Tuesday, November 28, 2017

“Άκου, πτώμα να μαθαίνεις” του Ιερώνυμου Λύκαρη

Πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα στηρίζονται σ' ένα βαθύ κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο αναδεικνύουν μέσα απ' την επιφάνεια του εγκλήματος. Εδώ η αστυνομία κι η σήψη στους κόλπους της.



Ιερώνυμος Λύκαρης
“Άκου, πτώμα να μαθαίνεις”
εκδόσεις Καστανιώτη -2017



            Τον Αύγουστο θάθελα στις αποσκευές μου μερικά αστυνομικά, όσο κι αν τάχω βαρεθεί, όσο κι αν με εκπλήσσουν όλο και λιγότερο.

            Πρόκειται για ένα καθαρόαιμο αστυνομικό έργο με ήρωα έναν ριγμένο εισαγγελέα. Και λέω ριγμένο, επειδή του τη φέρανε σπιλώνοντας το όνομά-του. Όταν άρχισε να σκαλίζει υποθέσεις που …δεν έπρεπε. Έτσι, περνά ένα διάστημα απόσυρσης. Κι έπειτα διορίζεται σε μια μάλλον ανούσια θέση στη Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων της Αστυνομίας. Κι εκεί πέφτει πάλι σε θέματα που κάνουν …τζιζ.
            Ο υποδιευθυντής του παραδίδει εμπιστευτικά έναν φάκελο. Έναν φάκελο που καίει τον διευθυντή Χαρομήτρο, με τον οποίο ο υπό- είχε άριστες σχέσεις και μάλιστα ήταν και κουμπάροι. Και πάνω που ο εισαγγελέας πάει να ξεφλουδίσει την καυτή πατάτα, ο υπο- τα …κακαρώνει. Έμφραγμα του μυοκαρδίου ή “έμφραγμα του μυοκαρδίου”; Φυσιολογικός θάνατος ή επισπευσμένος; Κι η μοιραία χήρα (πάντα στα αστυνομικά πρέπει να παρελαύνει μια femme fatale) τι ρόλο παίζει;
            Δύο πράγματα ξεχωρίζω προχωρώντας το μυθιστόρημα. Απ’ τη μια, οι πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις, καθώς αναδεικνύεται όλη η διαφθορά της ελληνικής αστυνομίας και της σήψης της λόγω του χρήματος και της εξουσίας. Απ’ την άλλη τα ευφάνταστα παρατσούκλια που ο εισαγγελέας δίνει στους διαφόρους εμπλεκομένους. Κι αυτό αλατίζει το κείμενο μ' αλμύρα και μπρίο. Κάνει τα πρόσωπα ανθρώπινους τύπους. Όχι μεμονωμένα και συγκεκριμένα, αλλά σύμβολα και στερεότυπα.
            Η υπόθεση προχωρά σταθερά αλλά και γρήγορα. Αυτή κυλάει και συσσωρεύει επιφυλάξεις και στοιχεία. Σαν τον εισαγγελέα αφηγητή που προσέχει και καταστρώνει σχέδιο. Ο στόχος είναι ορατός. Ο Χαρομήτρος. Ο μόνος με όνομα. Ή σχεδόν ο μόνος. Απ' τους λίγους, αφού είναι το κέντρο της ιστορίας. Επομένως, το αίνιγμα δεν έγκειται στο ποιος αλλά στο πώς. Στο πώς θα αποκαλυφθεί ο εγκέφαλος του κυκλώματος. Πώς θα καταφέρει δηλαδή ο αποφασισμένος ήρωας να ξεσκεπάσει το κεφάλι. Το σχέδιο αποβλέπει σε αποκαλυπτικά ρεπορτάζ. Σε δέσιμο των στοιχείων ώστε ο ίδιος να μη φαίνεται. Κι όντως, με τη βοήθεια ενός φίλου δημοσιογράφου, στήνει την πλεκτάνη. Και στο τέλος… πετυχαίνει.
            Το έργο του Λύκαρη είναι ένα κλασικό νουάρ, όπου η πλοκή ταυτίζεται με τον τρόπο αποκάλυψης του (γνωστού) δράστη. Η δέση αυτή μετράει περισσότερο από το τέλος.


            Κλασικό αστυνομικό για γρήγορο διάβασμα με την ταχύτητα των τέτοιου είδους μυθιστορημάτων. Κάπου η εξέλιξη ήταν αναμενόμενη κι αυτό ξενερώνει λίγο. Το μήνυμα για τη διαφθορά στον χώρο της αστυνομίας είναι ευκρινές. Η λύση φέρνει και την αισιοδοξία ότι κάθε κύκλωμα μπορεί να σπάσει. Αυτά.

