Monday, December 23, 2019

ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ


Το νηπιαγωγείο έκλεισε με μια μεγαλειώδη γιορτή, τα μικρά διαολάκια ντύθηκαν αγγελάκια κι οι μεγάλοι φόρεσαν στολές Αγιοβασίλη, το γέλιο και το τραγούδι σκόρπισαν τα σύννεφα και το κρύο.

Με μια τσάντα βιβλία, με μια όρεξη για ύπνο και όνειρα, 
με μια οικογένεια να περιμένει γλυκά και αγκαλιές, βυθιζόμαστε στις γιορτές που έρχονται,
κλείνουμε το Βιβλιοκαφέ για μερικές μέρες, ευχόμαστε 
Χρόνια πολλά και Εις το Επανιδείν.


Πάπισσα Ιωάννα

Thursday, December 19, 2019

Trevanian, “Σιμπούμι”


Όχι δεν είναι ένα άλλο αστυνομικό, όχι δεν είναι ένα άλλο κατασκοπικό. Είναι μια ανατομία του πνεύματος του πολεμιστή, που διακρίνεται από υψηλές αξίες, ακόμα κι όταν σκοτώνει, από το πνεύμα της Ανατολής που δεν φθείρεται από την όποια δύναμη έχει.


Trevanian
Shibumi
1979
“Σιμπούμι”
μετ. Α. Πρίτσας
εκδόσεις Πόλις
2019


Είχα διαβάσει τη “Λεωφόρο” κι είχα εκπλαγεί γιατί επρόκειτο για αστυνομικό, με τη δέουσα ένταση και σασπένς, αλλά και κοινωνιολογικό μυθιστόρημα, καθώς αναπλάθει ολοζώντανα τη Λεωφόρο και το κλίμα της, τους κατοίκους και την ανάδυση της εγκληματικότητας. Είχα προηγουμένως διαβάσει το “Shibumi” στα αγγλικά κι είχα μια αμυδρή εικόνα, επομένως τώρα που εκδόθηκε στα ελληνικά το χτύπησα…

> "Τρεβάνιαν" είναι ένα από τα πολλά φιλολογικά ψευδώνυμα του Rodney William Whitaker. Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1931 και πέθανε στην Αγγλία το 2005. Διδάκτωρ των ΜΜΕ, διετέλεσε για πολλά χρόνια καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ώστιν στο Τέξας. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν πουλήσει πολλά εκατομμύρια αντίτυπα. Θεωρείται "καλτ" συγγραφέας. Αποσυρμένος από τα φώτα της δημοσιότητας, έχοντας δώσει μόνο μία συνέντευξη στη ζωή του, ο ίδιος ο Τρεβάνιαν προσπάθησε να καλλιεργήσει και να συντηρήσει τον μύθο του. Παίζοντας με διάφορα είδη μυθιστορήματος (θρίλερ, γουέστερν), εκσυγχρονίζοντας τις περιπέτειες των Σαμουράι με το "Shibumi", παραμένει πιστός στο νουάρ, τις πλούσιες δυνατότητες του οποίου προσπαθεί να εξαντλήσει, πειραματιζόμενος με τις διάφορες μορφές του.

Έχω τη γνώμη ότι τα κατασκοπικά μυθιστορήματα δυσκολεύονται να συνδυάσουν το κατασκοπικό πανόραμα με τη μυθιστορηματική εξατομίκευση. Με άλλα λόγια, η ανάγκη τέτοιων πολιτικών και διεθνιστικών έργων να αποδώσουν τη συνολική εικόνα, που δεν την έχει υπόψη ο αναγνώστης, οδηγεί σε αντιμυθιστορηματικές κατόψεις, με πολλά πρόσωπα και με εξηγήσεις που καλύπτουν ευρύτερες σφαίρες, έξω από τους πρωταγωνιστές. Τέτοια αίσθηση αποκόμισα από την “Aurora” του Vincent Peillon ή τους “Μυημένους” του Thomas Bronnec, όπως και από ορισμένα σημεία στην αρχή του “Shibumi

Όμως γρήγορα παραμέρισα τις αντιρρήσεις μου, όταν το ίδιο το βιβλίο κρατά όσο χρειάζεται το κατασκοπικό του υπόβαθρο και παράλληλα χτίζει μια άλλη, πιο εσωτερική θα έλεγα, προοπτική. Αλλά ας ξεκαθαρίσω πρώτα το story, για να μιλήσουμε μετά για το βάθος.

