Έιρικουρ Ερτν Νόρδνταλ, “Illska. Το Κακό”

Ένα συνταρακτικό έργο, έξυπνο όσο και συναισθηματικό. Το βάρος της Ιστορίας, με τις θηριωδίες των Nazi, συναντά τον διχασμό των προσώπων στην Ισλανδία του 21ου αιώνα.

Eiríkur Örn Norðdahl “Illska” 2012   Έιρικουρ Ερτν Νόρδνταλ “Illska. Το Κακό” μετ. Ρ. Γεωργακοπούλου εκδόσεις Πόλις -2017

Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):

Πολυδιαφημισμένο έργο που έρχεται να συμπληρώσει μια μεγάλη λογοτεχνική βιβλιογραφία περί ναζισμού. Κι ακόμα περισσότερο από έναν Ισλανδό. Από μια χώρα που δεν μας στέλνει συχνά λογοτεχνικά έργα.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):

Η Agnes Lucauskas είναι μετανάστρια δεύτερης γενιάς. Οι γονείς της ήρθαν απ’ τη Λιθουανία στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τον κομμουνισμό. Κι αυτή γεννήθηκε στην Ισλανδία. Εκεί μεγαλώνει κάνοντας τη διπλωματική της εργασία για τον ναζισμό στην πατρίδα της και στην Ευρώπη. Συνδέεται με τον Omar, αποφασίζει να ταξιδέψει στη Λιθουανία, γίνεται δεκτή σε ένα συνέδριο στο Toronto του Καναδά. Ο Omar δεν μπορεί να πάει μαζί της στην κωμόπολή της το Jurbarkas. Ταξιδεύει όμως πολύ σε όλον τον κόσμο, νοερά ή πραγματικά άδηλο. Η Agnes απ’ την άλλη βλέπει ερωτικά τον Arnor, έναν Νεοναζί (!). Η Agnes όμως κατά ένα όμως μέρος είναι Εβραία. Half Jew. Κι εδώ η διχοστασία πιάνει ταβάνι.

Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο όπως πολλά σύγχρονα μεταμοντέρνα έργα. Fragmentally. Λίγη αφήγηση, λίγο δοκίμιο, πολλά σχόλια. Πολλά ετερόκλητα θέματα. Στιγμιότυπα απ’ τη ζωή της Agnes, σχόλια για την Ιστορία, πληροφορίες εγκυκλοπαιδικής φύσης, μικρές σκέψεις για το γλωσσόφιλο ή το cockring. Αφηγηματική πολυφωνία που μας κάνει να διαβάζουμε με ενδιαφέρον. Οι σελίδες τρέχουν με την περιέργειά μας να αυξάνεται, καθώς ο νους μας πηδάει απ’ το μυθιστορηματικό στο ιστορικό. Και μαζί το ατομικό συναντά το συλλογικό και το παγκόσμιο. Η ερωτική ζωή διασταυρώνεται με τον ναζισμό και τις εκφάνσεις του.

Ο Norðdahl γράφει με humor. Με δόσεις of irony. Μιλάει για πολύ σοβαρά θέματα σαν να παίζει. Σαν να έχει μπροστά του το ιστορικό πεδίο και μετακινεί με γέλιο και μπρίο τα πιόνια του. Πηδάει σαν να παίζει φιδάκι απ’ το ένα στο άλλο, σαν video game ανεβοκατεβαίνει τις πίστες.

Οι ιδέες του έργου που το κάνουν προκλητικά αναγνώσιμο πιάνουν μια ευρεία γκάμα. Ναζισμός, αντισημιτισμός, λαϊκισμός, εθνικισμός, ρατσισμός. Μετανάστευση, παγκοσμιοποίηση, ιστορική μνήμη και ευθύνη, σχέσεις λαών, έρωτας κι ιδεολογική στάση.

