Saturday, June 29, 2019

Μαρία Σκιαδαρέση, “Όσα δεν έζησαν”



Τέσσερα διηγήματα, που συνδέονται στη βάση της ώσμωσης του ξένου με το οικείο, του αλλοδαπού με την ελληνική κοινωνία.


Μαρία Σκιαδαρέση
“Όσα δεν έζησαν”
εκδόσεις Πατάκη
-2018



Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Ψάχνω ιδιαίτερα τις γυναίκες συγγραφείς. Είναι γνωστό ότι οι περισσότερες αναγνώστριες είναι γυναίκες (ταυτολογία αυτό που έγραψα!) και είναι γνωστό ότι πολλές γυναίκες στην Ελλάδα έχουν καταξιωθεί διά της πένας τους.

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω
ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερα διηγήματα με σαφή τη χρονική στιγμή στην οποία αναφέρονται.

“Μια νύχτα ολόκληρη μαζί”: διαδραματίζεται το 1984, όταν ακόμα δεν είχε κορυφωθεί η έλευση χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων. Έτσι, ένας Κούρδος από τα βάθη της Τουρκίας βρίσκεται στην Ελλάδα. Ο Κερίμ περνάει όσα ξέρουμε ότι περνάνε χιλιάδες άνθρωποι για να μπουν παράνομα στη χώρα και να βρουν ένα καλύτερο μέλλον. Χάνει τον σύντροφό του στο ταξίδι, καταφέρνει να περάσει στην ελλαδική επικράτεια και βρίσκει δουλειά σε ένα ξενοδοχείο. Εκεί τον γνωρίζει η κόρη του αφεντικού, τον γουστάρει, κοιμάται μαζί του, αλλά αυτός την ερωτεύεται, παρόλο που εκείνη δεν τον βλέπει παρά σαν ένα ωραίο σώμα για λίγες βραδιές. Η κατάληξη είναι τραγική!

Το διήγημα ξεκινά από τη μετανάστευση και τον κοινωνικό προβληματισμό και καταντά μελό serial που φαίνεται σαν εύπεπτη σαπουνόπερα.


“Όπως οι άπιστοι κι εμείς”: το 1995 Μουσουλμάνοι της Κομοτηνής μιλάνε για τις σχέσεις τους με τους Χριστιανούς. Καταρχάς, η Χαμιντέ με τη γειτόνισσα και φίλη της τη Χρυσάνθη αποτρέπουν τον γιο της μιας, τον Ιμπράμ, να αγαπήσει την κόρη της άλλης τη Μαρία. Κι αυτός φεύγοντας για Γερμανία παντρεύεται μια εξευρωπαϊσμένη Τουρκάλα.

Οι ήρωες της Σκιαδαρέση είναι αρκετά φιλήσυχοι, χωρίς διάθεση σύγκρουσης που συνεχώς δικαιολογούν τους άλλους. Η διαφωνία βγαίνει ως σιωπή, η σύγκρουση μετατρέπεται σε απόσταση. Η σχέση ενός Μουσουλμάνου της Θράκης με τη Χριστιανή γειτόνισσά του ξαναβάζει στο κέντρο της συγγραφέως τις διαπολιτισμικές επαφές που δυσκολεύονται να ανθίσουν.


“Όσα δεν έζησε”: το 2006 η Ελπίδα, παντρεμένη δεύτερη φορά σε έναν συμβατικό και ήρεμο γάμο, γνωρίζει μέσω της κόρης της τον Ιρανό αρχαιολόγο Χικμέτ και ξαναγεύεται τον έρωτα. Η αντίθεση στήνεται διπλά: αφενός προς την αυτάρεσκη μητέρα της, που δεν σταματά να ντύνεται και να ζει, και προς την κόρη της, που είναι εργασιομανής δικηγόρος, που βάζει στόχους και δεν παραιτείται εύκολα. Απέναντι σ’ αυτές η Ελπίδα ζει μια κομφορμιστική ζωή χωρίς κραδασμούς. Αφετέρου, η αντίθεση του ελληνικού με το ξένο, αντίθεση ωστόσο που δεν μπολιάζει περαιτέρω το δίπολο στεγνός γάμος-ερωτική επανάσταση.


“Οι Μαύροι”: το 2017 μια οικογένεια Σομαλών έχει βρει καταφύγιο στην Αθήνα, έχει ενσωματωθεί πλήρως, έχει βαφτίσει μάλιστα το κοριτσάκι τους Ζωή, προς τιμή της ηλικιωμένη κυρίας που τους φρόντισε και τη φροντίζουν… Κι όταν ο ανιψιός της μπαίνει για να την κλέψει και σκοτώνει τη γηραιά κυρία, ο Αχμετ τρέχει να τη σώσει, αλλά τελικά κατηγορείται για τον θάνατό της.

Κλισέ ο καλός μαύρος που κατηγορείται άδικα, ενώ ο κακός λευκός είναι στην ουσία ο ένοχος.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Κάθε διήγημα ξεχωριστά ίσως να άφηνε λειψή την εντύπωση. Αλλά το ένα μετά το άλλο σχηματίζουν μια τετράδα σκυταλοδρομίας, που αξίζει να συζητηθεί έτσι. Τέσσερις δεκαετίες, δυο στα τέλη του 19ου αιώνα και δυο στις αρχές του 20ού, δείχνουν πώς η Ελλάδα υποδέχτηκε τον ξένο.

