Friday, May 06, 2011

Σελίν vs Ρεμάρκ

Διαβάζοντας τον Σελίν αυτόματα δούλευα αντιστικτικά στο μυαλό-μου (στο πρώτο μέρος βέβαια) ένα άλλο αντιπολεμικό έργο του μεσοπολέμου, το μυθιστόρημα του Ρεμάρκ που γράφτηκε τρία χρόνια νωρίτερα και γυρίστηκε ταινία το 1930.

Erich Maria Remarque
„Im Westen nichts Neues
 1928
(„Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον”, μετφ. Κ. Θρακιώτης, εκδόσεις Ζαχαρόπουλος)

Louis-Ferdinand Céline
“Voyage au bout de la nuit”
1931
(“Ταξίδι στην άκρη της νύχτας”, μετφ. Σ. Ιγγλέση-Μαργέλου, εκδόσεις Εστία)

            Το έργο του Σελίν έχει θεωρηθεί από πολλούς ως ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα (φίλοι του Βιβλιοκαφέ το ανέδειξαν στην 3η/4η θέση μεταξύ όλων των μυθιστορημάτων) κι, παρόλο που δεν το είχα προτείνει, δεν μπορώ παρά να θέσω προς συζήτηση τι σημαντικό βρίσκουν μέσα-του. Πρόκειται για ένα παιγνιώδες κείμενο, μια παρωδία πολεμικής ανταπόκρισης, όπου ο νεαρός αφηγητής και πρωταγωνιστής ζει τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο σαν ένα κακό, στο οποίο βρέθηκε από σπόντα και προσπαθεί με κάθε τρόπο να το παρακάμψει. Στη συνέχεια, η ιστορία μεταφέρεται στην Αφρική, όπου έχει καταφύγει ο κεντρικός ήρωας.
            Ο Σελίν ακολουθώντας το παράδειγμα του κωμικού μυθιστορήματος, ιδιαίτερα προσφιλούς στη Γαλλία, πλάθει μια ατμόσφαιρα γελοιοποίησης, σάτιρας, ειρωνείας, για να καταγγείλει τον πόλεμο και την πολεμοκαπηλία, αλλά κυρίως για να προβάλλει την ατομικιστική-του ιδεολογία, που φέρνει το άτομο πάνω από έθνη και πατρίδες, ενώ η ζωή (και η καλοπέραση) ανάγεται σε ύψιστη αξία, πάνω από όλα τα άλλα.
Ο Ρεμάρκ, από την άλλη, επηρεασμένος από τη ζωή στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, γράφει μια μαρτυρία της σκληρής ζωής των στρατιωτών, πιο πολύ ρεαλιστική και ακριβή παρά συμβολική, και κατόπιν εστιάζει στη μετέπειτα δύσκολη επάνοδο στην καθημερινότητα. Η γερμανική οπτική δείχνει τη βαναυσότητα του πολέμου και την απάνθρωπη ζωή για όποιον βγει ζωντανός από μια τέτοια εμπειρία. Στον πόλεμο των χαρακωμάτων, ο αφηγητής είναι ένας έφηβος, που μόλις τελείωσε το σχολείο και ωριμάζει απότομα μέσα στο καμίνι του πολέμου, μέσα στην πείνα, τις κακουχίες, το θάνατο, την αγωνία για το αύριο αλλά και τις μικροχαρές τής καθημερινής ζωής. Είναι μια ωμή καταγγελία του πολέμου με όρους άμεσης και στυγνής αναπαράστασης των συνθηκών.
Στην ουσία έχουμε δύο αντίθετες τάσεις στο αντιπολεμικό μέτωπο. Από τη μία, ο Ρεμάρκ ακολουθεί το “ηρωικό” πρότυπο, όχι φυσικά στην πολεμοχαρή-του μορφή, αλλά σ’ αυτήν που θέλει τον άνθρωπο να μισεί τον πόλεμο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αρνείται πατρίδα και έθνος, ή φέρεται ατομικιστικά στην προσπάθειά-του να επιβιώσει. Αντίθετα, ο Σελίν ακολουθεί το αντιηρωικό πρότυπο κατά το οποίο η ζωή είναι πάνω απ’ όλα, η προσωπική καλοπέραση ει δυνατόν, ενώ έννοιες συλλογικότητας όπως πατρίδα, ομάδα, έθνος κ.ο.κ. θεωρούνται ιδεολογήματα που δεν πρέπει να παίρνουν προτεραιότητα μπροστά στο ατομικό συμφέρον.
Στο δεύτερο μέρος, όπου η Αφρική πρωταγωνιστεί, έχουμε μια μετααποικιακή αφήγηση, όπου ο Σελίν πραγματεύεται την υποτιμητική για τους μαύρους άποψή-του, αλλά και την εκκωμίκευση της αποικιοκρατίας των λευκών Γάλλων, που βλέπουν την αφρικανική ήπειρο ως πεδίο εύκολου πλουτισμού. Κατόπιν, ο πρωταγωνιστής καταφεύγει στην Αμερική, στη Νέα Υόρκη συγκεκριμένα, όπου βιώνει το «αμερικάνικο όνειρο» στην πρώιμη μεσοπολεμική-του φάση, όπου ο πλούτος, οι ωραίες γυναίκες, οι αστικές συνήθειες και η υποκρισία τον χτυπάνε στη μύτη άλλοτε σαν αποφορά κι άλλοτε σαν αιθέριο έλαιο.
Ο Σελίν χρησιμοποιεί από τη μια το καρναβαλικό στοιχείο της γελοιοποίησης των θεσμών και της έμμεσης αλλά δεικτικής σάτιρας. Η ανεστραμμένη πλευρά του κόσμου, η γελοία-του όψη, η σαπισμένη κοινωνία προβάλλονται με το ειρωνικό πρίσμα της κωμικότητας και της ειρωνείας. Σ’ αυτό συμβάλλει η αργκό γλώσσα του πρώτου μέρους, τα σεξουαλικά υπονοούμενα στα περισσότερα των ονομάτων αλλά και μια κοπρώδης απεικόνιση λ.χ. της Ν. Υόρκης σαν βόθρος όπου ο καθένας ανακουφίζεται. Παράλληλα, όμως, δεν λείπουν οι φιλοσοφικοί τόνοι, απαραίτητο συστατικό του μεσοπολέμου αν κρίνω από τον δικό-μας Καζαντζάκη και άλλους ευρωπαίους συγγραφείς. Με ένα μολύβι στο χέρι μπορείς συνεχώς να υπογραμμίζεις ατάκες και ρητά, απόψεις που εκφράζουν την ανατρεπτική ματιά του γάλλου λογοτέχνη. Σάτιρα και φιλοσοφία εναλλάξ κάνουν το έργο να διαβάζεται με ενδιαφέρον, αν και είναι λεπτομερές και στην ουσία χωρίς υπόθεση.
Πατριάρχης Φώτιος

