Wednesday, January 29, 2020

Κώστας Καλημέρης, “Ο φίλος του Πέδρο”

Όποιος αγαπά τον Κορτάσαρ θα λατρέψει αυτό το βιβλίο. Είναι ένα πανηγύρι της αφήγησης, της εναλλαγής, των λεκτικών λαβυρίνθων, των μοντερνιστικών συστροφών…



Κώστας Καλημέρης
“Ο φίλος του Πέδρο”
εκδόσεις Ενύπνιο
2019


Ο μοντερνισμός με την ελιτίστικη γλώσσα του, με την εσωστρεφή ομφαλοσκόπησή του, με τις περικοκλάδες της αφήγησής του μού φαίνεται αρκετά απωθητικός. Ωστόσο…

>Ο Κώστας Καλημέρης γεννήθηκε το 1950 στην Αθήνα. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες, εργάστηκε σε σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης, αποσπάστηκε για τέσσερα χρόνια στο Παιδαγωγικό του ΑΠΘ, τμήμα Νηπιαγωγών. Ως κριτικός λογοτεχνίας υπήρξε για πολλά χρόνια συνεργάτης του περιοδικού "Διαβάζω" και μέλος της συντακτικής επιτροπής. Συνεργάστηκε ακόμα με τα περιοδικά "Γράμματα και Τέχνες", "Δρώμενα", "Εντευκτήριο", "Οκτάβα", "Δίφωνο", "Ηριδανός" και την εφημερίδα "Μακεδονία".

…ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται αυτόν τον εσωτερικό μονόλογο, τις μοντερνιστικές τεχνικές, τον λαβύρινθο της γραφής κ.ο.κ. με κέρδισε σε βαθμό που να μένω επίμονη στο διάβασμα, απολαμβάνοντας τις γιρλάντες του λόγου.

Το κείμενο εναλλάσσει πρωταγωνιστές, αφηγητές, συγγραφείς, εναλλάσσει το δοκίμιο, τον αυτοαναφορικό λόγο με την αφήγηση, τις συστροφές, τα λογοτεχνικά τερτίπια, το τέντωμα της γλώσσας. Δεν είναι μόνο η αφήγηση που αφήνει νήματα και έτσι εξιτάρει τον αναγνώστη. Αυτά είναι σχετικά μικρά, ειδικά στην αρχή. Περισσότερο είναι ο λόγος που σημαίνει και σημαίνεται, ελίσσεται, αυτοαναφέρεται, είναι εν μέρει ναρκισσιστική αλλά όχι ναρκοθετημένη. Η υπόθεση αφορά στην ίδια τη διαδικασία της γραφής. Ο συγγραφέας δημιουργεί τους ήρωές του, τον Πέδρο και κυρίως τον Φίλο του, αλλά και τη Χριστίνα που θα συνδεθεί με τον Φίλο. Πάνω σ’ αυτό το διαιώνιο θέμα της λογοτεχνίας, ο Καλημέρης στήνει τις αφηγήσεις-μπάμπουσκες, καθώς η μία ιστορία δένει, βγαίνει, μπαίνει μέσα στην άλλη.

Είπα παραπάνω για μοντερνιστική τεχνική. Ναι, όσο μοιάζει με τον Πεντζίκη και την εργόχειρη «Ιστορία της κυρίας Έρσης». Αλλά και μεταμοντέρνα, όσο συνδέεται με τον μαγικό ρεαλισμό της Λατινικής Αμερικής, όπως τον Marquez, αλλά και τους Sepulveda, Bolaño ή κυρίως τον Cortázar. Η γλώσσα ξανακοιτάζει τον εαυτό της και προβάλλει το αξίωμα ότι ο κόσμος, η αφήγηση, η εκάστοτε ιστορία είναι προϊόν του λόγου: αυτός αποκαλύπτει ή συγκαλύπτει, αυτός χτίζει ή γκρεμίζει.

Ποιος είναι ο Πέδρο; Ίσως έτσι καταλάβουμε ποιος είναι κι ο φίλος του. Ισπανόφωνο όνομα, άρα πάμε κάπου στη Λατινική Αμερική ή την Ισπανία, αφού μερικές σκηνές του βιβλίου διαδραματίζεται στη Βαρκελώνη. Μήπως ο Πέδρο είναι ο ήρωας του Κόντογλου ο Πέδρο Καζάς στο ομώνυμο μυθιστόρημα; Ή πάλι είναι ο Pedro Garfias στο “Φυλαχτό” του Bolaño;

