Monday, October 28, 2019

Zygmunt Miłoszewski, “Ένας κόκκος αλήθειας”


Ο ρατσισμός-εθνικισμός είναι η εύκολη λύση για να βγάλουμε συμπεράσματα, αγνοώντας έτσι –προς τέρψιν του πραγματικού δράστη- τις πραγματικές συνθήκες, που οδήγησαν στο έγκλημα.


Zygmunt Miłoszewski
Ziarno prawdy
2011

“Ένας κόκκος αλήθειας”
μετ. Α. Χατζηγιαννίδη
εκδόσεις Στερέωμα 
2019


Το μόνο πολωνικό βιβλίο που έχω διαβάσει είναι “Το κεφάλι του Μινώταυρου” του Μάρεκ Κραγιέφσκι.

> Ο Zygmunt Miłoszewski γεννημένος το 1976 στη Βαρσοβία είναι ο υπ’ αριθμόν 1 ευπώλητος συγγραφέας στη χώρα του. Έχει αποσπάσει το λογοτεχνικό βραβείο Polityka Passport και δύο φορές το βραβείο High Calibre για το καλύτερο πολωνικό αστυνομικό μυθιστόρημα. Σήμερα είναι ένας από τους γνωστότερους Πολωνούς συγγραφείς παγκοσμίως. Το έργο του μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά.

Ο 45χρονος Πολωνός συγγραφέας απλώνει τα κυβάκια του με περίσσια μαεστρία. Ένας φόνος, κι έπειτα άλλος ένας, κι ένας τρίτος σε μια πόλη με παράδοση πολωνοεβραϊκών αντιπαραθέσεων.

Το πτώμα της Elzbieta Budnik βρίσκεται καρατομημένο με ένα ειδικό μαχαίρι εβραϊκής προέλευσης στο Sandomierz. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο εισαγγελέας Teodor Szacki, σαραντάρης, ωραίος, γυναικάς, που πρόσφατα μετακόμισε στην πόλη και θεωρείται πιο ουδέτερος από την ντόπια εισαγγελέα Barbara Sobieraj. Ύποπτος καταρχάς ο άντρας της Grzegorz κι έπειτα ο εραστής της, ο επιχειρηματίας Jerzy Szyller. Το διπλό φονικό (η Elzbieta κι έπειτα ο άντρας της), που τελείται με τελετουργικό τρόπο ανοίγει αφενός το ενδεχόμενο μιας οικογενειακής απιστίας και τα παρεπόμενα ενός ερωτικού τρίου κι αφετέρου μια θρησκευτική-ρατσιστική προοπτική.

Ας δούμε όμως ένα ένα τα τουβλάκια που χτίζουν το αφηγηματικό κάστρο. Καταρχάς, η πόλη Sandomierz “είναι η παγκόσμια πρωτεύουσα του τελετουργικού φόνου. Το μέρος, όπου οι απαγωγές παιδιών και τα πογκρόμ που προέκυπταν ήταν τόσο τακτικά όσο οι εποχές του χρόνου. Το μέρος, όπου η Εκκλησία υποστήριζε αυτή την κτηνωδία· την είχε σχεδόν θεσμοθετήσει. Το μέρος, όπου μέχρι σήμερα υπάρχει στον Καθεδρικό πίνακας που αναπαριστά τη δολοφονία παιδιών Καθολικών από Εβραίους. Ως ένα επεισόδιο του κύκλου για τα χριστιανικά μαρτύρια”. Ο Miłoszewski σκηνοθετεί το μέρος ώστε να υποβάλλει την ιδέα της χριστιανικής-εκκλησιαστικής απέχθειας προς τους Εβραίους. Η δολοφονία καταρχάς της Elzbieta με μια “ξυραφομάχαιρα” με την οποία σφάζουν οι Εβραίοι τα ζώα προς θυσία είναι τάχα παραπλάνηση ή έχει ένα συμβολικό χαρακτήρα.

Δεύτερο τουβλάκι ο αντισημιτισμός, που διακρίνει πολλούς Πολωνούς, όχι μόνο ως ρατσιστική συμπεριφορά όσο ως ιδεολογία εθνικής εξύψωσης. Μάλιστα ο Σύνδεσμος Πολωνών Γερμανίας, με σύμβολο μισή σβάστικα, εμφανίζεται στο φόντο και γενικότερα περνάνε σκηνές με εθνικιστές, ακούγονται ιστορίες για πολωνοεβραϊκές διαμάχες, που εκτείνονται στο βάθος της Ιστορίας, οι προκαταλήψεις κι απ’ τις δύο πλευρές… Όλα αυτά, συν μια ιστορία πριν από εβδομήντα χρόνια, διαμορφώνουν το πλαίσιο που κινεί τις έρευνες προς τέτοιου είδους ενόχους…

…ωστόσο, η πραγματική ενοχή δεν ανευρίσκεται, όπως φαίνεται, σ’ αυτό το βαρύ κλίμα ρατσισμού και εθνικισμού, αλλά σε προσωπικές διενέξεις που καλύπτονται, σκόπιμα και έντεχνα, κάτω από το σεντόνι αυτών των ιδεολογιών. Ο δράστης δηλαδή με σοφές κινήσεις, με μεθοδευμένες δράσεις, με ένα καλοδομημένο σχέδιο ρίχνει τα φώτα αλλού, για να κρυφτεί αυτός στο σκοτάδι μιας παραπλάνησης.