Η μία γραμμή αφορά στην “Μητρική εταιρεία”, έναν υπεροργανισμό επιχειρήσεων, που ελέγχει ακόμα και τον OPAC αλλά και τη CIA, επικεφαλής του οποίου είναι ο ικανότατος Diamond, που ανακαλύπτει το λάθος που έκανε η CIA, καθώς σκότωσε δύο αλλά ξέφυγε η τρίτη Ισραηλινή, που είχαν βάλει στο μάτι. Αυτή η Hannah Stern καταφεύγει στα Πυρηναία για να βρει τον Nickolai Hel, από τον οποίο θα ζητήσει βοήθεια. Παράλληλα, με την αφήγηση για όλα αυτά διαβάζουμε με αναδρομές την ιστορία του απάτριδος αλλά πολυεθνικού μικρού Nickolai που μεγάλωσε τον πόλεμο στην Ιαπωνία όπου έμαθε να παίζει Go (ένα είδος σκακιού), πάμπολλες ξένες γλώσσες, να συγκεντρώνεται, να απομακρύνεται μυστικιστικά και να σκέφτεται αφαιρετικά. 

Οι δυο γραμμές συγκλίνουν όταν η Hannah Stern συναντά επιτέλους τον Nickolai Hel. Πριν από τη συνάντηση όμως ο Trevanian κάνει μια μεγάλη παρένθεση, για να δείξει τη σπηλαιολογική περιπέτεια του ήρωά του σε ένα νεοανακαλυφθέν σπήλαιο των Πυρηναίων, μαζί με τον τρελό χαβαλέ τύπο, ποιητή και γυναικά, Le Kango. Προς τι αυτή η γοητευτική στην αφήγησή της παρένθεση; Άσχετη, επίδειξη αφηγηματικής δεινότητας, ένδειξη των πολλαπλών ικανοτήτων του Hel ή κάτι άλλο που θα χρειαστεί αργότερα; Τουλάχιστον εκεί είδαμε μια σπαρταριστή μυθιστορηματική περσόνα, τον Le Kango, που με τα φοβερά αστεία του προσδίδει γέλιο σε μια περιπετειώδη ιστορία. 

Τελικά, υπό το τραπεζομάντιλο του αστυνομικού-κατασκοπικού μυθιστορήματος, έχουμε ένα θρίλερ, ή μάλλον μια δυαδική σύγκρουση του Σαμουράι με τον Καουμπόι, του Ανατολικού πνεύματος με το Δυτικό-Αμερικανικό, του πνεύματος Shibumi που αφορά στην αξιοπρέπεια, την τιμή, τη διακριτικότητα, ακόμα κι όταν σκοτώνει, και του κερδοσκοπικού πνεύματος της φαντασμαγορίας, του χρήματος και της εξουσίας. Εξαιρετικό βιβλίο, έξω και πέρα από τη βία, την οποία πραγματεύεται.

In2life, 25/9/2019
Πάπισσα Ιωάννα

Monday, December 16, 2019

Ηλίας Μαγκλίνης, “Είμαι όσα έχω ξεχάσει”


Παρόν και παρελθόν, προσωπική και εθνική ιστορία, οικογενειακά τραύματα και πολιτικές πληγές, μνήμη και λήθη, αναπάντητα γιατί και απαντητέα ποιος, εγγονός και παππούς… όλα αυτά στο blender μιας πραγματικής ιστορίας από την εμφυλιακή Ελλάδα.


Ηλίας Μαγκλίνης
“Είμαι όσα έχω ξεχάσει”  
εκδόσεις Πατάκη
2019

Δεν έχω ξαναδιαβάσει Μαγκλίνη. Είναι ένα όνομα που πετά από δω κι από κει, αλλά δεν ξέρω πόσο ποιοτικός είναι. Νομίζω ότι κερδίζει σε φήμη. Νομίζω ότι αξίζει μια ευκαιρία, ειδικά με όσα διαβάσω για το τελευταίο του βιβλίο.

> Ο Ηλίας Μαγκλίνης γεννήθηκε το 1970 στην Κινσάσα του Κονγκό. Σπούδασε αγγλική φιλολογία και πολιτικές επιστήμες στην Αγγλία και τη Σκοτία. Από το 1994 έως το 2003 εργάστηκε ως συντάκτης στο περιοδικό "Διαβάζω". Σήμερα εργάζεται στην εφημερίδα "Καθημερινή". Ασχολείται συστηματικά με τη μετάφραση. Έχει εκδώσει το μυθιστόρημα "Σώμα με σώμα" (Πόλις, 2005), τη νουβέλα "Η ανάκριση" (Κέδρος, 2008), και έχει δημοσιεύσει διηγήματα σε περιοδικά και ανθολογίες.

