Οι γεφυροποιοί δύο πολιτισμώνΣε μια μίνι δημοσκόπηση (25.10.2008) που είχα διενεργήσει, φάνηκε ότι, ενώ το 34% των αναγνωστών διαβάζει ελληνική πεζογραφία, το 50% διαβάζει ξένη. Κι είναι λογικό, αφού ως κουλτούρα είμαστε ανοιχτοί σε επιρροές, αντλούμε από τις μεγάλες 
λογοτεχνίες πρότυπα, αλλά και δεν παύουμε να αναζητούμε (έστω και λιγότερο) κείμενα από περιφερειακές λογοτεχνίες.
Κι εδώ θέλω να ασχοληθώ με μια παραγνωρισμένη κατηγορία ανθρώπων, τους μεταφραστές, οι οποίοι είναι στην ουσία οι διαμεσολαβητές ανάμεσα στην ξενόγλωσση λογοτεχνία και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Χιλιάδες ποιοτικά βιβλία που κυκλοφορούν στο εξωτερικό, κλασικά και σύγχρονα, όταν μεταφραστούν φέρνουν τον μέσο Έλληνα σε επαφή με τον πολιτισμό και την τέχνη της Ευρώπης και της Αμερικής. Ταυτόχρονα, όμως λογοτεχνίες όπως
η αραβική, η κινεζική, η εβραϊκή, η γιαπωνέζικη κ.ο.κ. γίνονται γνωστές μέσα από τις μεταφράσεις τους. Δεν ξεχνώ ότι είμαστε γλωσσομαθής λαός κι έτσι υπάρχουν μεταφραστές για όποια λίγο πολύ γλώσσα του κόσμου κανείς επιθυμεί.
Δεν ξέρω ακριβώς πώς γίνεται η δουλειά: δηλαδή ο μεταφραστής διαβάζει ένα ξενόγλωσσο βιβλίο και το προτείνει στον εκδοτικό οίκο ή τα λαγωνικά των εκδόσεων βρίσκουν το κελεπούρι και το αναθέτουν σε κάποιον. Φαντάζομαι και τα δύο. Ο μεταφραστής λοιπόν διαδραματίζει καίριους ρόλους στην αλυσίδα του βιβλίου: α) αναγνώστης τον οποίο κερδίζει το όποιο βιβλίο και το αξιολογεί ανάλογα, β) διαμεσολαβητής δύο πολιτισμών, γ) χειριστής γλώσσας, δ) εργάτης μιας κοπιαστικής δουλειάς, ε) συν-συγγραφέας, αφού συχνά λέγεται ότι μια καλή μετάφραση είναι κατά βάθος μια επαναγραφή του πρωτότυπου.
Συνειδητοποιώ ότι χρωστάω πολλά στους γνωστούς και αγνώστους μεταφραστές. Δεν αναφέρομαι σ’ αυτούς που ανοίγουν τους ορίζοντες της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, αλλά κυρίως σ’ αυτούς που φέρνουν στο σπίτι μου αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κλασικά έργα μεγάλων συγγραφέων, ποίηση απ’ όλο τον κόσμο, φρέσκα κείμενα που δείχνουν τάσεις και δυναμικές, καλογραμμένα αφηγήματα που με φέρνουν πιο κοντά στη σκέψη άλλων λαών. Και φυσικά η στάθμη της διεθνούς λογοτεχνίας αποτελεί και τη λυδία λίθο ελέγχου της δικής μας παραγωγής.
Για όλους αυτούς τους λόγους εδώ και λίγο καιρό αναζητώ το όνομα του μεταφραστή, για να το συγκρατήσω δίπλα στα υπόλοιπα στοιχεία ταυτότητας του έργου. Και πάλι ευχαριστώ.
λογοτεχνίες πρότυπα, αλλά και δεν παύουμε να αναζητούμε (έστω και λιγότερο) κείμενα από περιφερειακές λογοτεχνίες.Κι εδώ θέλω να ασχοληθώ με μια παραγνωρισμένη κατηγορία ανθρώπων, τους μεταφραστές, οι οποίοι είναι στην ουσία οι διαμεσολαβητές ανάμεσα στην ξενόγλωσση λογοτεχνία και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Χιλιάδες ποιοτικά βιβλία που κυκλοφορούν στο εξωτερικό, κλασικά και σύγχρονα, όταν μεταφραστούν φέρνουν τον μέσο Έλληνα σε επαφή με τον πολιτισμό και την τέχνη της Ευρώπης και της Αμερικής. Ταυτόχρονα, όμως λογοτεχνίες όπως
η αραβική, η κινεζική, η εβραϊκή, η γιαπωνέζικη κ.ο.κ. γίνονται γνωστές μέσα από τις μεταφράσεις τους. Δεν ξεχνώ ότι είμαστε γλωσσομαθής λαός κι έτσι υπάρχουν μεταφραστές για όποια λίγο πολύ γλώσσα του κόσμου κανείς επιθυμεί.Δεν ξέρω ακριβώς πώς γίνεται η δουλειά: δηλαδή ο μεταφραστής διαβάζει ένα ξενόγλωσσο βιβλίο και το προτείνει στον εκδοτικό οίκο ή τα λαγωνικά των εκδόσεων βρίσκουν το κελεπούρι και το αναθέτουν σε κάποιον. Φαντάζομαι και τα δύο. Ο μεταφραστής λοιπόν διαδραματίζει καίριους ρόλους στην αλυσίδα του βιβλίου: α) αναγνώστης τον οποίο κερδίζει το όποιο βιβλίο και το αξιολογεί ανάλογα, β) διαμεσολαβητής δύο πολιτισμών, γ) χειριστής γλώσσας, δ) εργάτης μιας κοπιαστικής δουλειάς, ε) συν-συγγραφέας, αφού συχνά λέγεται ότι μια καλή μετάφραση είναι κατά βάθος μια επαναγραφή του πρωτότυπου.
Συνειδητοποιώ ότι χρωστάω πολλά στους γνωστούς και αγνώστους μεταφραστές. Δεν αναφέρομαι σ’ αυτούς που ανοίγουν τους ορίζοντες της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, αλλά κυρίως σ’ αυτούς που φέρνουν στο σπίτι μου αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κλασικά έργα μεγάλων συγγραφέων, ποίηση απ’ όλο τον κόσμο, φρέσκα κείμενα που δείχνουν τάσεις και δυναμικές, καλογραμμένα αφηγήματα που με φέρνουν πιο κοντά στη σκέψη άλλων λαών. Και φυσικά η στάθμη της διεθνούς λογοτεχνίας αποτελεί και τη λυδία λίθο ελέγχου της δικής μας παραγωγής.Για όλους αυτούς τους λόγους εδώ και λίγο καιρό αναζητώ το όνομα του μεταφραστή, για να το συγκρατήσω δίπλα στα υπόλοιπα στοιχεία ταυτότητας του έργου. Και πάλι ευχαριστώ.
Πατριάρχης Φώτιος
55 comments:
Αγαπητέ Πατριάρχη, θα ήθελα να θίξω μερικά θέματα όσον αφορά στη μετάφραση:
1. Πράγματι οφείλουμε πολλά σε μεταφραστές ευσυνείδητους και μάλιστα σε καιρούς δύσκολους, του παρελθόντος.
2. Δυστυχώς αυτοί είναι πολύ πιο λίγοι απ' όσους φανταζόμαστε.Πολλές φορές έχω διαβάσει μεταφράσεις και μάλιστα εγκωμιασμένες από κριτικούς γνωστούς, που είναι για τα σκουπίδια.