Το βασικό πρόβλημα της συλλογής είναι η πολιτική ορθότητα (το politically correct) που τη διέπει. Ναι, υποδεχόμαστε το ξένο και δεχόμαστε κάθε διαφορετικό λαό, νοοτροπία και κουλτούρα, αλλά γιατί ο γάμος πρέπει να ανανεωθεί με έναν αλλοδαπό εραστή; Πόσο μελό είναι να ερωτεύεται ο ξένος την πλούσια ντόπια κι αυτή να τον φτύνει; (σαν από ταινία του ’60) Πόσο ξεπερασμένο είναι πια το χάσμα γενεών και η επιφύλαξη των μεγάλων προς τους εξευρωπαϊσμένους νέους; Πόσο στερεοτυπικό είναι να κατηγορείται άδικα ο καλός ξένος; 



Η Μαρία Ε. Σκιαδαρέση γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ασχολήθηκε με την προϊστορική αρχαιολογία και αργότερα με τη νεότερη ιστορία. Επί χρόνια εργάστηκε σε αρχαιολογική ανασκαφή στην Κρήτη και παράλληλα δίδαξε ιστορία σε γαλλικό λύκειο. Κείμενά της δημοσιεύονται κατά καιρούς σε περιοδικά και εφημερίδες. Έργα της: Το μυθιστόρημα "Άτροπος ή Η ζωή και ο θάνατος της Βενετίας Δαπόντε" (Πατάκης, 1996), η νουβέλα "Και νεκρούς ανασταίνει", (Πατάκης, 1997), η συλλογή από νουβέλες "Κίτρινος χρόνος" (Πατάκης, 1999), το δοκίμιο "Το έργο του Ρήγα Βελεστινλή" (αφιέρωμα στα 200 χρόνια από το θάνατό του, Μεταίχμιο, 1998), το διήγημα "Η ζημιά" σε συλλογικό τόμο (Μεταίχμιο, 2002), το μυθιστόρημα "Με το φεγγάρι στην πλάτη" (Καστανιώτης, 2003), η συλλογή διηγημάτων "Όπως οι άπιστοι κι εμείς" (Καστανιώτης, 2005), το μυθιστόρημα "Χάλκινο γένος" (Πατάκης, 2013). Και τα βιβλία για παιδιά: "Καλημέρα-Καληνύχτα" (Δελφίνι, 1994). "Κωνσταντίνος Κανάρης" (Ιστορική μονογραφία), (Άμμος, 1997), "Ο θησαυρός του Ασπρογένη" (Πατάκης, 1998), "Ρήγας Βελεστινλής" (Ιστορική μονογραφία) (Άμμος 1997), "Γιλάν, η πριγκίπισσα των φιδιών" (Φαντασία, 2004), κ.ά. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Πάπισσα Ιωάννα

Tuesday, June 25, 2019

Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα, “Γενική θεωρία της λήθης”


Πώς ζει μια πρώην αποικία που απελευθερώνεται; Πώς περνά από τη μία κατάσταση στην άλλη;


José Eduardo Agualusa
“Teoria geral do esquecimento”
2012

Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα
“Γενική θεωρία της λήθης”
μετ. Μ. Μπεζαντάκου
εκδόσεις Opera -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Μ’ αρέσουν οι εκδόσεις Opera. Έχουν εκδώσει μερικά πολύ καλά ισπανικά βιβλία, έργα κλασικά κι αγαπημένα, και τώρα είπα να δοκιμάσω και την πορτογαλική τους σειρά.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Ο Agualusa είναι Ανγκολέζος, πορτογαλόφωνος, πιθανότατα γιος αποίκου που βρέθηκε εκεί. Το μυθιστόρημά του εντάσσεται σ’ αυτά που ονομάζονται “μετα-αποικιακά”, τα οποία θέτουν προβληματισμούς για την απο-αποικιοποίηση, την ειρηνική ή συνήθως εμπόλεμη απελευθέρωση των αφρικανικών και ασιατικών κατακτήσεων των Ευρωπαίων που οδήγησαν το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα στην ανεξαρτησία πλείστων κρατών και την εκδίωξη των αποίκων.

Η Ανγκόλα είναι πρώην πορτογαλική αποικία και κέρδισε την ανεξαρτησία της στις 11 Νοεμβρίου του 1975, από το Λαϊκό Κίνημα Απελευθέρωσης της Ανγκόλας υπό τον Agostino Neto. Η υπόθεση τοποθετείται σ’ αυτές τις επικίνδυνες, ρευστές και ταραγμένες μέρες, όταν μία Πορτογαλίδα Ludovica (Ludo), που είχε βρεθεί εκεί λόγω της αδελφής της που παντρεύτηκε, κλείνεται στο σπίτι της και μένει εκεί για καιρό, ώστε να προφυλαχθεί από τις ταραχές.