30 comments:

Snowball said...

Δεν έχω διαβάσει Σελίν έχω διαβάσει όμως Ρεμάρκ και μάλιστα στην έκδοση του Ζαχαρόπουλου, την φωτογραφία της οποίας παραθέτεις...

Δεν συμφωνώ ότι οι ήρωες το Ρεμάρκ ακολουθούν κάποιο ηρωικό πρότυπο διατήρώντας άσβεστη την πίστη στην πατρίαδα και το έθνος... Οι ήρωες του Ρεμάρκ σταδιακά αλλοτριώνονται και παραιτούνται από τη διάθεση για ζωή καθώς ο πόλεμος τους σημαδεύει βαθιά καθώς νιώθουν την εξαθλίωση και την βαραβαρότητά του... Καθώς βλέπουν φίλους να χάνονται ή να μένουν ανάπηροι αλλάζουν και όταν ο ήρωας γυρνάει με άδεια στο σπίτι του για να συνειδητοποιήσει πόσο ξένος νιώθει τότε ουσιαστικά απορρίπτει την πατρίδα και το έθνος και την κοινωνία που τον έκαναν απλά μια μηχανή θανάτου και απλά περιμένει το αναπόφευκτο...

Τουλάχιστον έτσι πιστεύω... :)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Snowball,
το περιγράφεις καλύτερα απ' ό,τι εγώ. Ο πόλεμος φαλκιδεύει όλες τις παραδεδεγμένες αξίες και δείχνει ότι ο ηρωισμός είναι μια αξία που τίθεται εν αμφιβόλω. Αυτό που ήθελα να δείξω είναι ότι οι γερμανοί στρατιώτες πολεμούν (με την απογοήτευση, με την ανάγκη για επιβίωση...) αλλά δεν εναντιώνονται ρητά στο έθνος. Μάλλον ο Ρεμάρκ είναι στην αρχή της αμφισβήτησης και ο Σελίν έχει διανύσει μεγαλύτερο δρόμο, καθώς βάλλει ευθέως και ανοικτά εναντίον κάθε συλλογικότητας ανάγοντας το "εγώ" ως κριτήριο κάθε επιλογής.
Πατριάρχης Φώτιος

Snowball said...

Έχεις δίκιο, δεν στρέφονται έμπρακτα ενάντια στο έθνος απλά αποξενώνονται από την ιδέα του και ότι αυτό πρεσβεύει... Ίσως και ο Ρεμάρκ να φοβάται ο ίδιος να σταθεί απέναντι στα εθνικά ιδεώδη... Τον Σελίν δεν τον έχω διαβάσει ποτέ αλλά μάλλον πρέπει να το κάνω... Μετά και το σημερινό σου post, οι αναφορές σε αυτόν που τυγχάνει να έχω μελετήσει τελευταία, έχουν πληθύνει πολύ τον τελευταίο καιρό, μάλλον είναι κάποιο μήνυμα του σύμπαντος προς εμένα... :)

ναυτίλος said...

Αγαπητέ Φώτιε, είμαι απ' αυτούς που θεωρούν το έργο του Σελίν ως ένα από τα 10 ωραιότερα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί ποτέ! Δε νομίζω ότι είναι εύκολο να ενταχθεί σε είδη... αντιπολεμικό ή κωμικό ή κάτι άλλο. Η μορφή του είναι μοναδική. Ο Σελίν ξεκινώντας από τον παραλογισμό του Μεγάλου Πολέμου αποκαθηλώνει μεθοδικά και ανελέητα μία - μία , όλες τις Αξίες του πολιτισμού μας : Ηρωισμός , πατριωτισμός , θρησκεία , εργασία , επιστήμη , πρόοδος , οικογένεια , έρωτας.... Όλα αυτά δεν είναι παρά φανταχτερά ενδύματα που κρύβουν τον εγωισμό , την πλεονεξία και την ευτέλεια των ανθρώπων...
Αν θες την άποψή μου πιο αναλυτικά μπορείς να ανατρέξεις στις 3 διαδοχικές αναρτήσεις μου, που του αφιέρωσα.

