Κωνσταντία Σωτηρίου, “Πικρία χώρα”

Μια νουβέλα γραμμένη σαν μοιρολόι. Όχι με τη μορφή μοιρολογιού, αλλά με τους τόνους του είδους, με την κραυγή του είδους…

Κωνσταντία Σωτηρίου “Πικρία χώρα” εκδόσεις Πατάκη 2019

Ιδιαίτερη φωνή η Σωτηρίου. Κύπρια. Με σπουδές στον τουρκικό πολιτισμό. Γράφει μια τριλογία για την κυπριακή τραγωδία και χτίζει σταδιακά το προφίλ της. Μετά το “Η Αϊσέ πάει διακοπές” και το “Φωνές από χώμα” είπαμε να δούμε τι λέει αυτή η “εξωχώρια” συγγραφέας.

> Η Κωνσταντία Σωτηρίου γεννήθηκε το 1975 στη Λευκωσία. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου και κάτοχος μεταπτυχιακού στην ιστορία της Μέσης Ανατολής από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Εργάζεται ως λειτουργός τύπου στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το μυθιστόρημά της "Η Αϊσέ πάει διακοπές" βραβεύτηκε με το Athens Prize for Literature, ήταν στη βραχεία λίστα των κρατικών βραβείων Κύπρου και στη βραχεία λίστα στην κατηγορία των πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων των βραβείων του περιοδικού 'Ο Αναγνώστης' και του περιοδικού 'Κλεψύδρα'.

Αναδείχθηκε νικήτρια του λογοτεχνικού Βραβείου της Κοινοπολιτείας 2019 της περιφέρειας Ευρώπης και Καναδά, για το διήγημά της "Έθιμα θανάτου" που αποτελεί μέρος της "Πικρίας χώρας".

Η ιστορία, αν έχει μεγάλη σημασία, αφορά στην Ασπασούλα (Σπασούλλα) που ψυχομαχά προχωρώντας προς τον άλλο κόσμο. Δίπλα της φίλες και γειτόνισσες, που την ξεπροβοδίζουν, όχι με μια γραμμική, μονόδρομη πορεία αλλά με αποσπάσματα λόγων και σιωπών, ελλαδικών και κυπριακών ελληνικών, παραμυθιών και μοιρολογιών, θρύλων και μύθων, που παρά το μεταφυσικό τους πλαίσιο αφορούν στην κυπριακή τραγωδία του 1974. Όλα αυτά τα θραύσματα αντανακλούν τον πόνο των μανάδων όσων αγνοούνται από τότε, με κάποιον Γιωργάκη που είναι μονίμως στο στόμα τους.

Παράξενο βιβλίο. Προκαλεί αμηχανία και δεν προσεγγίζεται εύκολα με λόγια. Η λογική δεν έχει μεγάλο ρόλο σ’ αυτήν την προσέγγιση. Πιο πολύ ρόλο αναλαμβάνει το συναίσθημα. Κάθε σελίδα είναι ναρκοθετημένη με σύμβολα και λοξές ματιές. Πολλά δεν τα καταλαβαίνω. Αυτό οφείλεται φυσικά στην αποσπασματικότητα που τεμαχίζει το βιβλίο και αποσυντονίζει την ανάγνωση. Οφείλεται όμως και στα κυπριακά συμφραζόμενα που δεν μου είναι γνωστά, καθώς ένα πολιτισμικό υπόβαθρο υπολανθάνει κάτω από την επιφάνεια της γραφής. Έτσι, στοιχεία της κυπριακής κουλτούρας, της μυθολογίας που συνοδεύει την τραγωδία, υπονοούνται και όποιος δεν τα ξέρει αδυνατεί να πλησιάσει τον παλμό της νουβέλας.

Όλο το έργο προχωρά με τους τόνους του μοιρολογιού. Ελληνικά, κυπριακά, τούρκικα, παραμύθια και διάλογοι οδηγούν σε μια κορύφωση της έντασης μέσα από τον διπλό θρήνο. Απ’ τη μια, αναθυμούνται τον Γιωργάκη, τον γιο της Ασπασούλας, που πέθανε άδικα και θάφτηκε μπρούμυτα, χαμένος, αδικημένος και αγνοούμενος μέχρι τώρα. Απ’ την άλλη, η επικείμενη κοίμηση της Σπασούλας αναδεικνύει τη σύνδεση του παρόντος με το παρελθόν.

Επαναλαμβάνω ότι δεν μπορώ να κρατήσω μια ξεκάθαρη στάση απέναντι στο βιβλίο. Αφενός, θαυμάζω το πολύχρωμο ψηφιδωτό της κατασκευής και το θρηνητικό ποτ-πουρί, αλλά αφετέρου με αποσυντονίζει η αποσπασματικότητα και η ασυνέχεια που κάνει όλα τα μικρά να φαίνονται μόνα τους.

Πάπισσα Ιωάννα