Παράλληλα ή και κάθετα μ’ αυτήν την ιστορία διαδραματίζονται κι άλλες με ήρωες τον μικρό Σομπά, που από μελλοθάνατος έγινε επιχειρηματίας, κι ο Ντανιέλ Μπενσιμόλ, δημοσιογράφος που συλλέγει εξαφανίσεις. Στην ουσία, η τεχνική του Agualusa μοιάζει με ποταμό και ποτάμια που συνδέονται μεταξύ τους: στη βασική ιστορία, που ρέει προς το τέλος του βιβλίου, εκβάλλουν πολλές μικρές που ξεκινάνε από αλλού και σταδιακά, χωρίς πολλή καθυστέρηση, φτάνουν να συναντήσουν την ιστορία της Ludo. Αυτός ο τρόπος γραφής όχι μόνο καθιστά το κείμενο ενδιαφέρον, αλλά κυρίως απλώνει τη ματιά μας σε διάφορες πτυχές της ανγκολέζικης επανάστασης, με τις παρενέργειες και τις συνέπειές της, με όλο το δίχτυ της να πιάνει πολλά ετερόκλιτα πρόσωπα.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Νομίζω ότι είναι ένα βιβλίο πολύ ζωντανό και κατατοπιστικό. Αλλά από την άλλη μένει σε έναν μακρινό ορίζοντα και αφήνει απ’ έξω την ταύτιση. Γι’ αυτό είναι σημαντικό ο αναγνώστης να τεντωθεί λίγο παραπάνω για να δει το αφρικάνικο πολιτικό τοπίο. 



> Ο Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα (Jose Eduardo Agualusa) γεννήθηκε το 1960 στο Ουάμπο της Ανγκόλας από πορτογάλους αποίκους γονείς. Πολυβραβευμένος συγγραφέας, έχει δει έργα του να μεταφράζονται σε είκοσι έξι γλώσσες και έχει τιμηθεί με πολύ σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία. Έχει συγγράψει έντεκα μυθιστορήματα, πέντε θεατρικά έργα, καθώς και συλλογές διηγημάτων και βιβλία για παιδιά. Εργάζεται ως δημοσιογράφος και συγγραφέας, μοιράζοντας το χρόνο του μεταξύ Πορτογαλίας, Ανγκόλας και Μοζαμβίκης.
Πάπισσα Ιωάννα

Friday, June 21, 2019

ΒΙΒΛΙΟΚΑΦΕ: έφηβος ετών 13


Γεννήθηκε: 21 Ιουνίου 2006

Όνομα Πατέρα: Πατριάρχης Φώτιος

Όνομα Μητέρας: Κάτια

Θετή μητέρα: Πάπισσα Ιωάννα

Mail: sjuzet@hotmail.com

Αναρτήσεις: 1352

Ειδικότητα: ελληνική και ξένη πεζογραφία


Το να διαβάζει κανείς είναι χαρά από μόνο του. Είναι μια γλυκιά ραστώνη που σε παρασέρνει έξω από την καθημερινότητα. Το να αθροίζεις αναγνώσεις δεν είναι ρεκόρ. Είναι ένα κίνητρο οι αναγνώσεις να γίνουν περισσότερες. Είναι κίνητρο να βρεθούν τα καλύτερα βιβλία –η αλήθεια είναι της πρόσφατης παραγωγής κι όχι τόσο της παλιότερης σοδειάς.

Είμαστε περήφανοι για όσα διαβάσαμε και όσα προτείναμε σ’ αυτό το καφέ. Τραπεζάκια, τζάκι τον χειμώνα, πεζούλια το καλοκαίρι, ζεστά ροφήματα, δροσερά cocktails, ελληνικά βιβλία, ξένα μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων, νουβέλες, ποίηση, αφιερώματα κ.ά.

Τον τελευταίο χρόνο ομαδοποιήσαμε βιβλία με κοινό θέμα, κοινή καταγωγή ή κάτι άλλο που τα συνδέει. Έτσι φτιάξαμε μικρά αφιερώματα, που θέτουν στο τραπέζι “δίκτυα βιβλίων”. Π.χ.:
-Ισπανόφωνη λογοτεχνία: τα παιδιά του Cervantes
-Καλοκαιρινές αναγνώσεις αστυνομικών μυθιστορημάτων
-Η λογοτεχνία της ευρωπαϊκής αντίστασης απέναντι στον Ναζισμό
-Γαλλόφωνη λογοτεχνία
-Αμερικάνικη πεζογραφία
-Λογοτεχνία και πολιτική

Ευχόμαστε στη φίλη Anagnostria (anagnostria.blogspot.com) να συνεχίσει να διαβάζει δυναμικά,
σε όλους όσοι επισκέπτονται το Βιβλιοκαφέ να βρίσκουν αυτό που θέλουν
και σε όλους τους αναγνώστες να βρίσκουν πηγές έμπνευσης, κριτικής, συζήτησης

Μπήκαμε στην εφηβεία και ελπίζουμε ότι σιγά σιγά ...θα ωριμάσουμε.
Πάπισσα Ιωάννα

Wednesday, June 19, 2019

Bogdan Teodorescu, “Το Στιλέτο”


Ρουμανία: οι επιθέσεις εναντίον των Ρομά κάνουν την υπόθεση να περάσει από το αστυνομικό μυστήριο στο πολιτικομιντιακό πεδίο. Κυβερνητικοί και αντικυβερνητικοί, ρατσιστές και αλληλέγγυοι, υπόκοσμος και δικαιώματα αναμιγνύονται σε ένα blender που ξεφεύγει πολύ από τα όρια του μυθιστορήματος.