Το έργο δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα. Μια αληθινή ιστορία, λέει. Και τα ονόματα είναι (ή φαίνονται) αληθινά. Επομένως, πώς η αφήγηση έρχεται να δώσει λογοτεχνικότητα στα πραγματικά γεγονότα;

Ο αφηγητής του έργου, ο ίδιος δηλαδή ο συγγραφέας, αναζητά ένα μυστικό που αφορά τον παππού του. Κι είναι ο πατέρας που σταμάτησε τη έλευση αυτού του μυστικού προς το παρόν, καθώς σταμάτησε να μιλά για το ποιος σκότωσε τον δικό του πατέρα. Ο εγγονός λοιπόν αναζητά τον γρίφο πίσω από ένα “αστυνομικό-ιστορικό” δεδομένο. Ο παππούς σκοτώνεται στο Αγρίνιο της κατοχικής Ελλάδας, μιας Ελλάδας που ωστόσο έχει ήδη μπει στην εποχή του Εμφυλίου. Επομένως, η ιστορία αφορά στην αναζήτηση στοιχείων που θα φωτίσουν τον φόνο.

Τελικά, ο παππούς σκοτώνεται από την ΟΠΛΑ του ΕΑΜ, για λόγους που συναντάμε και σε άλλες ανάλογες εκτελέσεις. Πίστευαν –αδίκως;- ότι ο Νίκος Μαγκλίνης βρισκόταν στο απέναντι ρεύμα από ό,τι οι Αριστεροί της εποχής, παρόλο που δεν έκανε καμία αντεθνική κίνηση. Η αναζήτηση φέρνει τον αφηγητή μπροστά σε ντοκουμέντα της εποχής, αλλά και σε συζητήσεις με πρόσωπα, συγγενικά και μη, που ξέρουν λεπτομέρειες. Έτσι ανασυντίθεται η εικόνα του Αγρινίου της δεκαετίας του ’40, και λίγο πριν και λίγο μετά. Αναπλάθεται η πολιτική κατάσταση, ο Εμφύλιος και οι ιδεολογικές διαφορές, λάθος, πιο πολύ αναπλάθεται ο Εμφύλιος και οι διχαστικές πρακτικές, που έφεραν τους Έλληνες να αλληλοσκοτώνονται.


Τα καλύτερα σημεία του βιβλίου, πέρα από το κυρίως σώμα, είναι οι σε πλάγια γραμματοσειρά παρενθετικές μικροαφηγήσεις. Είναι πιο πολύ σχόλια, προσωπικά και δοκιμιακά, λίγο ποιητικά, λίγο στοχαστικά. Το μερικό της αφήγησης γενικεύεται χωρίς να μετατρέπεται σε διδακτικά αυτοσχόλια. Και με αυτά, ολοκληρώνεται το συγκινησιακό φορτίο που κουβαλά ο αφηγητής, όχι επειδή ψάχνει δικαίωση για έναν αναίτιο φόνο, αλλά γιατί κάθε προσωπική ιστορία, κάθε οικογενειακή ιστορία, κατεβαίνει στους κατιόντες συγγενείς σαν γονίδιο, σαν μνήμη, σαν νήμα που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο.

Τελικά, μένω βουτηγμένη στην ίδια την προσπάθεια του αφηγητή να δει τα αστέρια του εξωφύλλου. Ο άνθρωπος και η μοίρα του, όχι η θεϊκή αλλά η ιστορική μεταφέρεται και σαν φάντασμα περιπλανάται όχι μόνο στους συγγενείς αλλά και σε όλους τους τωρινούς, που ξέρουν ότι το τότε είναι πάντα τώρα.
Πάπισσα Ιωάννα

Wednesday, December 11, 2019

Ian Rankin, “Στον οίκο των ψεμάτων”


Κορυφαίος συγγραφέας αστυνομικών ιστοριών γράφει όντως ένα ξεχωριστό έργο, τόσο χάρη στην αφηγηματική του δεινότητα όσο και χάρη στον έντεχνο λαβύρινθο της πλοκής.


Ian Rankin
“In a House of Lies”
2018

“Στον οίκο των ψεμάτων”
μετ. Ν. Σακκά
εκδόσεις Μεταίχμιο 
2019


Όταν έχεις να κάνεις ταξίδι, ταξίδι πολύωρο με πλοίο, όταν η προσοχή σου δεν μπορεί να είναι συγκεντρωμένη και θέλεις κάτι να σε κρατά σε εγρήγορση, αλλά και να μη χρειάζεται τρομερή προσήλωση, ένα βιβλίο μυστηρίου είναι ό,τι πρέπει.