Ο συγγραφέας με τις συνεχείς αυτοαναφορικές του αναφορές δημιουργεί μια θεωρία της γραφής και της λογοτεχνίας. Τονίζει εμφατικά ότι η γλώσσα δημιουργεί τους δικούς της κόσμους κι αυτή είναι η μαγεία της κι όχι η αναπαράσταση, η τυφλή, η ρεαλιστική, η δημοσιογραφική μίμηση της πραγματικότητας. Αυτή η ηθογραφία του ρεαλιστικού, η σημερινή εκδοχή της που μένει προσκολλημένη στο βιωμένο, είναι μια άθλια έκπτωση της λογοτεχνίας. Η πραγματικότητα δεν έρχεται ποτέ αμεσολάβητη, αλλά είναι η γλώσσα το μέγιστο μεταβατικό αντικείμενο. Είναι, θα έλεγα εγώ, το υποκείμενο που ξαναφτιάχνει την πραγματικότητα ή που φτιάχνει μια νέα πραγματικότητα με παλιά υλικά.

Τελικά, όπως ήταν αναμενόμενο σε τέτοια μυθιστορήματα, η ιστορία εξαχνώνεται και έτσι η ανάγνωση πρέπει να μείνει στο σημειωτόν βήμα της γραφής. Έτσι, όσο πληθαίνουν οι σελίδες, τόσο οι μικροαφηγήσεις φαίνονται ότι δεν φτάνουν και η αναγνωστική προσοχή στο εργόχειρο ίσως εξαντλείται.

Πάπισσα Ιωάννα 

Friday, January 24, 2020

Τσαρλς Μπουκόβσκι, “Ταχυδρομείο”


Μπουκόβσκι: ένα όνομα του διαχρονικού αντικομφορμισμού ή της καθηλωμένης στη δεκαετία του ’70 αντικαθωσπρέπειας; Μια δυνατή λογοτεχνική φωνή ή ένα αντιμυθιστορηματικό αφήγημα;


Charles Bukowski
“Post Office”
Virgin 2009
Τσαρλς Μπουκόβσκι
“Ταχυδρομείο”
μετ. Ν. Μάντης
εκδόσεις Μεταίχμιο 
2019


Έχω φάει κράξιμο για τον Bukowski. Δεν μου άρεσε ο μισογυνισμός του και η μερικές φορές αντιλογοτεχνική μυθιστοριογραφία του. Π.χ. οι “Γυναίκες” είχαν ένα σωρό αρνητικά χαρακτηριστικά, αλλά και άλλα βιβλία τα διάβασα και τα παράτησα. Πιστεύω ωστόσο ότι αυτό που πολλοί ειδικοί και μη έχουν αναδείξει ίσως αξίζει κι από μένα μια δεύτερη, και μια τρίτη ευκαιρία…

> Ο Χάινριχ Καρλ (Χένρυ Τσαρλς) Μπουκόφσκι γεννήθηκε στο Άντερναχ της Δυτικής Γερμανίας, στις 16 Αυγούστου του 1920, από Γερμανίδα μητέρα, την Καταρίνα Φεττ, και πατέρα, τον Χένρυ Μπουκόφσκι, Αμερικανό στρατιώτη πολωνικής καταγωγής. Το 1922, το ζευγάρι και ο μικρός Τσαρλς μετανάστευσαν στις ΗΠΑ και εγκαταστάθηκαν στο Λος Άντζελες. Από το 1939 έως το 1941 παρακολούθησε μαθήματα δημοσιογραφίας και λογοτεχνίας στο Los Angeles City College. Το 1941 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη για να γίνει συγγραφέας. Ωστόσο, το εγχείρημά του δεν απέδωσε... Το 1944, δημοσίευσε την πρώτη του ιστορία "Aftermath of a Lengthy Rejection Slip" στο περιοδικό "Story" και επέστρεψε στο Λος Άντζελες. Το 1958, πιάνει και πάλι δουλειά, αυτήν τη φορά ως υπάλληλος στο Ταχυδρομείο τους Λος Άντζελες. Από το 1960, μάλιστα διατηρούσε την εβδομαδιαία στήλη "Notes of a Dirty Old Man" ("Σημειώσεις ενός πορνόγερου") στην περιθωριακή εφημερίδα "Open City". Ο Μπουκόφσκι πέθανε από λευχαιμία το Μάρτιο του 1994, στο αγαπημένο του Λος Άντζελες, περιβεβλημένος τον μανδύα ενός μεγάλου συγγραφέα που τα βιβλία του αγαπήθηκαν στην Ευρώπη, αλλά κι από μια σημαντική μερίδα του αμερικανικού κοινού.
Το έργο του σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό, περιλαμβάνει περισσότερα από σαράντα πέντε βιβλία ποίησης και πρόζας καθώς και μυθιστορήματα. Πολλά από τα έργα του έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Πέρα από τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα, στα έργα του Μπουκόφσκι αντικατοπτρίζεται η περιθωριακή, αναρχική πλευρά της αμερικανικής πραγματικότητας, την οποία, μέχρι πρόσφατα, η αμερικανική λογοτεχνία είτε καταδίκαζε είτε, ηθελημένα, αγνοούσε. Αντίθετα, η υποδοχή που του επιφύλαξε, από την πρώτη στιγμή που τον γνώρισε, το ευρωπαϊκό κοινό ήταν εντυπωσιακά θερμή. Το έργο του έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από δώδεκα γλώσσες. Παρ' όλα αυτά μεγάλο μέρος παρέμενε ανέκδοτο μέχρι πρόσφατα.

