. Το μυθιστόρημα "The Mothers" ("Οι μητέρες", 2016) είναι το πρώτο της βιβλίο. Σημείωσε μεγάλη εκδοτική επιτυχία στις ΗΠΑ, εξαιρετικές κριτικές στα περιοδικά "Booklist", "Library Journal" και "Publishers Weekly" και περιλήφθηκε στον κατάλογο best seller της εφημερίδας "The New York Times". Ανακηρύχθηκε Βιβλίο της Χρονιάς από το National Public Radio και τα περιοδικά "Entertainment Weekly" και "Vogue" και καλύτερο βιβλίο ξένου πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα από το γαλλικό περιοδικό "Lire" (2017)· η συγγραφέας του συμπεριλήφθηκε, τέλος, στον κατάλογο του National Book Foundation με τους πέντε καλύτερους μυθιστοριογράφους κάτω των τριάντα πέντε ετών ("5 Under 35"). Το 2017 ανακοινώθηκε ότι ο παραγωγός Kerry Washington ανέλαβε τη μεταφορά του μυθιστορήματος στον κινηματογράφο για λογαριασμό της εταιρείας Warner Bros.
Πάπισσα Ιωάννα

Thursday, May 16, 2019

Ρίτσαρντ Μπρότιγκαν, “Η έκτρωση”


ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ -4. Πώς συνδέεται μια βιβλιοθήκη χωρίς πελάτες, με άπειρα βιβλία επισκεπτών-συγγραφέων-κομητών και μια έκτρωση; Πώς δεν συνδέονται πολλά πράγματα στη ζωή μας;


Richard Brautigan
“The Abortion”
1971

Ρίτσαρντ Μπρότιγκαν
“Η έκτρωση”
μετ. Στ. Ιντζές
εκδόσεις Ενύπνιο -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Διαβάζοντας το αστυνομικό έργο του Μαλαφέκα “Δεν λες κουβέντα”, έπεφτα ξανά και ξανά σε κάποιον Brautigan, Αμερικανό συγγραφέα, τον οποίο κουβαλά μαζί του ο πρωταγωνιστής. Έτσι, όταν τον πέτυχα στο βιβλιοπωλείο, μπήκα ευάλωτη στον πειρασμό.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Παράξενο βιβλίο επειδή προάγει το αναίτιο και το τυχαίο σε μια μεταμοντέρνα τιμή στην παραδοξότητα του κόσμου. Αλλά η γοητεία του ξεκινά από αυτό, αλλά και από την έναρξή του στο περιβάλλον μιας βιβλιοθήκης.

Ο ήρωας εργάζεται ως βιβλιοθηκάριος σε μια παράξενη βιβλιοθήκη. Σ’ αυτήν ο καθένας, από παιδιά έως σαλεμένους συγγραφείς, μπορεί να καταθέσει ένα αντίγραφο έργου του, χειρόγραφο ή έντυπο, το οποίο καταγράφεται αλλά ποτέ δεν πρόκειται κανείς να το ζητήσει, γιατί η βιβλιοθήκη δεν είναι δανειστική. Η βιβλιοθήκη είναι ανοικτή όλη τη μέρα, 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, εφτά μέρες την εβδομάδα και όντως εμφανίζονται πολλοί που έρχονται να αφήσουν ένα βιβλίο τους.

Πολλά τα γόνιμα αναπάντητα ερωτήματα; Τι είδους βιβλιοθήκη είναι αυτή; Ποιος ο λόγος ύπαρξής της και ποιος ο λόγος να πάει κανείς να καταθέσει ένα έργο του; Γιατί ο πρωταγωνιστής μένει εκεί καθώς είναι εγκλωβισμένος και οικονομικά ενδεής;

Τα λιμνάζοντα νερά ταρακουνιούνται όταν εμφανίζεται η Vida, μια πανέμορφη κοπέλα που θαμπώνει όποιον τη δει, εμφανίζεται στη βιβλιοθήκη και τελικά μένει εκεί ως ερωμένη του βιβλιοθηκάριου. Άλλο ένα παράδοξο, καθώς η Vida νιώθει άβολα με το σώμα της κι επιπλέον προσελκύεται από τον πρωταγωνιστή, ενώ αυτός είναι στάσιμος, άβουλος και καθηλωμένος στη μίζερη ζωή του. Κι όταν αυτή μένει έγκυος, αποφασίζουν να προβούν σε έκτρωση. Η εξιστόρηση της προετοιμασίας, της μετάβασης στην Tijuana του Mexico για να ρίξουν το παιδί, και η επιστροφή τους κρατάει πολλές σελίδες, παράδοξα πολλές…

Όλο αυτό το μυστήριο, συντεθειμένο από πολλά επιμέρους μυστήρια, πολλά αναίτια δεδομένα που αφήνουν νήματα αν-ερμηνείας, μπορεί να οδηγήσουν σε δύο πιθανές καταλήξεις: ή θα δέσουν σε ένα αποκαλυπτικό τέλος που θα εξηγήσει τα ανεξήγητα ή (πιο πιθανό) δεν θα συγκλίνουν σε μια μεταμοντέρνα ωδή στο τυχαίο και στο ανερμήνευτο.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Το τέλος του έργου είναι εξίσου αναίτιο με τα προηγούμενα. Η ανατροπή έρχεται χωρίς εξήγηση, αλλά στο ίδιο μήκος με όλο το βιβλίο. Στο πλαίσιο της μεταμοντέρνας συνθήκης των ασυνεχών αφηγήσεων, της θεωρίας του χάους και της θραύσης της σχέσης αιτία-αποτέλεσμα, ο Brautigan δείχνει ότι η ζωή είναι συχνά εική και ως έτυχε.
[λίγο μεγαλύτερη προσοχή στο αυτί: σάτιρα και όχι σάτυρα. Και αυτοκτόνησε το 1984 κι όχι το 1982]

In2life, 10.4.2019 


> Ο Ρίτσαρντ Μπρότιγκαν (1935-1984) ήταν Αμερικάνος πεζογράφος και ποιητής. Χαρακτηριστικά των έργων του είναι η μαύρη κωμωδία, η παρωδία και η σάτιρα. Αυτοκτόνησε το 1984. Μεταξύ των συγγραφέων που αναφέρουν τον Μπρότιγκαν ως κύρια επιρροή τους είναι οι Χαρούκι Μουρακάμι, Γ.Π. Κινσέλα, Σάρα Χολ και Κρίστοφερ Μουρ. Γνωστότερο μυθιστόρημά του είναι "Το ψάρεμα της πέστροφας στην Αμερική" ("Trout Fishing in America", 1967).
Πάπισσα Ιωάννα


Monday, May 13, 2019

Trevanian, “Η λεωφόρος”


ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ -3. Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα δεν πρέπει να το αγαπάμε μόνο επειδή μας έβαλε στον γρίφο και μας έκανε να σκεφτούμε. Αλλά και επειδή μας έκανε να δούμε τον κόσμο μέσα απ’ τα μάτια του εγκληματία και του αστυνόμου. Ίσως και του θύματος!


Trevanian
“The Main”
1976

Η λεωφόρος
μετ. Κ. Παπαμιχαήλ
εκδόσεις Πόλις -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Είχα διαβάσει στα αγγλικά το “Shibumi” και είχα παθιαστεί με τη γραφή του Trevanian. Τώρα που είδα ότι εκδίδεται η “Λεωφόρος” στα ελληνικά έσπευσα να δω αν θα έχω την ίδια σφοδρή εντύπωση.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Δύο δυνατά σημεία κερδίζουν εξαρχής τους αναγνώστες. Η μορφή του υπαστυνόμου Claude Lapointe και ο χώρος της Λεωφόρου, ένα σύνορο ανάμεσα στον γαλλικό και τον αγγλικό τομέα του Montreal, με πολλά σοκάκια αλλά και παράδρομους, όπου ζουν μετανάστες, άνθρωποι του περιθωρίου, πόρνες, μικροαπατεώνες κ.ο.κ. Ο Lapointe την ξέρει σαν το σπίτι του και βρίσκεται συνεχώς στον δρόμο, ελέγχοντας και καθοδηγώντας, απειλώντας και προειδοποιώντας.