3. Δυστυχώς οι κριτικοί ξένης λογοτεχνίας σπάνια ασχολούνται με την ποιότητα της μετάφρασης , κι όταν το κάνουν λειτουργούν συνήθως είτε με τη διαίσθηση είτε με βάση το όνομα του μεταφραστή είτε με βάση τις "φιλίες" τους προς τον εκδότη ή τον μεταφραστή!
Συνεχίζω με άλλες παρατηρήσεις:
4.Παρά τη σημαντική ποσοτική & ποιοτική βελτίωση των τελευταίων χρόνων πολλά θεωρούμενα σημαντικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και φιλοσοφίας, των παλαιότερων εποχών παραμένουν αμετάφραστα είτε από άγνοια των εκδοτών είτε γιατί για λόγους εμπορικούς. Ενδεικτικά αναφέρω ότι παραμένουν αμετάφραστα σημαντικά έργα του Μέλβιλ, του Φώκνερ, του Ζιντ, του Βαλερύ, του Σελίν, ακόμη και του Προυστ, σπουδαίων Ρώσων του εικοστού αιώνα (Πλατόνοφ, Μπέλυ,Γκρόσμαν), γερμανόφωνων του μεσοπόλεμου αλλά και μεταπολεμικούς (Ντόντερερ, Μπροχ, Σμιτ, Καίπεν,Ντέμπλιν, Γιόνζον), κλπ.
5.Δυστυχώς τα περί γλωσσομαθή λαού φαίνεται δεν ισχύουν και τόσο στη λογοτεχνία. Γιατί πώς αλλιώς να εξηγήσουμε ότι συνεχίζουν να μεταφράζουν (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) ιαπωνική, κινέζικη, πολωνική(Βίτκιεβιτς), ουγγρική(Κέρτες,Μαράι), δανέζικη κλπ λογοτεχνία από τα αγγλικά ή γαλλικά ή γερμανικά και μάλιστα χωρίς κάποιες φορές να δηλώνεται.
Φαντάσου μέχρι και ρώσικη λογοτεχνία από τα αγγλικά με πλήθος μεταφραστών από αυτή τη γλώσσα.
Επίσης συμβαίνει κάποιες φορές να κατακρεουργηθεί, κατά τη μετάφρασή του, ένα σημαντικό έργο και η έκδοσή του να αποτρέψει έναν άλλον εκδότη να προχωρήσει σε νέα μετάφραση κι έκδοση.
6. Δυστυχώς ο άμοιρος αναγνώστης είναι στο έλεος όλων αυτών και μάλιστα με τη συνενοχή γνωστών κριτικών.
(Βλέπε τις αναρτήσεις μου για "Πύργο" του Κάφκα και για τον "Τάφο του Νταβίντοβιτς" του Ντανίλο Κις).
7. Πολλά απ' αυτά θα βελτιώνονταν αν καθιερωνόταν από τους εκδότες η θεώρηση μετάφρασης. Αλλά ποιος θα την πλήρωνε;
Συνεπώς σε λίγους μεταφραστές χρωστάμε όσα λες...
Ναυτίλε,
σ' ευχαριστώ για τις χρήσιμες υποδείξεις σε χώρους που. απ' ό,τι φαίνεται, τους έχεις ψάξει καλά. Ναι κι εγώ αναφέρομαι στους καλούς, ευσυνείδητους μεταφραστές που μου παρουσιάζουν ένα κείμενο στα ελληνικά, αυτό καθεαυτό λογοτέχνημα.
Και πρέπει να ξέρεις ότι δίνω ιδιαίτερη βαρύτητα στη γλώσσα.
Όσο για την τελευταία σου παρατήρηση, όντως πολλά βιβλία μεταφράζονται μέσω των μεγάλων ευρωπαϊκών γλωσσών, αλλά είμαι πιο αισιόδοξος, καθώς βλέπω όλο και περισσότερα να είναι μεταφρασμένα εκ του πρωτοτύπου.
Πατριάρχης Φώτιος
ΥΓ.
Θεώρηση μετάφρασης; Φυσικά, φυσικά, φυσικά. Έχω πολλάκις ξαναμιλήσει για τον ικανό φιλολογικό επιμελητή, ο οποίος δεν θα εξετάζει μόνο τα τυπογραφικά-εκφραστικά λάθη, αλλά και πολλά άλλα. Στα μεταφρασμένα κείμενα χρέος του είναι να θεωρήσει τη μετάφραση (άρα να ξέρει και τη γλώσσα του πρωτοτύπου) και να δώσει ένα κείμενο με στρωτά ελληνικά, κατάλληλο ύφος κ.ο.κ.
Πατριάρχης Φώτιος
Θεώρηση;Καλοδεχούμενη αλλά τότε σωστά αναρωτιέστε,η τιμή ενός βιβλίου πού θα φτάσει;Το λέω αυτό διότι για το γερμανικό βιβλίο του Ingo Schulze "Neue Leben" έδωσα 13Ε και για το μεταφρασμένο στα ελληνικά...23(με άλλο εξώφυλλο,σχήμα και ποιότητα χαρτιού,που αυτά βέβαια δεν κάνουν το περιεχόμενο καλύτερο ή όχι)!Ρώτησα γιατί 10Ε διαφορά και μου ψέλλισαν η μετάφραση,τα δικαιώματα κά.
Ευτυχώς το συγκεκριμένο έχει μεταφραστεί μάλλον καλά-διαβάζω παράλληλα γερμανική και ελληνική έκδοση και τα μέτρια γερμανικά μου ως τις σελίδες που έχω φτάσει αυτό μου λένε-αλλά μου έχουν τύχει και αισχρές μεταφράσεις.
Η τιμή των βιβλίων είναι ένα άλλο θέμα που με απασχολεί.
Όχι βέβαια ότι η τιμή φταίει κι ο Έλληνας δεν διαβάζει...
Vivi,
αυτό καθεαυτό το κόστος της μετάφρασης είναι λίγο, γιατί απ' όσο ξέρω ο συγγραφέας παίρνει 10-12% επί της λιανικής τιμής, άρα ο μεταφραστής θα παίρνει ένα εφ' άπαξ ποσό που δεν θα ξεπερνά το παραπάνω ποσοστό.
Κι εγώ, όσον αφορά την ποίηση, προτιμώ τις δίγλωσσες εκδόσεις, ακόμα και για γλώσσες που δεν γνωρίζω, όπως μια έκδοση ποιημάτων του Νερούδα.
Πατριάρχης Φώτιος
http://prwtobouliametafrastwnepimelitwn.blogspot.com/
σας ευχαριστούμε!
1. Oι κακές γλώσσες λένε ότι υπάρχει και ενδογλωσσική μετάφραση της αρχαιοελληνικής γραμματείας μέσω αγγλικής. Δεν το βρίσκω απαραίτητα κακό. Κάθε ανάγνωση, κάθε επικοινωνία είναι μία πράξη μετάφρασης για να θυμηθούμε και τον Στάινερ (αν θυμάμαι καλά).
2. Προσυπογράφω τα λεγόμενα του Ναυτίλου. Πολλές φορές η ανάγκη για γρήγορη μετάφραση κειμένων σε άμεση ζήτηση από το αναγνωστικό κοινό - παράδειγμα το πολιτικό βιβλίο τον καιρό της πρώτης μεταπολίτευσης-
λειτουργεί εις βάρος της ποιότητας.