Το “Ταχυδρομείο” ξεκινά με τον ίδιο κυνικό θα έλεγα τρόπο. Ο αφηγητής εργάζεται, από σπόντα, στο ταχυδρομείο. Κι εκεί συγκρούεται με τον επικεφαλής του υποκαταστήματος. Ωμός δεν σκαμπάζει από αυστηρούς κανόνες και επιβολές πυγμής. Συγκρούεται και… τελικά παραιτείται. Η πορεία του σε διάφορες δουλειές δείχνει έναν ασύμβατο άνθρωπο που βλέπει τη δουλειά ως αγγαρεία και όλους τους περιορισμούς της. Τα βιώματα του Bukowski στο ταχυδρομείο μετατρέπονται σε μια άμεση καταγγελία της εργασίας που υποδουλώνει τον άνθρωπο.

Το μυθιστόρημα δεν έχει σφιχτή πλοκή. Αντίθετα οι αναγνώστες παρακολουθούν μια σειρά από επεισόδια σε ευθύγραμμη κατά βάση πορεία. Η μία σκηνή μετά την άλλη ξεδιπλώνει μια αλυσίδα που πιο πολύ στηρίζει την αγανάκτηση του αφηγητή, του Henry Chinaski, ως alter ego του συγγραφέα. Η ιστορία είναι χλομή, ενώ ο Bukowski ποντάρει πιο στο ύφος του ήρωά του, στον λογοτεχνικό τσαμπουκά παρά στη στιβαρότητα της πλοκής. Η δουλειά στο ταχυδρομείο, η εναλλαγή συντρόφων, η εγκυμοσύνη μιας από αυτές αποτελούν μια ευθύγραμμη, μερικές φορές να επιστρέφει, αλυσίδα επεισοδίων. Ωστόσο όλα στοιχίζονται πάνω στην απέχθεια προς το εργασιακό καθεστώς, που οδηγεί τον εργαζόμενο στην ασφυξία.


Εξακολουθώ και μετά το διάβασμα αυτού του μυθιστορήματος να πιστεύω ότι ο Bukowski γράφει όχι με πλοκή, οργάνωση, σχέδιο, αλλά με το ύφος και την ορμή του. Η λογοτεχνικότητά του έγκειται στην αντικομφορμιστική του ιδιοσυγκρασία, σε ένα κλίμα προσωπικών επαναστάσεων. Αυτό μπορεί να αρέσει σε πολλούς αλλά σε άλλους, όπως σε μένα, φαίνεται λίγο. Μοιάζει να έχει μείνει στη νοοτροπία της δεκαετίας του ’70, μετά τον Μάη του ’68, και σε όλο το ανατρεπτικό σκηνικό ενάντια στον καθωσπρεπισμό και την αμερικανική ορθοπρέπεια. Ωστόσο, το άμετρο ποτό, η γυναίκα ως σκεύος ηδονής, η αντισυμβατικότητα στην εργασία, όσο γελοίες και μαζί απάνθρωπες κι αν είναι οι συνθήκες της, δεν εξηγούν στα μάτια μου την αποδοχή του.
Πάπισσα Ιωάννα


Sunday, January 19, 2020

Μισέλ Ουελμπέκ, “Σεροτονίνη”

Ποιο είναι το νόημα της ζωής για έναν Δυτικό, εύπορο, που του αρέσουν οι γυναίκες, αλλά κάποια στιγμή χάνει το νόημα, καταθλίβεται και μαραζώνει. Τελικά, η σεροτονίνη μπορεί να δώσει μια νέα ώθηση;


Michel Houellebecq
Sérotonine
2019
Μισέλ Ουελμπέκ
“Σεροτονίνη”
μετ. Γ. Καράμπελας
εκδόσεις Εστία
2019


Μεγάλη σύγχρονη πέννα ο Houellebecq. Είτε τον αποδέχεσαι είτε όχι, είναι μια ερεθιστική προσωπικότητα, της οποίας τα γραπτά προβληματίζουν και ξεσηκώνουν. Επομένως, μετά το “Η δυνατότητα ενός νησιού”, είχα αποφασίσει να ξαναδιαβάσω τον Γάλλο συγγραφέα κι είχα ήδη από το καλοκαίρι πάρει το βιβλίο για τις διακοπές και δεν το μετάνιωσα.

