Javier Marias, “Έτσι αρχίζει το κακό”

Γυναίκα στη μπανιέρα, του Edgar Degas.

Το παρελθόν, όχι τόσο το ιστορικό όσο το προσωπικό, αφήνει ίχνη, ορίζει ενοχές, απλώνει δίχτυα, τα οποία έρχονται μέχρι το παρόν και τρίβουν λίγο λίγο τις ανθρώπινες σχέσεις.

 

Javier Marias “Así empieza lo malo” 2014 Χαβιέ Μαρίας “Έτσι αρχίζει το κακό” μετ. Έ. Γιαννοπούλου εκδόσεις Πατάκης -2021

Οι “Ερωτοτροπίες” ήταν ένα σπάνιο μυθιστόρημα, όπου μεταξύ αθωότητας και προδοσίας, μεταξύ έλξης και άπωσης πόσα πολλά διλήμματα μπορούν να φυτρώσουν. Επομένως, το νέο του βιβλίο μπήκε στο στόχαστρό μου.

> Ο Χαβιέρ Μαρίας γεννήθηκε στη Μαδρίτη στις 20 Σεπτεμβρίου 1951. Σπούδασε φιλοσοφία και λογοτεχνία και δίδαξε σε πανεπιστήμια στην Αγγλία, στις ΗΠΑ και στην Ισπανία. Έκανε την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία σε ηλικία είκοσι ετών με το μυθιστόρημα "Τα λημέρια του λύκου" (1971). Έχει γράψει άλλα οκτώ μυθιστορήματα, μεταξύ των οποίων τα: "Ο αιώνας" (1983). "Ο αισθηματικός άντρας" (1986), "Όλες οι ψυχές" (1989), "Καρδιά τόσο άσπρη" (1992), "Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς" (1994) και "Η μαύρη ράχη του χρόνου" (1998). Έχει εκδώσει επίσης συλλογές με διηγήματα και άρθρα του σε ισπανικές εφημερίδες, καθώς και δύο βιβλία αφιερωμένα σε δύο από τους αγαπημένους του συγγραφείς, τον Φώκνερ και τον Ναμπόκοφ. Έχει μεταφράσει στα ισπανικά Χάρντυ, Στερν, Στήβενσον, Ναμπόκοφ, Φώκνερ, Γέητς, Κόνραντ κ.ά. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν γνωρίσει τεράστια επιτυχία. Το 1977 τιμήθηκε για το σύνολο του έργου του με το βραβείο Νέλλυ Σακς της πόλης του Ντόρτμουντ. Ο έγκριτος Γερμανός κριτικός Μαρσέλ Ράιχ - Ρανίτσκι έχει προτείνει να τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ.

 

ΕΝΑΣ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΟΣ τρόπος για να ξεκινήσει μια αφήγηση είναι να μην πεις αμέσως την ιστορία. Να πετάξεις ένα υπονοούμενο, να βάλεις δυο τρεις ασήμαντους λίθους στο χώμα κι έπειτα να σχολιάζεις, πετώντας γύρω γύρω, εκφράζοντας σκέψεις, μιλώντας με τον εαυτό σου, χωρίς ο άλλος που δεν ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει ή συνέβη να μπει στο τριπάκι να το βρει, τεντώνοντας τις κεραίες του.

ΑΚΡΙΒΩΣ αυτό κάνει ο σκηνοθέτης Eduardo Muriel που ρίχνει το ερώτημα για το πώς θα αντιμετωπίσει έναν φίλο του κι αφήνει να πλανάται η αοριστία στα λόγια του. Αποδέκτης του είναι ο υφιστάμενός του, γραμματέας; του, ο Juan de Vere, που είναι κι ο αφηγητής μας, ο οποίος βρίσκεται στην ίδια άγνοια με μας. Η υπόθεση αφορά πίσω στον Εμφύλιο, ο οποίος απασχόλησε την Ισπανία στα 1936-1939 κι έπειτα εγκαθίδρυσε το αυταρχικό ακροδεξιό καθεστώς του Franco.