3. Αγαπητή VIVI, περιγράφεις, νομίζω, τον ιδανικό αναγνώστη (και εκκολαπτόμενο μεταφραστή!)που προχωρεί βήμα βήμα στο πρωτότυπο και τη μετάφραση ομάδι. Είναι πολλοί που από άποψη φιλοσοφική αρνούνται να διαβάσουν μεταφράσεις. Εάν κατέχω την ξένω γλώσσα θα πάω απ΄ ευθείας στο πρωτότυπο, ισχυρίζονται.
4. Οσο για τους επιμελητές, δεν νομίζω ότι έχουμε συνειδητοποιήσει την αξία ενός καλού επιμελητή. Πόσους επιμελητές γνωρίζετε ονομαστικά; Θα αγοράζατε ένα βιβλίο λόγω του επιμελητή του;
5. Οσο για την τιμή του βιβλίου έχει εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον να δούμε γιατί στην Ελλάδα δεν υπάρχει φθηνό βιβλίο και εκδόσεις σαν τις Reckam, τη σειρά Folio του Gallimard, τις Oxford world's classics. Βεβαίως η πτώση της τιμής δεν θα ισοδυναμούσε αυτόματα με άνοδο της αναγνωσιμότητας.
Μύρωνα,
μετάφραση από τα αρχαία ελληνικά μέσω αγγλικών είναι έγκλημα, αν δεν χρησιμοποιείται η αγγλική μετάφραση ως σύμβουλος δίπλα και κάτω από το πρωτότυπο κείμενο. Τα αρχαία ελληνικά -όπως και πολλές αλλες γλώσσες- έχουν ιδιαίτερες αποχρώσεις που πρέπει να εντοπιστούν στο αρχαίο κείμενο, για να αποδοθούν εκ των υστέρων στα νέα ελληνικά. Η αγγλική μετάφραση ενός Βρετανού λ.χ. κλασικού φιλολόγου μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά αλλά ως εκεί.
Πατριάρχης Φώτιος
Γεια.
α)Από ιδιοσυγκρασία βρίσκω πολύ δύσκολο να μεταφράσω ο,τιδήποτε. ¨Όποτε το δοκίμασα (για μια παράγραφο μιλάμε) πάντα κατέφυγα σε αυτό που λέμε "ελέυθερη μετάφραση'Ίσως να έχω υπέρ το δέον προσωπική άποψη για το "τι ήθελε να πει" ο συγγραφέας. Ίσως πάλι απλώς να μην εχω υπομονή. Πάντως είμαι εντελώς ακατάλληλη! (Το εχω ωστόσο κανει σε μυθιστορήματά μου, όπου κυριαρχεί συνειδητότατα η ελεύθερη απόδοση)
Περιαυτολογώ αισχρά για να δικαιολογήσω την υπερβολική μάλλον τάση μου να κατακρίνω τις περισσότερες μεταφράσεις, χωρίς καν να ξερω την πρώτη γλώσσα (ή, αν την ξερω, χωρίς να μπάινω καν στον κόπο να κάνω σύγκριση) Σε όλα σχεδόν τα βιβλία βρίσκω φράσεις σε άσχημα ελληνικά. Οσο και να είμαι λάθος και υπερβολική, υπάρχει και μια αλήθεια στο συναίσθημά μου: για να μεταφράσεις πρέπει να ξερεις πολύ καλά τη γλώσσα ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ μεταφράζεις. Ακόμα περισσότερο, πρέπει να έχεις άποψη και γνώση για το τι "λέγεται" και τι όχι στα νέα ελληνικά, τι αποτελεί κοινό λεξιλόγιο και τι ιδιωματισμό ή νεολογισμό, τι ύφος θέλεις να δώσεις. Για τους παραπάνω λόγους έχω εμπιστοσύνη, για τη λογοτεχνία, κυρίως σε συγγραφείς που είναι οι ίδιοι λογοτεχνες (πχ από συγχρονους Κούρτοβικ, Κορτώ, Τριανταφύλλου)
β)Νομίζω πως πράγματι υπάρχει συντακτική συνάφεια ανάμεσα στην αρχαία ελληνική και την αγγλική (σκεφτείτε την "ετεροπροσωπία" στο απαρέμφατο, είναι ακριβώς ίδια, βούλομαι ΤΟΥΤΟΝ ελθείν, I want HIM to come), και ίσως η ματιά του άγγλου στα αρχαία ελληνικά να είναι πιο καθαρή από του νεοέλληνα, που επηρεάζεται από τα νέα ελληνικά και τη βιωματική τους λειτουργία. Πχ -στα φιλοσοφικά κείμενα- "ανήρ' σημαίνει "άντρας" βεβαίως, και όλοι έτσι μεταφράζουν, αλλά μεταφράζουν ΛΑΘΟΣ. Ο Άγγλος μεταφράζει (βέβαια) man που σημαίνει "άνθρωπος"! Ο Πλάτωνας (πχ)μιλάει για τον άνθρωπο, όχι για τον άντρα, απλώς στην εποχή του η "γυνή" ήταν μια άλλη,ιδιαίτερη κατηγορία! (εν πολλοίς και σήμερα είναι)
γ)Δεν νομίζω οι καλύτερες αμοιβές να βελτιώσουν και πολύ τις μεταφράσεις. Οι μεταφραστές πρ΄πει να έιναι άνθρωποι με βαθιά γλωσσική (ελληνική) παιδέια, όχι απλώς κάποιοι που "ξέρουν ξένες γλώσσες" Ό,τι και αν δώσεις σε λεφτά, αυτό που ξέρει θα μεταφράσει (Σαν το γιατρό: ό,τι φακελάκι και να δώσεις, αυτό που ξέρει θα σου κάνει!) Για ευνόητους λόγους νομίζω ότι επέρχεται μεγάλη ξεραίλα στον τομέα. Πώς να γίνουν μεταφραστές νέοι άνθρωποι που δεν εχουν διαβάσει ούτε ένα βιβλίο σοβαρής λογοτεχνίας;
γ: θα ήθελα τη γνώμη κάποιου ειδικού (ή και όχι) για μια εμμονή που εχω: ενώ γενικά δεν νομίζω να δυσκολεύομαι να προσαρμοστώ στους νεολογισμούς, αντιθέτως γνωρίζω πως ακριβως μέσω αυτών κάθε γλώσσα παραμένει ζωντανή και εξελίσσεται, εχω ακόμα μεγάλο πρόβλημα με την κατάληξη -οντας που χρησιμοποιείται κατά κόρον, που διαδόθηκε κυρίως από τα εγχειρίδια χρήσης ηλεκτρικών και άλλων συσκευών (έτσι νομίζω)και τωρα τελευταία χρησιμοποιείται ακόμα και από λογοτεχνες ("Δαμάζοντας το κτήνος", "Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι") προσωπικά νομίζω (αλλά ίσως κάνω λάθος) ότι ξεκίνησε από παρεξήγηση: η κατάληξη -ing στα αγγλικά δεν είναι μόνο μετοχή (η δική μας -οντας), είναι και γερούνδιο, δηλαδή ένας τύπος ρήματος με ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ χρήση, κα΄τι σαν το δικό μας "Η αναγνωση", "το δάμασμα", "ο συλλαβισμός" Ακόμα λοιπόν διατηρώ την άισθηση ότι το ελληνικό πχ 'συλλαβίζοντας" με πληροφορέι ότι την ώρα που κάποιος συλλαβίζει κα΄τι άλλο γινεται απρ΄λαληλα. Το διαβάζω δηλαδή ακόμα ως μετοχή, δνε μπορώ στο μυαλό μου να το ονοματοποιήσω (Τα νέα ελληνικά δεν εχουν γερούνδιο. Γερούνδιο είχαν τα λατινικά, έχουν τα αγγλικά -από όπου και ο νεολογισμός, τα αρχαία είχαν ίσως ανάλογο το έναρθρο απαρέμφατο) Τέλος πάντων, σχολαστικά πράγματα, αλλά θα ήθελα να ξέρω αν με αυτά είμαι απλώς συντηρητικη΄ή έχω κάποιο δίκιο. Γιατί το γλωσσικό μου αίσθημα εξακολουθεί να κατατάσσει τη χρήση του -όντας στις ενδείξεις γλωσσικής ημιμάθειας...)
