Tuesday, November 27, 2018

Θανάσης Τριαρίδης, “Ο άνεμος σφυρίζει στην Κουπέλα”


Πώς η λαγνεία είναι η άλλη όψη του θανάτου; Και τι δαιμονικές δυνάμεις μπορεί να αλλάξουν τη ζωή μιας τάξης μαθητών του δημοτικού; Είναι το φανταστικό η παράλληλη πραγματικότητα που μας περιβάλλει;



Θανάσης Τριαρίδης
“Ο άνεμος σφυρίζει στην Κουπέλα”
εκδόσεις Πατάκη 
-2000 (1η έκδοση)
-2018 (5η έκδοση)


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Ποιος είναι ο Τριαρίδης; Για πολύ καιρό άκουγα το όνομά του, συνυφασμένο στο μυαλό μου με μια αιρετική γραφή, λίγο αθυρόστομη, λίγο αντισυμβατική. Το συγκεκριμένο βιβλίο ξαναβγαίνει μετά από 18 χρόνια κι απ’ την αρχή με κερδίζει ως αναγνώστρια.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Ο αφηγητής μιλά σήμερα, αλλά με την οπτική γωνία του νεαρού παιδιού, που ήταν, το 1978 σ’ ένα σχολείο στη Μαλακοπή Θεσσαλονίκης. Ο θάνατος της δασκάλας τους Δομένικας Φραντζή, που βρέθηκε γυμνή πάνω στον λόφο της Κουπέλας, πυροδοτεί εξελίξεις. Πρώτον, γιατί μυρίζει σκάνδαλο, δεύτερον, επειδή η εν λόγω αγαπητή δασκάλα τα ’χε με την Τζούλια, μια πανέμορφη γυναίκα, θελκτική και κολάσιμη, με την οποία οι δεκατόσοι μαθητές τις είχαν δει να κάνουν έρωτα στην Κουπέλα. Το μυθιστόρημα ξεκινά με σκάνδαλο και με μια λίγο πολύ βέβηλη διάθεση.

Ο αφηγητής είναι πλέον μεγάλος και εξιστορεί την εμπειρία του στην αγαπημένη του. Με κέντρο τον εαυτό του όταν ήταν στην τρίτη δημοτικού, αναθυμάται τα γεγονότα, ξεκινώντας από τη μέση, από το θάνατο της αινιγματικής δασκάλας. Και με μια μεγάλη αναδρομή πηγαίνει πίσω στην πρώτη και τη δευτέρα δημοτικού, όταν η Δομένικα έκανε το παράξενο μάθημά της στα 15 αγόρια, όταν τους πρωτοπήγε στην Κουπέλα, τόπος που συνοδευόταν μυστήριο και κακές φήμες, όταν τους μύησε σε μια άλλη αίσθηση. Το πλαίσιο των παιδιών δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να ακούγονται όσα λέει η δασκάλα σαν ευαγγελικές αλήθειες μιας παράξενης θρησκείας, να ανακατεύονται πραγματικά και φανταστικά στοιχεία, να υποβάλλεται ο έρωτας των μικρών προς γυναίκες όπως η Δομένικα ή μια κυρία Πανδώρα, να…

Ο αναγνώστης ακολουθεί μεθυσμένος την αργή αλλά ελκυστική αφήγηση, περιμένοντας απαντήσεις σε ερωτήματα που πλανώνται απειλητικά. Το όλο στήσιμο δεν καθαρίζει εξαρχής τον καπνό, αλλά τον αφήνει να πνέει θολός, ώστε να μείνει το ενδιαφέρον αμείωτο.

Αυτό όμως δεν μένει σε μια εύκολη ελκυστική ιστορία, αφού επενδύεται με καλογραμμένο λόγο και ελισσόμενη αφήγηση, η οποία στηρίζει ικανοποιητικά το μυθοπλαστικό εγχείρημα. Σαφής αφήγηση, που αφήνει όμως κι ένα μυστήριο για διάφορα θέματα, που εγείρει ερωτήματα, όταν π.χ. ένας τίτλος δηλώνει ότι ο αφηγητής λέει τουλάχιστον ένα ψέμα, ένας αιωρούμενος πέπλος μυστηρίου. Προοδευτικά, η ιστορία εμπλουτίζεται με στοιχεία του φανταστικού, καθώς η δασκάλα συνοδεύεται από σκοτεινές δυνάμεις, υπερφυσικές ιδιότητες, που μένουν μέσα στο καθημερινό σαν φυσικά φαινόμενα: πασχαλίτσες που γεννιούνται από το αίμα, κόκκινες κορδέλες και διαβολικές κινήσεις, χελιδόνια που μπαίνουν στα σπίτια και αετοί που κουβαλούν κομμένα κεφάλια… Αν έλειπαν δυο faul, η μεγάλη σε έκταση αναδρομή στο πώς η Δομένικα απέκτησε τις μαγικές της δυνάμεις και οι τελευταίες σελίδες που δεν προσέθεσαν σε ένταση και σφοδρότητα, θα το χαρακτήριζα πραγματική αποκάλυψη. Και μέχρι ενός σημείου, ξεπέρασε τις προσδοκίες μου και μου έδωσε μια βαθιά αναγνωστική εμπειρία.