> 0 Ίαν Ράνκιν γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1960 στο Φάιφ της Σκοτίας. Σπούδασε αγγλική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, απ' όπου αποφοίτησε το 1982. Πριν αφοσιωθεί στη συγγραφή, έκανε διάφορες δουλειές, από εργάτης σε αμπελώνες ως φοροεισπράκτορας και μουσικός συντάκτης. Το πρώτο του μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1986, αλλά η καθιέρωση του ήρθε με τη δημιουργία του διάσημου πλέον αντιήρωά του, του επιθεωρητή Ρέμπους, το 1987. Οι περιπέτειες του κυνικού και περιθωριακού σκοτσέζου επιθεωρητή φιγουράρουν στις λίστες των best seller και μεταφράζονται σε πολλές χώρες του κόσμου, χαρίζοντας στον 'Ιαν Ράνκιν τον τίτλο του πιο δημοφιλούς συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας στη Μεγάλη Βρετανία. Το 1988 ο Ίαν Ράνκιν εξελέγη Hathornden Fellow, ενώ το 1992 τιμήθηκε με το βραβείο Chandler - Fulbright και το CWA Dagger για το καλύτερο αστυνομικό διήγημα της χρονιάς. Έχει επίσης τιμηθεί με το βραβείο Gold Dagger στην κατηγορία του αστυνομικού μυθιστορήματος, με το αμερικανικό βραβείο Edgar για το μυθιστόρημα του "Οι αναστημένοι" (Μεταίχμιο) και με το CWA Cartier Diamond Dagger για τη συνολική προσφορά του στην αστυνομική λογοτεχνία. Έχει τιμηθεί με ακαδημαϊκούς τίτλους από τα Πανεπιστήμια του Αμπερτέι, του Σεντ Άντριους, του Χαλ και του Εδιμβούργου, ενώ για τις υπηρεσίες του στη λογοτεχνία του απονεμήθηκε επίσης τιμητικός τίτλος (OBE) από τη βασίλισσα της Αγγλίας. Ζει στο Εδιμβούργο, είναι παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών. Από τις εκδόσεις "Μεταίχμιο" έχουν κυκλοφορήσει δέκα βιβλία του Ίαν Ράνκιν.

Ο Ian Rankin θεωρείται από τους σύγχρονους μάγους της αστυνομικής λογοτεχνίας. Κι όντως απ’ την αρχή του βιβλίου νιώθω ότι διαβάζω μια καλογραμμένη αφήγηση, που δεν προδίδει τη λειτουργία της ως φορέα της ιστορίας. Ο Σκοτσέζος συγγραφέας ξέρει να εξιστορεί την υπόθεσή του, να γράφει και να περιγράφει, να ελίσσεται και να σχολιάζει, να στήνει ζωντανές σκηνές και τρισδιάστατα σκηνικά, μικρούς διαλόγους και εκτενέστερες αφηγήσεις. Κάποιος που είχε πει ότι η αστυνομική λογοτεχνία είναι η καλύτερη στην αφήγηση έχει δίκιο!

Δώδεκα χρόνια μετά την εξαφάνισή του βρίσκεται το πτώμα του ιδιωτικού detective Stuart Bloom, δεμένο με αλυσίδες από τους αστραγάλους σε ένα αμάξι πεταμένο στο δάσος. Η ανακάλυψη σαν πέτρα ταρακουνά τη λίμνη και κινητοποιεί την ομάδα του αστυνόμου Graham Sutherland, αλλά και όσους συμμετείχαν στην πρώτη έρευνα και κατηγορούνται άμεσα ή έμμεσα για ολιγωρία. Ο Bloom είχε προσληφθεί από τον Jackie Ness κατά του Adrian Brand, είχε δεσμό με τον Derek Shankley… Επομένως, σχετικά με την έρευνα δραστηριοποιούνται πολλοί σχετιζόμενοι που έχουν ή είχαν συμφέρον, όπως και δύο αστυνομικοί, ο Brian Steele και ο Grant Edwards, που τότε δούλευαν και για τον Adrian Brand, ενώ τώρα είναι στη Μονάδα ενάντια στη Διαφθορά της Αστυνομίας κι έχουν βάλει στο μάτι τη Siobhan Clarke, επιθεωρητή στην ομάδα έρευνας του Sutherland.

Ενώ ο χάρτης του μυθιστορήματος είναι πολυπρόσωπος και απλώνεται σε κάμπους, βουνά και ποτάμια, η ανάγνωση δεν γίνεται χαοτική (εντελώς), αφενός γιατί πολλά δευτερεύοντα πρόσωπα δεν χρειάζεται να τα συγκρατήσουμε κι αφετέρου γιατί τα βασικά έρχονται και ξανάρχονται σε σπειροειδείς πορείες που συμπληρώνουν τα όποια κενά. Ο John Rebus π.χ., μόνιμος ήρωας του Rankin, κάνει τη δική του έρευνα, ενώ η Siobhan Clarke δέχεται απειλητικά τηλεφωνήματα από έναν τηλεφωνικό θάλαμο… Σαν ιστός αράχνης η ιστορία πιάνεται από διάφορα κλαδιά, απλώνεται σε παράλληλες πορείες, επεκτείνεται σε διάφορα επίπεδα και χτίζει ένα τεράστιο σύμπαν ενδείξεων και διαδρόμων…

Έτσι, το έργο διακλαδώνεται σε δύο τουλάχιστον έρευνες, ενώ δεν λείπει και η απειλή της Μονάδας ενάντια στη Διαφθορά της Αστυνομίας, η οποία ελέγχει παλιές και νέες υποθέσεις, όχι χωρίς ιδιοτέλεια των λειτουργών της. Το δεξιοτεχνικό είναι ότι η ανάγνωση δεν χάνεται σε απίθανες αδιεξόδους, ούτε μπλέκεται σε έναν πολυδιάδρομο λαβύρινθο. Κάθε κομμάτι στο puzzle είναι απόλυτα εναργές και δομικά τοποθετημένο σε μια καλοφτιαγμένη πορεία προς τη λύση.