> Ο Μισέλ Ουελμπέκ, ο πλέον εμβληματικός συγγραφέας του σύγχρονου δυτικού κόσμου, γεννήθηκε το 1958 στο νησί Ρεϋνιόν, άλλοτε γαλλική αποικία στον Ινδικό Ωκεανό. Μεγάλωσε στη Γαλλία, όπου ξεκινά σπουδές αγρονόμου-μηχανικού και αρχίζει να γράφει το 1978. Ποιητής και δοκιμιογράφος καταρχάς, ο Ουελμπέκ πρωτοδημοσιεύει ποιήματά του το 1985. Εμφανίζεται στο χώρο του μυθιστορήματος το 1994. Έκτοτε γίνεται παγκοσμίως γνωστός, τα βιβλία του τυπώνονται σε υψηλότατα τιράζ ανά τον κόσμο και αποσπά σημαντικά γαλλικά και διεθνή βραβεία.


Και πρώτα απ’ όλα ο τίτλος που αναφέρεται σε μια ευφορική ορμόνη ανοίγει τον χορό της ανάγνωσης. Κι αμέσως μετά η γνωστή προκλητική, καταιγιστική, politically un-correct ιδεολογία του Γάλλου συγγραφέα που φτύνει κατάμουτρα ό,τι η δυτική κοινωνία έχει κατοχυρώσει: την αποφυγή καπνίσματος στα δημόσια κτήρια, τον σεβασμό προς το άλλο φύλο, τον σεβασμό στους άλλους πολιτισμούς και πολλά δεδομένα του δυτικού πολιτισμού.


Ο αφηγητής είναι μεγαλοστέλεχος του Υπουργείου Γεωργίας, αλλά απαυδεί από τη ζωή του, με τη σχέση του με μια Γιαπωνέζα με την οποία δεν τον συνδέει τίποτα παρά μόνο το σεξ, κι αποφασίζει να εξαφανιστεί, να παραιτηθεί και να ζήσει πάλι στο Παρίσι, αλλά απομονωμένος από όλους τους γνωστούς. Ο ίδιος δείχνει μια ατομικιστική συμπεριφορά, αλλά με τα αποταμιευμένα χρήματα που έχει και τη νοοτροπία του ευ ζην σπάει τους δεσμούς με το παρελθόν και αλλάζει ρότα… Η ανασκόπηση με διαδοχικές αναδρομές στις γκόμενες της ζωής τους, τη γνωριμία μαζί τους, το παρελθόν της ζωής τους αλλά και το σεξ με το οποίο λειτουργούσε η κοινή πορεία τους σκιαγραφεί όλο τον βίο τους.

Αυτά όλα οδηγούν σε μια σκέψη: ο Houellebecq θέλει να δείξει πως ο ανερμάτιστος βίος οδηγεί στα αντικαταθλιπτικά και στην απώλεια κάθε ζωτικής δύναμης, καθώς ο Florent-Claude, ο ήρωάς του, κάθε άλλο παρά ήρωας είναι. Πρόκειται για έναν ατομικιστή που υφίσταται τα αποτελέσματα του πλάνητα βίου του. Γρήγορα όμως αυτή η σκέψη ατονεί: αφενός γιατί ο φίλος του Αιμερίκ παθαίνει τα ίδια, παρόλο που ζει μια συμβατική ζωή με τη γυναίκα του, κι αφετέρου επειδή ο ίδιος ο συγγραφέας δεν φημίζεται για τις κομφορμιστικές αντιλήψεις του που θα ήθελαν να τιμωρεί το αντισυμβατικό πρωταγωνιστή του.

Κι έπειτα μεγάλο μέρος αφιερώνεται στα οικογενειακά προβλήματα του Αιμερίκ, κυρίως όμως στον αγώνα του μαζί με τους άλλους αγρότες να διασφαλίσουν τα δικαιώματά τους και μια αξιοπρεπή ζωή μπροστά στην αναλγησία της ΕΕ και το δικό τους βούλιαγμα. Ο Γάλλος συγγραφέας εγκολπώνεται πάλι την επικαιρότητα και εισάγει στο έργο του τις κινητοποιήσεις των “Κίτρινων γιλέκων”, που με μυθιστορηματικό τρόπο οδηγούνται σε μια αιματηρή κορύφωση…

Όλα αυτά οδηγούν σταδιακά σ’ αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε μάχη των ορμονών. Η σεροτονίνη συγκρούεται με την κορτιζόλη, συνεπικρουμένη με το φάρμακο Captorix, ενώ στη συμμαχία συμμετέχουν και η ντοπαμίνη με τις ενδομορφίνες. Για να το μεταφράσω, η σεξουαλικότητα, που κατά τον Houellebecq είναι στη βάση όλης της ζωής, διασταυρώνεται με το άγχος, την κατάθλιψη, το πάχος, την ενέργεια για ζωή, που, επειδή λείπει, εντέλει οδηγεί σε αποφάσεις θανάτου.

