“Όταν θα βγαίνουν τα λιοντάρια, φίλησέ με” του Κυριάκου Μαργαρίτη

Πολιτικής και λογοτεχνίας γωνία. Ποια είναι τα λιοντάρια και ποιοι οι μονομάχοι στο ελληνικό Κολοσσαίο; Πώς η ακροδεξιά παρα-συστημική τακτική τρώει θύτες και θύματα; Πώς μπορεί κανείς να σώσει την ψυχή-του σε μια αρένα θηρίων;

 

 

Στιγμιαίος καφές με ρούμι:

Κυριάκος Μαργαρίτης

“Όταν θα βγαίνουν τα λιοντάρια, φίλησέ με”

εκδόσεις Ψυχογιός

2013 

            Σήματα κατατεθέντα της γραφής του Μαργαρίτη είναι το τσιγάρο και το ποτό, η γυναίκα ως σημείο αναζήτησης, οι σχοινοτενείς σκηνές με καθημερινούς διαλόγους, ένα είδος λυρισμού που φυτρώνει σε μοναχικές, στοχαστικές περιηγήσεις του ήρωα ή της ηρωίδας. Όλα αυτά δημιουργούν ένα είδος μανιέρας, ένα είδος βαλτωμένου τρόπου γραφής που δείχνει ότι ο συγγραφέας δεν μπορεί εύκολα να αλλάξει το φιδίσιο δέρμα-του και να προχωρήσει τη λογοτεχνική-του πορεία.

            Ξεκίνησα ανάποδα απ’ ό,τι συνήθως κάνουν οι κριτικοί: μιλάνε γενικά για τον συγγραφέα και την ως τώρα πορεία-του, αναλύουν την ιστορία και τα πλεονεκτήματα του έργου (αφηγηματικά, ιδεολογικά, ψυχογραφικά κ.ο.κ.) και τέλος επισημαίνουν, αν νομίζουν ότι χρειάζεται, τα μειονεκτήματά-του και τις αστοχίες-του. Εγώ ξεκίνησα από το τέλος, γιατί θέλησα να δω πρώτα εγώ (κι έπειτα να μοιραστώ μαζί-σας) πόσο το νέο βιβλίο του Κύπριου πεζογράφου ανεβάζει λίγο ή πολύ το επίπεδο της γραφής-του και πόσο απογαλακτίζεται απ’ όσα τον κρατάνε σε μια στενή, περιορισμένη συγγραφική ρότα. Το προηγούμενο έργο-του "Στον ίσκιο των σκοτωμένων κοριτσιών" ξεχώρισε απ’ όσα έχει γράψει, επειδή σε όλα τα αναμενόμενα επίχρισε τη διακειμενική πατίνα και έτσι έδωσε δεύτερο και τρίτο βάθος στην αστυνομική υπόθεσή-του.

            Τώρα, αφορμάται από τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει στους δρόμους της Αθήνας μεταξύ μεταναστών και ακροδεξιών και επιχειρεί να αναλύσει κοινωνικά αλλά και ψυχολογικά τα βιώματα μιας γενιάς που μεγαλώνει με το αίμα να αποτελεί περιζήτητο τρόπαιο. Η Σοφία, άνεργη δικηγόρος, δουλεύει εθελοντικά στην οργάνωση «Αλληλεγγύη», ο Πέτρος, χαράκτης, εργάζεται πάνω σε μια προσωπογραφία, ο Κωνσταντίνος ονειρεύεται “Αίμα και δόξα”, η Μάρθα γνωρίζει τον έρωτα της ζωής-της… Οι νέοι της Ελλάδας του 21^ου αιώνα κινούνται μεταξύ ατομικού και συλλογικού βίου, μεταξύ προσωπικής επιβίωσης και εθνικής εξισορρόπησης.

            Η ιστορία εξελίσσεται σε μια μεταφυσική της αγάπης, αφού ο Πέτρος αναζητά στο πρόσωπο των γυναικών που βλέπει ή που χαράσσει τη Σοφία, ειδικά αφού ο γηραιός Θεόφιλος Δημακούδης του αφηγείται πώς γνώρισε τη, νεκρή πλέον, γυναίκα-του Έρση. Τα δύο τελευταία ονόματα με οδήγησαν να συλλάβω το διακειμενικό παιχνίδι του Μαργαρίτη με τα έργα του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη. Όπως “Στον ίσκιο των σκοτωμένων κοριτσιών” η «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη αποτέλεσε το ρητό συγγραφικό βάθρο, έτσι και τώρα ο κύπριος συγγραφέας ξαναχτυπά στίζοντας το έργο-του με πεντζικικές και άλλες παραπομπές.

            Το μυθιστόρημα του Μαργαρίτη είναι το πρώτο που διαβάζω με αναφορές στη Χρυσή Αυγή και στη δράση-της, στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, στον κώδικα τιμής και στην ιδεολογία-της. Μου φαίνεται ότι την προσεγγίζει ξύνοντας απλώς την επιφάνειά-της, αλλά έστω κι έτσι βάζει τη λογοτεχνία μπροστά στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Αλλά η όλη-του φιλοσοφία είναι ρομαντική, αφού το βάρος πέφτει στην αναζήτηση του έρωτα και της αιώνιας αγαπημένης (Πέτρος-Σοφία, Θεόφιλος-Έρση, Κωνσταντίνος-Ισμήνη) που κάνει τα πάντα να μετουσιώνονται σε μια κολυμπήθρα, η οποία αναβαπτίζει όλα στο νάμα της αγάπης. Γι’ αυτό τελικά ο Μαργαρίτης μένει στα ρηχά, γι’ αυτό αδυνατεί να συλλάβει το κοινωνικό περικείμενο με όρους πολιτικούς και φυσικά λογοτεχνικούς.

 

[Οι φωτογραφίες ελήφθησαν από τα: www.i-live.gr, www.tovima.gr, www.iefimerida.gr και www.efsyn.gr]

Πατριάρχης Φώτιος