Το ογκώδες βιβλίο είναι χορταστικό, ενδιαφέρον, καθηλωτικό. Σε πολύ λίγα σημεία λες, τώρα θα κάτσει και θα το συνεχίσω ακούσια, αλλά τελικά γρήγορα ενδίδεις στη γοητεία ενός μάστορα της αστυνομικής γραφής.

In2life, 8/10/2019 
Πάπισσα Ιωάννα

Saturday, December 07, 2019

Εντουάρ Λουί, “Ιστορία της βίας”


Η ψυχολογία ενός ανθρώπου που βιάστηκε. Η ιστορία δεν έχει φοβερές διακυμάνσεις αλλά η αφήγηση, διπλή στην πλοκή της, αποκαλύπτει το ύφασμα μέσα κι έξω.



Édouard Louis
“Histoire de la violence”
2016
Εντουάρ Λουί
“Ιστορία της βίας”
μετ. Σ. Ζουμπουλάκη
εκδόσεις Αντίποδες
2019


Με νωπές ακόμα τις καλές εντυπώσεις από το προηγούμενο βιβλίο του Louis, το “Ας τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ”, στην αρχή πίστεψα ότι αυτό το βιβλίο είναι ένα δοκίμιο περί βίας. Τελικά δεν είναι.

> Ο Εντουάρ Λουί γεννήθηκε στην Αλλενκούρ της Γαλλίας το 1992 με το όνομα Εντύ Μπελγκέλ. Σπούδασε κοινωνικές επιστήμες στην Ecole Νormale. Το πρώτο του βιβλίο "Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ" προκάλεσε έντονη δημόσια συζήτηση, γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία και μεταφράστηκε σε πάνω από είκοσι γλώσσες. Το 2016 κυκλοφόρησε το δεύτερο μυθιστόρημά του "Ιστορία της βίας" και το 2018 το τρίτο, "Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου".

Το μυθιστόρημα είναι δύσκολο. Διαβάζεται εξ αρχής με δυσκολία, ακριβώς επειδή είναι γραμμένο με μια περίτεχνη τεχνική, που διαπλέκει διαφορετικούς τρόπους αφήγησης. Είναι λοιπόν δύσβατο κείμενο, που θέλει την υπομονή του αναγνώστη μέχρι αυτός να καταλάβει τον τρόπο με τον οποίο θα το διαβεί. Η πολυπλοκότητα έγκειται στην εναλλαγή και στο αλληλαγκάλιασμα της πρωτοπρόσωπης αφήγησης του Édouard, ο οποίος απειλήθηκε με όπλο από τον Καβύλο Reda, και του ευθέος λόγου της αδελφής του Édouard ονόματι Clara, την οποία ακούει ο αφηγητής να εξιστορεί το περιστατικό στον άντρα της. Κι όταν αντιληφθούμε τον πλέξιμο των δύο φωνών (και των δύο οπτικών γωνιών), συνειδητοποιούμε κι ένα σωρό άλλους λόγους, όπως τον ελεύθερο πλάγιο λόγο του Reda, ο οποίος αναφέρεται στον μετανάστη πατέρα του, τον λόγο του Édouard στην αστυνομία όταν κατήγγειλε το περιστατικό κ.ο.κ.
          
  Η πολυπλόκαμη λοιπόν αφήγηση πιάνεται από το γεγονός που συνέβη τη νύχτα της 25ης Δεκεμβρίου, όταν ο αφηγητής γυρνούσε από μια συνάντηση φίλων και συνάντησε τυχαία τον άγνωστό του Reda, ο οποίος του κόλλησε. Περπατούσαν μαζί, μιλούσαν για διάφορα, ο Καβύλος τού πρότεινε “να πηδηχτούνε” κι ο ξανθός Édouard, παρότι ομοφυλόφιλος, βρήκε δικαιολογίες να αρνηθεί, αν και τελικά δέχτηκε να τον μπάσει στο δωμάτιό του. Ακολούθησε η ερωτική πράξη και παραδόξως πριν φύγει ο Reda, έκλεψε το κινητό του Édouard κι έπειτα τον βίασε.
            Όλη η αφήγηση δεν αποσκοπεί στο να δείξει τις πράξεις και τα γεγονότα, αλλά την ψυχολογία του αφηγητή, μέσα κι έξω, με τις βεβαιότητες και κυρίως με το shock που υπέστη. Η ταπείνωση, η ανα-αφήγηση στην αδελφή του, στους φίλους του, στους αστυνομικούς, η φρίκη της αναβίωσης ξεδιπλώνουν ένα πολύ δυνατό ψυχολογικό profile. Ακόμα και ρατσιστής γίνεται, αυτός που έχει υποστεί ρατσισμό εξαιτίας της ομοφυλοφιλίας του, επειδή ήταν Βορειοαφρικανός ο δράστης.
            Έξοχη αφήγηση.