Ως αστυνομικό το μυθιστόρημα σέβεται τις αρχές του είδους, ακολουθεί μια καλοσχεδιασμένη πορεία, ορθώνει έναν σκληρό εισαγγελέα και αληθοφανείς ενδείξεις και ίχνη. Ως κοινωνικό περνάει ένα συγκεκριμένο μήνυμα: ότι στην εποχή του ρατσισμού και του εθνικισμού είναι η εύκολη σκέψη να αποδώσουμε άλλα εγκλήματα σ’ αυτές τις ιδεολογίες, παρασυρμένοι από την πολιτικοκορεκτίλα των καιρών, κι έτσι να παρερμηνεύσουμε τα πραγματικά αίτια.

In2life, 18/9/2019 
Πάπισσα Ιωάννα

Friday, October 25, 2019

Anna Burns, “Ο γαλατάς”


Booker 2018: Δεν είναι οι εχθροί το πρόβλημα. Συχνά είναι οι άλλοι, οι ομόφυλοι, που ωστόσο δημιουργούν τετελεσμένες διακρίσεις και θεωρούν ότι η κοινότητα πρέπει να λειτουργεί με συγκεκριμένους κανόνες.


Anna Burns
“Milkman”
2018

Ο γαλατάς
μετ. Μ. Αγγελίδου
εκδόσεις Gutenberg
2019


Το περσινό βραβείο Booker! Δεν το λες και λίγο αλλά δεν λες ότι βάζεις τα λεφτά σου σε θυρίδα. Ακούς όμως και από αλλού καλά λόγια και λες ότι αξίζει να διαβάσεις μια συγγραφέα που έχει καταθέσει τα διαπιστευτήριά της.

> Η Άννα Μπερνς γεννήθηκε στo Mπέλφαστ τo 1962. Tο 1987 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Λονδίνο και το 2014 στο Σάσεξ. Το πρώτο της μυθιστόρημα, "No Bones" (2001, ελλ. έκδ. "Αντίλαλοι: Σπασμοί πολέμου", Άγρα, 2005), με θέμα την ενηλικίωση ενός μικρού κοριτσιού στο Μπέλφαστ την εποχή των Ταραχών, τιμήθηκε με το βραβείο The Royal Society of Literature Winifred Holtby Memorial Prize και ήταν υποψήφιο για το βραβείο Orange. Ακολούθησε το μυθιστόρημα "Little Constructions" (2007), οι νουβέλες "Mostly Hero" (2014) και το μυθιστόρημα "Milkman" (2018), με θέμα τη σεξουαλική παρενόχληση ενός δεκαοκτάχρονου κοριτσιού από έναν παραστρατιωτικό, που τιμήθηκε με το βραβείο Man Booker Prize.

Το πρώτο πράγμα που έψαξα είναι να δω από πού κατάγεται η συγγραφέας. Κι όταν είδα ότι γεννήθηκε στη Βόρεια Ιρλανδία, συνειδητοποίησα τι εκφράζει ο “Γαλατάς” στο βραβευμένο βιβλίο της. Αφηγήτρια είναι η δεκαοχτάχρονη νεαρή που δέχεται παρενόχληση από τον “γαλατά”, ο οποίος δεν είναι γαλατάς, αλλά ο παντρεμένος αρχηγός μιας από τις τοπικές παρακρατικές οργανώσεις. Είναι ένα είδος σεξουαλικής παρεμπόδισης ή μια άλλου τύπου πολιτική πράξη;

Με κέντρο λοιπόν τη μυστηριώδη προσέγγισή της από τον “γαλατά”, η αφηγήτρια απλώνει τα λόγια της καλύπτοντας τις μικρές ζωές των γύρω της, όπως της μάνας της, των αδελφών της, των γαμπρών της, του ίσως-φίλου της, του φίλου του του σεφ, του πραγματικού γαλατά κ.ο.κ. Έτσι σε ένα ψιλοκέντημα με πολλές κλωστές απλώνεται ένα δίχτυ σχέσεων, στάσεων και συμπεριφορών, οι οποίες αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στη σχέση της Ιρλανδία με την Αγγλία. Χωρίς να ονομάζονται πουθενά οι χώρες, η αφήγηση έχει ξεκάθαρο στίγμα. Η Βόρεια Ιρλανδία με τους εθνικιστές και τους ενωτικούς της, που διαχωρίζει τη θέση της από την υπόλοιπη Βρετανία αλλά και ξέρει ότι διαφέρει από την Ιρλανδία. Η θρησκευτική διαφορά (Προτεστάντες εναντίον Καθολικών) κάνει τα όρια πιο θολά, ενώ η ενωτική ή εθνικιστική τάση δημιουργούν ρήξεις και εσωτερικές συγκρούσεις, πολλές φορές υπόγειες, στην ιρλανδική κοινωνία.