Pellegrina said...

Πριν τον διαβάσω (που δεν θα το κανω σύντομα): Γιατί όμως να γραφτεί ένα μυθιστόρημα με τέτοιο θέμα; θέλω να πω, αν το μόνο που ισχύει είναι η πλεονεξία,ο εγωισμός και η ευτέλεια, ΓΙΑΤΙ να γραφτεί ένα μυθιστόρημα γι' αυτο; το γράψιμο ειναι δημιουργία και προϋποθέτει αξίες και για να γραφτεί και για να διαβαστεί, ακόμα και αν είναι να αμφισβητηθεί η πραγματική τους παρουσία στη ζωή. Εννοώ, οτι αυτοαναιρείται. ο "μηδενισμός" (αν αποδίδω σωστά αυτο που λέτε)δεν χρειάζεται τίποτα, ειναι ..μηδέν.
(μήοως υποβόσκει η επιθυμία για τις αξίες, που οι άνθρωποι τις προδίδουν;) λέω, δεν ξερω.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ναυτίλε,
ωραία όλα αυτά και πρωτοποριακά (για την εποχή). Δύο ενστάσεις έχω και γι' αυτό δεν το ψήφισα:
1) όλη αυτή η αμφισβήτηση μήπως γίνεται μηδενισμός; Είναι ένας μηδενισμός που χαρακτηρίζει τον μεσοπόλεμο λόγω της απογοήτευσης από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κι αυτός ο μηδενισμός γίνεται εγωισμός, αφού όλα παρουσιάζονται σαν να περιστρέφονται γύρω από τον πρωταγωνιστή, ο οποίος νοιάζεται με αήθικο σκεπτικό μόνο για τον εαυτό-του.
2) η τέχνη του Σελίν αναδεικνύει ένα καλοδουλεμένο ύφος, με ειρωνεία, μαγκιά, υπονόμευση... αλλά ως προς την αφήγηση και την πλοκή δεν εμφανίζει ένα άρτιο σύνολο σοφά τεχνημένων επιμέρους στοιχείων.
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος

brouss said...

Συμφωνώ με τον ναυτίλο. Ακόμη κι αν όλη η υπονόμευση καταλήγει στον μηδενισμό και στην απόλυτη άρνηση, μήπως αυτό δεν είναι το σχέδιο του συγγραφέα; Να αρνηθεί έως διάλυσης κάθε αξία;Να παραγράψει όχι μόνο τις αξίες που παραθέτει ο ναυτίλος αλλά και την ίδια την έννοια του ανθρωπισμού, του ανθρωποκεντρισμού που στην εποχή εκείνη επιζούσαν ακόμη ως κινητήριες δυνάμεις και ως αξιακές βάσεις' εξ ου , νομίζω, και ο μη ηθικός εγωκεντρισμός του ήρωα (δεν είναι ο ήρωας όμως αυτό το κατακερματισμένο ον που ανερμάτιστο ζει στο περιθώριο κάθε ιστορίας υπογραμμίζοντας την άρνησή του σε έναν κόσμο που τον αρνήθηκε αυτόν τον ίδιο ήδη;). Περαιτέρω επειδή όντως δεν θεωρώ ότι το μόνο όπλο του Σελίν είναι η γελοιοποίηση και η διακωμώδηση μέσα στα πλαίσια μιας παράδοσης, θα απέφευγα την ένταξη του έργου σε ένα υπάρχον είδος και έτσι νομίζω υπογραμμίζεται και η γενικότερη ιδιαιτερότητά του και θέση του στον οποιοδήποτε "κανόνα" (οποιονδήποτε, τονίζω καθόσον τυγχάνω πολυκανονική). Τέλος, για την τεχνική του αρτιότητα μπορεί όντως να έχει κανείς κάποιες επιφυλάξεις (αρτιότητα του μύθου ας πούμε, ή ρεαλιστική αιτιολόγηση συμβάντων και σύνδεσή τους)αλλά μήοως βρισκόμαστε στο πλαίσιο μιας άλλου είδους άρνησης΄, της άρνησης στις πειθαρχημένες ρεαλιστικές συμβάσεις; Ή η διάλυση κάθε αξίας και η χρήση όλων των υφολογικών στιχείων που αναφέρετε Πατριάρχα να μην αντανακλά και στην πλοκή; Συγχωρήστε το βιαστικό της γραφής μου (είμαι εν μέσω Παπαδιαμαντικής εργασίας και άλλων πολλών).

brouss said...