Bogdan Teodorescu
Spada
2009

“Το Στιλέτο”
μετ. Μ. Μητσός
εκδόσεις Πόλις -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Αυτή η γνωστή άγνωστη χώρα των Βαλκανίων μοιάζει με μας αλλά ταυτόχρονα διαφέρει κιόλας.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Το ξεχωριστό που κάνει αμέσως εντύπωση είναι πόσο ίδια είναι η πολιτική και η κοινωνία της Ρουμανίας μ’ αυτήν της Ελλάδας, ίσως απρόσμενα ίδια. Στο μυθιστόρημα του Ρουμάνου συγγραφέα διαβάζουμε φράσεις όπως “πυλώνας σταθερότητας” “αγωγός φυσικού αερίου από τη Ρωσία” “ηγετική δύναμη” και πολιτικές πράξεις όπως έλεγχος των ΜΜΕ ή απειλή όσων δεν συμμορφώνονται, διαπλοκή, πολιτικό κόστος, ωρυόμενη αντιπολίτευση, δικαιώματα στις μειονότητες, πίεση της κοινής γνώμης κ.ο.κ.

Επομένως, αν το αστυνομικό αυτό μυθιστόρημα έχει να επιδείξει κάτι διαφορετικό απ’ τα άλλα, αυτό μπορεί να είναι μια τεθλασμένη ανάλυση της κοινωνίας τόσο της άλλης βαλκάνιας χώρας όσο και της δικής μας. Η αρχή γίνεται με τη δολοφονία ενός Τσιγγάνου του υποκόσμου και η σειρά των δολοφονιών σωριάζει πτώματα ανθρώπων με τα ίδια χαρακτηριστικά, Τσιγγάνων με παράνομη δραστηριότητα. Όλοι παίρνουν θέση σ’ αυτό το πρωτοφανές σκηνικό, με πολιτικές και ιδεολογικές πολεμίστρες. Ρατσιστική εκδήλωση, εκκαθάριση ομόφυλων ή άλλου είδους κίνητρο; Και πάνω σ’ αυτά συμπολίτευση και αντιπολίτευση κοντράρονται, οι δημοσιογράφοι επιτίθενται και αποκαλύπτουν ή εικάζουν, ρίχνουν λάδι στη φωτιά ή προπαγανδίζουν…

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Η Le Monde γράφει ότι δεν πρόκειται για ένα αμιγές αστυνομικό μυθιστόρημα, αλλά ένα πολιτικομιντιακό. Κι έχει απόλυτα δίκιο, αφού δεν εξιστορείται η έρευνα για τη διαλεύκανση των φόνων, αλλά πιο πολύ –έως εντελώς- το πολιτικό παρασκήνιο και η διαπλοκή των μέσων και του Τύπου, που στηριγμένοι πάνω στο κεντρικό θέμα παίζουν παιχνίδια κυβερνητικής και αντικυβερνητικής πολιτικής.

Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα, που το συναντώ και σε άλλα κείμενα αστυνομικοπολιτικής σύζευξης, είναι η απουσία χαρακτήρων, μυθιστορηματικών χαρακτήρων, αφού όλοι είναι ομοιώματα πραγματικών προσώπων ή ανθρώπινων τύπων. Έτσι, αντί να διαβάσουμε μια στιβαρή πλοκή διερεύνησης των δολοφονιών, παρακολουθούμε ένα παζλ δηλώσεων, συζητήσεων, άρθρων, τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και εκπομπών που προσεγγίζουν το θέμα υπέρ ή κατά του δολοφόνου, με το κωδικό όνομα Στιλέτο.

Έτσι, το ποιος είναι το Στιλέτο μοιάζει ανούσιο κι όλη η έμφαση ρίχνεται στο πολιτικό κομμάτι, σαν να διαβάζουμε εικονογραφημένο δοκίμιο!


> Ο Μπογκντάν Τεοντορέσκου γεννήθηκε το 1963 στο Βουκουρέστι. Έπειτα από σπουδές μηχανικού, απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα στα ΜΜΕ και, από το 1990, μετά την πτώση του Τσαουσέσκου, άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος. Από το 1997, είναι καθηγητής Πολιτικής Επικοινωνίας στην Εθνική Σχολή Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης. Από το 1996 μέχρι το 1997, διετέλεσε υπηρεσιακός υφυπουργός Τύπου και ΜΜΕ. Έχει δημοσιεύσει δέκα μυθιστορήματα, καθώς επίσης και δοκίμια, ταξιδιωτικά βιβλία και ποιητικές συλλογές.
Πάπισσα Ιωάννα 

Sunday, June 16, 2019

Τζόναθαν Κόου, “Μέση Αγγλία”


