Δήμητρα Λουκά, “Η μούτα”

Στα χωριά της Ελλάδας όπου το πραγματικό συνδέεται με το μεταφυσικό θάνατοι και αφανείς πληγές εξηγούνται αν κανείς εγκύψει πάνω στις οικογενειακές και τοπικές συγκρούσεις, που ποτέ δεν αποκαλύφθηκαν προς τα έξω.

 

Δήμητρα Λουκά “Η μούτα” εκδόσεις Κίχλη -2021

Η Ήπειρος πατρίδα. Και συχνά βρίσκω μυθιστορήματα ή διηγήματα που την ανασταίνουν. Και υποκειμενικά μπαίνω στις σελίδες τους, χωρίς να ξέρω αν θα βρω λογοτεχνία ή απλώς μνήμες.

> Η Δήμητρα Λουκά γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1970. Είναι φιλόλογος. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει εκδώσει τη συλλογή διηγημάτων Κόμπο τον κόμπο (Κίχλη 2019), για την οποία τιμήθηκε με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Πεζογράφου του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο Αναγνώστης. Η ίδια συλλογή ήταν υποψήφια για το Βραβείο Μένη Κουμανταρέα της Εταιρείας Συγγραφέων. Διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικά έργα και έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά.

 

ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ του βιβλίου τοποθετούνται στα χωριά, φαντάζομαι της Ηπείρου. Ο τόπος συνδέεται με τις μεσοπολεμικές και τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Επομένως, έχουμε ιστορίες για την επαρχιακή Ελλάδα, σε περιόδους όπου ο “πολιτισμός” της σύγχρονης εποχής δεν έχει ακόμα αλλάξει τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Αυτοί ζουν σε νοοτροπίες πιο αθώες αλλά και πιο πρωτόγονες, με τοπικά ήθη, με αντιλήψεις που περιστρέφονται γύρω από την έννοια της τιμής, αλλά και με την αγαστή συνεργασία του πραγματικού με το φανταστικό, σαν το δεύτερο να είναι κομμάτι του πρώτου.

ΟΙ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τοπικών ιστοριών που θα μπορούσε κανείς να ακούσει ως θρύλους στα τοπικά σπίτια. Έτσι, ο αφηγητής κάθε διηγήματος αξιοποιεί, πιθανόν, ίχνη τέτοιων θρύλων αλλά προφανώς τους δίνει λογοτεχνική διάσταση. Ιστορίες που αναφέρονται στη μικρή Μούτα, που, επειδή είναι κωφάλαλη και κουτσή, μεγαλώνει με την περιφρόνηση της οικογένειάς της, παρόλο που είναι πολύ προκομμένη στις δουλειές. Έτσι, κάποια στιγμή παίρνει την εκδίκησή της. Σε άλλο κείμενο ο αφηγητής θυμάται πως, όταν ήταν παιδί, βοήθησε τον πνιγμένο νεκροθάφτη να σκάψει τον τάφο του, για να τον σκεπάσει το χώμα και να ησυχάσει. Ο Λευτέρης σκοτώνει τον φίλο του Τάση, κατά βάθος επειδή του πήρε την αγαπημένη ενώ φαινομενικά παρακινημένος από τη μόρα που τον καβάλησε. Όνειρα με τα νεκρά παιδιά κάνουν την εκάστοτε μάνα ανήσυχη, ώσπου να βρει τρόπο να ηρεμήσει τις ψυχές τους που ακόμα διχάζονται ανάμεσα στους πεθαμένους και τους νεκρούς. Η γιαγιά παραδέχεται ότι ο μόνος άντρας που αγάπησε ήταν ο ξάδερφός της όταν ήταν ακόμα έφηβοι, ο οποίος καταδικάστηκε για τις συνευρέσεις τους. Η μάνα πήρε πάνω της τον φόνο που διέπραξε ο γιος της, έκανε φυλακή κι, αφού αποφυλακίστηκε μέχρι τα γεράματά της, εξακολουθεί να ζει με τους νεκρούς της

ΕΔΩΣΑ συνοπτικά μερικές από τις περιλήψεις. Για να δούμε ιστορίες τοπικές, οικογενειακές, κάποιες από τις οποίες να χαρακτηρίζονται από την παρουσία του υπερφυσικού, που έρχεται να δώσει εξηγήσεις σε ψυχαναλυτικές και παρορμητικές πράξεις. Οι άνθρωποι ζουν εσωτερικά τραύματα, βγαλμένα από οδύνες και παιδικές πληγές, αλλά στην κοινωνία που αυτά είναι αφανή γράμματα, έρχονται μεταφυσικές ερμηνείες να αποδώσουν τη βαθύτερη ψυχοσύνθεση των ανθρώπων της. Γράφοντας “αφανή γράμματα” φαίνεται ότι καταδικάζω τέτοιες αντιλήψεις, αλλά κατά βάση ο τρόπος γραφής της Λουκά δεν το κάνει. Μαζί της λοιπόν κι εγώ βλέπω, σ’ αυτόν τον συνδυασμό της αγροτικής καθημερινότητας με την παρουσία δαιμόνων, μορών, νεκρών που επανέρχονται, ψυχών που δεν ησυχάζουν, έναν ολόκληρο κόσμο και τρόπο σκέψης. Οι τοπικές κοινωνίες αναδύουν τα προβλήματα που θα εξετάζαμε σήμερα με άλλον τρόπο ως εμπλοκή δύο παράλληλων πραγματικοτήτων.

ΤΙ ΠΕΤΥΧΑΙΝΕΙ τελικά η συγγραφέας με την αναγωγή σ’ αυτό το παρελθόν, που δεν είναι καθόλου νοσταλγικό; Και τι εισπράττει ο αναγνώστης από την ανάγνωση τέτοιων τραγικών ιστοριών; Θεωρώ ότι πολλά συμπτώματα βίας που σήμερα εξακολουθούν να παρουσιάζονται υπήρχαν και παλιότερα. Έτσι, τα διηγήματα ορθώνουν το διαχρονικό πρόβλημα των μικρών και μεγάλων βιαιοτήτων, των φόνων και των ανεξιχνίαστων εγκλημάτων. Και καθώς αυτά ορθώνονται, καταλαβαίνουμε πόσα έχουν γίνει είτε από οικογενειακά τραύματα που δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ, είτε από ψυχολογικά προβλήματα που κανείς δεν γνώριζε. Σε κάθε κοινωνία, κρυφά τραύματα, συλλογικά ή ατομικά, σαν εσωτερική αιμορραγία κάποια στιγμή θα βγουν στην επιφάνεια και θα προκαλέσουν περαιτέρω ουλές και επώδυνους κραδασμούς.

Η Φωτογραφία κορυφής είναι της Margaret Hasluck

Πάπισσα Ιωάννα