Τζων Μπάνβιλ, “Η κυρία Όσμοντ”

Πώς κατακτιέται η ελευθερία της γυναίκας και πώς ο 21ος αιώνας μεταφέρει τις φεμινιστικές του ματιές και ξαναγράφει την Ιστορία του 19ου;

John Banville “Mrs. Osmond” 2017 Τζων Μπάνβιλ “Η κυρία Όσμοντ”   μετ. Τ. Κοβαλένκο εκδόσεις Καστανιώτη 2019

Το μυθιστόρημα του Ιρλανδού συγγραφέα αποτελεί sequel του βιβλίου του Henry James “Πορτρέτο μιας κυρίας” του 19ου αιώνα.

> Μπέντζαμιν Μπλακ είναι το λογοτεχνικό ψευδώνυμο του διάσημου συγγραφέα Τζων Μπάνβιλ, ο οποίος γεννήθηκε στο Γουέξφορντ, της Ιρλανδίας, το 1945. Τα μυθιστορήματά του έχουν τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία στα οποία συμπεριλαμβάνεται το Βραβείο Μπούκερ το 2005 για το μυθιστόρημα "Η θάλασσα". "Ο λεμούριος" είναι το τρίτο βιβλίο του ως Μπέντζαμιν Μπλακ, μετά τα "Ο διπλός θάνατος της Κριστίν Φολς" (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, Eκδ. Καστανιώτη 2006) και "Ο ασημένιος κύκνος" (μτφρ. Μαρία Φακίνου, Eκδ. Καστανιώτη 2009). Ζει στο Δουβλίνο.

Πώς θα συνέχιζε ο James το έργο του, αν ήθελε να γράψει τη συνέχεια της ιστορίας της Isabel Archer, νυν κυρίας Isabel Osmond; Και ποια συνέχεια δίνει ο Banville ενάμιση αιώνα μετά; Το ερώτημα δεν αφορά τόσο στο ποια κατεύθυνση θα έπαιρνε η μία ή η άλλη υπόθεση, αλλά με ποιο ιδεολογικό πρίσμα και ποια ματιά θα δει ο συγγραφέας του 21ου αιώνα τη ρεαλιστική ιστορία που βγαίνει από τα σπλάχνα του 19ου;

Πώς παρουσιάζει λοιπόν ο Banville την ηρωίδα του; Καταρχάς, παρόλο που είναι το θύμα της εξαπάτησης από τον άντρα της, αναρωτιέται τα δικά της πιθανά λάθη. Ένα άτομο καθόλου αδίστακτο, καθόλου αποφασιστικό. Κι έπειτα παρορμητικό, καθώς σε διάστημα λίγων λεπτών δηλώνει αυθόρμητα ότι μετά το Λονδίνο και, πριν γυρίσει στη Ρώμη και στον άντρα της, θα μείνει μια-δυο μέρες στο Παρίσι, σταθμό που δεν είναι προϋπολογίσει, και ταυτόχρονα σηκώνει από την τράπεζα ένα ιλιγγιώδες ποσό, χωρίς λόγο και χωρίς να έχει σκεφτεί τι το θέλει. Επιπόλαιη ως δείγμα τόλμης και ανεύθυνη ως δείγμα ανεξαρτησίας, λέει η ίδια… Έτσι τελικά είναι;

Ο Ιρλανδός συγγραφέας ακολουθεί τη γραφή του Αμερικανού James με δύο τρόπους: απ’ τη μια, γράφει στο στυλ του 19ου αιώνα, με τον άκρατο ρεαλισμό, τις σχοινοτενείς αφηγήσεις, τις πάμπολλες σκόρπιες περιγραφές, τους αργούς διαλόγους που μοιάζουν με συζητήσεις στις τηλεοπτικές σαπουνόπερες, απλωμένους, ευέλικτους, με ανθρώπους που λένε λίγα ενώ μιλάνε πολύ, που σταματάνε για να πιουν τσάι και ξαναρχίζουν… Κι είναι όντως πολύ ικανός να γράφει à la manière de,  έτσι ώστε κανείς, διαβάζοντάς τον, να νομίζει ότι διαβάζει έναν συγγραφέα του ρεαλισμού (παρά τις πινελιές νέας ιδεολογίας και ματιάς!). Απ’ την άλλη, ξαναγράφει το “Πορτρέτο μιας κυρίας” επαναλαμβάνοντας τα γεγονότα με αναδρομές και σχόλια, με συζητήσεις εκ των υστέρων που πληροφορούν τις φίλες της κας Osmond αλλά και τον αναγνώστη όσα συνέβησαν στη Ρώμη, και ειδικά τον θάνατο του ξαδέλφου Ralph και την αποκάλυψη ότι ο κος Osmond έχει την κόρη που έχει όχι με τη μακαρίτισσα πρώτη σύζυγό του, αλλά με την ερωμένη του Serena Merle. Η ανάγνωση λοιπόν ξαναπερνά τα παλιά και αργή, φιδογυριστή απλώνεται αφειδώς, με πολλά σημεία, περιγραφές και εικόνες, να φαίνονται στη σημερινή ματιά ανιαρές.

Μετά τα τρία τέταρτα του βιβλίου, όλα αυτά που χτίστηκαν αργά και προσεκτικά ώστε να δημιουργηθεί τόσο η γέφυρα με τον James όσο και να αποδοθεί το κλίμα και οι χαρακτήρες, οδηγούν την υπόθεση σε κορύφωση. Καταρχάς, η κατά μέτωπο σύγκρουση της πλούσιας εκ περιουσίας Isabel Osmond με τον άντρα της Gilbert Osmond, σύγκρουση που όχι μόνο φανέρωσε το ποιόν του καθενός (ειδικά του θρασύ συζύγου), αλλά και απογείωσε την ιστορία προς μια ηρωική έξοδο της πρωταγωνίστριας: του προσφέρει σχεδόν το 1/3 της περιουσίας της, προκειμένου να χωρίσουν, να μείνει ελεύθερη αλλά και να απελευθερώσει από την κηδεμονία του την κόρη του Pansy. Το βιβλίο του Banville παίρνει σαφώς φεμινιστικό χαρακτήρα κι ο Ιρλανδός συγγραφέας –που σε όλο το έργο δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για τη Νέα γυναίκα, που σταδιακά αποκτά συνείδηση και δική της ζωή- δίνει στην Isabel το πάνω χέρι. Οι τελικές αποκαλύψεις δίνουν και την τελική ώθηση στην υπόθεση, η οποία δικαιώνει τις προσπάθειες της ηρωίδας.

Έχουμε διαβάσει κι άλλα βιβλία του Banville: το εξαιρετικό “Αρχαίο φως” και το σαφώς κατώτερο “Η μπλε κιθάρα”. Διαφορετικά βιβλία και τα τρία, με το πρώτο να υπερέχει ξεκάθαρα απ’ όλα τ’ άλλα.

Πάπισσα Ιωάννα