Η Αγγλία του Brexit, όπως ξεκίνησε από το 2010, είναι μια Αγγλία διχασμένη, αμφίθυμη, πολυσυλλεκτική αλλά και λιγότερο ανεκτική απ’ όσο νομίζουμε, πολιτικά ορθή αλλά και σκληροπυρηνική, παλινωδούσα, ευρωφοβική αλλά και αλαζονική…


Jonathan Coe
“Middle England”
2018

Τζόναθαν Κόου
“Μέση Αγγλία”
μετ. Α. Τριμπέρη
εκδόσεις Πόλις -2019


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Διαβάζουμε σταθερά τον Coe εδώ και πολλά χρόνια. Από το “Ο ιδιωτικός βίος του Μάξουελ Σιμ” (2010) μέχρι το Expo 58” (2013). Τώρα, λοιπόν, ήθελα να δω το Brexit με τα μάτια ενός σκεπτόμενου Άγγλου.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Η πλοκή του μυθιστορήματος είναι περίπλοκη, καθώς ο Coe έχει δημιουργήσει ένα πολυπρόσωπο και πολλών σκηνών μωσαϊκό. Πολλές οπτικές γωνίες, πολλά σκηνικά, πολλές εκδοχές της κρίσης στη Βρετανία από το 2010 έως το Brexit. Στο επίκεντρο βρίσκονται τα μέλη δύο οικογενειών: από τη μία o συγγραφέας Benjamin Trotter, η αδελφή του Lois και η κόρη της Sophie, που παντρεύεται τον Ian Colman. Απ’ την άλλη, ο δημοσιογράφος-σχολιαστής Doug Anderton, πλούσιος μετά τον γάμο του, και ειδικότερα η κόρη του, Coriander. Το ζευγάρι των φίλων Benjamin και Doug πλαισιώνονται από τους πολυάριθμους συγγενείς κι αυτοί από τους φίλους και γνωστούς τους σε ένα αραχνιακό ανάπτυγμα

Το θέμα βέβαια δεν είναι οι προσωπικές σχέσεις και οι οικογενειακοί δεσμοί, αλλά αυτά όλα μέσα στη Βρετανία που αλλάζει και βαίνει προς την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το θέμα δηλαδή είναι πολιτικό κι ο Coe αναλαμβάνει με τον ιστό που υφαίνει να δει πανοραμικά τις εξελίξεις και τις απόψεις.

Έτσι, οι πρωταγωνιστές στο δικό τους καρέ αναδεικνύουν τάσεις και απόψεις, όχι κατανάγκην συγκλίνουσες. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο όπου ο Doug καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να γράψει για τις ταραχές και το πλιάτσικο στους δρόμους των μεγάλων πόλεων, αφού ζει απομονωμένος και βολεμένος στη μεγαλοαστική του ζωή, ενώ η κόρη του Cori που συμμετείχε –λίγο από αντίδραση λίγο από περιέργεια- σ’ αυτά ψυλλιάζεται πιο έντονα τι παίζει. Οι απόψεις που διαρρέουν το έργο χτενίζουν όλα τα μήκη και πλάτη: η πολυπολιτισμικότητα αλλά και η περιορισμένη ανεκτικότητα που τη συνοδεύει, οι Εργατικοί που κατέστρεψαν την οικονομία, οι επακόλουθες περικοπές, η συνεργασία Συντηρητικών (Cameron) και Φιλελεύθερων (Clegg), ο περίφημος συνασπισμός Conservative Party και Liberal Democrats. Ο κόσμος από την άλλη νιώθει αδικημένος και θυματοποιημένος, ξεσπά με εξεγέρσεις έστω και αν αμαυρώνονται από πλιάτσικο, ακούγονται θεωρίες συνωμοσίας (υπό το όνομα του Kallergi, που επιδιώκει την εξαφάνιση της λευκής φυλής υπέρ μια μιγαδικής ανθρωπότητας!), όλοι είναι μπερδεμένοι και αμήχανοι…

Κρατώ ανάμεσα σε άλλα τη φράση “Ριζοσπαστική αναποφασιστικότητα”, που ίσως περιγράφει την αμφιθυμία των Βρετανών, η οποία τους οδηγεί ακόμα και τώρα σε παλινωδίες για το μέσα-έξω από την ΕΕ. Κρατώ τη στάση των Βρετανών απέναντι στην Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου το 2012, καθώς ήταν συγκινημένοι και εθνικά υπερήφανοι κυρίως επειδή έβλεπαν παραπομπές στον εθνικό τους πολιτισμό, από τη μουσική ώς τον κινηματογράφο. Το παράδοξο είναι ότι όλοι εμείς είδαμε σ’ αυτήν όχι μια Βρετανία που θέλει να δείξει την παγκοσμιότητα της κουλτούρας της, όπως εκείνοι νομίζουν, αλλά μια Βρετανία που κλείνεται κι επαναπαύεται στον εαυτό της. Αυτή η διάσταση μεταξύ της βρετανικής εκδοχής της βρετανικότητας και της ευρωπαϊκής εκδοχής της βρετανικότητας δείχνει ίσως και τo πώς βλέπουν αυτοί τον εαυτό τους και πώς οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι –να γιατί δεν μπορούν να προσαρμοστούν ομαλά στο ευρύτερο γίγνεσθαι. Και μέσα σ’ αυτό η έννοια της “πολιτικής ορθότητας”, που καθορίζει όρια για το τι είναι και τι δεν είναι ρατσιστικό· μερικές φορές αυτό διαμορφώνει μια αντίληψη περί σωστού τόσο κλειστή τόσο αεροστεγή που τελικά χάνει την ουσία.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Είναι ένα μυθιστόρημα που συνεχίζει δύο άλλα του Coe, ο οποίος βάζει τους ήρωές τους στο κλίμα της τελευταίας δεκαετίας και το πλαίσιο του Brexit. Ωστόσο, δεν ικανοποιεί ως μυθιστόρημα, επειδή δεν χτίστηκε στη βάση μιας αισθητικής πρότασης, αλλά περισσότερο ως καταγραφή τάσεων και απόψεων γύρω από τη θέση της Βρετανίας σε σχέση με την ΕΕ και τον κόσμο.
Σίγουρα, τώρα που το τελείωσα και μπορώ να το συγκρίνω με τα άλλα του, είναι κατώτερο από τα “Ο ιδιωτικός βίος του Μάξουελ Σιμ” και το “Expo 58”.


