Μαξίμ Μπίλλερ, “Έξι βαλίτσες”

Μια περισκοπική κίνηση ο αφηγητής αναζητεί τον υπαίτιο για τον θάνατο του παππού του σε εποχής σοσιαλιστικής αφάνειας. Θα τον βρει εντέλει;

 

Maxim Biller “Sechs Koffer” 2018 Μαξίμ Μπίλλερ “Έξι βαλίτσες” μετ. Π. Τσινάρη εκδόσεις Πατάκη -2021

 

Τσέχος που γράφει στα γερμανικά. Σαν τον Kafka. Προφανώς δεν μοιάζουν, αλλά κάτι το κεντροευρωπαϊκό κέντρισε τη φαντασία μου, κάτι το κρυμμένο στο παραπέτασμα με κάλεσε.

 

> Ο Μάξιμ Μπίλλερ γεννήθηκε το 1960 στην Πράγα. Από το 1970 ζει στη Γερμανία. Έχει γράψει, μεταξύ άλλων, τα μυθιστορήματα Die Tochter (Η κόρη) και Biografie (Βιογραφία), τη νουβέλα Im Kopf von Bruno Schulz (Στο μυαλό του Μπρούνο Σουλτς) και τις συλλογές διηγημάτων Wenn ich einmal reich und tot bin (Όταν κάποτε θα είμαι πλούσιος και νεκρός), Land der Vater und Verrater (Γη των πατέρων και των προδοτών, μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Πόλις, 2001) και Bernsteintage (Μέρες από κεχριμπάρι). Το μυθιστόρημά του Esra, το οποίο η Frankfurter Allgemeine Zeitung επαίνεσε ως «ασυμβίβαστα μοντέρνο, ριζοσπαστικό ως προς τη σύγχρονη γλώσσα του βιβλίο», απαγορεύτηκε με δικαστική απόφαση και δεν κυκλοφορεί ως σήμερα. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες.

 

“Η ιστορία μιας οικογένειας Ρωσοεβραίων στον δρόμο της φυγής από την Ανατολή στη Δύση, από τη Μόσχα, μέσω Πράγας, στο Αμβούργο και στη Ζυρίχη, την ιστορία μιας μεγάλης προδοσίας, που οδήγησε στην εκτέλεση ενός ανθρώπου το 1960 στη Σοβιετική Ένωση. Θύμα της ο παππούς του αφηγητή. Ποιος λοιπόν πρόδωσε τον Σμιλ Γκριγκόρεβιτς; Κάποιος από τους ωραίους, ταλαντούχους γιους του; Η φιλόδοξη, μελαγχολική νύφη του; Ή μήπως τελικά έφταιγε ο ίδιος, ο μαυραγορίτης και καλόκαρδος πάτερ φαμίλιας, που συνελήφθη από την Κα Γκε Μπε και καταδικάστηκε σε θάνατο;”

Ο ΝΕΑΡΟΣ αφηγητής θέτει σε κομβικό σημείο τον θείο του Ντίμα, ο οποίος έκανε πέντε χρόνια στις τσεχοσλοβακικές φυλακές επειδή επιχείρησε να αποδράσει από τη χώρα, ώσπου το 1965 απελευθερώνεται. Το αίνιγμα αιωρείται ποιος σκότωσε τον παππού, ενώ συνάμα πολλά μικρά και μεγάλα κενά προοιωνίζουν μια πολύτροπη αφήγηση που θα τα καλύψει και θα οδηγήσει σταδιακά στην ολοκλήρωση του puzzle που συστήνει το παρελθόν.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ξεκίνησε απ’ τη Σοβιετική Ένωση και τώρα μένει ένα διάστημα στην Πράγα. Ειδικά ο αφηγητής, το 1975, ετών 15, στέλνεται στο σπίτι του θείου Ντίμα στη Ζυρίχη όπου βάζει στόχο να ανακαλύψει το μυστήριο. Ο θείος Ντίμα, η γυναίκα του Νατάλια Γκελέρντερ, που τα είχε προηγουμένως με τον πατέρα του αφηγητή, η μικρή κόρη τους Έττι, μα πάνω απ’ όλα ο χαμένος παππούς, που μένει σκοτεινός μέσα στη σύλληψή του από την KГБ και την εκτέλεσή του.

ΤΟ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ του βιβλίου είναι ότι αφηγείται ο νεαρός αφηγητής και σε κάθε κεφάλαιο από τα έξι παίρνει πληροφορίες από κάποιο μέλος της οικογένειάς του. Έτσι, σαν detective, σε ένα ψυχολογικό πιο πολύ δράμα, μαθαίνει σε ένα είδος σκυταλοδρομίας και μια εκδοχή, συχνά αντικρουόμενη με τις άλλες, ή απλώς διαφορετική. Ποιος φταίει λοιπόν για τη σύλληψη του και την εκτέλεση του τάτε, δηλαδή του παππού. Κάποιος γιος, ο Ντίμα π.χ. που έπαιξε αποτυχημένα το παιχνίδι της κρατικής ασφάλειας, ο Λεβ, που απόφευγε τους άλλους (γιατί άραγε;) ή η Νατάλια, που κατάφερε να γυρίσει μια ταινία ενώ δεν ήταν μέλος του κόμματος (πώς άραγε;). Το ανοικτό τέλος δεν δίνει ξεκάθαρη λύση, ακριβώς επειδή (ίσως) δεν έχει σημασία ποιος είναι υπεύθυνος αλλά το πλαίσιο και η περιστροφή των χαρακτήρων, καθένας από τους οποίους έχει τις δικές του ευθύνες.

ΝΟΜΙΖΩ ότι ποτέ δεν μπήκα στα παπούτσια του αφηγητή και ποτέ δεν συναισθάνθηκα το δράμα των εκπατρισθέντων και μονίμως προδοθέντων χαρακτήρων.

Πάπισσα Ιωάννα