Πάπισσα Ιωάννα 

Tuesday, January 14, 2020

Θανάσης Διαμαντόπουλος, “Ο δικαστής”


Η ελληνική Ιστορία μέσω δικαστικών περιπτώσεων, αλλά και μέσω της ματιάς ενός αυστηρού και ανυπότακτου δικαστή. Η οπτική του βάζει τα πράγματα σε μια σειρά, αλλά ταυτόχρονα προβάλλει μια αναθεωρητική ματιά σε πολλά γεγονότα της μεταπολεμικής Ελλάδας.

  

Θανάσης Διαμαντόπουλος
“Ο δικαστής”
εκδόσεις Μεταίχμιο
2019



Κατήγοροι αλλά και κατηγορούμενοι οι δικαστές στη συνείδηση του λαού, δεν κρίνουν με το κοινό περί δικαίου αίσθημα, αλλά με βάση την αυστηρή τεχνοκρατική τήρηση του νόμου.

> Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος σπούδασε αρχικά νομικά και πολιτικές επιστήμες στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αργότερα φιλοσοφία, ψυχολογία και παιδαγωγικά στη Φιλοσοφική Σχολή του ίδιου πανεπιστημίου. Με διαδοχικές υποτροφίες της γαλλικής κυβέρνησης και του Ιδρύματος Στασινόπουλου πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Σορβόννη, με τον καθηγητή Maurice Duverger και είναι διδάκτορας πολιτικής επιστήμης του 1ου Πανεπιστημίου του Παρισιού. Πραγματοποίησε μεταδιδακτορικές έρευνες και στην Οξφόρδη. Καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, έχει επίσης διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών της Λίλλης. Διετέλεσε πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης. Είναι συγγραφέας πολλών επιστημονικών και δύο λογοτεχνικών βιβλίων, ενώ από τις Εκδόσεις "Πατάκη" κυκλοφορεί και το έργο του "Εκλογικά συστήματα: Θεωρία και πρακτικές εφαρμογές", "Ανάδειξη κοινοβουλίων και προέδρων δημοκρατίας", το οποίο έχει εκδοθεί σε μετάφραση και από τις Πανεπιστημιακές εκδόσεις Βρυξελλών. Έχει συνεργασθεί επί χρόνια, ως πολιτικός σχολιαστής-αναλυτής, με την "Καθημερινή", τον "Οικονομικό Ταχυδρόμο", τον "Τύπο της Κυριακής" και το ραδιοσταθμό "Αθήνα-9.84".

Το βιβλίο του πολιτικού επιστήμονα Διαμαντόπουλου δεν είναι δικαστικό μυθιστόρημα. Δεν αναφέρεται δηλαδή, με δόσεις μυστηρίου και ίντριγκας, σε μια δίκη, στο προσκήνιο και στο παρασκήνιό της. Είναι η “βιογραφία” ενός δικαστή, που γεννημένος το 1924 έζησε όλα τα ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της μεταπολεμικής Ελλάδας και τα αφηγείται σε μια διδακτορική φοιτήτρια. Η αρχική επίφαση αληθοφάνειας δίνει τη θέση της σε έναν μονόλογο, όσο κι αν οι παρεμβάσεις της ακροάτριας φοιτήτριας διασπούν τη ροή.

Η Κατοχή, οι δωσίλογοι, ο Εμφύλιος, ο διχασμός, οι εκτελέσεις των κομουνιστών, οι δικές τους ευθύνες, η έννοια του δικαίου, οι προσωποπαγείς σχέσεις και η αξιοκρατία, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, η δίκη Μαξ Μέρτεν, η δίκη Αντρέα Παπανδρέου, η εκτέλεση της θανατικής ποινής για τον Παγκρατίδη, η δίκη Δεσποτόπουλου, η δικαιοσύνη και ο πιέσεις, ο πολιτικός παράγοντας,