> Ο Jonathan Coe γεννήθηκε στο Μπέρμιγχαμ το 1961. Σπούδασε φιλολογία στο Trinity College του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ και είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Γουόρικ (αντικείμενο της διατριβής του αποτέλεσε το έργο του Henry Fielding, "Tom Jones"). Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ και εργάστηκε παράλληλα ως μουσικός, συνθέτοντας τζαζ, και ως δημοσιογράφος, διατελώντας τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας "The Guardian" και κριτικός κινηματογράφου του "New Statesman".
Πάπισσα Ιωάννα

Thursday, June 13, 2019

Μανώλης Ανδριωτάκης, “Το δεξί χέρι”


Δεξιά χέρια των πρωθυπουργών; Σήμερα έχουμε ονόματα, συνήθως στιγματισμένα, για την απαιδευσία τους και την παρασκηνιακή τους δράση. Στο μυθιστόρημα ένα τέτοιο πρόσωπο δεν φαίνεται τόσο κατακριτέο…

 


Μανώκης Ανδριώτακης
“Το δεξί χέρι”
εκδόσεις Μεταίχμιο
-2019


Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Πώς η λογοτεχνία μπορεί να πραγματευθεί τη σύγχρονη πολιτική; Όσο το τοπίο είναι ρευστό, όσο η πολιτική είναι βρόμικη, άλλο τόσο επιτρέπεται μια θριλερική αναπαράσταση του κόσμου αυτού.

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω
ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Ο αφηγητής είναι ο μυστικοσύμβουλος της Σωτηρίας, αρχηγού ενός κεντρώου κόμματος, που στις εκλογές αναδεικνύεται πρώτη δύναμη και σε έναν συνασπισμό αναλαμβάνει την εξουσία. Η Σωτηρία (όνομα και πράμα) είναι ένα νέο είδος πολιτικού που δεν φέρεται λαϊκίστικα, είναι ανεξάρτητη, ουσιαστική, ειλικρινής, δεν παίζει με τακτικισμούς ούτε επιζητεί τη στήριξη ισχυρών παραγόντων, όπως η φιλόδοξη και επιθετική στο παιχνίδι Βάθη. Στο κόμμα της όμως υπάρχει και μια ισχυρή πτέρυγα με επικεφαλής τον Δεμίρη και τον Παύλο Φλέσσα, που θέλουν την εξουσία για να πραγματοποιήσουν τις σχέσεις διαπλοκής με τα μεγάλα συμφέροντα.

Το μυθιστόρημα διαβάζεται άνετα με μια γρήγορη αφήγηση, σαν πολιτικό best-seller. Η αφήγηση διακόπτεται από επιστολές του Πέτρου Χρήστου, του αφηγητή-σύμβουλου της Σωτηρίας και πριν αναλάβει και μετά, επιστολές προς τον άντρα της, επιστολές που δεν έστειλε ποτέ. Εκεί εξομολογείται κρυφές σκέψεις του και ανομολόγητες σκέψεις, καθώς φοβάται πως η αυνανιστική του τάση μπροστά στον υπολογιστή του ίσως αποτελέσει πεδίο εκβιασμού, όπως ανώνυμα μηνύματα τον απειλούσαν.

Τελικά, η Σωτηρία δολοφονείται, και το αίνιγμα που ίσως λίγο ενδιαφέρει είναι ποιος το έκανε. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα; Οι εσωκομματικοί της αντίπαλοι; Οι ποικίλοι εχθροί της μέσα στην κοινωνία που δεν συμφωνούσαν με την καθαρή πολιτική της; Και λέω ότι λίγο ενδιαφέρει γιατί όλοι είναι λίγο πολύ ένοχοι, αφού μένουν προσκολλημένοι στον παλιό πολιτικό τρόπο σκέψης και αρνούνται να προχωρήσουν ανιδιοτελώς σε μια νέα πολιτική πρόταση, όπως αυτή που προβάλλει η πρωθυπουργός. Άρα, ένοχος, σύμφωνα με το σκεπτικό του Ανδριωτάκη, είναι όλοι όσοι συμφεροντολογούν και κυνηγάνε όποιον φέρει έναν άλλο αέρα στη δημόσια ζωή.