Συμφωνώ με τον ναυτίλο. Ακόμη κι αν όλη η υπονόμευση καταλήγει στον μηδενισμό και στην απόλυτη άρνηση, μήπως αυτό δεν είναι το σχέδιο του συγγραφέα; Να αρνηθεί έως διάλυσης κάθε αξία;Να παραγράψει όχι μόνο τις αξίες που παραθέτει ο ναυτίλος αλλά και την ίδια την έννοια του ανθρωπισμού, του ανθρωποκεντρισμού που στην εποχή εκείνη επιζούσαν ακόμη ως κινητήριες δυνάμεις και ως αξιακές βάσεις' εξ ου , νομίζω, και ο μη ηθικός εγωκεντρισμός του ήρωα (δεν είναι ο ήρωας όμως αυτό το κατακερματισμένο ον που ανερμάτιστο ζει στο περιθώριο κάθε ιστορίας υπογραμμίζοντας την άρνησή του σε έναν κόσμο που τον αρνήθηκε αυτόν τον ίδιο ήδη;). Περαιτέρω επειδή όντως δεν θεωρώ ότι το μόνο όπλο του Σελίν είναι η γελοιοποίηση και η διακωμώδηση μέσα στα πλαίσια μιας παράδοσης, θα απέφευγα την ένταξη του έργου σε ένα υπάρχον είδος και έτσι νομίζω υπογραμμίζεται και η γενικότερη ιδιαιτερότητά του και θέση του στον οποιοδήποτε "κανόνα" (οποιονδήποτε, τονίζω καθόσον τυγχάνω πολυκανονική). Τέλος, για την τεχνική του αρτιότητα μπορεί όντως να έχει κανείς κάποιες επιφυλάξεις (αρτιότητα του μύθου ας πούμε, ή ρεαλιστική αιτιολόγηση συμβάντων και σύνδεσή τους)αλλά μήοως βρισκόμαστε στο πλαίσιο μιας άλλου είδους άρνησης΄, της άρνησης στις πειθαρχημένες ρεαλιστικές συμβάσεις; Ή η διάλυση κάθε αξίας και η χρήση όλων των υφολογικών στιχείων που αναφέρετε Πατριάρχα να μην αντανακλά και στην πλοκή; Συγχωρήστε το βιαστικό της γραφής μου (είμαι εν μέσω Παπαδιαμαντικής εργασίας και άλλων πολλών).

brouss said...

Ο νυχτερινός δαίμων της ταχύτητος με ώθησε σε διπλό κλικ. Ζητώ συγγνώμη.

Johnny Panic said...

Προσυπογράφω τα λόγια brouss και Ναυτίλου,αλλά συμφωνώ και με την Pellegrina πως μηδενιστής καλλιτέχνης δεν υπάρχει ή,αν υπάρχει,εγώ τουλάχιστον δεν τον γνωρίζω ούτε να τον φανταστώ μπορώ.Αρκεί να σκεφτούμε τον παθιασμένο απολογητή του μηδενός,Ντε Σαντ,ο οποίος ζητούσε να ξεχαστεί για πάντα το όνομά του από το γένος των ανθρώπων για να πέσει σε μαύρη απελπισία μόλις του πήραν το χειρόγραφο των Σοδόμων(μα γιατί; Έτσι θα ξεχνιόταν γρηγορότερα). Όμως παρόμοιες σελινικές αντιφάσεις δεν καθιστούν κάλπικο τον μηδενισμό του αφηγητή,εφόσον είμαστε αρκετά εξασκημένοι ώστε να διαχωρίζουμε επιτέλους το συγγραφικό εγώ από το αφηγηματικό εγώ ή,αν προτιμάτε σε άλλο επίπεδο,τον άνθρωπο από τον συγγραφέα.Ο κατεδαφιστικός νιχιλισμός του Σελίν είναι ένας γκρεμός απ'όπου κατακρημνίζονται και σμπαραλιάζονται ηχηρά όλα τα λαμπρά οχήματα της ανθρώπινης αυταπάτης(το μόνο όχημα που τρέχει ορμητικά εδώ είναι η γραφή!), μια μαύρη τρύπα που καταπίνει λαίμαργα σχεδόν τα πάντα κι ωστόσο αυτή η καταβύθιση στο τίποτα,στο τέλος των πάντων μπορεί να εκληφθεί και ως δυσοίωνο σάλπισμα ενός μπουχτισμένου νέου Ιερεμία και,παραδόξως,ως έμμεση επανεφεύρεση του πιο γνήσιου,πρωτογενούς μοραλισμού,καθόσον η ίδια η σάτιρα,κεντρικός καμβάς της σελινικής ποιητικής,δεν μπορεί παρά να είναι ουσιωδώς μοραλιστική,πλην διόλου ηθικολόγος.
Πίσω δηλαδή από όλον αυτόν τον αρνητισμό αισθάνομαι μια "ηθική στάση",ενώ αμφιβάλλω αν ο Σελίν διακηρύττει τον ατομικισμό,μια που αυτός προϋποθέτει την στερεότητα(έστω ψευδαισθητική) του ατόμου,του εαυτού,την οποία ο δαιμόνιος Γάλλος κουρελιάζει ανηλεώς.
Λοιπόν,ποιο είναι το πρόβλημά μας; Ψάχνουμε εναγωνίως να βρούμε μια κατάφαση,την περίφημη ακτίδα της ελπίδας που "απαραιτήτως πρέπει να περιέχει ένα έργο τέχνης",λες και είναι πιάτο εστιατορίου το μυθιστόρημα(ω,εξ ου και η περίφημη κουζίνα του συγγραφέα!) απ'το οποίο ο ουρανίσκος μας απαιτεί ένα καταπραϋντικό συστατικό...
Θα συμφωνήσω μαζί σου,Φώτιε, πως σε αυτό το αντιηρωικό έπος δεν υπάρχει ο ύψιστος βαθμός αληθοφάνειας,μόνο που κατά τη γνώμη μου η αληθοφάνεια δεν ταυτίζεται κατ'ανάγκην με τον ρεαλισμό.Ρεαλισμός βαθύς κι εγκάρσιος υπάρχει και συνέχει μια σχεδόν αλληγορική αφήγηση που ίσως να αρνείται την συνδετική γραμμικότητα ενός παραδοσιακού ρεαλιστικού μυθιστορήματος(πιθανόν απ'αυτήν την ενδογενή υπονόμευση να προκύπτει και κάτι σαν αναίρεση της κίνησης,μια κολλώδης αίσθηση αδράνειας σε μια διήγηση φαινομενικά πικαρική,δηλαδή αέναα κινούμενη).
Ναι λοιπόν,το είπαμε,μέγας κωμωδός ο Σελίν,μα και εξίσου εξαίσιος τραγωδός και μοναδικός μουσικός και εν τέλει αληθινός ποιητής,αλλά χωρίς βάθρο και γραβάτα.