Στο δεύτερο και τρίτο μέρος παρακολουθούμε δύο εναλλασσόμενες αφηγήσεις. Απ’ τη μια, πώς ο προπάππους της Agnes, ο Λιθουανός τυπογράφος Wilhelmas Lucauskas καίει το τυπογραφείο που είχε με τον Εβραίο Isak Banai. Όταν μπήκαν οι Γερμανοί στη Λιθουανία, πολλοί τους είδαν σαν λυτρωτές από τον σταλινικό ζυγό. Κι έτσι έγιναν πολιτοφύλακες, που δίωκαν τους κομμουνιστές και τους Εβραίους. Ο Wilhelmas Lucauskas μάλιστα σκοτώνει τον Isak Banai. Κι όμως απόγονος αυτών των δύο είναι η Agnes, που έχει μισή καταγωγή απ’ τους Lucauskas και μισή απ’ τους Banai. Απ’ την άλλη, πώς ο Arnor έγινε νεοναζί. Παιδί μονογονεϊκής οικογένειας, γιος μιας βιβλιοθηκονόμου, μεγαλώνει με βιβλία. Κι όμως γίνεται νεοναζί. Σκεπτόμενος βέβαια. Μέσα απ’ τα πατριωτικά βιβλία μεταπηδά στον ισλανδικό εθνικισμό κι αποκεί στον νεοναζισμό. Θάλεγα ότι η ιστορική αφήγηση για τη Λιθουανία του 1940 είναι αφηγηματική ισχυρή. Αλλά η ζωή του Arnor είναι λιγότερο νευρώδης. Γίνεται πάλι σπιντάτη και τραγική, όταν αναφέρεται στις σχέσεις των τριών (Agnes, Omar, Arnor) και στη λύση που πρέπει να δώσουν για να απεμπλακούν απ’ το αδιέξοδο.

Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):

Η πρώτη συνταρακτική στην εναλλαγή της μορφή, της εναλλάξ παρουσίας αφήγησης και δοκιμίου, δεν συγκρατείται σε όλο το έργο. Η αποσπασματικότητα δίνει τη θέση της σε πιο κλασική μορφή μυθοπλασίας. Κι αυτό γειώνει λίγο τον αναγνώστη. Ωστόσο, δεν παύει να είναι ερεθιστική  η όλη σύλληψη. Να είναι διανοητικά ισχυρή η υπόθεση ενός σκεπτόμενου ναζιστή. Που στηρίζει τα πιστεύω του σε διαβάσματα και θεωρίες.

Απ’ την άλλη, το πολιτικό συνάπτεται με το ερωτικό. Η ιδεολογική βάση υποχωρεί μπροστά στο ένστικτο. Η Agnes δείχνει όλο και περισσότερο να προτιμά τον Arnor (λόγω ερωτισμού; λόγω …;) παρά τις αντισημιτικές του θέσεις. Ενώ ο πιο ήπιος Omar δεν χάνει τη θέση του στη ζωή της (έχουν μαζί κι ένα παιδί;), αλλά δεν είναι η κορυφή που αυτή ζητά. Τελικά ο διχασμός της Agnes φτάνει σε ένα τέλος που σαν γόρδιος δεσμός λύνεται απότομα. Το βάρος της Ιστορίας εξατομικεύεται και μένει κόμπος στην ανθρώπινη ψυχή.

> Ο Έιρικουρ Ερτν Νόρδνταλ γεννήθηκε στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας το 1978. Έζησε στο Βερολίνο, σε πολλές χώρες της Βόρειας Ευρώπης, ιδίως τη Φινλανδία, και στο Βιετνάμ. Στα γράμματα εμφανίστηκε το 2001 με μια ποιητική συλλογή. Το 2004 ίδρυσε στην Ισλανδία την κολεκτίβα πειραματικής ποίησης Nyhil. Έχει εκδώσει έξι ποιητικές συλλογές, πέντε μυθιστορήματα και δύο συλλογές δοκιμίων. Έχει, επίσης, εργαστεί ως μεταφραστής (μεταφράζοντας έργα των Allen Ginsberg, Jonathan Lethem, Anthony Horowitz, Joanne Harris, Lee Child, Jo Nesbo, κ.ά.) Το βιβλίο του "Illska" τιμήθηκε με το Βραβείο Ισλανδικής Λογοτεχνίας και το Βραβείο των Βιβλιοπωλών της Ισλανδίας το 2012.

Πάπισσα Ιωάννα