Το θέμα δεν είναι η ζωή της πρωταγωνίστριας, αν δεν το δούμε συνυφασμένο με την κοινωνία στην οποία ζει, κατά βάση συντηρητική. Το θέμα δεν είναι όμως ούτε η κοινωνία, δεν τη δούμε σε σχέση με την πολιτική (διακρατική) κατάσταση της Ιρλανδίας. Αλλά ούτε κι αυτό το ιστορικό θέμα θα είχε νόημα, αν η Burns δεν έθετε τη γλώσσα της κοινότητας στο επίκεντρο της προσοχής μας. Με λίγα λόγια, όσα λέγονται κι όσα δεν λέγονται, όσα πρέπει να ειπωθούν κι όσα εννοούνται με βάση κάποια κοινωνική συμφωνία, όσα είναι politically correct να λεχθούν κι όσα είναι απαγορευμένο να εκφραστούν δημόσια, όσα λέγονται με τις πράξεις κι όσα αν λεχθούν εκθέτουν τον ίδιο αλλά και τους γύρω του

Άπειρες φορές ακούγεται η λέξη “νόημα”, σαν τα λόγια να μην έχουν την ίδια σημασία για όλους ή σαν οι πράξεις να είναι διαφορετικά νοηματοδοτημένες για την περίεργη ηρωίδα, που διαβάζει ενώ περπατά, που δεν θέλει ίσως να παντρευτεί νωρίς, που περιφέρει ένα γατίσιο κεφάλι για να το θάψει… “Όλ’ αυτά είχαν νόημα μέσα στο κλειστό, λαβυρινθώδες, μυστικοπαθές, τρομερά κουτσομπολίστικο, πουριτανικό αλλά πρόστυχο σύμπαν της απολυταρχικής γειτονιάς μας”, όπου κυριαρχούν “ασταμάτητοι υπαινιγμοί, συμβολισμοί, αλληγορίες, μετωνυμίες και μεταφορές”, σε ένα αδιανόητο πλέγμα φημών. Αυτές οι φήμες, είτε ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα είτε όχι, είναι η αλήθεια κι έτσι όλη η κοινότητα κινείται με βάση αυτές.

Ένα τέτοιο βιβλίο το απολαμβάνεις τόσο για την κοινωνική αποτύπωση όσο και για την αφηγηματική καινοτομία του.
Πάπισσα Ιωάννα

Tuesday, October 22, 2019

Πολυχρόνης Κουτσάκης, “Το ομορφότερο τέλος του κόσμου”


Η εξαφάνιση μιας κοπέλας που δεν είναι αυτή που δήλωνε είναι ένα γνωστό αλλά πετυχημένο τέχνασμα της λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας το χειρίζεται δυναμικά, προσπαθώντας να δώσει ένα σπιντάτο ανάγνωσμα.



Πολυχρόνης Κουτσάκης
“Το ομορφότερο τέλος του κόσμου”
εκδόσεις Πατάκη
2019


Είχα διαβάσει το “όταν ήταν ευτυχισμένος” και το βρήκα συγκινητικό, ειδικά στον θάνατο της γυναίκας του Βενιζέλου και αργότερα στον δικό του θάνατο.

> Ο Πολυχρόνης Κουτσάκης γεννήθηκε στα Χανιά το 1974. Σπούδασε Ηλεκτρολόγος Μηχανικός στην Πολυτεχνική σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών. Το 1998 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του "Το κάψιμο της σημαίας" (εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί). Για το θεατρικό του έργο "Όταν ήταν ευτυχισμένος" βραβεύτηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Θεατρικού Έργου 2005 από το Υπουργείο Πολιτισμού. Το 2007 τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Θεατρικού Έργου. Άλλα θεατρικά του έργα έχουν παιχτεί και βραβευτεί στη Νέα Υόρκη και σε άλλες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς και στην Αγγλία και στην Ελλάδα. Το θεατρικό του έργο "Χωρίς εσένα" ανέβηκε στο θέατρο Αμόρε στην Αθήνα τον Μάιο του 2008 και από το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης την άνοιξη του 2015. Παράλληλα με τα "ενήλικα" μυθιστορήματά του, γράφει και αστυνομική λογοτεχνία για εφήβους (και για όσους αισθάνονται έφηβοι). Το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του, "Δεν είσαι εδώ" (εκδόσεις Πατάκη 2016), είναι το τρίτο βιβλίο της "Τριλογίας της Κρήτης", που ξεκίνησε με το μυθιστόρημα "Καιρός για ήρωες" (Εκδόσεις Πατάκη 2013) και συνεχίστηκε με το "Μια ανάσα μόνο" (Εκδόσεις Πατάκη 2015). Το "Μια ανάσα μόνο" τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνικού Βιβλίου για Εφήβους 2016 του περιοδικού "Ο Αναγνώστης". Το "Αθηναϊκό μπλουζ" εκδίδεται ταυτόχρονα στην Ελλάδα, στην Αγγλία, στην Αυστραλία και στις ΗΠΑ. Το άλλο βιβλίο της ίδιας αστυνομικής σειράς, με πρωταγωνιστή τον Στράτο Γαζή, έχει τίτλο Baby Blue, κυκλοφορεί ήδη από τις Εκδόσεις Πατάκη και θα εκδοθεί στο εξωτερικό το 2018. Έχει εργαστεί ως καθηγητής Δικτύων Επικοινωνιών στο Πανεπιστήμιο McMaster στον Καναδά, στο Πολυτεχνείο Κρήτης και στο Πανεπιστήμιο Murdoch στο Περθ της Αυστραλίας όπου κατοικεί από το 2016.