ΥΓ. Όσο για τους μαύρους(παρεμπιπτόντως μου αρέσει που τους λες μαύρους,είναι μαύροι όσο "εμείς" είμαστε λευκοί,προς τι οι αηδίες της γλωσσικής πολιτικής ορθότητας;) ,ναι,η εικόνα είναι απογοητευτική,αλλά μήπως ο Σελίν επιφυλάσσει κάτι ευνοϊκότερο για τους ασπρουλιάρηδες συμπατριώτες του;

ΥΓ2. Συγνώμη για τη φλυαρία,αλλά τι να κάνουμε,αδυναμίες είναι αυτές...

Johnny Panic said...

Α,Ρεμάρκ δεν έχω διαβάσει,γενικά με τα αντιπολεμικά έχω ένα πρόβλημα,τα βαριέμαι,αλλά αυτό είναι δικό μου θέμα.Πάντως δεν κατάλαβα,το μυθιστόρημά του σου άρεσε,σε ικανοποίησε ή σε ενθουσίασε;
Και τέλος: ΠΟΤΕ ΘΑ ΒΓΕΙ ΤΟ "ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΠΙ ΠΙΣΤΩΣΕΙ" ΤΟΥ ΣΕΛΙΝ;;; ΕΕΕ;;;

Pellegrina said...

θα ήθελα να πω ότι εγώ προσωπικά ΔΕΝ ξεχωρίζω τον άνθρωπο από το συγγραφέα. ΔΗΛ. απλά, ασχέτως τεχνικής αρτιότητας, γλώσσας, πρωτοτυπίας, "εμβάθυνσης" κλπ, οι ιδέες, η ιδιαίτερη αύρα συναισθημάτων και στάσης απέναντι στη ζωή και τον άνθρωπο που ενυπάρχουν σε ένα πεζό, για μενα αντικατοπτρίζουν την προσωπικότητα και το ήθος του συγγραφέα. Τόσο απλά. Ξερω τα δεκάδες αντεπιχειρήματα, αλλά δεν πείθομαι.

Pellegrina said...

Να προσθέσω πως ένας άνθρωπος "καλός" (απλοϊκα μιλώντας) ΜΠΟΡΕΙ λογοτεχνικά να υποκριθεί "κακία" (Υπάρχει ποικιλία στερεότυπων συμπεριφορών), δηλ. να αποδώσει έναν "κακό" ήρωα ή μια ζοφερή κοινωνία (Ολοι τη ζούμε) Αλλά το αντίθετο είναι δύσκολο. Η καλοσύνη (δυστυχώς κι εδώ) κρύβεται-αφήστε που θεωρείται ντεμοντέ. Η κακία όμως όχι. Πέραν του ότι είναι περήφανη για τον εαυτό της ο κακός δεν μπορεί να φανταστεί την καλοσύνη και να την αποδώσει, παρα μόνο ίσως για να την παρωδήσει. κι επειδή 9φυσικά) οι κακοί επικρατούν απντού, εχουμε γεμίσει με βιβλία χωρίς ανθρωπια που ταχα "μιλάνε για το σήμερα" Το ¨"σημερα" δεν ειναι ετσι, Το εγωκεντρικό μυαλό τους είναι ετσι. Η ανθρωπια και η καλοσύνη, το όνειρο και η ελπίδα υπάρχουν πάντα όπως υπήρχαν παντα-η κοινωνία μας δεν ειναι χειρότερη από άλλες.

Johnny Panic said...

Pellegrina,δεν διαφωνώ με αυτό που λες.Κι εγώ πιστεύω ότι ο συγγραφέας βρίσκει την αληθινή έκφραση της ιδιοσυστασίας του ως ανθρώπου του στο έργο του(μάλιστα την ανώτερη πτυχή του εαυτού του,ακόμα κι αν αυτό το ανώτερο δεν ανταποκρίνεται στο "χριστιανικά" ανώτερο).Σύμφωνα με αυτό θεωρώ ότι η πιο ενδιαφέρουσα βιογραφία ενός συγγραφέα είναι η εργογραφία του.Εντούτοις,δεν ζητώ από έναν συγγραφέα να επιβεβαιώνει την εικόνα που μέσω της ανάγνωσης έχω χτίσει γι'αυτόν.Ας με προδίδει πάντα κι ας προδίδει ως πολιτικό ον και το ίδιο του το έργο(χαρακτηριστική περίπτωση ο ελεεινά ρατσιστής Σελίν),παραδέχομαι ότι πονάει λιγάκι,αλλά είναι ΑΛΛΟ ζήτημα.Το "Ταξίδι στην άκρη της νύχτας" είναι Έργο.

Johnny Panic said...