 

Για τον Ισπανικό Εμφύλιο στο ΒΙΒΛΙΟΚΑΦΕ έχουμε διαβάσει πολλά ισπανικά μυθιστορήματα, που ανατέμνουν το τραύμα, σχεδόν όπως κι εμείς: “Τα χρόνια της βραδύτητας” του Φερνάντο Αραμπούρου, “Ο μονάρχης των σκιών” του Χαβιέρ Θέρκας, “Ο λαβύρινθος των πνευμάτων” του Κάρλος Ρουίθ Θαφόν, “Ασκήσεις επιβίωσης” του Χόρχε Σεμπρούν, “Τα χαρούμενα αγόρια της Ατζαβάρα” του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν και το “Μακρύ πέταλο από θάλασσα” της Ιζαμπέλ Αλιέντε.

 

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ θα μπορούσε να απωθήσει ως η αποθέωση της φλυαρίας. Σε σελίδες ολόκληρες ο αφηγητής, ο Juan de Vere, αφηγείται και σχολιάζει λεπτομερώς, άκρως λεπτομερώς, την εμπλοκή του σε δύο γραμμές δράσης, απ’ τις οποίες και οι δύο ξεκινούν από τον εργοδότη του. Απ’ τη μια, ο γιατρός Van Vechten και το αίνιγμα που κουβαλά, κι απ’ την άλλη η απόσταση που κρατά ενσυνείδητα ο Eduardo Muriel προς τη γυναίκα του Beatriz Noguera, συναισθηματικά και σεξουαλικά, παρόλο που αυτή τον προσεγγίζει συνεχώς. Σ’ αυτές τις δύο γραμμές, όπου εμφιλοχωρούν μυστήρια, σχόλια, σκέψεις, υποθέσεις και πολυάριθμες παρατηρήσεις, βλέπουμε και δόσεις ερωτισμού.

ΕΙΔΙΚΑ ο 23άχρονος αφηγητής βλέπει τη μεγαλύτερή του Beatriz με λανθάνουσα ή και φανερή ερωτικότητα, που μετατρέπεται σε περιγραφές, σκέψεις και βλέμματα. Την κατασκοπεύει, γεύεται οπτικά τη σάρκα της, τις απιστίες της που έρχονται ως αποτέλεσμα της αδιαφορίας του άντρα της, την ποθεί από μακριά και ηδονοβλεπτικά τη χαίρεται. Και παράλληλα παρακολουθεί τον Van Vechten, μετά την εντολή του Muriel, χωρίς να ξέρει ακριβώς τι ψάχνει: κάπως αόριστα τις σχέσεις του με τις γυναίκες και κάποια λόγια που θα αποκαλύψουν μια αναξιοπρεπή στάση απέναντί τους. Τελικά ο Εμφύλιος ακούγεται αχνά, ο Φράνκο έχει πεθάνει και η δεκαετία του 1980, όπου βρισκόμαστε, ανοίγεται ελεύθερη και σεξουαλικά γενναιόδωρη.

ΤΟ ΒΑΡΟΣ όμως δεν είναι ούτε το ιστορικό παρελθόν, ούτε η εκμετάλλευση της κατάστασης από τον γιατρό για να εκβιάζει τις γυναίκες και να τις ρίχνει στο κρεβάτι. Το βάρος πέφτει στη σχέση του Muriel με τη γυναίκα του, στο πώς το δικό του λάθος και η δική της εξαπάτηση οδήγησε σε έναν αποτυχημένο γάμο και στην αποστασιοποίηση που προέκυψε από αυτόν. Ακόμα περισσότερο, το βάρος πέφτει στις λεπτές ισορροπίες που εύκολα χαλάνε, στις σχέσεις που διαρρηγνύονται, στα παρασκηνιακά συναισθήματα που εκπέμπουν απόρριψη ή ενοχή. Ο Marias παίζει με την αφήγηση, ακροπατώντας στο σκοινί κάθε χαρακτήρα, κάθε υπαινιγμού, κάθε σκηνής, που εννοεί χωρίς να λέει και σχολιάζει χωρίς να σημαίνει.

In2life, 6/7/2021 

Πάπισσα Ιωάννα