Το παρόν βιβλίο του Κουτσάκη θέτει εξ αρχής το ερώτημα αν υπάρχει ανδρικό best-seller. Αν δηλαδή το γυναικείο best-seller περιλαμβάνει τον έρωτα, τη μεγάλη ζωή, τις δυσκολίες που τελικά φτάνουν σε happy end, το φαντασμαγορικό όραμα που μπορεί να γίνει πραγματικότητα, την εξιδανίκευση και ενίοτε το μελό, το ανδρικό τι περιλαμβάνει; Πιθανόν δράση, μαγκιά, έξυπνες ατάκες, σκληρούς διαλόγους, ανατροπές, επίπεδη γλώσσα αλλά γεμάτη ευφυολογήματα, γρήγορες σκηνές, αδιάφορα παραγεμίσματα, γοργοί ρυθμοί που επιταχύνουν όπου η δράση τρέχει και αργοί όπου πρέπει να σκιαγραφηθεί το περιβάλλον πλαίσιο.

Τι συναντάμε σ’ αυτό το βιβλίο;
Ο Χρήστος Πάλλης στα είκοσι δύο του δεν είχε κανέναν δίπλα του και τίποτα που να τον γεμίζει. Σ’ ένα ταξίδι στα Χανιά γνώρισε τυχαία τη Μαριάννα Πετράκη, ερωτεύτηκαν τρελά και πέρασαν δύο μαγικά χρόνια, ώσπου η Μαριάννα σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό. Σήμερα, δέκα χρόνια αργότερα, ο Χρήστος είναι -κόντρα στη θέλησή του- πασίγνωστος ιδιωτικός ντετέκτιβ. Συγκατοικεί με έναν τεμπέλη σκύλο και με μια έφηβη που έσωσε από πολύ δύσκολες συνθήκες και η προσωπική του ζωή είναι ανύπαρκτη -δε θέλησε να την ξαναφτιάξει ποτέ. Του αρκεί να θυμάται τη Μαριάννα. Μέχρι που την πόρτα του γραφείου του χτυπάει ο εκπρόσωπος ενός εφοπλιστή. Του δείχνει τη φωτογραφία της γυναίκας του αφεντικού του, η οποία έχει εξαφανιστεί. Η γυναίκα στη φωτογραφία είναι η Μαριάννα.

Ο ωραίος, διάσημος και πετυχημένος detective μπαίνει δυνατά στο παιχνίδι, καθώς περνά από τη μέρα πένθους και αυτολύπησης για τον προ δεκαετίας χαμό της Μαριάννας στη διαδικασία έρευνας για την εξαφάνισή της. Εκεί δηλαδή που την είχε για σκοτωμένη σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, τώρα ανακαλύπτει ότι ζει, ότι έχει παντρευτεί έναν (νέο, ωραίο και πάμπλουτο) αλλά, επειδή εξαφανίστηκε, η μόνη ελπίδα του άντρα της είναι ο detective Χρήστος Πάλλης. Το έργο, μόλις απλώσει τα χαρτιά του, μπαίνει σε δυναμική τροχιά και παρασύρει στη δίνη του. Δημιουργεί δηλαδή την ένταση και το suspense της αστυνομικής λογοτεχνίας, που χρειάζεται για να μην το αφήσεις από τα χέρια σου.

Η πορεία του όμως σαν τρενάκι του λούνα παρκ μετά τις κορυφές χάνει σε ταχύτητα και κατεβαίνει απότομα. Τα ευρήματα τελειώνουν και οι ανατροπές είναι ομοειδείς. Ειδικά η υιοθέτηση εκ μέρους του Κουτσάκη αμερικάνικων τεχνασμάτων, με αίμα και αδίστακτες δολοφονίες, εξασθενίζει το όλο. Τελικά το διάβασα διαμιάς, αλλά δεν μου έμεινε παρά μόνο η ταχεία δράση.
Πάπισσα Ιωάννα

Saturday, October 19, 2019

Πέλα Σουλτάτου, “Ανάποδες στροφές”


Μια νουβέλα που γράφεται με οργή, με χειμαρρώδη λόγο, με ποικίλες οπτικές γωνίες και με τις σχέσεις μάνας και γιου στην κόψη του ξυραφιού. Η οικογένεια με όλα τα προβλήματά της δείχνει ότι πυορροεί και πάσχει.



Πέλα Σουλτάτου
“Ανάποδες στροφές”  
εκδόσεις Καστανιώτης
2019


Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Ο Μανόλης έχει ξεμείνει με πέντε ευρώ στην τσέπη, ενώ η παρέα του ετοιμάζεται για το σκυλάδικο. Προφασίζεται το άσθμα του και επιστρέφει στο πατρικό με σκοπό να βρει το κομπόδεμα της μάνας του. Σε λίγες μέρες παρουσιάζεται φαντάρος, όλο και κάτι θα του ’χει βάλει στην άκρη. Το σπίτι άδειο και σκοτεινό. Η Μαρία κάπου θα ξεφαντώνει. Ο Σήφης, ο πατέρας του, έτσι κι αλλιώς, απών. Ξεψαχνίζοντας το σπίτι στη Νέα Ελαία, καταλήγει στο πατάρι όπου ανακαλύπτει καταχωνιασμένο το αμαρτολόγιό της. Το άλλο πρόσωπο της μητέρας φανερώνεται. Το μυαλό του κρασάρει. Ο χρόνος σκαλώνει. Η έλευση του νέου έτους αναβάλλεται. Αλλά ποιου έτους;” (από το οπισθόφυλλο)