Ωραίο θέμα, αλλά…
…η γλώσσα του Πέτρου Χρήστου είναι άχρωμη, άνοστη και επίπεδη. Στη λογοτεχνία όσο βλέπουμε τέτοια ουδέτερη γλώσσα, χωρίς προσωπικό στίγμα, είμαστε πάντα επιφυλακτικοί. Απ’ την άλλη, το μυθιστόρημα στήνεται μανιχαϊστικά, αφού –εκτός από τον αφηγητή, για τον οποίο θα μιλήσω παρακάτω- η Σωτηρία εκφράζει το απόλυτο πολιτικό καλό με όλα τα θετικά γνωρίσματα του άψογου πολιτικού, ενώ οι αντίπαλοί της ενσαρκώνουν τη σαπίλα και την παρακμή ενός τελματωμένου και συμφεροντολόγου συστήματος. Έτσι, η αντίθεση καλό – κακό αίρει τη βασική ιδιοσυστασία του μυθιστορήματος που είναι η σύγκρουση μερικών αληθειών.

Τέλος, πολλά αν-αληθοφανή σημεία υπονομεύουν την ομαλή ανάγνωση. Ο αφηγητής-μετριότητα, χωρίς σχετικές σπουδές και πολιτική παιδεία, δεν ξαφνιάζει που αναλαμβάνει ένα τόσο σημαντικό πόστο (σύνηθες στην πολιτική ζωή). Ξαφνιάζει ωστόσο που έχει επίγνωση της μετριότητάς του. Και στη θέση που αναλαμβάνει αντεπεξέρχεται επαρκώς, με γνώμη, θάρρος, δυνατότητες που αναδείχθηκαν γρήγορα. Απ’ την άλλη, μια μόλις εκλεγμένη πρωθυπουργός δέχεται ασφυκτικές πιέσεις, που δεν δικαιολογούνται από τη δύναμη που θα της έδινε η πρόσφατη λαϊκή ετυμηγορία. Και τέλος οι ανοικτοί εκβιασμοί προς την κυβέρνηση δεν φαίνονται αληθείς, καθώς το παιχνίδι παίζεται συνήθως υπόγεια κι όχι τόσο ορατά.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Γιατί η πολυπλοκότητα της πολιτικής δεν μπορεί εύκολα να αποδοθεί στη λογοτεχνία; Ή μήπως οι συγγραφείς μας δεν μπορούν να τον αποδώσουν επαρκώς, μένοντας σε μια επιφανειακή πομπώδη αλλά όχι ουσιαστική προσέγγιση.


Ο Μανώλης Ανδριωτάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974 και σπούδασε σκηνοθεσία. Έχει δημοσιεύσει 8 βιβλία κι έχει σκηνοθετήσει 5 ντοκιμαντέρ. Δημοσιογραφεί επαγγελματικά σε νέα και παραδοσιακά μέσα απ' το 2001 κι είναι ενεργός μπλόγκερ απ' το 2004. Είναι ο εμπνευστής της διαδικτυακής εκπομπής βιβλίου GarageBOOKS. Παρέχει συμβουλές σε οργανισμούς και ιδιώτες σχετικά με την παρουσία τους στο διαδίκτυο και είναι ακτιβιστής για την οδική ασφάλεια. Περισσότερες πληροφορίες για τις δραστηριότητές στο www.andriotakis.com
Πάπισσα Ιωάννα

Sunday, June 09, 2019

Italo Calvino, “Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου”


Εκλογικός αντιπρόσωπος ένας Αριστερός τη δεκαετία του ’60. Εκλογικό κέντρο ένα ίδρυμα για σωματικώς και νοητικώς ΑΜΕΑ. Η ιδιαιτερότητα της περίστασης γεννά ένα έργο που μοιάζει πολύ με πολιτικό δοκίμιο.


Italo Calvino
“La giornata di uno scrutatore”
1963

“Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου”
μετ. Τ. Τσίτσοβιτς-Radin
εκδόσεις Κριτική -2019


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Ναι, δεν είναι ένα απ’ τα μεγάλα έργα του Calvino. Είναι όμως άλλη μια ευκαιρία να πλησιάσουμε τον μεγάλο συγγραφέα, όχι μόνο στα παιγνιώδη κείμενά του, αλλά και στα στενότερα πολιτικά του.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Ο Amerigo Ormea είναι αριστερό στέλεχος που στις εκλογές του 1953 αναλαμβάνει καθήκοντα εκλογικού αντιπροσώπου. Το ιδιαίτερο είναι ότι του ανατέθηκε η εκπροσώπηση της Αριστεράς στο Cottolengo, ένα θρησκευτικό ίδρυμα όπου νοσηλεύονταν ΑΜΕΑ της εποχής, με σωματικές και πνευματικές αναπηρίες.