Ωπ,μόλις είδα το δεύτερο σχόλιό σου.Σχετικά με τον "κακό" Σελίν,σε παραπέμπω στο πορτρέτο του Αλσίντ,κάπου μέσα στο ατέλειωτο Ταξίδι...

Pellegrina said...

Και το Άουσβιτς ήταν ΕΡΓΟ. Άλλωστε το μεγαλύτερο και ακλόνητο όπως φάινεται ΕΡΓΟ της ανθρωπότητας είναι ακριβώς ο απάνθρωπος, αλλοτριωτικός, σαδιστικός, ακραία εκμεταλλευτικός και χυδαίος πολιτισμός της, δια μεσου των αιωνων και χωρίς μέχρι σήμερα εξαίρεση. So what? δεν μας φτάνει που τον ζούμε, να τον επιβεβαιώνουμε κιόλας;

Pellegrina said...

επιδή δεν το εχω διαβάσει 9ουτε το εχω το βιβλίο), τι είναι λοιπόν αυτός ο Αλσίντ;

Pellegrina said...

Να πω οτι ενας χαρακτήρας ή οι επί με΄ρους ιδέες δεν λένε τίποτα σπουδάιο για τον ιδιο το συγγραφέα ως άνθρωπο. Αυτο που λέει είναι η γενική εντυπωση (μικρότητας ή μεγαλοψυχίας, αγάπης ή εγωισμού, κατάθλιψης ή αισιόδοξης διαλεκτικής) που μένει μετά το τέλος της αναγνωσης. Στον καλό συγγραφέα οι χαρακτήρες και τα επιμέρους είναι μασκες, εργαλεία. Αλλά από τη γενική "αυρα" του εργου του κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει. Απλώς δεν αγγίζει με τον ιδιο τρόπο τους αναγνώστες, γιατι και οι αναγνώστες διαφέρουν ως χαρακτήρες: η αυρα την κατάθλιψης π. χ.ειναι ευχαριστη στον καταθλιπτικο ανανγώστη, τον επιβεβαιώνει

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ε, παλιοφιλόλογοι και παλιοφιλολογίζοντες!!! Ένα καφέ άνοιξα ο κακομοίρης και το γεμίσατε με χιλοειπωμένες αλήθειες για τον Σελίν, που θα τις άκουγα και για τον Προυστ ή τον Τζόυς. Δικαιολογείτε ένα σωρό παρεκκλίσεις επειδή εντάσσονται στο πλαίσιο ενός μοντερνιστικού-πρωτοποριακού προγράμματος. Μιλάτε για ύφος και αμφισβήτηση, λες και σε όλα όσα ζούμε πρέπει να αντιπαραθέσουμε ένα ΟΧΙ. Υψηλή λογοτεχνία είναι η συνεχής άρνηση!!! Αδιαφορούμε για την προσέγγιση του αναγνώστη, για τη συνέπεια στην αφήγηση, για την ευχέρεια στην απόδοση των καταστάσεων μη μας χαρακτηρίσουνε μπεστσελλερόφιλους...
Εξυμνούμε την αγραμμικότητα του μοντερνισμού και την άρνηση των μεγάλων αφηγήσεων (πατρίδα, οικογένεια, συλλογικότητα κ.ο.κ.) που εξυψώνει σε must ο μεταμοντερνισμός, για να είμαστε trendy και πρωτοποριακοί...

Έφτιαξα ένα λιβελλικό σχόλιο, σκόπιμα υπερβολικό, για να χαριτολογήσω, για να σατιρίσω τις σοβαροφανείς συζητήσεις-μας...
και πάνω απ' όλα για να δείξω πόσο μιλάμε με έτοιμες συνταγές, πολλές φορές υπαγορευμένες από μια ιστορική διάσταση, μια φιλολογίστικη προοπτική (δείτε και τη συζήτηση για τους Γάλλους συγγραφείς στο προηγούμενο ποστ) και όχι με βάση την ουσιαστική επικοινωνία με το κείμενο. Θυμήθηκα το θεατρικό έργο ART (της Γιασμίνα Ρεζά) όπου όλοι έμεναν εκστατικοί μπροστά σε ένα α-νόητο πίνακα).
Αν διαβάζαμε κείμενα χωρίς ονόματα συγγραφέων και την ατμόσφαιρα (τον θρύλο) που τα συνοδεύει, μπορεί ο Προυστ να μας φαινόταν φλύαρος, ο Κάφκα εσωστρεφής και αμήχανος, ο Ντοστογέφσκυ άσκοπα σχοινοτεχνής..., ενώ ένας κάποιος Ζανιέφκσυ και ο "Αρουραίος"-του πιο ουσιαστικός από τον Καμύ και την "Πανούκλα"-του.

Αναζητώ ένα καθαρό βλέμμα (που δεν το έχω ούτε εγώ), ανόθευτο από τις ετυμηγορίες που έχουν στοιχειώσει τα κείμενα.

Ο διάλογος πάντως είναι διαφωτιστικός.
Να είστε όλοι καλά (φιλόλογοι και φιλολογίζοντες!!!)
Πατριάρχης Φώτιος

Johnny Panic said...