> Η Πέλα Σουλτάτου γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης και ζει στην Αθήνα. Έχει κάνει σπουδές στην Κοινωνιολογία και τη Δημόσια Υγεία και απέκτησε τον διδακτορικό της τίτλο στις Επιστήμες της Αγωγής από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Διδάσκει στην ανώτατη εκπαίδευση και εργάζεται στη Δημόσια Διοίκηση. Έχει εκδώσει τα βιβλία "Τα φώτα στο βάθος" και "Ανκόρ". Έχει συμμετάσχει στους συλλογικούς τόμους Ανθολόγιον-Ιστολόγιον και Θεατρικό αναλόγιο από κοινού. Το πρώτο της βιβλίο δραματοποιήθηκε στο "Από Μηχανής Θέατρο". Με το έργο "Άλογα" διακρίθηκε στο 1ο Φεστιβάλ Θεατρικού Αναλογίου στο "Από Κοινού Θέατρο". Το μονόπρακτο "Μέρες της αγίας Βαλπουργίας" επιλέχτηκε από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά για το Φεστιβάλ "Η δυναμική του ελληνικού λόγου στο θέατρο". Διατηρεί το μπλογκ "Του κανενός το ρόδο". Έχει δημοσιεύσει πεζά και άρθρα σε εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελίδες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ο 18άχρονος Μανόλης Σωτηράκης ετοιμάζεται να φύγει φαντάρος, ενώ δεν μπορεί να ακολουθήσει τους φίλους του στο club παραμονή πρωτοχρονιάς λόγω αφραγκίας. Οικτίρει την τύχη του, σκέφτεται το παρόν και το μέλλον, εκφράζει την οργή των νέων για την οικονομική κρίση αλλά και τη θέση τους μέσα στην κοινωνία. Απ’ την άλλη, η μάνα του Μαρία Χαιρετάκη παράτησε τις σπουδές γιατί έμεινε έγκυος κι έπειτα χώρισε γιατί ο άντρας της αποδείχτηκε σκάρτος.

Τους χωρίζει το χάσμα γενεών. Τους συνδέει ανορθόδοξα ένα ημερολόγιο της μάνας, όπου καταγράφει τις σεξουαλικές της περιπέτειες με άνδρες της γειτονιάς, ακόμα και μ’ έναν φίλο του γιου της. Η αποκάλυψή του από τον Μανόλη τον κάνει πυρ και μανία και μάλιστα στα νεύρα του για την “πουτάνα μάνα” του την τραυματίζει κι αυτή καταλήγει στο νοσοκομείο.

Η υπόθεση αναδεικνύει τις ρήξεις και τις ρωγμές του γιου με τη μάνα. Αναδεικνύει δηλαδή τον κλονισμό σε ποικίλες μορφές της “αγίας ελληνικής οικογένειας” με τη νυμφομανή μάνα, τον αλήτη γιο και τον απόντα πατέρα, όλα αυτά εντός ή εκτός εισαγωγικών. Συνηθισμένο θέμα. Θυμάμαι το “Σναφ” της Γιαννακάκη, μυθιστόρημα που κι αυτό διαδραματίζεται στην Κρήτη. Η Σουλτάτου δεν προσφέρει κάτι καινούργιο. Ή μήπως όχι;... Πιθανόν τη σεξομανία της μάνας αλλά και την υποκρισία του γιου, που βλέπει με σεξουαλικό τρόπο …τα γκομενάκια αλλά αρνείται μια τέτοια ντροπή για τη μάνα του. 

Το πιο σημαντικό είναι ο τρόπος γραφής. Αφενός η πηγαία προφορικότητα, η αληθοφανής χυδαιολογία, ο παρορμητικός λόγος γεμάτος κρητικές λέξεις και αγοραίες εκφράσεις. Βέβαια, θα ήθελα να υπάρχει μεγαλύτερη διαφοροποίηση ανάμεσα στον λόγο του γιου και σ’ αυτόν της μάνας (άλλη γενιά και γραπτός λόγος εναντίον προφορικού), αλλά κι έτσι το μήνυμα δηλώνεται. Αφετέρου, η εναλλαγή στην οπτική γωνία, μια του γιου και μια της μάνας, που σιγά σιγά συγκλίνουν προς το τέλος.
Πάπισσα Ιωάννα

Wednesday, October 16, 2019

Jane Harper, “Η ξηρασία”


Χορταστικό ανάγνωσμα, καθηλωτικό στην κυριολεξία, χωρίς να λείπουν οι αργές πεδιάδες που φωτίζουν την ατμόσφαιρα και τους χαρακτήρες, χωρίς να λείπουν οι κοινωνικές αιχμές.


Jane Harper
“The Dry”
2016

Η ξηρασία
μετ. Χ. Παπαδημητρίου
εκδόσεις Μεταίχμιο
2019


Δεν είναι άστοχη η παρατήρηση ότι όταν έχεις μια γρήγορη στους ρυθμούς της μέρα, όταν το μυαλό δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, επειδή σκέφτεται πολλά, ένα αστυνομικό είναι η καλύτερη λύση.