Κλείνω με μερικά ερωτήματα που ίσως επίτηδες μένουν αναπάντητα: Ποια είναι και τι συμβολίζει η Δομένικα; Παρεμπιπτόντως, ο διευθυντής λέγεται Κερατένιος (= με κέρατα), ενώ είναι ένας τυπικός συντηρητικός δάσκαλος, κι η δασκάλα λέγεται Δομένικα, δηλαδή Κυριακή (= του Κυρίου). Είναι η μαγεία που συγκλονίζει τις παιδικές ψυχές; Είναι η έκσταση που έρχεται και φλογίζει τα παρθένα εδάφη; Είμαι μια Μέδουσα που μαρμαρώνει όποιον την αντικρύσει πραγματικά; Είναι μια θηλυκή Εωσφόρος που μυεί στον έρωτα και στον θάνατο; Τι είναι η Κουπέλα και τι θανατερό μυστικό κουβαλά από τότε που δεκάδες λεπροί πέθαναν εκεί;

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Δαιμονικό βιβλίο που με καθήλωσε με την ατμόσφαιρα και το μυστήριο. Ένα ψυχολογικό θρίλερ, μια σατανική αλληγορία, μια μυθολογία του θανάτου και του έρωτα, μυθιστόρημα του φανταστικού, του μαγικού ρεαλισμού και του θρίλερ, ένα ψυχεδελικό κείμενο μεγάλης δύναμης.

In2life, 31/10/2018 


> Ο Θανάσης Τριαρίδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1970. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ. Συνεκδότης του περιοδικού "Τα Ποταμόπλοια" (1990-1992) και σύμβουλος έκδοσης του περιοδικού "Mauve" (2003 και εξής). Συγγραφέας και αντιρρησίας συνείδησης. Έχει γράψει 28 βιβλία με αφηγήσεις και δοκίμια και περισσότερα από 150 άρθρα, όλα συγκεντρωμένα στην ιστοσελίδα http://triaridis.gr/. Στα χρόνια 1996-2001 υπήρξε ακτιβιστής του Δικτύου DROM για τα κοινωνικά δικαιώματα των Τσιγγάνων, ενώ από το 1996 συμμετείχε ενεργά στη δημιουργία του Δικτύου Εθελοντών Δοτών Αιμοπεταλίων Θεσσαλονίκης. Το καλοκαίρι του 2005 διέκοψε τη 18μηνη συνεργασία του με την εφημερίδα "Μακεδονία της Κυριακής", όταν η τελευταία αρνήθηκε να δημοσιεύσει το κείμενό του που αφορούσε την κομμένη μακεδονική γλώσσα και την αναγκαιότητα διδασκαλίας της στα σχολεία (http://www.triaridis.gr/keimena/keimD046.htm). Στα χρόνια 2005-2008 δημιούργησε και συντόνισε τη σειρά "Αντιρρήσεις" στις εκδόσεις "Τυπωθήτω", όπου εκδόθηκαν συνολικά έξι βιβλία (http://www.triaridis.gr/keimena/keimD059.htm). Από το καλοκαίρι του 2009 είναι αρνητής εφεδρικής στράτευσης και αντιρρησίας συνείδησης (http://www.triaridis.gr/keimena/keimD062.htm). Τον Δεκέμβριο του 2009 έκανε αίτηση προς τον Συνήγορο του Πολίτη για απομάκρυνση των θρησκευτικών συμβόλων από τις σχολικές αίθουσες και για την κατάργηση της σχολικής προσευχής και του σχολικού εκκλησιασμού (http://www.triaridis.gr/keimena/keimD063.htm). Έχει γράψει πολλά κείμενα ενάντια στα έθνη, τις θρησκείες, τους ολοκληρωτισμούς, τους κοσμοδιορθωτισμούς και τον ανθρωποδιορθωτισμό, το ρατσισμό και κάθε μορφή ατομικής και συλλογικής βίας.
Πάπισσα Ιωάννα

Saturday, November 24, 2018

Κωστής Γκιμοσούλης, “Όλες μία”


Πόσες γυναίκες παρελαύνουν απ’ τη ζωή ενός ανθρώπου, τι στίγμα αφήνουν, πόσο καθοριστικές αποδεικνύονται, λειτουργούν μόνο ως ερωτικά πρότυπα, έρχονται ως αναμνήσεις, είναι πραγματικά όντα ή μυθοπλαστικές οπτασίες;



Κωστής Γκιμοσούλης
“Όλες μία”
εκδόσεις Καστανιώτη -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Ξεκίνησα το βιβλίο προκατειλημμένη. Αρνητικά. Τι είναι ο Γκιμοσούλης και τι μπορεί να κάνει;

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Το βιβλίο αποτελείται από 55 σταγόνες. Τουτέστιν κεφάλαια. Τα περισσότερα αποτελούν σκηνές. Ή μάλλον προσωπογραφίες, με αδρές πινελιές, γυναικών που συνάντησε ο Γκιμοσούλης. Νεαρές, κορίτσια, μεγαλύτερες. Κάθε κεφάλαιο κι ένα επεισόδιο. Λίγα εκτενή, τα περισσότερα δύο τρεις σελίδες.

Η αφήγηση κόβεται. Επομένως το “σαν μυθιστόρημα” που γράφει στο εξώφυλλο είναι πραγματικό. Μεμονωμένες σκηνές σαν διηγήματα. Αλλά απ’ την άλλη ο άξονας “γυναίκα” μπορεί να διαρθρώσει έστω και σπονδυλωτά ένα συνολικό ανάγνωσμα. Μια νεαρή που κάνει ωτοστόπ. Μια μικρή που χαμογελάει υπέροχα. Μια νεαρή με την οποία κάνει έρωτα ο αφηγητής. Ποικίλες όψεις της γυναίκας, του έρωτα, της παιδικότητας, των ανθρώπινων σχέσεων, του στίγματός μας μέσα στο πλέγμα των άλλων. Κι εγώ ως αναγνώστρια να ψάχνω να βρω μήπως κάπου εκεί είμαι κι εγώ. Όχι ως Ιωάννα. Αλλά ως γυναίκα που αναγνωρίζει τον εαυτό της μέσα στις άλλες. Αυτούσια καμία, αλλά σε πολλές βρήκα πλευρές μου.