Οι ιστορίες που κυκλοφορούν για τον υπαστυνόμο είναι ενδεικτικές: “για τον έλεγχο που ασκεί στη Λεωφόρο, για την ψυχρή του αδιαφορία απέναντι στους ανωτέρους του μέσα στο τμήμα και τις πολιτικές παρεμβάσεις έξω από αυτό καθώς και τους απίθανους μύθους που κυκλοφορούν σχετικά με το θάρρος του”. Είναι μοναχικός, απότομος, αντισυμβατικός, αντιγραφειοκρατικός, μια μορφή που δεσπόζει στη Λεωφόρο και μονόχνοτος κάνει τη δουλειά του όπως νομίζει ο ίδιος καλύτερα. Ο τέλειος τύπος ενός noir μυθιστορήματος.

Και πάνω σ’ αυτούς τους δύο πυλώνες, στον υπαστυνόμο και στον τόπο της πολυδαίδαλης St-Laurent boulevard, στηρίζεται η υπόθεση που ανυψώνεται δυναμικά: η δολοφονία ενός Ιταλού, αγνώστων στην αρχή λοιπών στοιχείων, θέτει σε κίνηση τον Lapointe και τους βοηθούς του. Με άξονα τον φόνο του Verdini αρχίζει ένα γαϊτανάκι μαρτύρων, υπόπτων, συναντήσεων μέσα στη Λεωφόρο και στις παρυφές της. Ο Ιταλός ήταν ένας “ξεπλυμένος” μετανάστης, που φυγαδεύτηκε από την πατρίδα κι ήρθε στο Montreal, όπου μάθαινε αγγλικά και γκομένιζε ασύστολα.

Το κουβάρι των ερευνών δεν είναι μια απλή σκυταλοδρομία προσώπων και ενδείξεων (και μάλιστα εκεί προκύπτει ένα μικρό πρόβλημα στις σκέψεις πάνω στον χάρτη, αλλά μπορούμε να το προσπεράσουμε ανώδυνα). Πιο σπουδαίο ρόλο παίζουν τα πρόσωπα, σε ένα δίχτυ γύρω από τον Lapointe. Ο ίδιος ο υπαστυνόμος είναι μια ολοκληρωμένη, όπως έδειξα, μορφή, μυθιστορηματικά πλούσια, πολύπλευρη, τρισδιάστατη, πειστική… Το ίδιο σμιλεμένοι είναι και οι άλλοι που κινούνται γύρω του, όπως ο Gutman, ο νεαρός μαθητευόμενος που βρίσκεται περιστασιακά κοντά του, ο οποίος είναι βουτυρομπεμπές της Σχολής και ενδιαφέρεται πολύ για τις διαδικασίες, αλλά τελικά αποδεικνύεται πολύ χρήσιμος, ο Moise, Εβραίος συμπαίχτης του Lapointe στο πινάκλ, που αναρωτιέται για τη διαφορά εγκλήματος και αμαρτίας, η Marie-Louise, μια σακατεμένη πόρνη που φιλοξενεί για λίγες μέρες ο υπαστυνόμος, η δεσποινίς Μονζάν που τρέχει ένα κέντρο γλωσσομάθειας και “πηδιέται” με ένα σωρό άνδρες…

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Εξαιρετικό βιβλίο κι ανάγνωση που σε ρουφά στην ποιότητά της. Αστυνομικό, με τη δέουσα ένταση και σασπένς, αλλά και κοινωνιολογικό, καθώς αναπλάθει ολοζώντανα τη Λεωφόρο και το κλίμα της, τους κατοίκους και την ανάδυση της εγκληματικότητας. Ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, στιβαρή πλοκή, βαθιά ανατομία των κοινωνιών μας. Το μυθιστόρημα είναι μια ουσιαστική συμβολή στην αστυνομική λογοτεχνία με χαρακτήρες, πλοκή, ατμόσφαιρα, κοινωνικά ζητήματα και γραφή που δεν σε προδίδει ποτέ.

In2life, 6/2/2019 


> "Τρεβάνιαν" είναι ένα από τα πολλά φιλολογικά ψευδώνυμα του Rodney William Whitaker. Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1931 και πέθανε στην Αγγλία το 2005. Διδάκτωρ των ΜΜΕ, διετέλεσε για πολλά χρόνια καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ώστιν στο Τέξας. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν πουλήσει πολλά εκατομμύρια αντίτυπα. Θεωρείται "καλτ" συγγραφέας. Αποσυρμένος από τα φώτα της δημοσιότητας, έχοντας δώσει μόνο μία συνέντευξη στη ζωή του, ο ίδιος ο Τρεβάνιαν προσπάθησε να καλλιεργήσει και να συντηρήσει τον μύθο του. Παίζοντας με διάφορα είδη μυθιστορήματος (θρίλερ, γουέστερν), εκσυγχρονίζοντας τις περιπέτειες των Σαμουράι με το "Shibumi", παραμένει πιστός στο νουάρ, τις πλούσιες δυνατότητες του οποίου προσπαθεί να εξαντλήσει, πειραματιζόμενος με τις διάφορες μορφές του.
Πάπισσα Ιωάννα

Friday, May 10, 2019

Nicole Krauss, “Δάσος σκοτεινό”


ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ -2. Δυο εναλλασσόμενες ιστορίες καταλήγουν στο Tel Aviv κι εκεί παίζουν εντός έδρας. Ένας ηλικιωμένος, ένας ραβίνος, μία συγγραφέας, ένας κατάσκοπος, ο Kafka, μια ταινία, ένα ημιτελές… Πολλά νήματα, πολλές αντιστοιχίες και αντιθέσεις…


Nicole Krauss
“Forest Dark”
2017

Δάσος σκοτεινό
μετ. Ι. Ηλιάδη
εκδόσεις Μεταίχμιο -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Το όνομά της –το επίθετο δηλαδή- δεν μοιάζει αμερικάνικο –αγγλοσαξονικό δηλαδή. Αυτό το Κ, ενώ θα περίμενε κανείς C, δείχνει αλλοδαπή καταγωγή. Παρεμπιπτόντως, πάρα πολλοί Αμερικανοί κατάγονται από αλλού εκτός Βρετανίας.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Υπάρχουν δύο είδη Εβραίων: απ’ τη μια, οι Εβραίοι της διασποράς, από τον Μεσαίωνα έως το Ολοκαύτωμα, κι απ’ την άλλη, όσοι κατοικούν στο σύγχρονο Ισραήλ και αναφέρονται στη σύγχρονη Ιστορία του. Οι πρώτοι κυρίως εστιάζουν στις διώξεις που υπέστησαν στο πέρασμα των αιώνων, ενώ οι δεύτεροι κυρίως στη διαμάχη τους με τους Άραβες (ειδικά Παλαιστίνιους) γείτονές του.

Αν ψάξει κανείς την παγκόσμια λογοτεχνία, θα βρει πολλά ονόματα που γράφουν στη γλώσσα τους, αλλά εκφράζουν άμεσα ή έμμεσα την εβραϊκή πολιτισμική ταυτότητα. Άλλοι από αυτούς αναφέρονται στον αδικημένο Εβραίο και στον διά των αιώνων ρατσισμό που υφίσταται, άλλοι υποστηρίζουν την εβραϊκή παράδοση, ενώ άλλοι δείχνουν να τη βλέπουν σαν βάρος και θέλουν να απεξαρτηθούν. Ιδού τα ονόματα όσων πέρασαν από τα τραπέζια του Βιβλιοκαφέ:
- Joseph Roth, “Το κάλπικο ζύγι” (1937)
- Manès Sperber, “Δάκρυ στον ωκεανό” (1950-)
- Μπέρναρντ Μάλαμουντ, “Ο μάστορας” (1966) 
- Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ, “Ένας φίλος του Κάφκα και άλλες ιστορίες” (1970)
- Πατρίκ Μοντιανό, “Ντόρα Μπρούντερ” (1997)
- Χάουαρντ Τζέικομπσον, “Η περίπτωση Φίνκλερ” (2010)  
- Μισέλ Φάις, "Πορφυρά γέλια" (2010)
- Raphaël Jerusalmy, “Να σώσουμε τον Μότσαρτ” (2012) 

⸛⸛⸛⸛⸛

Στο μυθιστόρημα της Αμερικανοεβραίας Krauss ξεκινά με ματιά από την άλλη άκρη της γης, αλλά γρήγορα εστιάζει με δύο εναλλασσόμενες αφηγήσεις στο Ισραήλ.

Στην πρώτη, ο πατέρας της αφηγήτριας Jules Epstein εξαφανίζεται. Και τα παιδιά του δεν ξέρουν πού πήγε, αν ζει ή αν πέθανε, αφού τον είδαν τελευταία φορά στο Tel Aviv. Ήταν ένας άνδρας, που παρά τα 70 του χρόνια ήταν αειθαλής και ακμαίος, δραστήριος και ενεργός, όπως σε όλη του τη ζωή. Το μυστήριο της εξαφάνισης δεν οδηγεί σε μια αστυνομικού τύπου ιστορία, αλλά σε μια αναδρομή στη ζωή του ήρωα. Και μάλιστα σε μια βραδιά όπου έχασε το παλτό του, καθώς το πήρε κατά λάθος ένας σύμβουλος του Παλαιστίνιου Mahmoud Abbas. Έπειτα συναντά έναν Ραβίνο ο οποίος τον μυεί, με τις επιφυλάξεις και τις αποστάσεις του, στην εβραϊκή τελετουργία. Οι συναντήσεις με θρησκευόμενους Ισραηλινούς του δείχνουν μια άλλη όψη, όχι φανατική αλλά ίσως πιο συνειδητοποιημένη.

Στην άλλη ιστορία, μια συγγραφέας εγκαταλείπει για ένα ταξίδι την οικογένειά της για να κατέβει στο Hilton του Ισραήλ, από μια πρωτοφανή εμμονή με αυτό το ξενοδοχείο. Κάποιος αυτοκτόνησε αλλά δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία, κι αυτή θέλει να γράψει ένα μυθιστόρημα, χωρίς ακόμα να έχει το υλικό της. Στο Ισραήλ  βρίσκει τον Freidman που ξέρει πως η απόγονος του Max Brod έχει στην κατοχή της ένα έργο του Kafka και προσπαθούν να την πείσουν να το παραχωρήσει, ώστε η συγγραφέας να το ολοκληρώσει…

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Οι δύο ιστορίες δεν συναντώνται πουθενά, ούτε στο τέλος. Μένουν πάντα παράλληλες και εναλλασσόμενες. Ωστόσο συγκλίνουν, αν μπορώ να υποθέσω καθώς διαβάζω, στην κεντρική ιδέα της Krauss, που είναι η εβραϊκότητα, τόσο για ένα ηλικιωμένο άνδρα στη δύση της ζωής του όσο και για μια Αμερικανοεβραία που πήγαινε συχνά στο Ισραήλ, πάντα όμως ως τουρίστρια. Η ιστορία του Epstein θα μπορούσε να είναι το αναμενόμενο απ’ τη συγγραφέα μυθιστόρημα (ποιος τελικά αυτοκτόνησε στο Hilton;), θα μπορούσε να είναι ο καθρέφτης της ζωής της, αντεστραμμένος και με παραμορφωτικά κρύσταλλα.

Με κέρδισε από την πρώτη στιγμή μ’ αυτό το απαλό άγγιγμα της γραφής. Δεν μπόρεσα βέβαια να συλλάβω όλο αυτό το εβραϊκό υπόβαθρο, αλλά δεν σταμάτησα να διαβάζω με αναγνωστική αδημονία και να βλέπω όποιες παράλληλες κλωστές μπορούσα να συλλάβω ανάμεσα στα δύο stories. 


> Η Νικόλ Κράους γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1974. Έχει γράψει δύο ακόμα μυθιστορήματα: το "Man Walks Into Room", το οποίο συμπεριλήφθηκε στη μικρή λίστα για το Βραβείο της εφημερίδας "Los Angeles Times", και το παγκόσμιο μπεστ σέλερ "Η ιστορία του έρωτα", το οποίο απέσπασε το William Saroyan International Prize for Writing και το Prix du Meilleur Livre Etranger στη Γαλλία ενώ μπήκε στη μικρή λίστα για τα βραβεία Orange, Medicis και Femina. Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά "The New Yorker", "Harper’s", "Esquire", και έχουν ανθολογηθεί για τη σειρά Best American Short Stories. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα πέντε γλώσσες. Ζει στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.
Πάπισσα Ιωάννα