> Γεννημένη στο Μάντσεστερ, η Jane Harper μετακόμισε με την οικογένειά της στην Αυστραλία όταν ήταν οκτώ χρόνων και έζησε έξι χρόνια στη Βικτόρια, παίρνοντας και την αυστραλιανή υπηκοότητα. Επέστρεψε στη Μ. Βρετανία στην εφηβεία της, όπου σπούδασε Αγγλική Φιλολογία και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, και στη συνέχεια δούλεψε ως δημοσιογράφος για αρκετά χρόνια. Το 2008 ξαναγύρισε στην Αυστραλία, όπου και πάλι εργάστηκε στα μίντια. Άρχισε να ασχολείται σοβαρά με τη συγγραφή όταν ένα διήγημά της επελέγη για το ετήσιο Fiction Edition του περιοδικού Big Issue το 2014, οπότε και έκανε αίτηση για να συμμετάσχει στο online πρόγραμμα δημιουργικής γραφής μυθιστορήματος του λογοτεχνικού πρακτορείου Curtis Brown. Έγινε δεκτή με το προσχέδιο του μυθιστορήματος που θα γινόταν η "Ξηρασία". Μετά το εξαιρετικά επιτυχημένο της ντεμπούτο, έγραψε το μυθιστόρημα "Άγρια φύση", στο οποίο επίσης πρωταγωνιστεί ο αστυνομικός Άρον Φαλκ,. Το βιβλίο "Η ξηρασία" έλαβε πλήθος διακρίσεων και μεταφέρεται ήδη στη μεγάλη οθόνη με παραγωγό τη Ρις Γουίδερσπουν και τον Έρικ Μπάνα στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ο Luce σκοτώνει τη γυναίκα του Karen και τον γιο του Billy, αλλά όχι την κόρη του Charlotte, που βρίσκεται σε βρεφική ηλικία, κι έπειτα αυτοκτονεί. Αυτό είναι το διαπιστωμένο σενάριο, αλλά κάποιοι λίγοι στη χτυπημένη από την ξηρασία μικρή πόλη της Αυστραλίας Kiewarra δεν είναι πεπεισμένοι. Ανάμεσα σ’ αυτούς ο παλιός φίλος του Luke και νυν αστυνόμος, ειδικευμένος σε οικονομικά εγκλήματα, που ζει πλέον στη Melbourne, ο Aaron Falk. Παρόλο που δεν είναι πρόθυμος να μείνει μετά την κηδεία και να ψάξει περαιτέρω, πείθεται από τους γονείς του φίλου του και κυρίως από την επαγγελματική συνείδηση του ντόπιου αστυνόμου Gregg Racko.

Η ιστορία είναι εξ αρχής καλοδεμένη και η αφήγηση πατά γερά στην άσφαλτο της κλασικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Το έγκλημα εμφανίζεται στην αρχή του βιβλίου, ο αστυνόμος Falk έστω και άτυπα αναλαμβάνει να το διερευνήσει, ο μικρός κύκλος της μικρής πόλης δημιουργεί ένα είδος ψυχολογικής πίεσης… Κι αυτό οφείλεται στην ιστορία που μαθαίνουμε παράλληλα, μια ιστορία που συνέβη είκοσι χρόνια πριν, όταν οι ήρωές μας ήταν 16 ετών: τότε ο Luke, ο Aaron, Gretchen και η Eli ήταν μια κολλητή τετράδα, που τα είχαν ανά δύο, αλλά άξαφνα η Eli αυτοκτόνησε αφήνοντας ένα σημείωμα με το όνομα του Falk. Το παρελθόν στοιχειώνει το παρόν, αφού ο Aaron θεωρείται υπεύθυνος για την αυτοκτονία…

Το μυθιστόρημα ακολουθεί περίτεχνα όλες τις ατραπούς του είδους. Ενδείξεις, ανακρίσεις, έρευνα, ύποπτοι, συλλογή στοιχείων, ανατροπή στα περί της ενοχής, νέες έρευνες, έκλαμψη, συλλογισμοί και συνδέσεις, αποκάλυψη του ενόχου, που είναι φυσικά ένας “πέραν πάσης υποψίας”. Όλα αυτά κάνουν το έργο άκρως ενδιαφέρον και την ανάγνωση καθηλωτική. Κι από την άλλη, δεν είναι ένα από τα εύκολα που όλα τρέχουν, το αίμα ρέει άφθονο, η δράση είναι καταιγιστική αλλά η λογοτεχνικότητα πάσχει ακριβώς γι’ αυτό. Εδώ ο ρυθμός ελέγχεται με κατηφόρες όπου η ανάγνωση επιταχύνει και πεδιάδες όπου κόβει η ταχύτητα προς όφελος της ατμόσφαιρας και των χαρακτήρων.

Κι αυτή ακριβώς η λογοτεχνικότητα ενισχύεται κι από τα στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού: η μικρή πόλη και ο ιδιότυπος ρατσισμός της, ή μάλλον η εύκολη στοχοποίηση και η επίρριψη ευθυνών, χωρίς έλεγχο, η οικογενειακή βία, η ομοφυλοφιλία και η έλλειψη ανοχής, και τέλος η εξάρτηση από τον τζόγο που προκαλεί προσωπικές και κοινωνικές παρενέργειες. Σ’ αυτό το πλαίσιο ο τίτλος «Ξηρασία» εκφράζει τα δεινά μιας μικρής κοινωνίας, όπου η ξηρασία ρημάζει τα οικονομικά της και μαζί τη ζωή των κατοίκων, που ζουν επαρχιώτικα, χωρίς χαρές, χωρίς διαφυγή, χωρίς να μπορούν να ξαλαφρώσουν από τα ψυχικά βάρη που τους καταπλακώνουν.
Πάπισσα Ιωάννα

Sunday, October 13, 2019

Rachel Cusk, “Μετάβαση”


Μετά το “Περίγραμμα” η συγγραφέας συνεχίζει την ίδια τεχνική, την κεντρική ηρωίδα Fay η οποία, στη μετάβασή της στο Λονδίνο, συναντά ένα σωρό πρόσωπα, που έχουν μια ιστορία να αφηγηθούν.