> Ο Ιερώνυμος Λύκαρης γεννήθηκε στην Αθήνα. Πήρε μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και για πολλά χρόνια μετά υπηρέτησε επαγγελματικά την ιδέα της κοινωνικής απελευθέρωσης. Κατά καιρούς έκανε διάφορες σχετικές και άσχετες με το γράψιμο δουλειές, περιπλανήθηκε πολύ σε όλο τον κόσμο, και έζησε για μια δεκαπενταετία αυτοεξόριστος στην Αυστραλία.
Το 2011 εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα "Το ρομάντζο των καθαρμάτων", στο οποίο αναδεικνύονται ως φάρσες και τραγωδίες οι πολυδαίδαλες σχέσεις του οργανωμένου εγκλήματος με επιχειρηματίες, δημοσιογράφους και πολιτικούς. Η κριτική το χαρακτήρισε "άρτιο από κάθε άποψη", "αφηγηματικά απολαυστικό", μια "συμβολική βιογραφία της ελληνικής διαφθοράς", "επίκαιρο όσο δεν παίρνει".
Ακολούθησε το πολιτικό νουάρ μυθιστόρημα "Μαύρα κουφέτα" (2013), "ένα ρέκβιεμ για τη χαμένη ουτοπία του 20ού αιώνα", το οποίο η κριτική επίσης υποδέχτηκε ως "άρτιο υπόδειγμα αστυνομικού μυθιστορήματος", όπου "το σασπένς βγαίνει από τις κοινωνικές μεταλλάξεις [...] και οι ανθρώπινες συγκρούσεις έχουν ως κινητήρια δύναμη τις ιδεολογικές καταβολές των ηρώων".
"Η ζήλια είναι μαχαιριά" (2014) ήταν η πρώτη από μια σειρά μαύρων κωμωδιών, στην οποία κινητήρια δύναμη και καταλύτης των ανθρώπινων πράξεων είναι κάθε φορά ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. "Το Άπληστε κόσμε, κάλπικε" (2015) ήταν το δεύτερο βιβλίο της σειράς αυτής. Πριν τη έκδοση του πρώτου του μυθιστορήματος (2011), πρωτοδημοσίευσε κείμενά του στο δεύτερο, τρίτο και τέταρτο τόμο των "Ελληνικών εγκλημάτων" (2008 και 2011).

Πατριάρχης Φώτιος

Friday, November 24, 2017

John Fante, “Ρώτα τη σκόνη”

Μεσοπόλεμος στην Αμερική, ένας συγγραφέας θέλει να γίνει διάσημος και πλούσιος, ένας έρωτας μες σε καπνούς και σε βρισιές, συγκρούσεις στα όρια της καθημερινότητας.


John Fante
“Ask the Dust”
1939
“Ρώτα τη σκόνη”
μετ. Γ. Λιβαδάς
εκδόσεις Μεταίχμιο -2017


Πρόλογος Charles Bukowsky! Ουάου. Για κάποιους σημαίνει αμέσως ότι είναι ένα ακόμα ευαγγέλιο της ανεπιτήδευτης λογοτεχνίας. Του ποτού, του τσιγάρου, της ανένταχτης σκέψης. Για να δούμε.

Απ’ τις πρώτες σελίδες μού θύμισε Knut Hamsun και τις περιπλανήσεις του ήρωας της “Πείνας”. Και ο Arturo Bandini και ο Νορβηγός ομόλογός του είναι συγγραφείς, αλλά κι οι δυο μπατίρηδες. Περιφέρουν την πείνα τους, προσπαθούν όπως όπως να τα βολέψουν, σκέφτονται φοβερά και τρομερά άρθρα ή ιστορίες που θα πουλήσουν στις εφημερίδες για λίγα χρήματα. Τελικά, η επίδραση του Fante στους Bukowski και Kerouac είναι φυσικά ο εξαμερικανισμός της χαμσουνικής αλήτικης πρωτοπορίας.

Το “Ρώτα τη σκόνη” βέβαια διαφέρει αρκετά από το νορβηγικό ανάλογό του. Όχι μόνο επειδή αναφέρεται στον αμερικανικό μεσοπόλεμο και στις συνέπειες του κραχ. Όχι μόνο επειδή θέτει ως σκηνικό το Los Angeles με τις χαοτικές διαφορές των κατοίκων του. Αλλά κυρίως επειδή περιχύνει πάνω στην δυσχέρεια και τη ανέχεια humor και αυτοσαρκασμό. Όταν π.χ. ο Bandini αποφασίζει τελικά να κλέψει λίγο γάλα, …ανακαλύπτει ότι είναι ξινόγαλα, που δεν του αρέσει καθόλου.

Από κει και πέρα ο έρωτάς του για την Camilla Lopez και οι διαρκείς συγκρούσεις τους, ειδικά όταν γίνεται κατανοητό ότι αυτή αγαπά τον ετοιμοθάνατο Sami.

