“Γκουανό” του Γιώργου Γκόζη

Η αίγλη της ιστορίας γεμίζει τρύπες από την τοξική επίδραση της ελλαδικής μιζέριας, εμπόλεμοι και ειρηνικοί αλληλοσκοτωμοί, μεταπολεμικό άγος και βαθιά σήψη.

Καφές από κριθάρι: Γιώργος Γκόζης “Γκουανό” εκδόσεις Πόλις 2016

         

          Εκτός από την ιστορία κάθε βιβλίο σε κερδίζει ή όχι με την αισθητική-του, δηλαδή με τον τρόπο με τον οποίο δουλεύτηκε και φιλοτεχνήθηκε, αλλά και με μια βαθύτερη ουσία, που μπορεί να λέγεται στόχος, πρωτοπορία, νέα οπτική, φρέσκια ματιά. Για να ικανοποιηθείς μ’ αυτό είτε πρέπει να τα έχει όλα, να είναι δηλαδή διεγερτικά πλήρες, ή τουλάχιστον ένα από αυτά να ξεφεύγει από τα συνηθισμένα και να εκπλήσσει ευχάριστα.

          Η ογδοντασέλιδη νουβέλα του Γκόζη έρχεται να συνεχίσει τα διηγήματα που διάβασα πριν από δυο χρόνια. Το “Αφήστε με να ολοκληρώσω” του Γιώργου Γκόζη ήταν βέβαια σατιρικά κείμενα με κοινωνικές αιχμές, ενώ το φετινό έργο-του περιέχει τραγικές σκηνές και ιστορικά δρώμενα. Στην ίδια όμως λογική της μικρής φόρμας απαρτίζεται από πέντε αφηγήσεις απλών, λαϊκών ανθρώπων, οι οποίοι αφηγούνται στον αόρατο αποδέκτη-τους την ιστορία-τους, κι έπειτα τον οδηγούν στον επόμενο ήρωα, δείχνοντας έτσι τη σχέση που τους συνδέει. Η εξομολόγηση του καθενός ενώνεται σε κάποιο σημείο με την εξομολόγηση του άλλου, σαν ένα παζλ που προσπαθεί εν τέλει να ολοκληρώσει μια τοιχογραφία της μεταπολεμικής Ελλάδας.

          Από τα φτωχά χωριά της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας ως την πρωτεύουσα κι από την ορεινή Πιερία μέχρι την Καππαδοκία οι πέντε αφηγητές αναπλάθουν τη δική-τους ιστορία, ιστορία έρωτα και γάμου, βιοπάλης και ονείρων, που ωστόσο συνθέτει μαζί με τις άλλες μια γενικότερη εικόνα. Και συνάμα, η προσωπική πορεία συναρτάται με την εθνική Ιστορία, με την Κατοχή και τη μεταπολεμική περίοδο, αλλά και πιο πίσω έως τη Μικρασιατική Καταστροφή έως το σήμερα, τυλιγμένα όλα αξεδιάλυτα σε ένα κουβάρι.

          Ο Γκόζης όμως θα μπορούσε να εστιάζει σε μερικά πράγματα που αφαιρούν λογοτεχνική δυναμική από τα κείμενά-του. Η αφήγηση καθενός από τους χαρακτήρες δεν καλύπτεται με το κατάλληλο ύφος, πέρα από την προφορικότητά-του. Απλοί αγράμματοι άνθρωποι να μιλάνε με δόκιμες λέξεις και περισπούδαστες έννοιες; Να βλέπεις σε όλους μια εγγράμματη πατέντα; Να κοιτάζεις τον συγγραφέα και όχι τους χαρακτήρες-του; Να μην υπάρχει ποικιλία υφών και ξεχωριστή φωνή στον καθένα; Αν αυτό δεν επιτευχθεί, το πεζογράφημα μένει μονοφωνικό και άνευρο.

          Από εκεί και πέρα, ποιο είναι το νήμα που συνδέει τις ιστορίες και ποιο το νόημα που εξάγεται; Το “γκουανό” του τίτλου δηλώνει τα περιττώματα πουλιών και νυχτερίδων που αποτελεί μιας πρώτης τάξεως κοπριά, αλλά σε μεγάλες ποσότητες είναι τοξικό, τοξικότατο. Ο Γκόζης λοιπόν θέλει να δείξει την τοξικότητα της εθνικής ζωής, ζωής η οποία δεν έχει τον ειδυλλιακό χαρακτήρα της ωραίας επαρχίας, αλλά ζυμωμένη με το μίσος, τον πόλεμο, τη δυστυχία, γίνεται δηλητηριώδης. Αυτή η κοινωνική και πολιτική διάβρωση έχει επιδράσει τουλάχιστον έναν αιώνα τώρα σε όλους και έχει σκουριάσει άμυνες και οράματα. Η Ιστορία-μας είναι γεμάτη στίγματα, σκουριασμένες επιφάνειες και σαρακοφαγωμένα ρούχα.

          Καινούργια ματιά ή αναμάσημα γνωστών συμπερασμάτων;

[Εικόνες ελήφθησαν από: www.valentine.gr,  ventemakreta.blogspot.com,  www.metrogreece.gr,  tovatraxi.com  και  perierga.gr]

Πατριάρχης Φώτιος