Από τη μία, ένιωθα ότι η λογοτεχνική αξία του βιβλίου αποδυναμώνεται ανάγοντας την ανάγνωση σε μια ιστορική αναδίφηση. Η ισχνή δικαιολόγηση της αφήγησης και ο εκτενής μονόλογος του δικαστή στην ουσία έχουν ως κέντρο τα γεγονότα του δημόσιου βίου, υπό την οπτική γωνία ενός ανθρώπου που τα έζησε από θέση κλειδί. Από την άλλη, το ύφος παίζει λίγο με τα πινέλα του, το σχόλιο αλατίζει την ιστορία και την Ιστορία, η αιρετική ματιά σε ορισμένα από αυτά κάνουν πιο ενδιαφέρουσα την ανάγνωση. Η ιστορική περιέργεια ενώνεται με μια ρέουσα αφήγηση, τα ουδέτερα, αν υπάρχει αυτό, γεγονότα διανθίζονται από τη ματιά του δικαστή, που δεν θέλει ωραιοποιήσεις ούτε politically correct απόψεις. 
Πάπισσα Ιωάννα

Friday, January 10, 2020

Αντώνης Γκόλτσος, “Οδηγός φόνων”


Μια συμπλοκή αστυνομικού μυθιστορήματος και αυτοαναφορικότητας οδηγεί όχι μόνο στο αναμενόμενο τέλος (ανακάλυψη του δράστη) αλλά και στην πραγμάτευση του πώς σκέφτεται ένας συγγραφέας για να φτάσει στη διαλεύκανση (εικασίες και αιτιώδεις συσχετισμοί).


Αντώνης Γκόλτσος
“Οδηγός φόνων”
εκδόσεις Μεταίχμιο
2019


Απ’ τη μία, περιμένει κανείς να βρει σε ένα αστυνομικό suspense. Να βρει δράση, έρευνα, υπόπτους, ποικίλες προοπτικές, ενδείξεις προς διερεύνηση. Απ’ την άλλη, όλα σχεδόν έχουν ειπωθεί.

> Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Απόφοιτος της Νομικής Αθηνών. Μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Εργάστηκε στον τραπεζικό τομέα, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από τον Απρίλιο του 2007, συντονίζει τη Λέσχη Αστυνομικής Λογοτεχνίας των εκδόσεων "Μεταίχμιο". Επιμελήθηκε τον τόμο διηγημάτων "Το τελευταίο ταξίδι - Έντεκα νουάρ ιστορίες" (εκδ. Μεταίχμιο, 2009), όπου με το προλογικό κείμενο και το διήγημα "Δεν είναι έτσι, αν έτσι νομίζετε" δημοσίευσε πρώτη φορά. Επιμελήθηκε επίσης τη συλλογή διηγημάτων "Είσοδος κινδύνου" (πρώτη εκδοτική προσπάθεια της ΕΛΣΑΛ), όπου συμπεριλαμβάνεται και το διήγημά του "Το σκοτάδι μόλις πριν από τους λόφους".
Το διήγημά του "Καφενείον "Των φιλάθλων"" δημοσιεύτηκε στη συλλογή διηγημάτων "Η επιστροφή του Αστυνόμου Μπέκα" (Καστανιώτης, 2012 / Επιμέλεια Αθηνάς Κακούρη και Κώστα Καλφόπουλου). Με επιμελητή τον Γιάννη Γαλανόπουλο εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, "Η αφιέρωση" (Μεταίχμιο, 2016).

Ο Γκόλτσος ανήκει σ’ αυτή την ομάδα συγγραφέων που αντιλαμβάνεται ότι η αστυνομική λογοτεχνία έχει φτάσει σε ποικίλα αδιέξοδα. Επομένως, πρέπει να ανανεωθεί, να αλλάξει το επίπεδο της πίστας και να ξαναδεί τον εαυτό της. Στην εποχή του μετασχολιασμού, λοιπόν, γι’ αυτούς τους συγγραφείς το αστυνομικό μυθιστόρημα παίρνει τη μορφή αυτοαναφορικής αφήγησης, που αφενός αφηγείται την έρευνα, αφετέρου αφηγείται το πώς γράφεται. Γι’ αυτό τον στοιχίζω στην ίδια κατηγορία με τον Νεοκλή Γαλανόπουλο, καθώς κι οι δυο διερευνούν μέσα στα αστυνομικά τους τη θεωρία και την πρακτική της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Στο παρόν μυθιστόρημα ένας άγνωστος “ενθουσιώδης αναγνώστης” παραγγέλνει από τον πρωταγωνιστή Αλκιβιάδη Πικρό ένα μυθιστόρημα σε συνέχειες. Για καθεμιά από τις τέσσερις συνέχειες θα λαμβάνει μέσω του εκδότη του Απόστολου 8000 ευρώ. Η συμφωνία κλείνει για μια συνέχεια κάθε τρεις μήνες και η υπόθεση του έργου θα αφορμάται από τη δολοφονία ενός ζευγαριού σε παραλία στον Σχοινιά. Ο Πικρός αποφασίζει τελικά να θεωρήσει το έγκλημα με αναισθητικό και σακούλα ως το πρώτο ενός serial killer και γράφει τη συνέχειά του σε μια παραλία στο Πόρτο Γερμενό…