Πάνω σ’ αυτόν τον καμβά γεννιούνται μικροθέματα. Οι ξένοι, όπως ο Ιταλός Bandini και η Μεξικάνα Camilla. Οι φιλοδοξίες του ήρωα που φαντάζεται τον εαυτό του μεγάλο συγγραφέα. Η φτώχια και η προσπάθεια για επιβίωση με όσα χρήματα βγάζει από τα δημοσιευμένα διηγήματά του. Και φυσικά ο έρωτας, ανανταπόδοτος, σκληρός, σαρκαστικός, κουρασμένος, διεκδικητικός, σαρκοβόρος. Είναι μια συγκλονιστική σκηνή, όταν η Camilla κατεβάζει τον Arturo από τ’ αμάξι στη μέση του πουθενά, επειδή προηγουμένως δεν μπόρεσε αυτός να πετύχει επανειλημμένα στη σκοποβολή τον στόχο. OMG. Αλλά η εξήγηση, σκληρή και βγαλμένη από ένα μίσος, έγκειται στο ότι ο Bandini δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της. Αυτή θα το ήθελε, αυτός δεν μπορούσε, αυτή έλπιζε, αυτός αδυνατούσε, ώσπου με απύθμενη απέχθεια τον πέταξε στον δρόμο.

Γλυκόπικρο. Η εναλλαγή μεταξύ του Arturo Ι και Arturo ΙΙ, η εναλλαγή προσώπων, η μεγαλοσχήμων φιλοδοξία του, ο αδιέξοδος έρωτας προς την Μεξικάνα σερβιτόρα φτιάχνουν ένα ενδιαφέρον ανάγνωσμα. Κωμικό και τραγικό μαζί. Αλλά παράλληλα η χαλαρή δομή και η αδυναμία μου να ταυτιστώ με έναν τέτοιο ήρωα με έκανε επιφυλακτική. Άλλες εποχές, άλλοι προβληματισμοί, άλλοι έρωτες…


> Ο John Fante (1909-1983), Αμερικανός από γονείς ιταλικής καταγωγής, μεγάλωσε στο Boulder του Κολοράντο, όπου και παρακολούθησε για μικρό διάστημα κάποια μαθήματα στο Πανεπιστήμιο. Το 1929 παράτησε τις σπουδές του και εγκαταστάθηκε στη Νότια Καλιφόρνια για να επικεντρωθεί στη συγγραφή. Υπήρξε ένας από τους πρώτους συγγραφείς που αποτύπωσαν τις αντιξοότητες της ζωής στο Λος Άντζελες για νέους ανθρώπους που ψάχνουν την τύχη τους και άσκησε επιρροή τόσο στον Τσαρλς Μπουκόβσκι όσο και στον Τζακ Κέρουακ. Έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους εγκληματικά παραγνωρισμένους Αμερικανούς συγγραφείς (περιοδικό Time Out).

Πάπισσα Ιωάννα

Monday, November 20, 2017

Ίαν ΜακΓκουάιρ, “Σκοτεινός αρκτικός”

Υποψήφιο για Booker 2016. Κι εγώ που διψώ για ό,τι καλό ακούγεται διεθνώς, το αναζήτησα μόλις το είδα στο βιβλιοπωλείο. Τι έχει να πει ένας συγγραφέας που γράφει για τον 19o αιώνα; Και τι μαγικό κρύβει μια φαλαινοθηρική περιπέτεια;



Ian Makgkouair
“The North Water”
London -2016

Ίαν ΜακΓκουάιρ,
“Σκοτεινός αρκτικός”
μετ. Γ. Μπλάνας
εκδόσεις Ψυχογιός -2017


Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Απ’ την αρχή είχα τις επιφυλάξεις μου για το αν θα μ’ αρέσει. Γιατί; Γιατί μου φαινόταν πολύ ανδρικό το θέμα. Ένα φαλαινοθηρικό ξεκινά για τον Βόρειο Πόλο προκειμένου να συλλέξει λίπος φάλαινας. Βαρβατίλα, αγριάδα, περιπέτεια… Μπλιαχ!


Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
Το “Volunteer” ξεκινά για το κυνήγι της φάλαινας στα ίχνη του “Moby Dick”. 19ος αιώνας, ιστιοφόρα, άνδρες που κυνηγούν το χρήμα, βαρέλια, καυγάδες, βρόμα, κίνδυνοι, σαν να τα βλέπω μπροστά μου στην οθόνη, σαν ταινία του cinema να προβάλλει τη βία και το σκληρό αντριλίκι. Υπό την καθοδήγηση του αποτυχημένου καπετάνιου Brownly, ξεκινάνε καμιά σαρανταριά άνδρες και έφηβοι. Ανάμεσά τους ο σκληροτράχηλος Henry Drucks, ο οποίος έχει ήδη σκοτώσει δύο τουλάχιστον ανθρώπους. Ο Makgkouair έχει φροντίσει να μας διαγράψει εξ αρχής το ποιόν του. Κι απ’ την άλλη ο γιατρός Patrick Shamner, που θήτευσε την Ινδία και αποτάχθηκε από το στράτευμα γιατί εγκατέλειψε τη θέση του προκειμένου να βρει λάφυρα.

Όλα ξεκινάνε όταν ο νεαρός Joseph βρίσκεται σοδομισμένος. Κι έπειτα από λίγες ώρες δολοφονημένος. Ποιος σκότωσε το παιδί; Ο Shamner έχει σοβαρές ενδείξεις να υποπτεύεται τον Drucks, αλλά δεν είναι εύκολο να πείσει τους άλλους… Η εξέλιξη της υπόθεσης φέρνει τους φαλαινοθήρες αντιμέτωπους με το ναυάγιο του πλοίου τους, την παραμονή τους στον πάγο, την αφιλόξενη γη της Αρκτικής. Η φύση είναι απηνής, ο θάνατος αμείλικτος.

Βασικά, πίστευα ότι το έργο κινείται πάνω στον συνηθισμένο άξονα της πάλης του ανθρώπου με τη φύση. Ο παγωμένος αρκτικός κύκλος, η αρκούδα που σκότωσε έναν ναύτη, οι φάλαινες κι η τεράστια δύναμή τους κ.ο.κ. Όμως όλα αυτά μπαίνουν μάλιστα σε δεύτερη μοίρα. Ένας δεύτερος άξονας έρχεται να δεσπόσει. Είναι η πάλη του ανθρώπου με τον άνθρωπο σε ένα μικροπεριβάλλον που δεν ευνοεί τη δικαιοσύνη, την ηθική και τη νομιμότητα. Η αγριάδα της φύσης δεν επιτρέπει “ανθρωπιστικές πολυτέλειες”. Τελικά, οι δύο άξονες συμπλέουν σαν βάρκες που κωπηλατούνται παράλληλα. Και πού και πού συγκρούονται πλώρη με πλώρη.
 
Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Μόλον που η υπόθεση είναι καλογραμμένη, λείπει η υπομονή και η ένταση στα καίρια σημεία. Θα μπορούσε ο Makgkouair δώσει μεγαλύτερη ένταση. Να δώσει πιο αργά τα σημεία εκείνα που παίζουν καθοριστικό ρόλο κι έτσι να κάνει τη μάχη με τη φύση και τον Drucks πιο δραματική. Να μετατρέψει τη σκληρή κινηματογραφική περιπέτεια σε θριλερικό μυθιστόρημα.

Too mannish for me!


> Ο Ίαν Μακγκουάϊρ μεγάλωσε κοντά στο Χαλ και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια στις ΗΠΑ. Είναι ιδρυτής και συνδιευθυντής του Centre for New Writing του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ. Γράφει λογοτεχνικές κριτικές και μυθιστορήματα, ενώ ιστορίες του έχουν δημοσιευθεί στο Chicago Review, στο Paris Review κ.α. Το "The North Water" είναι το δεύτερό του μυθιστόρημα.

Πάπισσα Ιωάννα

Thursday, November 16, 2017

Θεόδωρος Γρηγοριάδης, “Καινούργια πόλη”

Η Αθήνα που ξανανιώνει. Με εύκολο χρήμα, κοινωνική καταξίωση και lifting. Η ζωή που καλπάζει αλλά μάλλον δεν ικανοποιεί. Η άνοδος που ξέρουμε ότι δεν είναι σίγουρα και πρόοδος.


Θεόδωρος Γρηγοριάδης

Καινούργια πόλη

εκδόσεις Πατάκης -2017


Παρακολουθούμε τον Γρηγοριάδη. Περιμένοντας να ξαναγράψει την “Το μυστικό της Έλλης”. Περιμένοντας το σήμερα του συγγραφέα να συναντήσει το σήμερα των αναγνωστών του.


Ο Μανόλης γυρίζει από τη Σουηδία. Η μάνα του Μαργαρίτα αναγκάζεται να φύγει από το χωριό. Έτσι κι οι δυο μετακομίζουν μαζί στην Αθήνα, στο σπίτι της θείας Πηνελόπης. Ο Μανόλης είναι γενικά μονόχνοτος αλλά ψάχνει να βρει τα νέα του πατήματα. Ενώ έχει σπουδάσει φιλολογία με μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία του Πλάτωνα, βρίσκει δουλειά με καλά λεφτά σε μια διαφημιστική εταιρεία. Εκεί προβάλλει την Ελλάδα και τα προϊόντα της μέσω της αρχαιότητας και της μυθολογίας. Η προσαρμογή φαίνεται τόσο στο περιβάλλον της πόλης όσο και στην οικονομική αναρρίχηση.

Η δεκαετία του ’90 είναι στο επίκεντρο. Μετά από άλλες δεκαετίες που απασχόλησαν τη λογοτεχνία, τώρα και αυτή μπαίνει στο κάδρο. Η πασοκική και μεταπασοκική Ελλάδα. Ο γρήγορος πλουτισμός και το χρηματιστήριο. Η κοινωνική άνοδος και η μετακίνηση στην πολλά υποσχόμενη πρωτεύουσα. Η τηλεόραση και η δημοσιότητα. Η δυνατότητα μια χλιδάτης ζωής και η βιτρίνα των σήριαλ.

Ο Γρηγοριάδης στην ουσία διερευνά την Ελλάδα πριν απ’ την κρίση. Κι είναι η δεκαετία του ’90 που προετοίμασε μια φούσκα η οποία έσκασε δέκα χρόνια μετά. Ο ήρωας Μανόλης Κυρτσής ζει αυτήν την άνοδο, αλλά λόγω ιδιοσυγκρασίας δεν παρασύρεται από το ρεύμα και μένει προσγειωμένος. Ίσως αυτό είναι και ένα σχόλιο για την αυτοσυγκράτηση που έπρεπε να επιδείξει ο Νεοέλληνας, αλλά δεν το έκανε. Η glamorous άνοδος, με τα μάτια του τώρα, δεν οδηγεί στην ευτυχία. Ο Έλληνας που καλπάζει γρήγορα θα βρεθεί γονατιστός. Ο Έλληνας που δεν βλέπει την ευκολία γρήγορα θα γλιστρήσει από χαλαρότητα.

Ωστόσο, το κείμενο δεν μπαίνει στον ψυχισμό του χαρακτήρα και μένει στη στάση του απέναντι στον εξωτερικό κόσμο. Δηλαδή, θάθελα να δω πιο βαθιά τα ψυχικά διλήμματα και τις συγκρούσεις. Να βρεθώ στην εσωτερική φόδρα του χαρακτήρα και να συμπάσχω μαζί του.

            Το έργο διαβάζεται με την ίδια αίσθηση που άφησε η “Ζωή μεθόρια”, όπως είχαμε γράψει παλιότερα. Τοιχογραφία και χαρακτηριστικά σημεία της σύγχρονης ελλαδικής πραγματικότητας. Προσπάθεια να βρει μέσα σ’ αυτήν το στίγμα του Νεοέλληνα. Εικόνες απ’ την τηλεόραση με αίσθηση της ρηχότητας. Αλλά κι εικόνες από την επικαιρότητα ως δυναμικό decor της ζωής μας. 


> Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης γεννήθηκε στο Παλαιοχώρι Παγγαίου του νομού Καβάλας το 1956. Σπούδασε αγγλική γλώσσα και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Εμφανίστηκε στον χώρο της ελληνικής πεζογραφίας το 1990 με το μυθιστόρημα "Κρυμμένοι άνθρωποι". Ακολούθησαν η συλλογή διηγημάτων "Ο αρχαίος φαλλός" και τα μυθιστορήματα "Ο ναύτης", "Ο χορευτής στον ελαιώνα", "Τα νερά της Χερσονήσου", "Το Παρτάλι", "Έξω απ' το σώμα". Την τριετία 1999-2003 διοργάνωσε σειρά λογοτεχνικών σεμιναρίων στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών. "Το Παρτάλι" εκδόθηκε στη Γαλλία, την άνοιξη του 2003, από τις εκδόσεις "AlterEdit" και παρουσιάστηκε ως θεατρικός μονόλογος στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2011. Η "Δεύτερη γέννα", ανέβηκε ως θεατρικός μονόλογος στο Φεστιβάλ Αθηνών και Καβάλας το 2009. Η συλλογή διηγημάτων "Χάρτες" ήταν υποψήφια για το Βραβείο Διαβάζω 2007 και ο "Παλαιστής και ο δερβίσης" για το Athens Prize for Literature του περιοδικού "(δέ)κατα", για το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2011 και το Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ. Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και στα ολλανδικά. Το μυθιστόρημα "Αλούζα, χίλιοι και ένας εραστές" θα κυκλοφορήσει στα αραβικά το 2013. Ζει στη Νέα Σμύρνη και διδάσκει αγγλικά στη μέση εκπαίδευση. Σελίδες για τον συγγραφέα φιλοξενούνται στο διαδίκτυο, στο www.serrelib.gr (Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών).

Πατριάρχης Φώτιος

Sunday, November 12, 2017

François Roux, “Η ακαθάριστη εθνική ευτυχία”

Η Γαλλία του Mitterrand κι η Γαλλία του Holland, η ανθρωπότητα στα είκοσι χρόνια της και η ανθρωπότητα στα σαράντα έξι, ο ιδεαλισμός και το πάθος σε σύγκριση με τον ρεαλισμό και τον συμβιβασμό.