In2life, 27/11/2019 
Πάπισσα Ιωάννα

Wednesday, December 04, 2019

Martin MacInnes, “Γη χωρίς τέλος”


Μια εξαφάνιση μπορεί να είναι η αρχή ενός αστυνομικού μυθιστορήματος, αλλά και η αφορμή για να μιλήσει κανείς για επάλληλες πραγματικότητες, για σκηνικά και για σκηνοθεσίες, για πλαστότητες και για επιφαινόμενα.


Martin MacInnes
“Infinite Ground”
2016

Γη χωρίς τέλος
μετ. Α. Καλοφωλιάς
εκδόσεις Κριτική -2019


“Μια μπορχεσιανή ιστορία μυστηρίου” γράφει ο Guardian (απαξιούν να μας δώσουν το όνομα του κριτικού;).

> O Martin MacInnes γεννήθηκε στο Ίνβερνες της Σκοτίας το 1983 και ζει στο Εδιμβούργο. Έργα του έχουν δημοσιευτεί στα White Review, Ambit, Edinburgh Review, 3:AM και άλλα περιοδικά. Έχει λάβει μέρος σε διεθνή επιστημονικά και λογοτεχνικά φεστιβάλ και έχει διακριθεί με τα βραβεία Manchester Fiction Prize και Scottish Book Trust Writers Award. Το μυθιστόρημά του "Γη χωρίς τέλος" απέσπασε εξαιρετικές κριτικές, επιλέχτηκε ως καλύτερο βιβλίο της χρονιάς από τον Guardian, τους IrishTimes, τη Herald και άλλα έντυπα, ενώ κέρδισε το Somerset Maugham Award από την Society of Author's το 2017.

Ένα ακόμα παράξενο και παρεκκλίνον αστυνομικό αφήγημα που δεν στηρίζεται στην κλασική πορεία από το έγκλημα στην εξιχνίασή του, αλλά σε μια φιλοσοφικομυστηριακή ανάλυση.

Η ιστορία ξεκινά με την εξαφάνιση του Carlos. Αυτός έτρωγε στο εστιατόρια La Cueva, όταν σηκώθηκε να πάει στην τουαλέτα κι έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του. την υπόθεση αναλαμβάνει ένας συνταξιούχος επιθεωρητής, ο οποίος δεν ακολουθεί τις τυπικές διαδικασίες αλλά ψάχνει το υπόβαθρο μιας τέτοιας εξαφάνισης.

Γενικότερα, όσο διαβάζω το βιβλίο, τόσο ανακαλύπτω στοιχεία μιας μπορχεσιανής ανάδυσης της πραγματικότητας. Πίσω από αυτήν επικρατεί η κυριαρχία των ομοιωμάτων, καθώς ποικίλες εκδοχές της άλλης πραγματικότητας εμφανίζονται σταδιακά. Η εταιρία λ.χ. όπου εργάζεται ο Carlos χρησιμοποιεί πολύ συχνά ηθοποιούς για να αντικαταστήσουν τους εργαζόμενους, τόσο στον χώρο της δουλειάς όσο και στην ιδιωτική τους ζωή. Και μάλιστα νοικιάζει χώρους που ντουπλάρουν τα γραφεία της! Ο επιθεωρητής απ’ την άλλη ανακατασκευάζει το γραφείο του εξαφανισμένου για να βιώσει τη ζωή του σαν σωσίας του και βρίσκει μέσω της επιστήμονος Isabella ίχνη μιας αρρώστιας στα υπολείμματα γενετικού υλικού που βρέθηκαν π.χ. στο πληκτρολόγιο του computer του. Και τέλος η Ενδοχώρα είναι μια (ανεστραμμένη) απεικόνιση της εδώ ζωής, μια κρυφή, αόρατη πραγματικότητα έξω απ’ τα όρια της ορατής.

Με όλο αυτό το δυναμικό πλέγμα μία εξήγηση που υποβάλλεται είναι μήπως ο Carlos διακτινίστηκε σε μια άλλη διάσταση, σύμφωνα με τη θεωρία των παράλληλων συμπάντων. Ή μήπως αποχώρησε (εθελούσια) για την ενδοχώρα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και ό,τι αυτό συμβολίζει. Ο αναγνώστης αναγκάζεται όχι να παρακολουθεί την έρευνα για να βρει ενδείξεις και υπόπτους, αλλά για να ερμηνεύσει τη σχέση είναι και μη-είναι, τη σχέση υπάρχω και εξαφανίζομαι, τη σχέση πραγματικότητας και προσομοίωσης.