Για μένα,αγαπητέ Φώτιε,ένα πράγμα μετράει,ότι διαβάζοντας Σελίν ανακατατάχθηκαν τα σωθικά μου,αλλά αυτό δυστυχώς δεν μπορεί να μεταδοθεί,εξ ου και οι φιλολογίζουσες ιχνογραφήσεις...Κι επίσης τα δικά μου μάτια επιφανειακές μοντερνιές στον Σελίν δεν βλέπουν,απλώς αναγνωρίζουν την Λογοτεχνία,όπως θα την αναγνώριζαν στον Σοφοκλή,στον Ντοστογιέφσκι ή στον Καβάφη.Ομολογώ ότι αυτά περί ηγεμονίας του θρύλου τα έχω σκεφτεί κι εγώ,αρκεί να γίνει μονάχα η αρνητική ψηφοφορία που υποσχέθηκες και θα δεις πόσοι θρύλοι θα φάνε βατόμουρο!


Pellegrina,ο καθένας έχει τους δικούς του,κακά τα ψέματα,αλλά νομίζω ότι υπερβάλλεις λιγάκι.Η...αύρα του Στάινμπεκ δεν είναι η δική μου αύρα,όπως ούτε η αύρα της Γουλφ,του Φελλίνι,του Μπαχ ή του Μοντιλιάνι είναι η δική μου αύρα και ούτε οι αύρες αυτές είναι ιδιαίτερα συγγενείς,απ'όσο αντιλαμβάνεται το μυαλουδάκι μου.Κι όμως είναι όλοι δικοί μου,επειδή με συγκινούν όλοι τους κι ας μην επιβεβαιώνουν τη ΔΙΚΗ ΜΟΥ εικόνα για τον κόσμο,που ναι,αν αυτό θες να ακούσεις,ταυτίζεται εν πολλοίς με την εικόνα του Σελίν.Κατά τα λοιπά,μάλλον εσύ ενδιαφέρεσαι περισσότερο για τον κοινωνικό ρόλο της λογοτεχνίας ή εν γένει της Τέχνης.Εμένα με ενδιαφέρει μεν,αλλά σαν αντικείμενο παρατήρησης και σίγουρα δευτερευόντως.Επιβεβαιώνει,ανατρέπει,νουθετεί,καταγγέλει,σατιρίζει,διδάσκει,αυτά τα ρήματα από μόνα τους δε μου λένε τίποτα.Τελικά: Καλό ή κακό βιβλίο; Σημαντική λογοτεχνία ή όχι,με αγγίζει ή όχι; Ως εκεί φτάνω και -λυπάμαι- μου αρκεί(μάλλον είμαι κι εγώ ατομικιστής).
Α,για τον Αλσίντ,στείλε μου αν θες ένα email στο yian.hatz@yahoo.gr να σου στείλω το σχετικό απόσπασμα,αν και από μόνο του,όπως σωστά επεσήμανες,δεν μπορεί να λειτουργήσει.

Johnny Panic said...

Φώτιε,τελικά θα μου απαντήσεις για τον Ρεμάρκ; Σου άρεσε απλώς ή σε ενθουσίασε;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Johnny,
συγγνώμη που αμέλησα αλλά χάθηκα στα σχόλια...
Ο Ρεμάρκ απλώς μου άρεσε, γιατί είναι ένα μυθιστόρημα-μαρτυρία που αποδίδει εναργώς την ωμότητα του πολέμου. Δεν το πρότεινα καν στα προς ψήφιση. Μοιάζει με τα δικά-μας της εποχής, όπως τον Μυριβήλη ή τον Βενέζη, αλλά είναι πιο ωμός, λιγότερο γλαφυρός, πιο κοντά στο συναίσθημα του πολέμου.
Μέχρι εκεί λέει...
Πατριάρχης Φώτιος

Δημητρα said...

Εγω δεν ειμαι ουτε "παλιοφιλολογος" ουτε "παλιοφιλολογίζουσα" και δυστυχως δεν μπορω να εκφρασω τοσο αρτια τις αποψεις μου οπως οι προηγουμενοι..Απλα θελω να καταθεσω την προσωπικη μου μαρτυρια και γνωμη για τον σελιν.Οταν διαβασα το ταξιδι ο σελιν ειχε μολις μεταφραστει στα ελληνικα απο την εστια και ηταν παντελως αγνωστος οποτε δεν το προσεγγισα καθολου με την οπτικη οτι τωρα βλεπω ενα μεγαλο εργο τεχνης-οχι οτι αυτο με εμποδισε ποτε απο το να σχηματισω τελειως αρνητικη ("αιρετικη"?) αποψη για καποιους μεγαλους,π.χ ο joyce αλλα επιφυλασσομαι για την αναρτηση με τα βατομουρα.
Ο Ρεμαρκ με τον Σελιν εχουν μια μεγαλη διαφορα.Ο ενας καθησε να γραψει ενα αντιπολεμικο βιβλιο για να δειξει την φρικη του πολεμου και ο αλλος ενα αντι-ανθρωπινο βιβλιο για να δειξει την φρικη της ανθρωπινης κοινωνιας..μια φρικη που ειναι τοσο γελοια που η μονη μας αμυνα ειναι να γελασουμε με τα χαλια της.Ο Σελιν απλα χρησιμοποιει στο πρωτο μερος του βιβλιου τον πολεμο ως σκηνικο,ως πρωτο βημα σε μια συνεχη ιλλιγιωδη προσγειωση του πρωταγωνιστη απο τα συννεφα των ιδανικων και των ψευδαισθησεων στα βαραθρα της διαπιστωσης της ματαιτοτητας της ιδιας του της υπαρξης.Δεν θα ελεγα οτι ο μηδενισμος εκφραζει τον σελιν..μαλον καλυτερα ο υπαρξισμος και το παραλογο.Στο τελος ο ηρωας αποδεχεται αυτο το παραλογο,και με την αληθεια αυτη μεσα του,συνεχιζει να ζει και να πορευεται.Για ποιο λογο?απο κουραγιο,θαρρος ή συνηθεια αραγε?Ή απλα ειναι το ενστικτο..?

brouss said...