Η γλώσσα του συγγραφέα λέει. Ίσως επειδή κατάγεται από την ποίηση. Ίσως γι’ αυτό δεν μπορεί να συνθέσει κάτι ολοκληρωμένο, αλλά η γλώσσα του μιλάει. Άλλοτε μεταφορικά, άλλοτε ατμοσφαιρικά, άλλοτε αντιστικτικά.

“Από τη μία το φεγγάρι, από την άλλη το άσπρο μπαλάκι στο ποδοσφαιράκι. Από τη μια η ποίηση, από την άλλη τα πορνό. Οι τσόντες και οι κερασιές. Όλα έχουν δύο πλευρές. Τα άνθη και οι ψωλές. Οι θαλασσινές σπηλιές και η υγρασία στα μουνιά. Αν κοιμηθείς στο ένα πλευρό, δεν αντικρίζεις την πραγματικότητα ολόκληρη” (28η σταγόνα)

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Τελικά, ήταν καλύτερο απ’ ό,τι περίμενα. Μερικά κεφάλαια ήταν εξαιρετικά, αιφνιδιάζουν, προβάλλουν μια άλλη ματιά. Το σύνολο αφήνει τα σημάδια του.  Κι ο αναγνώστης σε ένα μουσείο ζωντανών κουκλών χαζεύει άλλα με θαυμασμό κι άλλα απλώς με περιέργεια.


> Ο Κωστής Γκιμοσούλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Μαγική πόλη, αλλά θέλει συνέχεια ν' απομακρύνεται απ' αυτήν. Κι όταν ξαναγυρνάει, να τη βλέπει αλλιώς. Γράφει διηγήματα, όπως "Η κραυγή της πεταλούδας" (2007). Καμιά φορά αυτά τα διηγήματα μεγαλώνουν και γίνονται νουβέλες ή μυθιστόρημα, όπως τα "Μια νύχτα με την Κόκκινη" (1995), "Ανατολή" (1998), "Χέρι στη φωτιά" (1999), "Βρέχει φως" (2002), "Το θηρίο είναι παντού" (2003), "Εξομολόγηση σ' έναν κολομβιανό σκύλο" (2006), "Το φάντασμά της" (2009) και "Το αηδόνι στο πόδι της" (2012). Γράφει και ποιήματα (Ο ξυλοκόπος πυρετός, Αγία μελάνη, Το στόμα κλέφτης, Επικίνδυνα παιδιά), με τελευταία τη συλλογή Αγάπη από ζήλια) (2004). Το 2001 εκδόθηκε ο "Μαύρος χρυσός", ένα βιβλίο με ποιήματα, διηγήματα και ζωγραφιές με νερομπογιές, ενώ το 2011 κυκλοφόρησε το βιβλίο "Για να μάθεις να πετάς", με ιστορίες - παραμύθια για μικρούς και μεγάλους κα με εννέα ζωγραφιές του Γιάννη Ψυχοπαίδη εμπνευσμένες ειδικά για την έκδοση. Το 2013 εκδόθηκε το "Δυο μήνες στην αποθήκη", μια προσωπική μαρτυρία από την παραμονή του συγγραφέα σε νοσοκομείο. Έργα του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες. Για την ποιητική συλλογή "Ο ξυλοκόπος πυρετός" πήρε το βραβείο Μαρίας Ράλλη για πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς.
Πάπισσα Ιωάννα

Thursday, November 22, 2018

Βιβλία από bloggers


(λογοτεχνικά, δοκιμιακά, διάφορα…)

Η ιδέα ήρθε ξαφνικά. Έπεσα πάνω σ’ ένα απ’ τα παρακάτω βιβλία και σκέφτηκα ότι αξίζει να γίνει ένα mini αφιέρωμα στους bloggers, που όχι μόνο αγαπούν το βιβλίο και γράφουν γι’ αυτό, αλλά έχουν εκδώσει κι οι ίδιοι δικά τους βιβλία, είτε πρόκειται για λογοτεχνικά έργα, είτε για άλλου είδους που τριγυρίζουν την έννοια του βιβλίου, της κριτικής και της ανάγνωσης.

Μια μικρή λίστα βιβλιόφιλων bloggers η οποία είμαι σίγουρη ότι είναι ενδεικτική:
-         Βασίλης Δρόλιας (ficciones.wordpress.com), “Τυχαία είσοδος” (Μυθιστόρημα), Τόπος 2008.
-         Κίκα Ολυμπίου (anagnostria.blogspot.com), “Ταξιδιωτικές περιπλανήσεις”, CaptainBook.gr 2012.
-         Κατερίνα Μαλακατέ (diavazontas.blogspot.com), “Κανείς δεν θέλει να πεθάνει” (Μυθιστόρημα), 2013.
-         Βασίλης Δρόλιας (ficciones.wordpress.com), “Nyos: Η τελετή αθωότητας” (Μυθιστόρημα), Κέδρος 2016.
-         Κατερίνα Μαλακατέ (diavazontas.blogspot.com), “Το σχέδιο” (Μυθιστόρημα), Μελάνι 2016.
-         Κίκα Ολυμπίου (anagnostria.blogspot.com), “70 βιβλία και 9 ταξίδια: Από το blog της "anagnostria"”, Ιδιωτική Έκδοση 2018.
-         Έλλη Δρούλια (voltitses.blogspot.com), “Για την αγάπη των βιβλίων”, Νήσος 2018.


Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα το βιβλίο τα δύο τελευταία βιβλία, της Κίκας Ολυμπίας και της Έλλης Δρούλια, τα οποία μετατρέπουν τα posts των blogs τους σε έντυπα κείμενα. Κάθε βιβλίο περιέχει μια σειρά από βιβλιοφιλικές αναρτήσεις, από βιβλιοπαρουσιάσεις έως ευρύτερους προβληματισμούς και σκέψεις για τη φιλαναγνωσία και τις βιβλιοθήκες.
Τα blogs σε πείσμα πολλών (συγγραφέων) μπήκαν ήδη στην ιστορία της βιβλιοφιλίας κι έπαιξαν, παίζουν και θα παίζουν σημαντικό ρόλο στο πεδίο της λογοτεχνίας και της ανάγνωσής της.
Τιμή μου που ανήκω σ’ αυτή την ηλεκτρονική συντροφιά παθιασμένων βιβλιόφιλων.
Πάπισσα Ιωάννα

Monday, November 19, 2018

Τηλέμαχος Κώτσιας, “Σινική μελάνη”


Ο θάνατος του Βορειοηπειρώτη Κωνσταντίνου Κατσίφα έφερε πάλι στο προσκήνιο την ελληνική κοινότητα της Αλβανίας. Και ποιος είναι ο καταλληλότερος να μας μιλήσει γι’ αυτήν απ' τον Τηλέμαχο Κώτσια; Τριάντα χρόνια μετά την έλευσή του στην Ελλάδα ο Βορειοηπειρώτης συγγραφέας αποφασίζει να καταγράψει και να κοινοποιήσει όσα έζησαν οι Έλληνες στην Αλβανία του Enver Hoxha.



Τηλέμαχος Κώτσιας
“Σινική μελάνη”
εκδόσεις Πατάκη 
-2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Ο θάνατος του Κατσίφα με οδήγησε να διαβάσω για την ελληνική μειονότητα στη Βόρεια Ήπειρο.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Θα μπορούσαν να λείπουν τα τρία πρώτα από τα είκοσι κεφάλαια και το μυθιστόρημα να ξεκινούσε από το τέταρτο. Έτσι θα βλέπαμε τους ασφαλίτες της Αλβανίας του 1974 να έχουν θορυβηθεί από τις αντικαθεστωτικές προκηρύξεις που ρίχτηκαν στην ελληνόφωνη Δερβιτσάνη της Βόρειας Ηπείρου. Και μετά από μια μεθοδική έρευνα ανακαλύπτουν δύο καταρχάς κι έπειτα έναν τρίτο μαθητή, κι οι τρεις Έλληνες: ο Αριστοτέλης Σκεύης, ο Σωτήρης Ζώτος κι ο Φώτης Οικονόμου αποφάσισαν να αφυπνίσουν τον πληθυσμό και να δείξουν την αντίδρασή τους στον ολοκληρωτισμό του Κόμματος.

Ο Κώτσιας, παρόλο που θέτει συχνά ως άξονα την πατρίδα του, την Ήπειρο και την κουλτούρα της, διαθέτει ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και τρόπων προσέγγισής τους: από την ψυχαναλυτική ηθογραφία στο “Ο χορός της νύφης” και τον “Κώδικα τιμής”  μέχρι τις αλληγορικές νουβέλες “Οι δεινόσαυροι των Αθηνών – Ταξίδι σε λάθος χώρα”. Τριάντα χρόνια τώρα, από τότε δηλαδή που έφτασε στην Ελλάδα, έχει γράψει πολλά πεζογραφήματα και έχει μεταφράσει άλλα τόσα.


Οι αρχές βασανίζουν τους δυο πρώτους φίλους κι, αφού δεν καταφέρνουν να τους εξαγοράσουν, τους στέλνουν στη φυλακή, ενώ ο Φώτης τρελαίνεται από τo ξύλο. Έτσι, ο Αριστοτέλης κι ο Σωτήρης καταλήγουν στα Τίρανα, όπου έχουν καταδικαστεί σε καταναγκαστικά έργα σ' ένα άθλιο ορυχείο. Ο Αριστοτέλης αρνείται να συμβιβαστεί, ενώ ο Σωτήρης μετά από βάσανα και χρόνια απελευθερώνεται.

Το βασικό πρόβλημα του έργου είναι ότι αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο μυθιστόρημα και στην πολιτική Ιστορία. Η πλοκή σε μερικά σημεία είναι μυθιστορηματική, αφού υπάρχουν διάλογοι και σκηνές όπου οι χαρακτήρες αποκτούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στο μεγαλύτερο όμως μέρος οι δύο ήρωες και ως το τέλος ο ένας δεν είναι εξατομικευμένοι, αλλά τύποι, που αντιπροσωπεύουν όλους τους αντιφρονούντες και μη που δοκιμάστηκαν από το αλβανικό καθεστώς. Και στα περισσότερα σημεία η χρήση του παρατατικού, η παρακολούθηση της τύχης πολλών άλλων χαρακτήρων, οι γενικευτικές κρίσεις και οι αφηγήσεις που ισχύουν για όλους ρίχνουν το βάρος στην ιστορική-κοινωνική αποτύπωση, σαν μια καταγγελία του καθεστώτος κατά πρόσωπο και όχι μέσω της προσωπικής ζωής του Σωτήρη Ζώτου. Ο Κώτσιας θα έπρεπε να λειτουργήσει επαγωγικά, αποδίνοντας μια ζωή και όσα συνέβησαν στην εμβέλειά της και μέσω αυτής να αναγάγει τον αναγνώστη στο ευρύτερο πλαίσιο του αλβανικού ολοκληρωτισμού.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Η επιδίωξη του συγγραφέα ν’ αναδείξει τα βιώματά του και να καταδικάσει στη συνείδησή μας τον αλβανικό σοσιαλισμό που έγινε γρήγορα η δικτατορία του κόμματος και του Enver Hoxha δεν ευοδώθηκε στις λογοτεχνικές του πλευρές. 


> Ο Τηλέμαχος Κώτσιας γεννήθηκε το 1951 στο χωριό Βρυσερά της Δρόπολης, στη Βόρεια Ήπειρο. Μαθητής του Λυκείου Αργυροκάστρου, διακρίθηκε για την κλίση του στα γράμματα. Φοιτητής στο Ανώτατο Γεωπονικό Ινστιτούτο διώχθηκε για πολιτικούς λόγους. Με την αλλαγή του καθεστώτος άρχισε να δημοσιεύει ξανά στο Λογοτεχνικό Λαϊκό Βήμα, όργανο της Ελληνικής Μειονότητας στην Αλβανία. Ζει στην Αθήνα από το 1990. Εργάζεται ως μεταφραστής στη μεταφραστική υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών. Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Συγγραφέων.Έχει δημοσιεύσει διηγήματα σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει εκδώσει συλλογές διηγημάτων, νουβέλες και μυθιστορήματα. Το μυθιστόρημά του "Στην απέναντι όχθη" ήταν υποψήφιο για το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, το Βραβείο του περιοδικού Διαβάζω και του περιοδικού (Δε)κατα. Έχει μεταφράσει πλήθος αλβανικών έργων στα ελληνικά και αντίστροφα.
Πάπισσα Ιωάννα

Friday, November 16, 2018

Λάζα Λαζάρεβιτς, “Στις όχθες του Σάβου”


Για να γνωρίσεις έναν πολιτισμό, λέει ο Βλάντα Τζόρτζεβιτς, δεν αρκεί να μάθεις τα δεδομένα του, αλλά νάρθεις σε επαφή με τα γράμματα και την παράδοσή του. Και διαβάζοντας έναν Σέρβο του 19ου αιώνα, αντιλαμβάνεσαι ότι τα Βαλκάνια της οθωμανικής και μετα-οθωμανικής εποχής έχουν πολλά κοινά στοιχεία, παρά τις διαφορές λαών και θρησκειών.


Laza Lazarević
“На обалама Саве”
19ος αιώνας

Λάζα Λαζάρεβιτς
“Στις όχθες του Σάβου”
μετ. Β. Τζόρτζεβιτς
εκδόσεις Ενύπνιο -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Μια φίλη Σέρβα μού σύστησε το βιβλιαράκι, λέγοντας ότι ο Lazarević ήταν μορφή της σερβικής λογοτεχνίας τον 19o αιώνα, κάτι σαν τον δικό μας Βιζυηνό. Από Σέρβους ίσως ξέρω μόνο τον Pavić (ψάχνω να βρω άλλον που να έχω διαβάσει) κι έτσι οι σεβαστοί μας γείτονες δεν έχουν καταφέρει να φτάσουν σε μας.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Τρία διηγήματα. Λιτά, στρωτά, προσιτά. Χωρίς τις καινοτομίες της μετέπειτα λογοτεχνίας, χωρίς άλματα και κενά. Τρία διηγήματα απ’ την καρδιά των Βαλκανίων. Γραμμένα με μια σταδιακή κορύφωση και συγκινητική δραματικότητα.

1.      “Στις όχθες του Σάβου” βρίσκονται μια ομάδα ανθρώπων που περιμένουν το ποταμόπλοιο να φτάσει. Σε καιρό πολέμου με τους Τούρκους, ο λοχαγός Elićić περιμένει τη γυναίκα και το παιδί του κι ο χαλκωματάς Μπλάγογε τον γιο του, που, απ’ ό,τι πληροφορήθηκε, είναι λίγο τραυματίας. Μετά από αναμονή, το πλοίο έρχεται με ένα αίσιο κι ένα οδυνηρό μαντάτο: ο λοχαγός συναντά ευτυχής την οικογένειά του, σώα και αβλαβή, ενώ ο χαλκωματάς βρίσκει τον γιο του ανάπηρο από το ένα πόδι, να στηρίζεται σε δεκανίκια. Ο πόλεμος δρομολογεί το μέλλον των ανθρώπων… κι οι αναγνώστες διαβάζουν με συγκίνηση πόσο εύκολα ξεχνιούνται οι ήρωες πολέμου. Διακρίνω την αίσθηση της ματαιότητας, καθώς ο ένας συνέχισε να ζει με όλη την οικογένειά του, ενώ ο άλλος, παρόλο που εμπιστεύθηκε την άμεση βοήθεια των γύρω του για τον ανάπηρο γιο του, γρήγορα εγκαταλείφθηκε.
2.      Στην “Πρώτη φορά με τον πατέρα στον όρθρο” ο αφηγητής θυμάται την παιδική του ηλικία, όταν ο πατέρας του άρχισε να χαρτοπαίζει, έχανε και κέρδιζε, προκαλώντας ανασφάλεια και συγκρούσεις μέσα στο σπίτι. Η γυναίκα του προσπάθησε να τον αποθαρρύνει, αλλά αυτός εξαρτημένος δεν μπορούσε να σταματήσει. Έτσι, κάποια στιγμή που έχασε τα πάντα, ήταν έτοιμος να αυτοκτονήσει, αλλά πάλι η γυναίκα του του έδωσε θάρρος, υποδεικνύοντάς του ότι ο ίδιος μπορεί ξανά να δημιουργήσει ό,τι έχασε και να ανορθώσει την οικογένειά του.
3.      “Στο πηγάδι” μια οικογένεια ογδόντα και νοματαίων βρίσκεται υπό τη σοφή καθοδήγηση
του pater familias γέρο-Μανθαίου. Ώσπου ο ένας εγγονός παντρεύεται την κακομαθημένη από το σπίτι της Annoka κι αυτή αρνείται να μπει στον ζυγό της ευρείας οικογένειας. Όλοι βλέπουν το πρόβλημα κι ο εγγονός αναγκάζεται να απευθυνθεί στον παππού, ο οποίος παραδόξως ζητά από όλους να υπηρετούν την Annoka. Κι αυτή, ενώ της αρέσει, συνειδητοποιεί ότι κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με τη μέγιστη απομόνωση, καθώς ξεχωρίζει απ’ τους άλλους και μένει σε μια γυάλα, ανώτερη αλλά και αλλοτριωμένη.
Στην αρχή με πείραξε ως γυναίκα, γιατί το διάβασα ως το αρχέτυπο της υποταγής του γυναικείου φύλου στον οικογενειακό ζυγό. Όμως μερικές λεπτομέρειες μ’ έκαναν να το ξαναδώ με άλλο μάτι. Είμαστε στον 19ο αιώνα. Σε μια βαλκανική κοινωνία. Ο pater familias δεν φαίνεται καταπιεστικός κι εξάλλου βασικό ρόλο στις αποφάσεις του παίζει η γυναίκα του αδελφού του. Κι αν κάτι τέτοιο το έκανε ένας γιος ή ένας εγγονός, θα φερόταν αντίστοιχα ο παππούς Μανθαίος; Μάλλον ναι. Επομένως, το διήγημα αυτό εστιάζει στην ανάγκη τέτοιων κοινωνιών να βάζουν το συλλογικό συμφέρον πάνω από το ατομικό, να λειτουργούν συλλογικά, να μην εξαίρουν το εγώ, θέτοντας σε κίνδυνο το εμείς.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Γενικά παλιομοδίτικο. Βγαλμένο από έναν κόσμο που έχει πια πεθάνει. Που ο διαχρονικές του αξίες είναι στενά συνυφασμένες με την εποχή, την προνεωτερική εποχή των Βαλκανίων. Όμως η συγκίνηση που αναδίδεται σαν άρωμα από τα κείμενα έχει τη δική της αξία.


> Ο Λάζα Λαζάρεβιτς (Laza Lazarevic, Σάμπατς 1851 – Βελιγράδι 1890) ήταν Σέρβος διηγηματογράφος. Ξεκίνησε να σπουδάζει ιατρική στο Βερολίνο με κρατική υποτροφία και, όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, επέστρεψε στη Σερβία, όπου διορίστηκε διευθυντής του νοσοκομείου του Βελιγραδίου (1881). Το 1889 διορίστηκε γιατρός της βασιλικής Αυλής, φέροντας τον βαθμό του συνταγματάρχη. Ο Λ. παρουσίασε σε πολύ νεαρή ηλικία κλίση στη φιλολογία και στη συγγραφή διηγημάτων. Μετά το τέλος των σπουδών του επιδόθηκε συστηματικά στη διηγηματογραφία, περιγράφοντας με ζωηρά χρώματα και ρεαλισμό τη ζωή των λαϊκών τάξεων της χώρας του. Με αυτά τα κείμενα σύντομα καθιερώθηκε ως ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της νεότερης λογοτεχνίας στη Σερβία. Το δίτομο έργο Άπαντα, στο οποίο περιλαμβάνονταν τα περισσότερα διηγήματά του, εκδόθηκε στο Βελιγράδι μετά τον θάνατό του. Κάποια διηγήματά του έχουν μεταφραστεί και στην ελληνική γλώσσα από τον συμπατριώτη του ελληνιστή Βλάδα Γεώργεβιτς.
Πάπισσα Ιωάννα

Monday, November 12, 2018

Dirk Kurbjuweit, “Φόβος”


Στις σύγχρονες κοινωνίες των πολλαπλών επαφών και σχέσεων, καραδοκεί το stalking -στη ζωντανή ή στην ψηφιακή διεπαφή- ενός ατόμου που παρενοχλεί, παρεμβαίνει επίμονα, σκιάζει με την παρουσία του τη φιλήσυχη ζωή των άλλων.

Στις σύγχρονες κοινωνίες των πολλαπλών επαφών και σχέσεων, καραδοκεί το stalking -στη ζωντανή ή στην ψηφιακή διεπαφή- ενός ατόμου που παρενοχλεί, παρεμβαίνει επίμονα, σκιάζει με την παρουσία του τη φιλήσυχη ζωή των άλλων.


Dirk Kurbjuweit
Angst
2013

“Φόβος”
μετ. Κ. Λάμψα, Π. Δηράνη
εκδόσεις Ποταμός -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Το βιβλίο μάς το έφερε η Bookworm, επειδή έμαθε ότι σχετίζεται με το θέμα της διατριβής της που είναι το stalking.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Το μυθιστόρημα ξεκινά με ήρεμα συγκλονιστικό τρόπο! Ο 45χρονος αφηγητής, ο αρχιτέκτονας Randolph Tiefentalher, επισκέπτεται τον 78χρονο πατέρα του στη φυλακή, όπου κλείστηκε μετά τη δολοφονία του κατοίκου του ισογείου, του κύριου Tiberius. Η εξιστόρηση του φόνου δείχνει πως έγινε απόλυτα προγραμματισμένα, και μάλιστα με τη σύμφωνη γνώμη του γιου. Επομένως, η υπόλοιπη ιστορία αποσκοπεί στο να μας δείξει το γιατί.