Η έρευνα συνεχίζεται στην Ενδοχώρα (τα ονόματα και η γεωγραφία θυμίζουν Λατινική Αμερική). Ακόμα κι εκεί η πορεία ανάποδα στο ρεύμα του ποταμού δεν είναι σίγουρο αν είναι πραγματική ή σκηνοθετημένη. Το ζητούμενο εξακολουθεί να μην είναι ο ίδιος ο Κάρλος αν η δυνατότητα ποικίλων εκδοχών της εξαφάνισής του: από τη σκόπιμη απόδρασή του μέχρι τη σκηνοθετημένη απομάκρυνσή του κι από τη δηλητηρίασή του και την εξαφάνιση του πτώματος μέχρι την επιστροφή του από την τουαλέτα σε έναν χώρο που είχε αδειάσει απ’ όλους τους άλλους. Το ίδιο παράξενο αίσθημα βιώνει ο επιθεωρητής όταν συνειδητοποιεί ξαφνικά ότι η Σάντα Λουτσία στην οποία έμενε μέσα στη ζούγκλα ερήμωσε ξαφνικά από όλους, τουρίστες, οδηγούς, κατοίκους, είτε σαν να κρύβονται όλοι εις βάρος του επιθεωρητή είτε σαν όλα να ήταν ένα κινηματογραφικό σκηνικό που άδειασε όπως και γέμισε από τους ηθοποιούς που το στελέχωναν.

Μου άρεσε αυτή η προσομοίωση της πραγματικότητας. Όλο το σκηνικό του μυθιστορήματος κινείται ανάμεσα στο πραγματικό και το ομοίωμα, ανάμεσα στο υπαρκτό και το επινοημένο. Ωστόσο όλο αυτό φαίνεται κάπως στημένο, χωρίς η υπόθεση να είναι έτσι άρτια αρθρωμένη ώστε να υποστηρίζει αυτή τη μπορχεσιανή ιδέα.
Πάπισσα Ιωάννα

Sunday, December 01, 2019

Stephen Crane, “Το κόκκινο σήμα του θάρρους”


Πότε ξεκινά ο αντιηρωισμός ως στάση ζωής; Πίστευα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι οδυνηρές μάχες στα χαρακώματα άφησαν πίσω τους ματαιωμένες συνειδήσεις. Μάλλον όχι, όμως, αφού ο Crane γράφει μια αντιηρωική μπαλάντα, είκοσι χρόνια πριν.


Stephen Crane
“The Red Badge of Courage”
1895

“Το κόκκινο σήμα του θάρρους”
μετ. Ν. Παναγιωτόπουλος
εκδόσεις Μεταίχμιο
2019


Πόσα χρόνια ζωής; Αν δεν ασχοληθούμε με τα κλασικά έργα, αν δεν γνωρίσουμε έστω κι ένα ποσοστό απ’ αυτά, απ’ όσα αποτέλεσαν φωτάκι-ορόσημο στην πορεία της ανθρωπότητας, πώς θα πούμε ότι φωτιστήκαμε από το διαχρονικό. Κι ας μη μας αρέσουν μερικά απ’ αυτά.

> Αμερικανός ποιητής, μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος και δημοσιογράφος. Πολυγραφότατος, παρά τη σύντομη ζωή του, έγραψε ακολουθώντας την παράδοση του ρεαλισμού, το έργο του, ωστόσο, παρουσιάζει τα πρώτα ψήγματα νατουραλισμού και ιμπρεσιονισμού, εξ ου και η κριτική τον αναγνώρισε ως έναν από τους πλέον καινοτόμους συγγραφείς της γενιάς του. Σημαντικότερα πεζογραφικά έργα του θεωρούνται τα "Maggie: A girl of the streets" (Μάγκι: Ένα κορίτσι του δρόμου), "Open boat" (Βάρκα στο πέλαγος), "The Blue Hotel" (Το μπλε ξενοδοχείο), αλλά κυρίως το "Κόκκινο παράσημο ανδρείας" που θεωρείται και το αριστούργημά του. Δημοσιογράφος και πολεμικός ανταποκριτής - μεταξύ άλλων κάλυψε τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, έγραψε μάλιστα και το μυθιστόρημα "Active service" με βάση τις εμπειρίες του στην Ελλάδα - ταξιδευτής, μποέμ και με ασθενική υγεία, ο Κρέιν θα εγκατασταθεί προς το τέλος της ζωής του στην Αγγλία όπου θα συνδεθεί φιλικά με τον Τζόζεφ Κόνραντ, τον Φορντ Μάντοξ Φορντ, τον Χ. Τζ. Γουέλς, τον Χένρι Τζέιμς και άλλους και θα πεθάνει εκεί στα είκοσι εννιά του μόλις χρόνια, αφήνοντας πίσω του ένα έργο μεγάλης στυλιστικής λεπτότητας και ψυχολογικού βάθους.