            …ώσπου ένα ανάλογο έγκλημα συμβαίνει. Ο “ενθουσιώδης αναγνώστης” δηλαδή ακολουθεί το σενάριο που του δίνεται και εφαρμόζει όσα γράφονται από τον συγγραφέα.

Το παιχνίδι μεταξύ της γραφής που έπεται της πράξης και της γραφής που προηγείται της πράξης είναι ένα έξυπνο τέχνασμα που ξαναθέτει με αστυνομικό τρόπο το θέμα της σχέσης της τέχνης και της πραγματικότητας. Είναι ο συγγραφέας ηθικός αυτουργός στα εγκλήματα που γίνονται; Ή ο δολοφόνος παίζει με την ευφυΐα των εμπλεκομένων; Μπορεί ο συγγραφέας να κατευθύνει τον δολοφόνο έτσι ώστε να κάνει το μοιραίο λάθος; Ή ο αναγνώστης είναι πιο μπροστά από τον λογοτέχνη;

Τελικά, το μυθιστόρημα από τη μέση και μετά ισορροπεί την αυτοαναφορική του λειτουργία με την αστυνομική, με τη δεύτερη να δίνει ώθηση στη δράση, στην ένταση και την περιέργεια του αναγνώστη. Ο δράστης του πρώτου εγκλήματος δεν αποκαλύπτεται, αλλά φανερώνεται ποιος οργάνωσε τα υπόλοιπα. Ο συγγραφέας-αφηγητής αποδεικνύεται πιο λαγωνικό από τους αστυνόμους, καθώς οργανώνει με λογικές σκέψεις, όπως στα αστυνομικά έργα, τις υποθέσεις και τις εκτιμήσεις του. Οι οποίες αποδεικνύονται αποτελεσματικές, καθώς οδηγούν στον ένοχο.

Ένα αστυνομικό-γρίφος, που αναλύει εξ αρχής, πώς σκέφτεται ο συγγραφέας ενός τέτοιου είδους και οδηγεί σε ένα προσχεδιασμένο τέλος.
Πάπισσα Ιωάννα


Monday, January 06, 2020

Tara Westover, “Μορφωμένη”

Τελικά η μόρφωση θέλει επιμονή και πείσμα. Όχι για τους εφησυχασμένους, που τη θεωρούν αυτονόητη, αλλά για όσους τη στερήθηκαν –σε μια Αμερική, που έχει και τις σκοτεινές επαρχίες της- και πασχίζουν να την κατακτήσουν.


Tara Westover
Educated
2018
“Μορφωμένη”
μετ. Μ. Φακίνου
εκδόσεις Ίκαρος
2019

Είναι φοβερό να προκύπτει από το πουθενά μια τόσο ωραία ιστορία, ωραία ως λογοτεχνική αφήγηση, που δεν την περιμένω.

> Η Τάρα Γουέστοβερ γεννήθηκε στο Αϊντάχο το 1986. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Μπράιαμ Γιανγκ το 2008 και στη συνέχεια της δόθηκε η υποτροφία Gates του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ. Το 2009 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στο Τρίνιτι Κόλετζ του Κέμπριτζ και το 2010 ήταν επισκέπτρια υπότροφος στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Επέστρεψε στο Κέμπριτζ όπου πήρε διδακτορικό στην Iστορία το 2014. Ζει στο Λονδίνο.
Η "Μορφωμένη" είναι το πρώτο της βιβλίο, το οποίο ξεχώρισε από αναγνώστες και κριτικούς και μεταφράστηκε σε 22 χώρες. Ψηφίστηκε ως
Best Memoir στα βραβεία του Goodreads 2018 και βρέθηκε στη λίστα με τα 10 καλύτερα βιβλία του 2018 των New York Times. Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία της χρονιάς σύμφωνα με το BBC, την Daily Express, τη Library Journal και το Entertainment Weekly.

Πόσες διαφορετικές απόψεις και ιδεολογίες υπάρχουν στον κόσμο; Πόσες θρησκείες και πόσες αιρέσεις; Πόσες αντιλήψεις περί του ζην; Κι όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, που πολλά διαβάζουμε και ακούμε, αλλά ως στάσεις ζωής που καθορίζουν τη διάπλαση του ανθρώπου.

