Νικόλας Σεβαστάκης, “Άνθρωπος στη σκιά”

Η Αριστερά, η αναρχική αντισυμβατικότητα, η τρομοκρατία: κι, αφού ξεκινά η δράση της τελευταίας, πώς οι παράπλευρες απώλειες κινούν κύκλους σε όλη την επιφάνεια της λίμνης;

Νικόλας Σεβαστάκης “Άνθρωπος στη σκιά” εκδόσεις Πόλις 2019

Διανοούμενοι και λογοτεχνία. Από το πανεπιστήμιο και τη θεωρητική σκέψη πώς κατεβαίνει κανείς στον μυθοπλαστικό λόγο; Ή από την ποίηση και την πεζογραφία πώς εγκαθιδρύεται κανείς στη διανόηση;

> Ο Νικόλας Σεβαστάκης γεννήθηκε στο Καρλόβασι της Σάμου το 1964. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στην Πάντειο και πολιτική θεωρία στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Lyon II της Γαλλίας. Η διδακτορική του διατριβή αναφέρεται στη χαϊντεγγεριανή κριτική της τεχνικής και της νεωτερικότητας. Ασχολήθηκε με την ποίηση, το δοκίμιο, την κριτική και περιστασιακά με τη μετάφραση. Από το 1999 διδάσκει πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία, αρχικά στο τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Αιγαίου, και από το 2006 ως αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Μέσα από μια σειρά βιβλίων και άρθρων του, έχει ασχοληθεί με ζητήματα κριτικής της ιδεολογίας και της νεωτερικότητας. Ζει στη Θεσσαλονίκη.

Ο Σεβαστάκης είναι καθηγητής πανεπιστημίου και ξεκίνησε την κάθοδό του στη λογοτεχνία με την ποίηση, ενώ από το 2014 ασχολήθηκε με το διήγημα και τώρα με το μυθιστόρημα. Το δεύτερο που κρατώ προκαταβολικά είναι η εξαγγελία του οπισθόφυλλου ότι είναι ένα βιβλίο πολιτικό, και μάλιστα για την τρομοκρατία.

Πριν απ’ αυτόν έγραψαν για την τρομοκρατία: ο Δημήτρης Γιατρέλλης στο “Είμαστε ακόμα εδώ”, ο Νίκος Δαββέτας στο “Ωστικό κύμα”, Δημήτρης Μαμαλούκας στο “Ο κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών” για την ιταλική τρομοκρατία, ο Πέτρος Μαρτινίδης στο “Σύρριζα”, ο Δημήτρης Νόλλας στο “Ο καιρός του καθενός”, και ο Νίκος Α. Μάντης στο “Οι τυφλοί”.

Στον Σεβαστάκη έχουμε τον Φάνη Αυγερινό που βρίσκεται από την πεζοπόρο Ρόζα Σπαχή κρεμασμένος σε ένα πεύκο του Υμηττού. Έτσι, ξεκινά το βιβλίο κι έπειτα κάνει μια μεγάλη αναδρομή στο 1973. Ο Κώστας Μάντακας, φίλος του μαζί με τον ποιητή Αντρέα Γαλαθρή, αναλαμβάνει κατόπιν να μας δείξει τον Φάνη στα μακρινά χρόνια της δικτατορίας, η οποία έθετε ένα ασφυκτικό πλαίσιο αλλά και ένα πεδίο πολιτικών συζητήσεων. Ακολουθεί μια πολυφωνική σειρά αφηγήσεων, όπου φίλοι του Φάνη, της κοπέλας του Ζωής, κλπ. συμπληρώνουν το puzzle της φυσιογνωμίας και της εικόνας τού μετέπειτα αποδειχθέντος τρομοκράτη. Αρχής γενομένης από το 1977 όταν σκότωσε τον δικαστή Μαζαράκη και μαζί, από λάθος, τον αδελφό του. Γύρω λοιπόν από το κέντρο που είναι εμφανώς ο εξηντάχρονος αυτόχειρας, απλώνονται κύκλοι και σπείρες που τον φωτίζουν από άλλη πλευρά, υποψιασμένες και μη, πολιτικοποιημένες και μη, κοντινές και μακρινές.

Η αλήθεια είναι ότι ως βιογραφία ενός τρομοκράτη είναι έξυπνα σχεδιασμένο. Ποικίλοι προβολείς φωτίζουν το πρόσωπό του με όσα ξέρει ο καθένας, στην υποκειμενικότητα και την άγνοια, την εικασία και τη γνώση. Ωστόσο, νομίζω ότι ο Σεβαστάκης αστοχεί στην προσπάθειά του, καθώς είτε δεν έβαλε σωστά τον πήχη είτε ξέφυγε από αυτόν και έπεσε έξω. Δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν: είτε έβαλε ως στόχο να σκιαγραφήσει το πώς ο Φάνης έγινε τρομοκράτης και πώς, μετά την τρομοκρατική ενέργεια, που είχε παράπλευρες απώλειες, οδηγήθηκε σιγά σιγά στην αυτοκτονία, ή θέλησε παράλληλα με όλα αυτά να αναδείξει πρόσωπα, σχέσεις και απώλειες. Αυτό που τελικά έκανε είναι μάλλον το δεύτερο, το οποίο όμως κρίνω ότι δεν καλύπτει τον αναγνώστη, γιατί πάντα αυτός έχει στο μυαλό του το πρώτο.

Η τρομοκρατία στη λογοτεχνία είτε ψάχνει να βρει τον ψυχισμό του τρομοκράτη, την οργή και τη *σταδιακή* μετεξέλιξή του σε αγανακτισμένο βομβοβόλο, είτε παρακολουθεί τις κοινωνικές της παρενέργειες και τον πολιτικό της αντίκτυπο. Κι ακριβώς επειδή είναι ένα φλέγον ζήτημα, είναι δύσκολο να γράψει κανείς κάτι εγκεφαλικό και να το προβάλλει ως λογοτεχνική προσέγγιση, που δυστυχώς δεν θα περάσει το μήνυμά του.

Πάπισσα Ιωάννα