Αυτά!
Συμπλήρωμα (!!!!), γιατί μόλις διάβασα το προηγούμενο: εντελώς αυτονόητο ότι το πρωτότυπο είναι μπορστά μας και το αγγλικό είναι απλώς σύμβουλος!!
Pellegrina,
βλέπω ότι το μπράβο μου στους μεταφραστές έχει γεμίσει "αν" και "άμα", προφανώς επειδή πολλές μεταφράσεις είναι κακές, με αποτέλεσμα αντί να ευγνωμονούμε τον μεταφραστή που μας έφερε κοντά σ' έναν θησαυρό, τον οικτιρίζουμε που μας τον γέμισε με ...κόπρανα.
Όσο για το "-όντας" κι εγώ το διαβάζω ως μετοχή: αν ο Στεφανάκης, στον οποίο αναφέρεσαι, ο οποίος σημειωτέον είναι και μεταφραστής, εννοεί το αγγλικό -ing (ως ουσιαστικό), έχει πρόβλημα. Αν όμως το "συλλαβίζοντας το καλοκαίρι" σημαίνει, όπως λες, με αυτόν τον τρόπο (δηλ. τον συλλαβισμό) προσπαθεί λ.χ. να ξαναδεί την Ελλάδα και τον Καμύ, τότε καταλαβαινόμαστε.
Δεν είμαι όμως ειδικός. Γι' αυτό, αν κάποιος έχει καλύτερη άποψη, ας μας διαφωτίσει.
Πατριάρχης Φώτιος
Έτσι όπως το λες έχω τύψεις: ασφαλώς ευγνωμονούμε το μεταφραστή, και δεν μιλήσαμε δα και για ..κόπρανα, έλεος!
Πελεγρίνα και Πατριάρχη Φώτιε,
έχετε απόλυτο δίκαιο με το -οντας. Όχι μόνο στις μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων αλλά και στην καθημερινή μας ζωή έχει κυριαρχήσει μια κατά λέξη μεταφορά αγγλικών εκφράσεων στα νεοελληνικά με συνέπεια αυτό που περιγράφεις Πελεγρίνα.
Το γερούνδιο στα αγγλικά είναι ρηματικός τύπος που στα ελληνικά αποδίδεται με ουσιαστικό ή με τη σύνταξη "να+ρήμα".
Π.χ. Betty enjoys writing -
Της Betty της αρέσει ο χορός ή
της αρέσει να χορεύει.
Η μετοχή "-οντας" αποδίδεται στις λέξεις εκείνες που ανήκουν στο δευτερεύον μέρος μιας πρότασης που έχει όμως το ίδιο υποκείμενο με την κύρια.
Π.χ. Talking about the weather, he mentioned how bright the sun was in London! - Μιλώντας για τον καιρό, ανέφερε πόσο λαμπερός ήταν ο ήλιος στο Λονδίνο!
Ουσιαστικά, λοιπόν, η απόδοση έχει να κάνει με τα συμφραζόμενα που πάντα, μα πάντα, πρέπει να λαμβάνει ο μεταφραστής υπόψιν του. Έχω διαβάσει κάκιστες, το ελάχιστο που μπορώ να πω, μεταφράσεις που ενώ διάβαζα τις προτάσεις στα ελληνικά, στο μυαλό μου περνούσαν αυτούσιες οι αντίστοιχες αγγλικές! Πιστεύω ότι όλοι μας θεωρούμε την ύπαρξη ενός επιμελητή αναγκαία και όπως αγοράζουμε βιβλία ψάχνοντας το όνομα του μεταφραστή του, το ίδιο θα κάναμε και για τον επιμελητή του.
Διαβάζοντας μεταφρασμένο Χάρι Πότερ -και άλλα μπεστ σέλερ- βρήκα δεκάδες φορές τη λέξη 'εύθρυπτο'!Μιλάμε, έπηξα στο "εύθρυπτο" (που ουδείς σχεδόν χρησιμοποιεί). Λέτε η νεότερη γενιά να την ενσωματώσει στο λεξιλόγιό της; μπορεί!
Υγ: τι σκ..μετέφραζε έτσι δεν ξε΄ρω. Μήπως το fragile; θα μου εις, και πώς δηλαδή να το αποδώσεις; (το "εύθραυστο" δεν κολλάει προκειμένου για χαρτί, ύφασμα κλπ) Δεν ξέρω, δικό του πρόβλημα! Γι' αυτό σας είπα, εγώ δεν μπορώ να μεταφράσω!
Pellegrina,
η λέξη "κόπρανα" είναι δική μου για τους ασυνείδητους μεταφραστές που κοπιάρουν το ξενόγλωσσο κείμενο και το μεταφέρουν σε ανελλήνιστα ελληνικά. Καμία προσωπική νύξη. Ούτε τα "αν" και τα "άμα" αφορούν μόνο εσένα, αλλά όσους -πολύ σωστά- επισημαίνουν ότι μεταφραστής πρέπει να σημαίνει καλός μεταφραστής με γνώση ΚΑΙ των δύο γλωσσών.
Πατριάρχης Φώτιος
Sue,
ευχαριστούμε για τη (μεταφραστική) βοήθεια.
Πατριάρχης Φώτιος
Pellegrina,Mύρωνα,Πατριάρχη και λοιποί φίλοι πολύ ενδιαφέροντα τα σχόλιά σας και επιτρέψτε μου να ομολογήσω ότι μου ανοίγετε την όρεξη γιά διάβασμα... Θέλω να διαβάσω όλα όσα αναφέρετε εσείς κι όσα έχω ήδη στο μυαλό μου,μάλλον μια ζωή δεν μου φτάνει...Κιεγώ έχω και τους διάφορους παλιούς μεταφρασμένους ή δικούς που με στοιχειώνουν και ξαναγυρνάω σ΄αυτούς να δω κάτι,να θυμηθώ ένα άλλο,να "έρθω στα ίσα μου" μετά από μπούρδες που μου τυχαίνουνε κτλ
Η χρήση του -όντας και -ώντας εμένα μου αρέσει, ας μην είναι ίσως γραμματικά σωστή,δεν ξέρω,δεν είμαι φιλόλογος.Μου δίνει χρονικό κυρίως στίγμα,μου δείχνει την συνέχεια σε κάτι,ενέργεια,κατάσταση,συναίσθημα,τρόπο κά.