François Roux
“Le Bonheur national brut”
Paris -2014

“Η ακαθάριστη εθνική ευτυχία”
μετ. Μ. Πιμπλής
εκδόσεις Πόλις -2017


Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Η δεκαετία του ’80 αρχίζει ν' αποκτά ιστορική διάσταση. Απ’ την άνοδο των σοσιαλιστών στην Ευρώπη και στην Ελλάδα μέχρι την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Κι εγώ γεννημένη μέσα της, αναζητώ την πορεία της ανθρωπότητας. Στα τριάντα-τριάντα έξι χρόνια που μεσολάβησαν…

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
Τέσσερις Γάλλοι δεκαοκτάρηδες αποφοιτούν, Αύγουστο του ’81, απ' το λύκειο κι ενηλικιώνονται. Πρώτος αφηγητής είναι η Paul. Μέτριος μαθητής, χωρίς φιλοδοξίες, χωρίς κίνητρα. Ίσως θα τον ενδιέφερε ο χώρος του cinema, αλλά δίχως να παθιάζεται κιόλας. Στέλνεται απ’ τον αυστηρό πατέρα του, που 'ναι γιατρός, στο Παρίσι. Για να προετοιμαστεί και να δώσει στην Ιατρική. Ο ίδιος το βλέπει ως μια ευκαιρία να μπει στον χώρο του κινηματογράφου. Α, είναι και homosexual. Δεύτερος της παρέας ο Rodolphe. Γιος κομμουνιστή εργάτη που θέλει να ασχοληθεί με την πολιτική. Στο σοσιαλιστικό κόμμα. Το οποίο μάλιστα κέρδισε εκείνη τη χρονιά τις εκλογές με τον François Mitterrand. Τρίτος ο Tanguy. Τον ενδιαφέρει ο επιχειρηματικός κλάδος. Και τέλος ο Benoît που θέλει να γίνει φωτογράφος. Δεν τον νοιάζει το απολυτήριο λυκείου, αλλά βρίσκει προσωρινά μια θέση σε εφημερίδα.

Καθώς ενηλικιώνονται οι 4 φίλοι μας, μαθαίνουν τον κόσμο, και μαζί μ’ αυτούς κι εμείς. Η δεκαετία του ’80 χτίζεται στη Γαλλία και σ' όλη την υφήλιο. Η σοσιαλιστική διαμάχη François Mitterrand και Michel Rocard, ο αριστερός Jean-Christophe Campandelis, ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ του Donald Reagan και των Σοβιετικών. Ο Lech Walesa κατά του στρατηγού Jaruzelski. Στο cinema η Isabelle Adjani και η Catrine Deneuve, στη μουσική η Barbara, στον επιχειρηματικό κόσμο ο Bernard Tapie κ.ο.κ. Ο Roux που γεννήθηκε το 1957 θυμάται κι αναπλάθει μια δεκαετία, η οποία στέλνει ώς σήμερα τους απόηχούς της.

Και πάνω στους τέσσερις ήρωές του, που ενηλικιώνονται καθώς η χώρα αλλάζει, αναπτύσσονται τάσεις της κοινωνίας. Ο χώρος του cinema και η ανάδειξη της ομοφυλόφιλης ζωής, ο Τύπος και η φωτογραφία ως καλλιτεχνική στάση, ο σοσιαλισμός και το φοιτητικό κίνημα, οι επιχειρήσεις και η αστική ζωή. Έτσι, μέσα από τη ζωή τεσσάρων νέων που έχει τα δικά της τραύματα σε ένα είδος παράλληλων Bildungsroman φαίνεται και η πορεία της γαλλικής κοινωνίας.

30 χρόνια μετά, οι τέσσερις φίλοι βρίσκονται στο zenith της καριέρας τους. Πετυχημένος φωτογράφος ο ένας, μεγαλοστέλεχος επιχειρήσεων ο άλλος, βουλευτής του κοινοβουλίου ο τρίτος, μικρομεσαίου βεληνεκούς ηθοποιός ο τέταρτος. Ο ιδεαλισμός γίνεται πολιτικός ρεαλισμός, η ομοφυλοφιλία συναντά το AIDS, οι επιχειρήσεις και το καπιταλιστικό φαντασιακό την κρίση, η αντισυμβατική τέχνη γίνεται main stream σε galerie και σε εκθέσεις. Τα τέλη της δεκαετίας του 2000 βρίσκουν τη Γαλλία σε μια κρίσιμη καμπή. Και η διαφορά των τεσσάρων σε σχέση με τις αρχές της πορείας τους δείχνει και τις αλλαγές στη χώρα.

Το βιβλίο τελειώνει ως εξής:
Μου φαίνεται ότι μεγαλώσαμε σε έναν κόσμο όπου όλες οι βεβαιότητες, ακόμη και οι πιο ασήμαντες, είχαν υποχωρήσει. Έναν κόσμο που πιάστηκε ο ίδιος στην παγίδα που έστησε, καθώς ανατίναξε αποφασιστικά και αυτάρεσκα τα όρια που είχε προκαθορίσει. Έναν κόσμο που αμέλησε να δημιουργήσει ένα όραμα για τη χώρα και πριμοδότησε το ιδιωτικό συμφέρον σε βάρος του γενικού συμφέροντος. Είμαστε, φυσικά, οι νεκροθάφτες της Ένδοξης Τριακονταετίας, τα παιδιά της κρίσης, της ανεργίας, της υπερκατανάλωσης, της παγκοσμιοποίησης, της αδύναμης ανάπτυξης, του χρήματος…
 
Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Αναμενόμενες οι εξελίξεις και η προσγείωση των οραμάτων. Αυτό που ίσως δεν κέρδισα από το βιβλίο είναι ένα είδος λογοτεχνικότητας που να με κάνει να δω το έργο   κ α ι   ως καλλιτέχνημα. Είδα ωστόσο την εποχή μας, πριν από εμένα και ώς έμενα, είδα την Ευρώπη και την ανθρωπότητα να συμβιβάζεται συνεχώς σε ένα στημένο παιχνίδι, σε ένα a priori χαμένο παιχνίδι.



> Ο Φρανσουά Ρου γεννήθηκε το 1957 στο Lannion της Γαλλίας. Σπούδασε μαθηματικά και έλαβε πτυχίο μηχανικού. Εργάζεται ως σκηνοθέτης ταινιών μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ και διαφημιστικών φιλμ. Έχει δημοσιεύσει τέσσερα μυθιστορήματα και έχει γράψει τρία θεατρικά έργα.

Πάπισσα Ιωάννα

Wednesday, November 08, 2017

Hans Fallada, “Και τώρα, ανθρωπάκο;”

Η Γερμανία του μεσοπολέμου κι η φτώχια που λυμαίνεται τα χαμηλά στρώματα. Κι εκεί μέσα ένας ανθρωπάκος σαν καρικατούρα κάνει τα πάντα για να μη χάσει τη θέση του.


Hans Fallada
“Kleiner Mann –Was nun?”
1932

“Και τώρα, ανθρωπάκο;”
μετ. Ι. Αβραμίδου
εκδόσεις Gutenberg -2017


Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Το έργο που έκανε γνωστό τον Fallada; Αλήθεια είναι ο Fallada ένας συγγραφέας που θάπρεπε να ξέρω; Αυτό το βιβλίο ίσως απαντήσει στο ερώτημά μου.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
Η ιστορία κινείται σ’ ένα πνεύμα ανάλαφρο και χαλαρό, σαν να υπάρχει παντού ένα κλίμα ιδεαλισμού. Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με τη σκληρή πραγματικότητα της Γερμανίας του 1930-1932.

Ο νεαρός 23άχρονος Johannes Pinneberg αφήνει έγκυο τη νεαρή Ema, ή αλλιώς Μανάρι. Και παρά τη δύσκολη οικονομική τους κατάσταση αποφασίζουν να παντρευτούν. Εκεί αρχίζει μια αλυσίδα γεγονότων, από τη δουλειά του Johannes και τις δυσκολίες της έως τη μετακίνησή τους απ’ το Ducherov στο Berlin δίπλα στην αέρα-πατέρα μάνα του και στον εραστή της. Οι αντιξοότητες δεν δίνονται με δραματικές πινελιές. Η κατάσταση φαιδρύνεται με δόσεις αμυαλοσύνης, τρέλας και χαλαρότητας. Επαναλαμβάνω σαν να μπορούν όλα να ξεπεραστούν κι ο συγγραφέας να μην ανησυχεί για τους ήρωές του. Σαν να μη ζουν όλοι το Krach του 1929 και την επικείμενη άνοδο του HitlerOMG.

Διαβάζοντας το έργο, δεν είχα την αίσθηση ότι διαβάζω μυθιστόρημα. Πιο πολύ είχα την εντύπωση ότι φυλλομετρώ ένα cartoon. Μια σειρά από sketch που συνδέονται μεταξύ τους. Ο Fallada φτιάχνει ήρωες καρικατούρες και επεισόδια σαν comics. Ανάλαφρη γραφή, αδρές γραμμές, γρήγορες πινελιές. Ένα graphic novel χωρίς εικόνες.

Μικρές σκηνές δίνουν το στίγμα της εποχής. Εκτός φυσικά από την ανέχεια και την οικονομική δυσπραγία όλων των φτωχών στρωμάτων, που υπολογίζουν και ξαναϋπολογίζουν τα έσοδα και τα έξοδά τους. Ένας συνάδελφος του Johannes, ο Lauterbach είναι ναζιστής στο ανερχόμενο κόμμα που στις επόμενες εκλογές θα πάρει την εξουσία. Ένας άλλος συνάδελφος, ο Hailbut, είναι γυμνιστής και απολύεται όταν αυτό μαθαίνεται. Μικρές παράμετροι μιας κοινωνίας που αλλάζει. Όμως ο συγγραφέας δεν θέλει να έχει συνείδηση της ιστορικότητας της εποχής. Ή τουλάχιστον δεν θέλει να κάνει focus σ’ αυτήν. Επιδιώκει πιο πολύ να δείξει κοινωνιολογικά την εξάρτηση του ανθρώπου από την εργασία, εξάρτηση η οποία τον κάνει δουλοπρεπή, αναξιοπρεπή, υποτακτικό. Η ανάγκη για τον επιούσιο μετατρέπει τον εργαζόμενο σε ένα πλάσμα άβουλο, ανήμπορο, που προτίθεται να κάνει τα πάντα για να διατηρήσει τη δουλειά του.