Κοιτάζω τη Biblionet και βλέπω ότι μόνο το 2019 το συγκεκριμένο βιβλίο του Αμερικάνου συγγραφέα έχει μεταφραστεί τρεις φορές από τρεις διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους!
-Crane, Stephen, 1871-1900. Το κόκκινο σήμα του θάρρους / Stephen Crane · μετάφραση Νίκος Παναγιωτόπουλος. - 1η έκδ. - Αθήνα : Μεταίχμιο, 2019. - 276σ.
-Crane, Stephen, 1871-1900. Κόκκινο παράσημο ανδρείας / Stephen Crane · μετάφραση Κατερίνα Σχινά. - 1η έκδ. - Αθήνα : Διαλέγεσθαι, 2019. - 293σ.

Είναι κάποια επέτειος ή έτυχε; [Προσέξτε τη διαφορά στη μετάφραση του τίτλου!]


Το βιβλίο φέρνει σε σύγκρουση τη ρεαλιστική πραγματικότητα με την ιδεαλιστική εξιδανίκευση. Ο νεαρός Henry Fleming κατατάσσεται εθελοντικά στον στρατό το 1863 κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου Πολέμου στην Αμερική, για να ζήσει τη μάχη στο πρότυπο των ομηρικών επών και του «Ή ταν ή επί τας»! Η ηρωική πλευρά του πολέμου διαμορφώνει εντυπώσεις πάνω από το κανονικό. Όταν κατατάσσεται, ανακαλύπτει καταρχάς ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους περνάει σε πορείες που πρήζουν τα πόδια, βαραίνουν από τον γυλιό τους ώμους και σπάνε την ψυχολογία εν αναμονή της μάχης που όλο και αναβάλλεται.

Αλλά κι όταν ξεσπάει η μάχη, η συμπεριφορά των στρατιωτών δεν είναι καθόλου ηρωική. Η κάμερα δεν πέφτει στη δόξα της επίθεσης και τη “μαγεία” του θανάτου, αλλά στην ανθρώπινη πλευρά των στρατιωτών που κλαίνε, ετοιμάζονται για την αποδημία εις Κύριον, βρίσκονται μέσα σε καπνούς και σε αίμα… Η δημοσιογραφική ματιά του συγγραφέα είναι σχετικά ουδέτερη, αλλά συνάμα επικεντρώνεται στο μικρό για να δείξει το μεγάλο. Ο πρωταγωνιστής χάνεται μέσα στο πλήθος των συστρατιωτών του, το οποίο πολυπλόκαμο και ομαδικό βιώνει όχι τόσο τη μεγάλη φρίκη όσο τη μικρή οδύνη. Η μάλλον όχι την οδύνη, αλλά τη ματαιότητα.

Ο Henry τελικά ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους, όχι γιατί επέδειξε μια ηρωική στάση, αλλά ακριβώς αντίθετα τραυματίστηκε τυχαία, πράγμα που τον έσωσε από το στίγμα του λιπόψυχου, καθώς δεν πολέμησε στην κρίσιμη μάχη. Ο Crane συνεχίζει να τονίζει την αντιηρωική πτυχή του πολέμου, μετατρέπει μια επονείδιστη συμπεριφορά σε ένδειξη γενναιότητας, ανατρέπει δηλαδή το συνηθισμένο status quo… Ο πόλεμος ωριμάζει τον Henry όχι με τον ηρωισμό και την αίγλη που του παρείχε, αλλά με τον θάνατο, το αίμα, τη φρίκη, την απώλεια…

Το κείμενο είναι γραμμένο με ρεαλιστικό τρόπο, αλλά δεν λείπουν ορισμένες ήπιες ποιητικές περιγραφές, δοσμένες με καίριες μεταφορές και παρομοιώσεις, και ορισμένες φωτεινές φράσεις. Π.χ. στη θέα ενός νεκρού Νότιου με σκισμένη τη σόλα του παπουτσιού του, γράφει ο Crane: “Μετά θάνατον εξέθετε στους εχθρούς του τη φτώχια που εν ζωή ίσως είχε μπορέσει να αποκρύψει από τους φίλους του”. Αν μπορώ να εκφράσω μια ένσταση, αυτή είναι η δημοσιογραφική κάλυψη, που μετατρέπει τη μυθοπλασία σε αφήγηση γεγονότων, σε σειρά πολεμικών περιστατικών, που λίγο προσεγγίζουν την αισθητική του λογοτεχνικού έργου. Αλλά, έστω κι έτσι, το μήνυμα περνάει καθαρά, ο πόλεμος κατεβαίνει από τον θρόνο του ένδοξου στο σκαμνάκι του μάταιου.

In2life, 6/11/2019 
Πάπισσα Ιωάννα