Έχω μάλιστα την εντύπωση πως τα πρωτοσυναντάμε στην ποίηση,εκεί βέβαια επιτρέπονται(επιτρέπονται;)
μεγαλύτερες ελευθερίες.
vivi, αν δεν είχα αρχίσει να νιώθω αβέβαιη για τη στάση μου (απέναντι στο -όντας), δεν θα ρωτούσα. πράγματι, εχει αρχίσει και μένα να με επηρεάζει προς αυτή την κατεύθυνση που λες. Απλώς βρίσκω λίγη κατάχρηση (και τους δύο τίτλους τους ανέφερα μόνο ως παράδειγμα, μπορέι όντως να ειναι ευστοχοι σε σχέση με το περιεχόμενο, δεν εχω διαβάσει τα βιβλία -το άλλο είναι της Ερσης Σωτηροπούλου)
Σαν μεταφράστρια ευχαριστώ που ασχοληθήκατε μαζί μας. Για μένα το πρόβλημα κι εδώ είναι ότι οι Έλληνες μαθαίνουν πλέον καλύτερα αγγλικά από ελληνικά. Γι'αυτό συχνά βλέπουμε και στις μεταφράσεις και στην καθομιλουμένη να μιλάνε ελληνικά μεταφράζοντας από αγγλικά. "Πάρε τον χρόνο σου" λένε και άλλα τέτοια ευτράπελα. Όντας παλιότερη βασίζομαι περισσότερο στη δική μου γνώση των ελληνικών παρά στων επιμελητών.
L,
έχεις δίκιο: ακούμε συχνά μεταφρασμένα αγγλικά (και από πολιτικούς!!!) κι έτσι φαντάζομαι στις μεταφράσεις κρατάνε τους αγγλισμούς, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι δεν είναι φυσικά ελληνικά αυτά.
Από την άλλη, ο επιμελητής, όπως ξαναείπα, πρέπει να κάνει όση δουλειά κάνει και ο μεταφραστής, να την κάνει σωστά και ευσυνείδητα και εντέλει να συνεργαστεί με τον μεταφραστή. Ζητάω πολλά; μάλλον!
Πατριάρχης Φώτιος
Όταν εγώ μεταφράζω "της συγγραφέως" και ο επιμελητής μου διορθώνει "της συγγραφέα" γιατί έτσι το έχει διδαχθεί στο σχολείο, δεν υπάρχει πεδίο συνεννόησης. Φυσικά αυτό δεν είναι μεταφραστικό πρόβλημα αλλά είναι πολύ πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου.
Η συγκεκριμένη διτυπία, όπως και χιλιάδες άλλες, είναι χαρακτηριστικό της γλώσσας. Επομένως, η επιλογή πρέπει να είναι είτε α) προσωπική υπόθεση ύφους (του μεταφραστή) [γιατί να παρέμβει ο επιμελητής, αφού δεν είναι λάθος;], είτε β) επιλογή ανάλογα με την ιδιόλεκτο του μυθιστορηματικού προσώπου (λ.χ. ένας νέος χαμηλής παιδείας θα πει "της συγγραφέα" κ.ο.κ.).
Καταλαβαίνω ωστόσο την ουσία της θέσης σου: σε πολλά γλωσσικά (και άλλα) θέματα το πεδίο συνεννόησης είναι μικρό.
Πατριάρχης Φώτιος
Χάσμα των γενεών θα το έλεγα ευγενικά.
θα συμφωνήσω σε πολλά πράγματα με το ναυτίλο, κυρίως στο κομμάτι των παλιότερων μεταφράσεων που κατακρεούργησαν ένα κλασικό βιβλίο και τώρα πια δεν τολμά να το αγγίξει κανείς άλλος. Προτιμώ να διαβάζω το πρωτότυπο( και λόγω τιμής) αλλά όπου είναι αδύνατο χαιρομαι που υπάρχουν οι μεταφραστές.
Η ελληνική γλώσσα έχει πολλούς διπλούς τύπους, δάνεια και αντιδάνεια από άλλες γλώσσες(υπάρχει τόσες χιλιετίες που είναι φυσιολογικό). Τα τελευταία χρόνια συντελείται μια συνεχής μίξη με τα αγγλικά (που τα ακούμε πια παντού), τόσο σε επίπεδο λεξιλογίου όσο και συντακτικού κι αυτό δεν είναι κατ' ανάγκη κακό. Ας μη διυλίζουμε το...κουνούπι, η ομορφία της γλώσσας είναι και η συνέχειά της, το καινούργιο ζύμωμα.
Η ελληνική γλώσσα σήμερα δεν είναι και πολύ όμορφη, ειδικά τα greeklish.
Τα greeklish είναι λύση ανάγκης, μπάσταρδη. Δε μιλάω φυσικά για αυτά, ούτε είναι αυτά η νόρμα, πέρα από το διαδίκτυο.
Νομίζω ότι για τις καινούριες γενιές που διδάσκονται ελληνικά από καινούριες γενιές δασκάλων, σύντομα τα greeklish θα γίνουν ο κανόνας. Εμείς θα είμαστε απλώς παλιοί και απαρχαιωμένοι...
Δυστυχώς, πολλά καινοφανή και ξενοφανή στοιχεία εισάγονται, πολλά ως απαραίτητα δάνεια και άλλα ως δείγματα ευκολίας και φιγούρας. Λ.χ. γίνομαι έξω φρενών με τη χρήση του λατινικού ερωτηματικού (?) αντί του ελληνικού (;) τόσο στο κινητό όσο και στον υπολογιστή. Η L έχει δίκιο ότι η δόκιμη ελληνική της εποχής μας μπορεί να είναι σε 10-15 χρόνια ξεπερασμένη. Αλλά φυσικά άλλο εξέλιξη κι άλλο ξενομανία, χωρίς πάντα τα όρια να είναι σαφή.
Πατριάρχης Φώτιος
Κι εγώ το έχω προσέξει αυτό με το λατινικό ερωτηματικό ακόμα και σε κείμενα που κατά τ'άλλα είναι γραμμένα σε σωστά ελληνικά. Αναρωτιέμαι γιατί το κάνουν; ???
Ας γυρίσουμε καλύτερα στο διάλογο γύρω από τους μεταφραστές. Στέκομαι σε κάτι που ακούστηκε παραπάνω: καλύτερος μεταφραστής ενός λογοτεχνικού κειμένου είναι ένας συγγραφέας. Απ' όσο μπορώ να κρίνω, έχει βάση. Αλλά ξέρω πολλές καλές μεταφράσεις που είναι έργο επαγγελματιών, οι οποίοι δεν έχουν οι ίδιοι συγγράψει (ως τώρα). Τι λέτε;
Πατριάρχης Φώτιος
Δεν είναι απαραίτητο ένας καλός συγγραφέας να έχει ταλέντο και στις ξένες γλώσσες. Το ν'αγαπάς τα γράμματα δεν είναι ίδιον μόνο των συγγραφέων, είναι και των φιλολόγων αλλά και άλλων πολλών ανεξάρτητα από τη σχολή που έχουν τελειώσει ή από το επάγγελμά τους.
L,
δεν αμφιβάλλω ότι η γλωσσική ικανότητα είναι το παν, αφού ο μεταφραστής δεν έχει ανάγκη να φτιάξει χαρακτήρες ή πλοκή. Έδωσα ένα μικρό προβάδισμα στους συγγραφείς λόγω ύφους και χειρισμού του λόγου, αλλά επαναλαμβάνω όσα είπα και συμφωνώ με όσα είπες: υπάρχουν πολλοί, φιλόλογοι, μεταφραστές κ.ο.κ. που τα καταφέρνουν έξοχα λόγω της σωστής επιλογής λέξεων, ύφους, ρυθμού κ.ο.κ.