Η ατμόσφαιρα δεν είναι απειλητική για τον ίδιο τον Amerigo, αλλά ο Calvino φτιάχνει την ιστορία του εστιάζοντας όχι σε μια φάση βίας και (εμφανούς) νοθείας, αλλά σε έναν υπόγειο επηρεασμό. Τα άτομα που φιλοξενούνται σε μια τέτοια δομή είναι διπλά παγιδευμένα στο Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα. Απ’ τη μια, λόγω του εγκλεισμού τους δεν είχαν την ευκαιρία να ακούσουν πολυφωνικά τι λένε τα κόμματα κι επομένως τι άλλες επιλογές έχουν. Απ’ την άλλη, η επιτήρηση που τους ασκούν, όχι με πιέσεις και βία, αλλά με μια καθοδήγηση και έναν πατερναλισμό, ήπιο και ομαλό, αλλά αποτελεσματικό.

Η αφήγηση μοιράζεται ανάμεσα στις εξελίξεις τη μέρα των εκλογών (μαζί με την ερωτική του ιστορία με τη Lia) και περισσότερο τις πολιτικές σκέψεις του Amerigo. Η ιδιαιτερότητα της μέρας (εκλογές) αλλά και του τόπου (ίδρυμα) αποτελεί μια πολεμίστρα απ’ όπου ο ήρωας στοχάζεται πολιτικά, με συγκρίσεις και αντιθέσεις, με συλλογισμούς και εκτιμήσεις. Πόσο μοιάζει λ.χ. ο ίδιος με τον υποψήφιο βουλευτή των δεξιών, που ήλθε στο ίδρυμα, εφόσον κι οι δυο δεν βλέπουν κατ’ ουσία την περίθαλψη και τη θρησκευτικότητα του χώρου αλλά βλέπουν τους αρρώστους ως ψηφοφόρους; Αλλά και πόσο διαφέρει απ’ αυτόν που υπηρετεί ιδιοτελώς ένα στατικό και βολεμένο σύστημα; Γενικότερα, ο Amerigo ξανασκέφτεται έννοιες όπως την αθλιότητα της φύσης, τη θρησκευτική κρίση, την ανωφέλεια των πραγμάτων, την Ιστορία, τη ματαιότητα των πάντων κ.ο.κ.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Το ολιγοσέλιδο αυτό έργο (λίγο πάνω από 100 σελίδες) δεν είναι όντως απ’ τα κορυφαία του Calvino. Αν και περιέχει βαθιά πολιτική σκέψη και την εκπέμπει από το παραθυράκι της πολεμίστρας μιας ιδιαίτερης μέρας, μένει στον πολιτικό στοχασμό και δεν τον επενδύει με δράση. Μοιάζει περισσότερο με πολιτικό δοκίμιο, παρά με την εξαγωγή της σκέψης μέσα από τη δραματικότητα των πράξεων. 


> Ο Ίταλο Καλβίνο (1923-1985) γεννήθηκε στην Κούβα, αλλά σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε με τους γονείς του στην Ιταλία. Το 1943 προσχωρεί στους παρτιζάνους της ιταλικής αντίστασης. Πρωτοεμφανίστηκε στα ιταλικά γράμματα το 1947 με το μυθιστόρημα "Το μονοπάτι με τις αραχνοφωλιές" με θέμα την Αντίσταση, θέμα που πραγματεύεται και στο επόμενο βιβλίο του, μια συλλογή από διηγήματα με γενικό τίτλο "Τελευταίο έρχεται το κοράκι". Ακολουθεί η τριλογία που τον έκανε διάσημο, τρία σύντομα μυθιστορήματα που συνθέτουν τον κύκλο "Οι πρόγονοί μας: Ο διχασμένος υποκόμης", "Ο αναρριχώμενος βαρόνος" και "Ο ανύπαρκτος ιππότης". Ακολουθεί, το 1956, μια συλλογή ιταλικών λαϊκών παραμυθιών που μετέγραψε ο συγγραφέας με τον τίτλο "Ιταλικοί μύθοι", ενώ δυο χρόνια αργότερα εκδίδει τα "Διηγήματα", συλλογή που περιέχει και την πολύ γνωστή ενότητα διηγημάτων "Οι δύσκολοι έρωτες". Ακολουθούν δύο σύντομα μυθιστορήματα, το "Μαρκοβάλντο ή οι εποχές στην πόλη" και το "Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου" (1963) που ολοκληρώνουν τη "νεορεαλιστική" του φάση. Το 1965 και το 1967 εκδίδει δύο συλλογές "φανταστικών" διηγημάτων με τίτλους "Τα κοσμοκωμικά" και "Ταυ με μηδέν", ενώ το 1969 εκπλήσσει όλο τον κόσμο με το "Κάστρο των διασταυρωμένων πεπρωμένων". Ακολουθούν τα έργα "Οι αόρατες πόλεις" (1972), "Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης" (1979) και "Πάλομαρ" (1983). Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν τα έργα "Κάτω απ' τον ιαγουάρο ήλιο", "Σχετικά με το παραμύθι" (δοκίμιο), "Αμερικανικά μαθήματα" (δοκίμιο), "Ο δρόμος του Σαν Τζιοβάνι", "Γιατί να διαβάζουμε τους κλασικούς" (δοκίμιο) και "Πριν να πεις "εμπρός"".
Πάπισσα Ιωάννα