Ο πατέρας της αφηγήτριας, σ’ αυτό το αυτοβιογραφικό κείμενο, ανήκει στην κοινωνία των Μορμόνων και πιστεύει ότι το κράτος μέσω των θεσμών του, κυρίως του σχολείου και της γραφειοκρατίας, θέλει να ελέγξει τη ζωή των πολιτών. Επειδή λοιπόν ο ίδιος πιστεύει στην άμεση έλευση της Δευτέρας Παρουσίας, απομακρύνει την οικογένειά του από το κράτος, δεν αφήνει τα παιδιά να πάνε σχολείο κι ετοιμάζεται να έχει αυτονομία, τόσο σε υλικά αγαθά όσο και στην εξαφάνισή τους από τα επίσημα έγγραφα του κράτους.

Αυτή η απίστευτη όσο κι αληθινή ιστορία αποκτά ενδιαφέρον, γιατί ως αναγνώστες βλέπουμε μια πραγματική στάση ζωής, τόσο μακρινή από τη δική μας, που μας σοκάρει. Κι από αυτήν περιμένουμε να δούμε πώς η αφηγήτρια κόρη του, όπως και μερικά άλλα παιδιά, θα αποστασιοποιηθούν απ’ αυτό το μοντέλο ζωής και θα επιχειρήσουν την αυτονόμησή τους μέσω της παιδείας.

Το πρώτο μέρος που αναφέρεται στη ζωή της οικογένειας ενέχει δύο είδη κινδύνων που απειλούσαν τα μέλη της και συχνά γίνονται πράξεις αυτές οι απειλές. Απ’ τη μια, τα ατυχήματα και οι αρρώστιες, που δεν επιτρεπόταν από τον “Θεό” να γιατρευτούν με τα φάρμακα των ανθρώπων, αλλά μόνο με τα βότανα της φύσης, έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή και την ακεραιότητα, ειδικά εφόσον τα αγόρια της οικογένειας πάθαιναν ποικίλα ατυχήματα στη σκληρή δουλειά. Απ’ την άλλη, η έλλειψη σχολικής εκπαίδευσης άφηνε τα παιδιά αποκομμένα από την εξέλιξη της κοινωνίας και ανενημέρωτα για πολύ σοβαρά θέματα της εγκλύκλιας αλλά και της ειδικής παιδείας. Λ.χ. η Tara ανακαλύπτει με ντροπή, όταν πηγαίνει τελικά στο πανεπιστήμιο, ότι δεν ξέρει για το Ολοκαύτωμα!

Το δεύτερο μέρος είναι η πλήρης αντίθεση, είναι η ζωή της αφηγήτριας ως φοιτήτριας, φάση που αποκαλύπτει τα κενά του πρώτου μέρους και το σκοτάδι που με πολύ κόπο διαλύει η ηρωίδα (όντως!) όσο περισσότερο σπουδάζει. Νέοι ορίζοντες, αντικείμενα, απόψεις και συμπεριφορές, πολλές απ’ τις οποίες φαίνονται στη δεκαεξάχρονη Tara άσεμνες, νέα άτομα με τη δική τους νοοτροπία, νέα επιστημονικά επιτεύγματα που έχουν ξεκολλήσει την ανθρωπότητα από το ζωικό στάδιο. Προφανώς μέσα από τις αυτοβιογραφικές αναμνήσεις της η Westover θέλει να δείξει την αξία της μόρφωσης όχι ως αυτονόητο αγαθό που το σνομπάρουμε, αλλά ως στέρηση που ανακαλύπτουμε, όταν μορφωθούμε, πόσο φωτεινή είναι μετά η ζωή. Μια διελκυστίνδα ανάμεσα στις αντιλήψεις που έχουν εμφυτευτεί μέσα της και στο νέο περιβάλλον που ανοίγεται μπροστά της δείχνει ότι η μόρφωση είναι κατάκτηση και η αποφασιστικότητα δεν είναι ένα άτρωτο κάστρο αλλά μια συνεχής προσπάθεια.

Παρόλο που κυλάει αργά, είναι μια αφήγηση συνταρακτική, μια αληθινή ιστορία που αποκαλύπτει πόσο διαφορετικοί κόσμοι υπάρχουν στην κυριολεξία. Ένα μυθιστόρημα μαθητείας χτίζεται όχι με λόγια αλλά με πράξεις και η εκπαίδευση έρχεται ως κυνήγι και ως πάλη με τον παλιό εαυτό μας.

In2life, 12/11/2019 
Ευτυχισμένο το νέο έτος.
Γεμάτο βιβλία, αναγνώσεις και νοητικές διαδρομές.

Πάπισσα Ιωάννα