Rachel Cusk
Transit
2016

“Μετάβαση”
μετ. Α. Δημητριάδου
εκδόσεις Gutenberg
2019


Μετά το “Περίγραμμα” της προηγούμενης ανάρτησης, μπήκα στο τριπάκι να δω αν η πρώτη εντύπωση που μου άφησε η Cusk ήταν η σωστή ή την αδίκησα ή την υπερτίμησα. Ήθελα να δω αν ο τρόπος γραφής της είχε μια σταθερή τροχιά ή εναλλασσόταν.

> Η Ρέιτσελ Κασκ γεννήθηκε το 1967. Έχει γράψει έξι μυθιστορήματα: Το "Saving Agnes", το οποίο κέρδισε το βραβείο Whitbread πρωτοεμφανιζόμενου μυθιστορήματος, το "The Temporary", το "The Country Life", που κέρδισε το βραβείο "Somerset Maugham", το "The Lucky Ones", (υποψήφιο για το βραβείο μυθιστορήματος Whitbread), το "In the Fold" και το "Arlington Park" (υποψήφιο για το βραβείο μυθιστορήματος Orange). Το δοκιμιακό της βιβλίο, "A Life's Work" (2001), γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Το 2003 το περιοδικό Granta την περιέλαβε στη λίστα με τους καλύτερους νέους Βρετανούς συγγραφείς.

Μετά το χωρισμό, η Φαίη, η συγγραφέας που γνωρίσαμε στο "Περίγραμμα", αντιμετωπίζει την απώλεια και αποφασίζει ν’ αλλάξει την πραγματικότητά της. Μετακομίζει στο Λονδίνο με τους έφηβους γιους της και τολμά να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με ό,τι μέχρι τότε απέφευγε. Ανακαινίζει το σπίτι της, συγκρούεται με τον ένα της γιο, επανασυνδέεται με παλιούς φίλους, γνωρίζει καινούργια άτομα, συναντάει άλλους συγγραφείς και ερωτεύεται ξανά. Στη Μετάβαση βλέπουμε τον αγώνα μιας γυναίκας ν’ αγαπήσει τον εαυτό της και να πιστέψει στη ζωή”.

Στην ουσία η Αγγλίδα συγγραφέας συνεχίζει να πλαγιοκοπεί τη Fay στη μετακόμισή της στο Λονδίνο μέσω των συζητήσεων με ποικίλους ανθρώπους. Με τον παλιό της φίλο Gerard, με τον εργολάβο που αναλαμβάνει να ευπρεπίσει το σπίτι, με τον κομμωτή της τον Dale, με συγγραφείς σε ένα πάνελ... Κάθε ιστορία είναι μια μικρή σκιαγράφηση μιας άλλης ζωής, η οποία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο φωτίζει την ίδια την πρωταγωνίστρια και την προσπάθειά της να ξαναβρεί το στίγμα της. Συνεχίζουμε να διαβάζουμε τη Fay μέσω των σχημάτων της ζωής των άλλων, να σχηματίζουμε το περίγραμμά της, όπως και στο πρώτο βιβλίο της τριλογίας, με την ίδια τεχνική.

Αν αυτή η αλυσιδωτή αφήγηση, όπου κάθε νέα συνάντηση είναι και μια νέα ιστορία, κάπου σπάσει, αυτό φαίνεται ανώδυνο για το όλο κτίσμα. Κι αν αυτό γινόταν σε ένα έργο, όπως ήταν το “Περίγραμμα”, τότε θα συνηγορούσα στο ότι πρόκειται για μια στοχευμένη τεχνική που εξυπηρετεί το συγκεκριμένο βιβλίο. Τώρα όμως που τη συναντώ σε δύο συνεχόμενα έργα, με τη Fay και όλους αυτούς που συντυχαίνει, βρίσκω το επαναλαμβανόμενο μοτίβο άστοχο, καθώς αθροίζει ιστορίες χωρίς αυτές να συγκλίνουν ουσιαστικά.
Πάπισσα Ιωάννα

Thursday, October 10, 2019

Rachel Cusk, “Περίγραμμα”


Μπορεί μια σειρά από αφηγήσεις να απεικονίζει έμμεσα την προσωπικότητα της πρωταγωνίστριας χωρίς αυτή να εκμυστηρεύεται πολλά για τον εαυτό της; Το περίγραμμα του ανθρώπου μέσα από τα σχήματα της ζωής των άλλων;


Rachel Cusk
Outline
2014

“Περίγραμμα”
μετ. Α. Δημητριάδου
εκδόσεις Gutenberg
2019


Γιατί τόσος ντόρος για τη Rachel Cusk; Τη συναντώ στις εφημερίδες που αναφέρονται στα βιβλία της, αλλά πέφτω πάνω της και σε ένα αγγλόφωνο άρθρο (Ελλάδα και κόσμος) κι αναρωτιέμαι αν πράγματι έχει κάτι καινούργιο να μας πει.