Η τετραμελής οικογένεια του Randolph ζει τη φυσιολογική της ζωή, όταν ο Tiberius αφήνει ραβασάκια έρωτα στη γυναίκα του Rebecca και συνάμα αρχίζει να τους κατηγορεί ότι κακοποιούν σεξουαλικά τα παιδιά τους. Κινείται ανάμεσα στο νομικά κολάσιμο και στο απλώς ενοχλητικό κι αυτό είναι η βαθύτερη ουσία του stalking, που μέσα στο βιβλίο μεταφράζεται “καταδίωξη”, αλλά μάλλον θα ταίριαζε “παρενόχληση” ή “ενοχλητική παρακολούθηση” κ.ο.κ. Σταδιακά θεσπίστηκαν νόμοι γι’ αυτό, αλλά την εποχή, όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα του “Angst”, δεν υπήρχαν νόμοι και ποινές. Έτσι η οικογένεια Tiefentalher νιώθει ανυπεράσπιστη, παρόλο που απευθύνθηκε σε δικηγόρο, στην αστυνομία, στην πρόνοια κ.ο.κ. Το stalking εξελίχθηκε σε βραχνά που δεν τους άφηνε να λειτουργήσουν ομαλά, παρόλο που οδήγησε το ζευγάρι στο να έρθει πιο κοντά και να ζήσουν στιγμές οικειότητας που πριν είχαν χαθεί.

Η ενοχλητική γειτονία του Tiberius πέφτει σαν πέτρα στη λίμνη και φέρνει στην επιφάνεια άλλες έννοιες και φαινόμενα, όπως οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια, η παιδική κακοποίηση, η αβουλία που έρχεται σε αντίθεση με την σωματική βία, η δικαιοσύνη που πολλές φορές δεν καλύπτει τους νομιμόφρονες πολίτες κ.ο.κ. Έτσι, διαβάζουμε την ιστορία από τις ενοχλήσεις προς τον φόνο, αλλά παράλληλα ξεδιπλώνονται οι σκέψεις του Randolph για ένα σωρό θέματα που αφορούν τις σχέσεις των ανθρώπων και τον φόβο ή την αδιαφορία.

Τελικά, επέρχεται και μια ανατροπή που δένει πολύ καλά με την όλη λογική του έργου και καταδεικνύει την εκδίκηση ως απευκταία αλλά εντέλει αναγκαία λύση σε ό,τι η κοινωνία και ο νόμος δεν μπορεί να καλύψει.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Δυνατό έργο. Όχι έντονο, όχι τεταμένο. Είναι όμως αφενός καλογραμμένο και ενδιαφέρον κι αφετέρου θίγει ένα αφανές θέμα της σύγχρονης πραγματικότητας, το stalking.


> Ο Dirk Kurbjuweit είναι δημοσιογράφος, αρχισυντάκτης του Der Spiegel και ζει μεταξύ Βερολίνου και Αμβούργου. Για τα κείμενά του έχει επανειλημμένως τιμηθεί, μεταξύ αυτών και με το βραβείο Egon Erwin Kisch. Έχει εκδώσει οκτώ μυθιστορήματα, τα περισσότερα από τα οποία, ανάμεσά τους κι ο Φόβος έχουν μεταφερθεί στη Γερμανία στον κινηματογράφο, την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.
Πάπισσα Ιωάννα

Friday, November 09, 2018

Zia Haider Rahman, “Υπό το φως των όσων γνωρίζουμε”


Μετανάστης από το Bangladesh που αναρριχάται στα top επίπεδα του City: άλλο ένα λογοτεχνικό σχόλιο για την ώσμωση Ανατολής και Δύσης σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία.


Zia Haider Rahman
“In the Light of What We Know”
2014

“Υπό το φως των όσων γνωρίζουμε”
μετ. Α. Μιχαηλίδης
εκδόσεις Πόλις -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη":
Τι μ’ οδήγησε σ’ αυτό το βιβλίο; Απ’ τη μια η αγάπη μου για τα μαθηματικά, που με κάνει να απορώ πώς ένα θετικό πνεύμα σαν το δικό μου, μικρό και χωρίς υψιπετείς βλέψεις, αγαπά παράλληλα τη μαγεία της λογοτεχνίας! Αλλά, όπως πολλοί ξέρετε, αυτά τα δύο συνδυάζονται άψογα σε βιβλία σαν αυτό. Απ’ την άλλη, ένας συν-blogger ο αστροφυσικός Βασίλης Δρόλιας, που έγραψε για το βιβλίο στον “Αναγνώστη”, δήλωσε ότι το βιβλίο είναι ένα από τα καλύτερα πέντε που διάβασε τα τελευταία 10 χρόνια (δήλωσή του με αφορμή το άρθρο του στα “Νέα”).

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση:
Το βιβλίο ξεκινά με τη σχέση του αφηγητή, στελέχους τραπεζών πακιστανικής καταγωγής που ζει στο Λονδίνο, γόνου αριστοκρατικής οικογένειας, με τον Zafar, μπαγκλαντεσιακής καταγωγής, φτωχού μετανάστη που κατάφερε όμως να σπουδάσει και να αναρριχηθεί.

Εξ αρχής λοιπόν το μυθιστόρημα συναιρεί αντίθετα στοιχεία που κρατούν το όλο οικοδόμημα σε μια ισορροπία και του δίνουν ένταση δυνάμεων. Τα μαθηματικά και τη λογοτεχνία, τους Νοτιοασιάτες με την Ευρώπη, τους Μουσουλμάνους με τους Λονδρέζους, την αριστοκρατία του αφηγητή με τη χαμηλή κοινωνική τάξη του Zafar

Καθώς προχωρά η σχοινοτενής αφήγηση, που βλέπουμε τον ανώνυμο αφηγητή-τραπεζικό στέλεχος να εξιστορεί τη συνάντηση και τον ενδοκειμενικό αφηγητή Zafar να μιλά για το παρελθόν του. Το βάρος του κειμένου πέφτει σ’ ένα είδος βιογραφίας του μαθηματικού, που βρέθηκε σε αποστολή του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν, που σπούδασε σε Αμερική και Αγγλία, που εργάστηκε ανάλογα, που γνωρίστηκε με τη high society, που αναρριχήθηκε από μια μεσοαστική οικογένεια του Σύλφετι σε μεγαλοστέλεχος του Λονδίνου κ.ο.κ.

Κρατώ ορισμένες αποφθεγματικές φράσεις που μου έκαναν εντύπωση από την αρχή του βιβλίου:
- “Παρόλο που ντρεπόταν για τους γονείς [τη χαμηλή τους τάξη], ντρεπόταν περισσότερο επειδή ντρεπόταν”
- “Όταν κάποτε τον ρώτησα πώς ήταν δυνατόν ένας φυσικός να πιστεύει στον Θεό, μου απάντησε ότι η φυσική δεν τα εξηγεί όλα και δεν απαντά στο ερώτημα γιατί ισχύουν αυτοί οι φυσικοί νόμοι και όχι κάποιοι άλλοι”,
- “Οι πλάνες των αισθήσεων μας λένε την αλήθεια, όσον αφορά την αντίληψη” (πλατωνικού τύπου ρήση).

Η εναλλαγή των χρόνων, η μεταπήδηση από περίοδο σε περίοδο της ζωής του Zafar, η ταλάντωση από τη συζήτηση στο παρελθόν (στα ποικίλα παρελθόντα) και πάλι πίσω κ.ο.κ. ορίζουν ένα αγραμμικό μυθιστόρημα ιδεών, όπου κυριαρχούν δυο βασικές ιδέες, οι οποίες πιθανόν θέλουν να συναντηθούν. Απ’ την μια, οι ποικίλες πολιτισμικές και ταξικές διαφορές (Ασιάτες – Ευρωπαίοι/Αμερικάνοι, Ανατολή - Δύση και χαμηλή τάξη vs. υψηλή κοινωνία) βρίσκονται συνεχώς στο προσκήνιο, είτε ως συγκρούσεις κουλτουρών είτε ως διαλεκτική σύνθεσή τους. Κι απ’ την άλλη, τα μαθηματικά που έρχονται να δώσουν μια πανανθρώπινη γλώσσα: “Ο Ράσελ είπε ότι αγαπούσε τα μαθηματικά επειδή δεν είναι ανθρώπινα… [Πρόκειται για] τον μοναδικό κλάδο όπου το κοινωνικό στάτους, η θέση και η αυθεντία δεν αξίζουν μια δεκάρα. Το ποιος είσαι δεν μετράει καθόλου”.

Αυτή η θετικιστική γνώμη αναγνωρίζει στα μαθηματικά καθολικές δομές και ένα είδος ισότητας και μαζί αξιοκρατίας που διαπερνά τα έθνη και τις τάξεις, τις θρησκείες και τις ιδεολογίες. Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με άλλο σημείο του βιβλίου, όπου ο τρόπος οργάνωσης των μαθηματικών, λ.χ. με το δεκαδικό ή το δεκαεξαδικό σύστημα, διαφοροποιεί και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Τα λεγόμενα Fuzzy Mathematics αλλά και το θεώρημα της μη-πληρότητας του Kurt Gödel υποδεικνύουν ότι δεν είναι τα πάντα μετρήσιμα, δεν είναι τα πάντα ποσοτικοποιημένα.


Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα):
Το βιβλίο του Rahman εντάσσεται σε ένα κύμα μετα-αποικιοκρατικών κειμένων που επιχειρούν να ξαναθέσουν στο προσκήνιο τις σχέσεις Ανατολής και Δύσης, των πρώην αποικιών και της άλλοτε κοσμοκράτειρας Βρετανίας. Όλες αυτές οι διαφορές διυλίζονται μέσα από τα μαθηματικά ως ανθρώπινες, κοινωνικές κατασκευές. Συναιρεί τις αντιθέσεις του κόσμου που ξεκινούν από τις διαφορές των πρωτοκοσμικών και των τριτοκοσμικών κοινωνιών, των θρησκειών, των ανθρωπιστικών και των θετικών επιστημών, των νοοτροπιών που γίνονται μερικές φορές ρατσιστικές ή ταξικές.

In2life, 28/9/2018 


> Ο Ζία Χάιντερ Ράχμαν γεννήθηκε σε μια αγροτική περιοχή του Μπανγκλαντές. Μεγάλωσε στη Μεγάλη Βρετανία, σε συνθήκες μεγάλης φτώχειας, αλλά έκανε λαμπρές σπουδές (Οξφόρδη, Καίμπριτζ, Μόναχο και Γέηλ). Εργάστηκε ως ανώτερο στέλεχος στον χρηματοπιστωτικό τομέα και σήμερα είναι δικηγόρος με αντικείμενο δραστηριότητας τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο. Είναι τακτικός συνεργάτης των εφημερίδων New York Times και The Guardian, καθώς και του ραδιοφωνικού σταθμού BBC Radio 4. Το "Υπό το φως των όσων γνωρίζουμε" είναι το πρώτο του μυθιστόρημα. Τιμήθηκε, μεταξύ άλλων, με το James Tait Black Memorial Prize και το International Ranald McDonald Prize.
Πάπισσα Ιωάννα