Την καλημέρα μου
Πατριάρχης Φώτιος
Γεια.Μα τι μικρόψυχες διευκρινίσεις μας βάζετε και κάνουμε, κοτζάμ πνευματικοί άνθρωποι;:)
Είναι ποτέ δυνατόν να εννοούσα ότι οι μη λογοτεχνες δεν μπορούν να είναι καλοί μεταφραστές; "Εχω περισσότερη εμπιστοσύνη" είπα μονο, απλώς γιατί αυτούς ξ έ ρ ω! (συν ξέρω ότι είναι λογοτέχνες, άρα ενα το κρατούμενο!)Τους ξέρω ως ονόματα! Δεν γνωρίζω μεταφραστές-φίρμες, εσείς;
(Αλλωστε στην πράξη μικρή σημασία έχει, γιατί όποιος και να ειναι ο μεταφραστής κι ότι πατάτες και να εχει κάνει,το βιβλίο θα αγοραστεί-διαβαστεί).
υγ: διόρθωση: τελευταία, από τις εδώ συζητήσεις, έμαθα μια μεταφράστρια - φίρμα: τη Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλου.
υγ:"Δεν είναι απαραίτητο ένας καλός συγγραφέας να έχει ταλέντο και στις ξένες γλώσσες".
Ουδέν αληθέστερο τούτου! Εγώ δεν έχω καθόλου -και είμαι αναμφισβήτητα καλή συγγραφέας!
Στην Ελλάδα ευδοκιμούν οι φίρμες σε όλους τους τομείς, όπως ξέρουμε. Από τις φίρμες της πίστας μέχρι τις φίρμες της μετάφρασης! Δυστυχώς δεν είμαι φίρμα...
Pellegrina,
μ' αρέσει το χιούμορ σου.
Ωστόσο το ότι κάποιος είναι γνωστός συγγραφέας (και καλός θα έλεγα) δεν σημαίνει ότι είναι και καλός μεταφραστής. Από την άλλη, πολλοί ευσυνείδητοι μεταφραστές αγνοούνται από μας, όχι επειδή δεν είναι καλοί, αλλά επειδή αδιαφορούμε για τη μετάφραση και δεν κοιτάμε πιο επισταμένα το όνομα του ανθρώπου που δούλεψε πάνω σ' αυτή.
Πατριάρχης Φώτιος
ΥΓ. Τα περισσότερα ονόματα μεταφραστών (μη συγγραφέων) είναι συνήθως άγνωστα, παρόλο που πολλοί από αυτούς έχουν πολύ μεγάλη δουλειά να επιδείξουν: βλ. Στέλλα Βρετού: μεταφράστρια του Τούρκου Ο. Παμούκ ή Πέρσα Κουμούτση: μεταφράστρια του Αυγύπτιου Ν. Μαχφούζ ή ο Π.Χάρης: μεταφραστής του Μ.Κούντερα κ.ο.κ.
ΝΑΤΟ: ΑΥΤΌ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ! ΚΑΝΕ ΦΙΡΜΕΣ ΤΟΥΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΈΣ! Κάνε ποστ με το έργο τους!
Kαλημέρα σε όλους.
Θα ήθελα να βάλω
στην συζήτησή μας και τις μεταφράσεις και τις εικονογραφήσεις του παιδικού βιβλίου στον χώρο του οποίου
γενικώτερα τα πράγματα
είναι ΣΚΑΤΑ
κι είναι και πολύ επιεικής
η λέξη που χρησιμοποίησα.
Το τι βιβλία,πραγματικά σκουπίδια, κυκλοφορούν και τι είδους είναι οι μεταφράσεις τους και οι εικονογραφήσεις,δεν περιγράφεται.Μεταφράσεις μεροκάματου,διεκπεραιωτικές,άτεχνεςμε πληθώρα νέων αγγλοπαπαρολέξεων που είναι τόσο σαχλές που δεν μπορείς να τις εντάξεις στο ζύμωμα που κάποιοι είπατε κι εγώ προσυπογράφω αλλά βλέπω στην καθημερινότητα πόσο πρόχειρα γίνεται κι αυτό ακόμα.
Τα παιδιά είναι,ξέρετε, ενεργοί,καταπληκτικοί,οι λατρεμένοι των ποικίλων εταιριών πελάτες.Πελάτες ελεεινών προιόντων,πολύ πιο άθλιων από τα των ενηλίκων.
Στο εφηβικό βιβλίο μάλιστα σας ενημερώνω γίνεται της...άλωσης.Ο κάθε κρετίνος μπορεί να γράψει ό,τι άτεχνο,φριχτό κείμενο του έρθει στην κεφάλα και να του το εκδώσουνε χωρίς πολλά πολλά και εδώ ξέρετε ο στόχος είναι και αριθμητικά αυτό που ονειρεύονται,σχολεία με 150,200 δηλαδή σαβουροπελάτες, αλλοτριωμένους,έτοιμους από νωρίς για όλο το σκηνικό,κάρτα-σκουπίδι-κατανάλωση, και στα οποία σχολεία ανεγκέφαλοι γονείς και βαριεστημένοι εκπαιδευτικοί, μέλη συλλόγων γονέων και διδασκόντων κτλ, στήνουν για παράδειγμα(όταν δεν κάνουν "εκδηλώσεις" σε..ταβέρνες και... πίστες) εκθέσεις ντε και καλά βιβλίου και όποιον πάρει ο χάρος.
Για να καταλάβετε σας λέω ότι πχ η Σαρή,η Δέλτα,η Βαρελά κά κι όσοι αξιοπρεπείς,δοκιμασμένοι τέλος πάντων Έλληνες και ξένοι συγγραφείς παιδικού έχουν μπει και στα σχολικά βιβλία είναι πλέον a priori βαρετοί,αφού τους "κάνουμε στο σχολείο,μπλιαχ",άρα απορριπτέοι από τα παιδιά!
Έχω δει μάχες να γίνονται από καμιά υποψιασμένη μαμά να πάρει ,αν πάρει βιβλίο,κανα βιβλίο της προκοπής το σπλάγχνο της.Χάρυ Πότερ και ξερό ψωμί.
Γιατί; Διότι και το χάλι των σχολικών βιβλίων δεν περιγράφεται κι όσο κι αν προσπαθούν κάποιοι(ε,ναι,μην τους πολτοποιήσω όλους,απέμειναν μερικοί) εκπαιδευτικοί, που έστησαν από προσωπικό μεράκι ΕΚΤΟΣ ΩΡΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ακόμα και λέσχες ανάγνωσης η σαβούρα προωθείται από παντού!Χάρυ Πότερ και ξερό ψωμί κι ό,τι βγαίνει και σε ταινία,μπλούζα,βρακί και τα υπόλοιπα,πλήρης καταναλωτικός παράδεισος και στα αποχαιρετιστήρια παρτάκια της Στ΄σκυλάδικα!
Αυτή είναι η σχολική κι εξωσχολική πραγματικότητα των παιδιών,another brick in the wall...
Μια που ξεκίνησα να γράφω εδώ, ας πω κι εγώ το μακρύ και το κοντό μου σχετικά με το παιδικό βιβλίο. Τον πόνο μου δηλαδή...Έγραψα 7 παιδικά κείμενα, που πιστεύω ότι ήταν πρωτότυπα και συμπαθητικά, τα είδαν σχεδόν όλοι οι εκδοτικοί οίκοι που βγάζουν μόνο παιδικά ή και παιδικά βιβλία και μου τα απέριψαν. Πιστεύω επειδή δεν είχα μέσον. Άλλοι μου είπαν ότι η εικονογράφηση τους κοστίζει και προτιμούν να μεταφράζουν επειδή έχουν έτοιμη την εικονογράφηση στα ξένα βιβλία.
Εμ,κι εσυ βρε L πού πας;Ούτε ηθοποιός,ούτε ραδιοφωνιτζού είσαι,ούτε μια τραγουδιστική περγαμηνή έχεις,ούτε ένσημα στην κομματική φάμπρικα,ένα κάτι τέλος πάντων!Ε,με τι θα κάνεις τράμπα;
Παιδιά εγώ από αυτά δεν ξέρω. πρωτον γιατί δεν είμαι μαμά και δέυτερον γιατί η δική μου (μορφωμένη και καλλιτέχνις) υπήρξε ιδιόρρυθμη και σπάνια περίπτωση: δεν έδινε δεκάρα τι και αν θα διαβάσω. Αγόραζε σωρό τα βιβλία (σε βάρος του ψωμιού) απλώς επειδή τα γούσταρε η ίδια, ακόμα και τα παραμύθια!
Θέλω να πω, από τη στιγμή που "δινεις μάχες", στο σχολείο ή στο σπίτι, το πράγμα έχει χαθεί. Δεν γεννιούνται όλοι οι άνθρωποι δυνάμει φίλοι του βιβλίου, αυτή είναι η αλήθεια.
Τα άλλα που λετε με τις φρικτές εκδόσεις είναι πολύ φυσικά: όλα τα παιδιά δεν είναι αναγνώστες, όμως όλα τα παιδιά είναι καταναλωτές. Σαν τους "μεγάλους"
υγ: εχω καλή γνώμη για τον Χαρι Πότερ. Το αληθινό παραμύθι πρέπει να είναι "μαγικό" (όχι με τη γλυκανάλατη έννοια), "αμοραλιστικό" (φαινομενικά, δηλαδή να αντιπαραθέτει επί ίσοις όροις το "καλό" με το "κακό" και να οδηγέι στην επιλογή με κόλπα αφηγηματικά, όχι με υποδείξεις) και κυρίως σκοτεινό και ...τρομακτικό. Η Ρόουλινγκ ανανέωσε τη γκόθικ παράδοση, τη μόνη που κατά βάθος ενδιαφέρει τα παιδιά. Η γλώσσα της είναι βέβαια πολύ "πεζή", αλλά ίσως και αυτό να ειναι προσόν στην προσέγγιση των νέων αναγνωστών, στο πνέυμα των βίντεο γκέιμς. (που ήρθαν για να μείνουν, μην τρελαθούμε τώρα)
Δεν ξερω πάλι. Κρίνω από εμένα ως παιδί. Με την "παιδικότητα" είναι που ξυπνάει η "άγρια" ψυχή μου. Η καλοσύνη είναι (το εχω ξαναπεί νομίζω) αποκλειστικά ε ν ή λ ι κ ο στοιχείο. Τα εχουμε παρεξηγήσει τα πράγματα...
Αν έγραφα πάντως παιδικό (μου είναι ολίγον αδιάφορο)θα ήταν κάτι σαν "τα παιδιά του θείου δράκουλα" ή "τα παραμύθια του παππού δράκουλα" κλπ, πάντως κάτι εντελώς "σατανικό" και ασεβές!
PEL ,έννοια σου κι έχει προηγηθεί ο Κοντορεβυθούλης,που θυμάσαι τι έκανε με τα παιδιά του Δράκου,έτσι;χαχαχαααα, τρομερό παιδικό ανάγνωσμα!
Όσο για την μαμά σου σε ζηλεύω, φοβερή,αλλά να΄σαι σίγουρη ότι δεν αγόραζε χωρίς να "βλέπει".
Απλά μάλλον δεν είχε πρόβλημα αν εσύ καταβρόχθιζες Πόε ή Σαρή-τερατώδες παράδειγμα μη μου πεις-διότι η γυναίκα μάλλον είχε γκάμα κι όχι γάμα βιβλίων κι έτσι κι αλλιώς το ήξερε.Και βέβαια πόσες τέτοιες μαμάδες ξέρεις;Πολλές,στο λέω εγώ,αλλά όχι τόσο πολλές που να αλλάζει το τοπίο.
Κι όσο γιά την πονηρή Εγγλέζα άσε,
με το ζόρι τρωγότανε ο πρώτος Χάρι της,έτσι είναι το γκόθικ;Όχι δα!
Το μόνο που με φοβίζει στις μεταφράσεις από συγγραφείς είναι πως μπορεί να καταχραστουν την ιδιότητά τους και να "ξαναγράψουν" το βιβλίο. Ειδικά στην ποιήση το έχουμε δει πολλές φορές....
Όσο για το Χάρι Πότερ θα συμφωνήσω με την Πελ, για αυτό που είναι, είναι εξαιρετικός. Μακάρι τα παιδιά μου να έχουν να διαβάζουν κάτι αντίστοιχο, τουλάχιστον ο Χάρι απαιτεί κάποια προσπάθεια, έχει πλοκή και παραμύθι. Έχετε δει τί σαβούρα κυκλοφορεί για παιδιά;
Μια που η κουβέντα πήγε στο παιδικό βιβλίο κι έχω διαβάσει αρκετά ως ενήλικη (μόλις διάβασα Το ταξίδι των Τρολ, της Ιω. Μπουραζοπούλου - π.π.π. καλό) θα συμφωνήσω ότι κυκλοφορούν πολλά κι ακατανόμαστα βιβλία για τους μικρούς αναγνώστες. Ωστόσο, θα θυμίσω κάτι που είχα πει παλιότερα: έχετε εμπιστοσύνη στα παιδιά. Εάν οι γονείς, οι δάσκαλοι και όσοι ασχολούνται με το βιβλίο και το παιδί αγνοήσουν το σωρό και τα καλάθια κι επιλέξουν το αισθητικά και λογοτεχνικά άρτιο βιβλίο, εκείνα θα ακολουθήσουν.
Χάρι Πότερ... χμ! δεν νομίζω ότι έχω την υπομονή να διαβάσω κάτι τέτοιο - προτιμώ να μου τον διηγούνται οι μαθητές μου. Ωστόσο, τον αξιοποίησα δεόντως στο μάθημα και κατάφερα τα παιδιά και να μάθουν (σχετικά αβίαστα) κάτι περισσότερο από την απλή, αγγλική γλώσσα και να ασχοληθούν με την ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων.
Κι ένα σχόλιο για το αρχικό θέμα: δεν το ξέρω αλλά υποθέτω ότι ένας μεταφραστής δεν μπορεί να είναι εν ενεργεία συγγραφέας διότι η μετάφραση είναι στην ουσία δημιουργία έργου. Ωστόσο, αναρωτιέμαι: πόσο εφικτό είναι για τον συγγραφέα/μεταφραστή να μην επέμβει στο αρχικό ύφος του βιβλίου και να διατηρήσει τα χαρακτηριστικά του; πόσο εύκολο είναι για τον ίδιο τον συγγραφέα που μεταφράζει να δημιουργήσει/κρατήσει το δικό του, προσωπικό ύφος στο πόνημά του;
Sue,
Ο μεταφραστής εν ενεργεία συγγραφέας; μα φυσικά, αφού κάθε έργο, πρωτότυπο ή μετάφραση, θα παίρνει τη θέση της στο πρόγραμμά του. Μπορεί να τα κάνει παράλληλα, μπορεί να τα κάνει εναλλάξ, διαδοχικά κ.ο.κ.