> Η Ρέιτσελ Κασκ γεννήθηκε το 1967. Έχει γράψει έξι μυθιστορήματα: Το "Saving Agnes", το οποίο κέρδισε το βραβείο Whitbread πρωτοεμφανιζόμενου μυθιστορήματος, το "The Temporary", το "The Country Life", που κέρδισε το βραβείο "Somerset Maugham", το "The Lucky Ones", (υποψήφιο για το βραβείο μυθιστορήματος Whitbread), το "In the Fold" και το "Arlington Park" (υποψήφιο για το βραβείο μυθιστορήματος Orange). Το δοκιμιακό της βιβλίο, "A Life's Work" (2001), γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Το 2003 το περιοδικό Granta την περιέλαβε στη λίστα με τους καλύτερους νέους Βρετανούς συγγραφείς.


Η πρωταγωνίστρια του “Περιγράμματος” είναι η Φαίη, συγγραφέας, χωρισμένη με δύο παιδιά, που πηγαίνει αεροπορικώς στην Αθήνα να κάνει μερικά μαθήματα σε ένα θερινό σχολείο. Η Αθήνα και ευρύτερα η Ελλάδα παρουσιάζεται κυρίως με θετικά (Ακρόπολη, συναρπαστικό μέρος, ωραίοι Έλληνες, καλή διατροφή) αλλά και με αρνητικά χρώματα (αφόρητη ζέστη). Ωστόσο, η εξωστρέφεια του τόπου είναι ίσως ιδανική για τους στόχους της συγγραφέως.

Το σχέδιο της Αγγλίδας λογοτέχνιδας είναι να παρουσιάσει την ηρωίδα της όχι μέσω των δικών της σκέψεων και αναφορών στη ζωή της, αλλά μέσω των συνομιλητών της, τους οποίους συναντά στο ταξίδι της. Αυτοί οι άγνωστοί της καταρχάς άνθρωποι μιλάνε για τη δική τους ζωή, η οποία, απ’ ό,τι φαίνεται στις προθέσεις της Cusk, αντανακλά τμήματα, μικρά ή μεγάλα, της ζωής της Φαίης. Ο συνεπιβάτης της στο αεροπλάνο αναλύει τα προβλήματα με τις οικογένειές του, καθώς είχε παντρευτεί δύο (ή μάλλον τρεις) φορές, ο Ryan, συνάδελφος που διδάσκει στο σεμινάριο, εξηγεί πώς η διδασκαλία είναι πιο σημαντική γι’ αυτόν από τη συγγραφή, επειδή αποφέρει οικονομικά οφέλη, το σπίτι όπου μένει δείχνει πολλά για την ιδιοκτήτρια την Κλέλια, η παρατήρηση μιας οικογένειας στο διπλανό yacht σχολιάζει τη δική της ζωή, οι αφηγήσεις των ενήλικων μαθητών στη δημιουργική γραφή, μια επηρμένη συγγραφέας και μια άλλη λεσβία…

Τι έχουμε λοιπόν σ’ αυτό το πολυπρισματικό μυθιστόρημα; Έχουμε πολυάριθμους καθρέφτες που φαινομενικά είναι τζάμια, τα οποία δείχνουν τη ζωή όσων περιστοιχίζουν την πρωταγωνίστρια σ’ αυτό το ταξίδι της στην Ελλάδα; Ουσιαστικά όμως είναι αντικατοπτρισμοί της δικής της ζωής, από την οικογένεια έως τη συγγραφή, όπως αυτή συναντάται σε άλλους ανθρώπους με πολλές αναλογίες με τη δική της πορεία. Ωραία σκέψη: κάθε άνθρωπος είναι μεν μοναδικός, αλλά είναι μοναδικός ως συνισταμένη στοιχείων που βρίσκονται και σε άλλα άτομα, σ’ αυτόν βέβαια συγκερασμένα στην αναλογία που η φύση και η κοινωνία μεθόδευσε. Και ανάλογα με το τι παρατηρεί σ’ αυτούς και τι έμμεσα σχολιάζει στη ζωή τους φαίνεται και τι είναι ο ίδιος.


Το βιβλίο αρθρώνεται αποσπασματικό, σαν αλυσίδα φωνών πάνω σε δύο ευήκοα ώτα. Το ένα επεισόδιο μετά το άλλο. Μια σκυταλοδρομία αφηγήσεων, που μοιάζουν άσχετες, όσο κι αν η φαεινή ιδέα της Cusk θέλει να τις προσανατολίσει προς τη Φαίη. Ποικίλες όψεις της ζωής της ιδωμένες στα πρόσωπα άλλων. Ξαναλέω, φοβερή ιδέα, αλλά στην πράξη μοιάζει αρκετά αφαιρετική. Η αφήγηση και οι αφηγήσεις τρέχουν με ενδιαφέρον, τα πρόσωπα με τα οποία συναντάται η πρωταγωνίστρια έχουν τις δικές τους οικογενειακές και συγγραφικές ανησυχίες, που εύκολα τις εξομολογούνται, η Αθήνα περνάει ως μια σύγχρονη πρωτεύουσα, ιδανική για διακοπές…
Πάπισσα Ιωάννα