Πατριάρχη φαινόμαστε ότι είμαστε φιλόλογοι; από πού άραγε;(αυτό είναι αστείο τώρα αφού μάλλον κάνει μπαμ ε;...)

brouss said...

Πατριάρχη φαινόμαστε ότι είμαστε φιλόλογοι; από πού άραγε;(αυτό είναι αστείο τώρα αφού μάλλον κάνει μπαμ ε;...)

brouss said...

Johnny αυτό το "Μαντάμ Εντουαρντά" μου κίνησε το ενδιαφέρον. Για πες κάτι...(αν θες broussgr@yahoo.gr)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Δήμητρα,
έλεος! Βάζε κανέναν τόνο...

Όσο για το φιλολογικιλίκι, brouss, φωνάζει όχι τόσο από την ιδιότητα των διαλεγομένων αλλά από το τροπάρι με το οποίο καταξιώνουν τα έργα, με κριτήριο το πόσο πρωτοποριακά είναι, ασχέτως αν υστερούν σε ένα σωρό άλλα πράγματα, τα οποία τα δικαιολογούμε με γραμματειακές οριοθετήσεις και άλλα τέτοια...

Ωστόσο ξαναλέω η συζήτηση δεν είναι καθόλου άγονη.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

μια άλλη ματιά: μήπως όλα αυτά ειναι εντελώς λάθος και οι ιδέες περί "αθανατων" μυθιστορηματων, ειναι που εχουν μπλεξει τα πραγματα;
Δηλ μηπως το μυθιστόρημα, ακόμα και το καλύτερο, ειναι από τη φυση του κατι εφήμερο, ακόμα και "διαχρονικές" ιδεες να εχει; (ολα άλλωστε ξαναγράφονται) Δηλ. ακόμα πιο απλά: μήπως απλώς ΟΤΑΝ ΓΡΑΦΤΗΚΕ το Ταξιδι μεσα στη νυχτα ήταν πολύ επίκαιρο και ένα εργο έντονα αντιπολεμικό και "αντιανθρωπινο" (ετσι που ειχε μόλις αποκαλυφθει η φυση του ανθρωπου) ήταν κατι σημαντικό; Μήοπως μηδενιστικο φαίνεται σήμερα, επειδή το μεν αντιπολεμικό ειναι πια κατι αυτονόητο και το αντιανθρωπινο μας κούρασε γιατι η ανθρωπότητα ψαχνει από την αρχή τις αξίες της; με άλλα λόγια, μήπως ολα ξεκινανε από το οτι προσπαθειτε να κάνετε αθάνατους και διαχρονικους δημιουργούς που δεν ζήτησαν παρα να μιλήσουν στην εποχή τους και τους συγχρόνους τους;

brouss said...

Μια άσχετη ερώτηση αλλά με προβληματίζει σφόδρα : το υπόσχεση γάμου του Συμπάρδη το έχει διαβάσει κανείς; Διότι επαινείται πολύ από την κριτκή.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
πολλές διαφωνίες πάνω σε ένα βιβλίο προκύπτουν επειδή κάθε αναγνώστης εφαρμόζει διαφορετικά κριτήρια, σε σημείο που μερικές φορές να μην είναι καν δυνατός ο διάλογος.
1. Η υποκειμενικότητα του αναγνώστη, ανάλογα με την παιδεία-του, την ηλικία-του, τη φάση κατά την οποία διάβασε το βιβλίο κ.ο.κ.
2. Το κριτήριο, όπως εύστοχα επισημαίνεις, της τωρινής ματιάς ή της "ιστορικής" οπτικής γωνίας: η πρώτη νοιάζεται για το τι απήχηση μπορεί να έχει το όποιο βιβλίο στη σημερινή εποχή. Η δεύτερη λαμβάνει σθεναρά υπόψη το πόσο καινοτόμο στάθηκε στην εποχή-του και πόσο επηρέασε τους μετέπειτα συγγραφείς.
3. Μια τρίτη πηγή διαφωνιών μπορεί να είναι αφενός η προσωπική γνώμη και αφετέρου η γνώμη της κριτικής ή των μελετητών που καταξίωσαν το έργο.
4. Κριτήρια που απορρέουν από το πού εστιάζει κανείς: στην πλοκή, στο ύφος, στο ενδιαφέρον της ιστορίας, στην ειρωνεία και την αμφισβήτηση, στους χαρακτήρες κ.ο.κ.;
5. Το κριτήριο του ονόματος του συγγραφέα και του θρύλου που έχει δημιουργήσει το συνολικό έργο-του ή η ζωή-του.

Αυτά και άλλα πιθανά ισχύουν όχι μόνο στο "Ταξίδι" αλλά σε κάθε κείμενο. Δεν παραμερίζω το κριτήριο της απόλαυσης, συναισθηματικής όταν το διαβάζεις αλλά και διανοητικής όταν το σκέφτεσαι.

Κοίτα να δεις πόσο γόνιμη είναι μια πέτρα που πέφτει στη μέση της λίμνης: προκαλεί επάλληλες αναταράξεις.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος