Jaume Cabré, “Η σκιά του ευνούχου”

Η ιστορία μιας οικογένειας δύο αιώνων σαν παρωδία βασιλικής γενιάς, τρεις φίλοι που συναντιούνται και χωρίζουν στον απόηχο της ιστορίας, ένα σπίτι που ξεπουλήθηκε κι έγινε εστιατόριο…

Jaume Cabré “L’ombra de l’ eunuc” 1996 “Η σκιά του ευνούχου”   μετ. Ε. Σοφός εκδόσεις Πόλις 2019

Το πολυσυζητημένο και πολυπροβεβλημένο “Confiteor” και οι πολλαπλές κριτικές, παρουσιάσεις, γνώμες για “το μυθιστόρημα του 21ου αιώνα” με απώθησαν από το να το αγοράσω. Πολλές φορές το μπούχτισμα από την υπερπροβολή οδηγεί σε μια υποσυνείδητη απώθηση. Τώρα όμως που κυκλοφόρησε ένα άλλο του έργο, παλιότερο απ’ ό,τι βλέπω (1996), είπα να δοκιμάσω την τύχη μου, έστω κι αν μέχρι τώρα δεν διαφημίστηκε επαρκώς. 

> Ο Ζάουμε Καμπρέ (Jaume Cabre) γεννήθηκε το 1947 στη Βαρκελώνη. Σπούδασε καταλανική φιλολογία. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Λέριδα. Είναι επίσης μέλος του Ινστιτούτου Καταλανικών Σπουδών. Εδώ και χρόνια συνδυάζει επαγγελματικά την εκπαίδευση και τη συγγραφή. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια, τηλεοπτικά και κινηματογραφικά σενάρια.

Από την πρώτη συλλογή διηγημάτων το 1974 και το πρώτο του μυθιστόρημα το 1978, ακολούθησαν πολλά μυθιστορήματα, σενάρια ταινιών και τηλεοπτικών σειρών, νουβέλες, παιδικά βιβλία, θεατρικά έργα και δοκίμια. Ιδιαίτερα αγαπητός στη χώρα του ο Καμπρέ, έχει τιμηθεί επανειλημμένα στην Ισπανία και το εξωτερικό με σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία, όπως το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας, το Βραβείο κριτικών και το Prix Mediterranee. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες. Για το "Οι φωνές του ποταμού Παμάνο" τιμήθηκε το 2005 με το Βραβείο Καταλανών Κριτικών. Για το "Confiteor" έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων το βραβείο Κριτικών Serra d’Or 2012, το βραβείο M. Angels Anglada 2012, το βραβείο La tormenta en un Vaso 2012, το βραβείο Crexells 2012, το βραβείο Courrier International για το καλύτερο ξένο μυθιστόρημα του 2013.

Το πρώτο πράγμα που με τράβηξε εξαρχής στο βιβλίο είναι ο μαγικός τρόπος, τον οποίο διαθέτει μόνο ένας μάστορας της γραφής, ο μαγικός τρόπος να εντάσσει στην αφήγηση πρόσωπα και σκηνές, μισοφωτισμένα που περιμένουν περισσότερο φως. Ο αφηγητής, ονόματι Miguel Gensana έχει μόλις κηδέψει τον φίλο του Bolos και δειπνεί με τη Julia, που ζητά πληροφορίες για να γράψει ένα άρθρο για τον Bolos. Το πιο παράξενο είναι ότι τον οδήγησε σε ένα εστιατόριο λίγο έξω από την Barcelona, τον οδήγησε άθελά της σε ένα σπίτι που ανήκε στην οικογένειά του και χάθηκε από χρέη. Ο ήρωάς μας ανασυνθέτει σταδιακά την οικογενειακή ιστορία που ξεκινά στο τέλος του 18^ου αιώνα, δυο αιώνες κι εφτά γενιές Gensana.

Μου αρέσει που ο αφηγητής μιλά για τον εαυτό του μια σε πρώτο πρόσωπο και μια σε τρίτο, σαν να παίρνει αποστάσεις όχι μόνο από το παρελθόν αλλά κι από τον εαυτό του. Μου αρέσει που στους προγόνους του τους δίνει προσωνύμια και αριθμούς (ο Α΄, ο Β΄ κ.ο.κ.), ανάγοντάς τους σε αξιότιμους άρχοντες, αν και δεν ήταν, εμμέσως σατιρίζοντας τις γενεαλογίες και υπονομεύοντας την πίστη στην αρχοντική καταγωγή, όσο κι αν επαίρεται μερικές φορές γι’ αυτήν. Μου αρέσει επίσης που οι τρεις φίλοι διάλεξαν διαφορετικό δρόμο, ο Rivera μοναχός, ο Bolos βουλευτής κι ο Gensana… ο Gensana τι; Φιλόλογος και πολιτικός ακτιβιστής, μάλλον. Κι αυτοί οι τρεις δρόμοι καλύπτονται από μια ελαφρά ομίχλη μυστηρίου, που αργά σκορπίζεται όσο προχωρά το μυθιστόρημα.

Η εξαρχής διαφαινόμενη τέχνη του Cabré αποδεικνύεται σε όλο το κείμενο. Εναλλαγή χρονικών επιπέδων, από τη συζήτηση του Miguel με τη Julia στο εστιατόριο-πρώην σπίτι του μέχρι τις πολιτικές του περιπέτειες σε μια αναρχική ομάδα κι απ’ τις συζητήσεις με το θείο Maurisi, που ήταν καλλιτεχνική φύση και ομοφυλόφιλος και γι’ αυτό παρείσακτος στην οικογένεια Gensana, με το θείο που τα τελευταία χρόνια του ήταν έγκλειστος στο φρενοκομείο, μέχρι τη γυναίκα του Miguel ονόματι Jemma. Χωρίς να γίνεται χαοτική αυτή η λαβυρινθώδης αφήγηση απλώνεται σε επίπεδα, πρόσωπα, διακλαδώσεις, αποκαλύπτει μυστικά, αναθεωρεί συγγένειες, επανακαθορίζει την αλήθεια…

Αυτή η πολύπλοκη saga οδηγεί σε μια εσωτερική ανακατανομή των ρόλων και των συγγενειών, αλλά μου φαίνεται ότι δεν απλώνεται παραέξω. Διαβάζω για το “Confiteor” ότι έχει την ίδια πολυπλοκότητα, αλλά επιπλέον έχει και πολιτικές πτυχές, που συνδέουν την οικογένεια-άτομο με τη χώρα. Εδώ, το ευρύτερο πλαίσιο είναι σχετικά περιορισμένο, ενώ θίγεται ο εξοβελισμός του ομοφυλόφιλου κι όποιου δεν συμβαδίζει με την επιχειρηματική ανάπτυξη.

Πάπισσα Ιωάννα