 
Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Είδα την καρικατούρα μιας εποχής μ’ έναν ανθρωπάκο να παλεύει να μείνει όρθιος σ' ένα γελοίο περιβάλλον. Είδα το τραγικό μέσα στο κωμικό. Μάλλον όμως η ταχύτητα και η φαιδρότητα της σκιαγράφησης μ’ άφησε απέξω από την ψυχή του Pinneberg.


> O Χανς Φάλαντα (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Rudolf Ditzen) γεννήθηκε το 1893 στο Γκράιφσβαλντ και πέθανε το 1947 στο Βερολίνο. Άσκησε διάφορα επαγγέλματα (τοπογράφος, λογιστής, νυχτοφύλακας, έμπορος δημητριακών και διαφημιστής). Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εργάστηκε ως μεταφραστής και δημοσιογράφος. Επηρεασμένος αρχικά από τον εξπρεσιονισμό, εμφανίζεται στα γράμματα το 1920 με το μυθιστόρημά του "Der junge Goedeschal". To 1926 καλύπτει ως δημοσιογράφος την περίφημη δίκη της εξέγερσης των αγροτών στο Neumunster. Από το πρακτικά της δίκης αυτής είναι εμπνευσμένο το μυθιστόρημά του "Bauern, Boyren und Bowbe"· Ο Φάλαντα προσχωρεί στο καλλιτεχνικό κίνημα "Νέα Αντικειμενικότητα" και ασπάζεται τον κοινωνικό νατουραλισμό με τη συνειδητή χρήση του απλού ύφους. Το 1932 κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του "Kleiner Mann - was nun?" (αγγλ. έκδ. "Little Man, What Now?"), το οποίο περιγράφει την καθημερινή ζωή των προλεταριοποιημένων μικροαστών. Με το βιβλίο αυτό ο Φάλαντα αποκτά παγκόσμια φήμη. Αγοράζει τότε ένα αγρόκτημα στο Μέκλεμπουργκ και ασχολείται με την καλλιέργειά του. Ακολουθούν δώδεκα περίπου μυθιστορήματα και ένα βιβλίο με αυτοβιογραφικές αναμνήσεις. Ξεχωρίζουν το "Wolf unter Wolfen" (1932), μια ακριβής σκιαγράφηση του κοινωνικού χάους κατά τη διάρκεια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, το "Wer einmal aus dem Blechnapf frisst?" (1934) και το "Der eiserne Gustav" (1938), μυθιστόρημα-ποταμός, μια τοιχογραφία της ζωής στο Βερολίνο από το 1914 έως το 1924, μια σκοτεινή και σκληρή περιγραφή της παρακμής και σταδιακής εξαθλίωσης των μικροαστικών στρωμάτων. Ο Φάλαντα εγκαταλείπει το αγρόκτημά του και εγκαθίσταται στο Βερολίνο, όπου τον Φεβρουάριο του 1947 πεθαίνει από υπερβολική δόση υπνωτικών, έχοντας ολοκληρώσει το μυθιστόρημα "Μόνος στο Βερολίνο" ("Jeder stirbt fur sich allein", αγγλ. μτφρ. "Every Man Dies Alone"), σχετικά με την πραγματική ιστορία του ζεύγους Otto και Elise Hampel, που εκτελέστηκαν από τους Ναζί, κατά τη διάρκεια του πολέμου, εξαιτίας της αντιφασιστικής τους δράσης. Το 1950 κυκλοφορεί το πιο προσωπικό του βιβλίο "Der Trinker" ("Ο πότης", αγγλ. έκδ. "The Drinker", 1944), μια βαθιά αυτοβιογραφική εξιστόρηση της ζωής με τους Ναζί. Ο Χανς Φάλαντα παρέμεινε δημοφιλής συγγραφέας στη Γερμανία και μετά το θάνατό του, ωστόσο ορισμένα από τα ανέκδοτα έργα του θεωρείται ότι χάθηκαν ή πουλήθηκαν, εν μέρει εξαιτίας της αμέλειας και εν μέρει εξαιτίας του εθισμού στα ναρκωτικά της δεύτερης γυναίκας και μοναδικής κληρονόμου του, Ulla Losch. Η ανάδυση του σημαντικού αυτού συγγραφέα από τη λήθη έγινε το 2009, όταν ο αμερικανικός εκδοτικός οίκος Melville House Publishing εξέδωσε και πάλι στα αγγλικά τα βιβλία του "Little Man, What Now?", "The Drinker" και "Every Man Dies Alone", που γνώρισαν, στη συνέχεια, μεταφράσεις σε πολλές γλώσσες.

Πάπισσα Ιωάννα