Αυτό με το ύφος του κειμένου και το ύφος του συγγραφέα-μεταφραστή δεν το είχα σκεφτεί...
Καθόμαστε και συζητάμε αμέριμνοι και "αφελείς" (εξαιρούνται όσοι εξ υμών έχουν δουλέψει μεταφραστές), ενώ υπάρχουν επιστήμονες (μεταφρασιολόγοι) και θεωρίες μετάφρασης, στις οποίες -φαντάζομαι- τα ζητήματα αυτά έχουν τεθεί και έχουν δοθεί, πρόσκαιρες ή μονιμότερες, απαντήσεις.
Για τη χαρά της συζήτησης...
Πατριάρχης Φώτιος
καλημέρα. Άσχετο (αλλά επειδή εδώ σίγουρα μπάινουν περισσότεροι από ό,τι στα δικά μου μλογκ!): η LIFO (www.lifo.gr) έχει ένα καταπληκτικό αφιέρωμα στην Ακρόπολη και στο μουσείο.
Στα μεταφρασμένα κείμενα χ ρ έ ο ς του [του επιμελητή] είναι να θεωρήσει τη μετάφραση (άρα να ξέρει και τη γλώσσα του πρωτοτύπου) και να δώσει ένα κείμενο με στρωτά ελληνικά, κατάλληλο ύφος κ.ο.κ.
Πατριάρχης Φώτιος
Εν ολίγοις, κατά τον οικοδεσπότη, ο επιμελητής έχει χ ρ έ ο ς να θεωρήσει τη μετάφραση, να ελέγξει τα πάσης φύσεως πραγματολογικά, τις παραπομπές, να βρει τα γένη των μελετητητών, να μεταγράψει τα ξένα κύρια ονόματα και τα τοπωνύμια, να διορθώσει τα λάθη στη χρήση της γλώσσας, να επέμβει υφολογικά, να παραδώσει δηλαδή ένα κείμενο ανεπίληπτο, το οποίο όμως θα φέρει φαρδιά πλατιά την υπογραφή του μεταφραστή, που αρκείται συχνά να μεταφράζει τις φράσεις χωρίς πρόβλημα, αφήνοντας τον επιμελητή να φροντίσει για τα υπόλοιπα! Ο επιμελητής δηλαδή, με αμοιβή της πλάκας, ως επί το πλείστον, οφείλει να μετατραπεί σε αφανή άγιο και να θεραπεύσει "πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν"!!!
Είναι εύκολο όταν είναι έξω από το χορό κανείς να υποδύεται τον τιμητή των λογοτεχνικών πράγμάτων... και να του φαίνεται απολύτως φυσικό ο πάσα ένας με ένα απλό πτυχίο ξένης γλώσσας, συχνά χωρίς καν εγκυκλοπαίδεια για βοήθημα, να εκπονεί μια μετάφραση την οποία καλείται να "σιδερώσει" άλλος.
Πείτε μας, Πατριάρχα, αν παίρνατε ένα συνεργείο για να σας βάψει το πατριαρχικό σας μέγαρο, θα πληρώνατε αδιαμαρτύρητα και ένα δεύτερο για να σας διορθώσει τις κακοτεχνίες;
Με δυο λόγια, μήπως έπρεπε να ξεκινήσετε περιγράφοντας μας ποιο είναι κ α τ' α ρ χ ή ν το χρέος του μεταφραστή, αφού εκείνος υπογράφει, ενώ το όνομα του επιμελητή μπαίνει, όταν μπαίνει, απλώς στον κολοφώνα; Ή μήπως οι μεταφραστές είναι ο μόνος κλάδος από τον οποίο δεν απαιτεί κανείς καμία κατάρτιση και καμία ευσυνειδησία; Πολύ φοβούμαι ότι εκφράζετε εδώ μια εσφαλμένη μεν πλην εδραιωμένη πεποίθηση για τον ρόλο του επιμελητή, η οποία ίσως είναι καιρός να αλλάξει.
Αν έπαιρνα ένα συνεργείο για να βάψει το σπίτι μου, θα είχα έναν υπεύθυνο πολιτικό μηχανικό να ελέγξει αν όλα έγινα σωστά. Αλλιώς θα αναλάμβανα μόνος μου τις συνέπειες. Φυσικά και ο μεταφραστής έχει ένα και βασικό ρόλο, στον οποίο οφείλει να είναι συνεπής και καταρτισμένος.
Επί προσωπικού τώρα: το να μπαίνεις ανώνυμος και κομήτης, το να μιλάς με τόσο μένος και απόλυτους τόνους, το να συζητάς για κάτι που έχει ολοκληρωθεί εδώ και μέρες, μάλλον δεν δείχνει διάθεση διαλόγου.
Πατριάρχης Φώτιος
Για να μην είμαι λοιπόν ανώνυμος, θα υπογράφω στο εξής ως Μέγας Λογοθέτης, κατά το Μέγας Φώτιος, εννοείται.
Όσο για το μένος, και τους απόλυτους τόνους, μάλλον δεν έχετε καεί επιμελούμενος μεταφράσεις που θά 'πρεπε να ριφθούν στον κάλαθο των αχρήστων, εξού και μπορείτε να αποφαίνεστε με τόση κατηγορηματικότητα και να θεωρείτε ότι οι επιμελητές αμείβονται, τηρουμένων των αναλογιών, όπως οι πολιτικοί μηχανικοί. Και αφού λοιπόν ο μεταφραστής οφείλει να είναι κατηρτισμένος, γιατί τότε είναι χρέος του επιμελητή, εκτός των όλων των άλλων, να θεωρεί τη μετάφραση και να γνωρίζει τη γλώσσα του πρωτοτύπου, όπως μας είπατε; Επιμελητές για τα κινεζικά, τα αραβικά, τα φιλανδικά, κ.ο.κ.;
Τώρα, για το ότι το θέμα εξαντλήθηκε εδώ και ημέρες και δεν δικαιούται να παρέμβει όταν το αντιληφθεί, έστω εκ των υστέρων, κανείς, τι να αντιλέξω; Απλώς ευλογείτε!!!
Εγώ πάλι δεν ξέρω πολλούς να παίρνουν πολιτικούς μηχανικούς για να εποπτεύουν τους μπογιατζήδες που φρεσκάρουν το βάψιμο του σπιτιού τους. Γι' αυτό και μου φαίνεται λιγάκι στρεψόδικο, μη προς κακοφανισμόν σας, το επιχείρημά σας, Δέσποτά μου. Κι αν πάτε στον οδοντίατρο, θα πάρετε και εκεί υπεύθυνο επόπτη για την απονεύρωση;
Αντί η Αυτού Παναγιότης ο Πατριάρχης Φώτιος να καταφέρεται εναντίον των ανωνύμων απολωλότων προβάτων μπορεί κάλλιστα να βάλει φραγή στα σχόλια τους και να απομείνει έτσι περιστοιχημένος από τα πιστά παπαδοπαίδια του, τα οποία θα τον λιβανίζουν και θα ψέλνουν εν χορώ "Του Πατρός και Πατριάρχου ημών Φωτίου αλάνθαστη η κρίσις..."
Pardon, "αλάνθσστος", για να σεβόμαστε και το εκκλησιαστικό καθαρεύον τυπικό.
Ο προλαλήσας.
Επιτέλους! "αλάνθαστος" και όχι "αλάνθσστος".
Ο δις λαλήσας.
Post a Comment