Monday, May 23, 2011

Τσιμπολογώντας τον τύπο: ποικιλία ούζου

Είχα κρατήσει μερικά άρθρα από τον τύπο, ήδη πριν από το Πάσχα, αλλά επειδή αναλωθήκαμε στην ψηφοφορία για το προσφιλέστερο ξένο μυθιστόρημα, δεν βρήκα την ευκαιρία να τα σχολιάσω. Τώρα που βρήκα νέα ερεθίσματα, είπα να τα συμπεριλάβω σε μια συνολική παρουσίαση θεμάτων που αξίζουν αν συζητηθούν.

1.     «Για ποιο πράγμα μιλάμε, όταν μιλάμε για ένα βιβλίο» του Δημοσθένη Κούρτοβικ (Τα Νέα, 16.4.2011)
Ο κριτικός των Νέων εκφράζει ένα βαθύτερο πιστεύω-μου, που θα ήθελα να είναι πυξίδα και των δικών-μου σκέψεων. Ο κριτικός (ή ο ιστολόγος) γράφει για ένα βιβλίο αλλά αυτό το βαθύτερο που αναζητεί να θέσει προς συζήτηση δεν είναι η ίδια η ιστορία ή η τεχνική του έργου, αλλά ένα κοινωνικό θέμα ή ένα ζήτημα που αφορά την ανθρώπινη ζωή. Έτσι, το βιβλίο γίνεται η αφορμή (χωρίς να είναι αυτό μειωτικό) για να μας πάει λίγο παραπέρα, να ανοίξει τη σκέψη-μας σε ευρύτερες σφαίρες και να αποτελέσει το εφαλτήριο για να σκεφτούμε έξω από τις σελίδες-του.
2.     «ΚΚΕ – Κυνόδοντας: 1-0» του Γιάννη Χάρη (Τα Νέα, 16.4.2011)
Ο Ριζοσπάστης κατεδαφίζει ιδεολογικά τον «Κυνόδοντα», όπως είχε κάνει και παλαιότερα με την ταινία τού Βούλγαρη «Ψυχή βαθιά», με κριτήρια ιδεολογικά και πολιτικά, τέτοια που είχαμε συνηθίσει στη μεταπολεμική περίοδο. Η ταινία, λέει, ταυτίζει τον φασισμό με τον κομμουνισμό και έτσι δημιουργεί ένα αντικομμουνιστικό μέτωπο.
3.     «Ο Παπαδιαμάντης διχάζει το ΚΚΕ» του Λ. Σταυρόπουλου (Το Βήμα, 17.4.2011)
Στο ίδιο μήκος κύματος ο Ριζοσπάστης του Ιανουαρίου εγκωμίαζε τον Παπαδιαμάντη, επειδή μιλούσε υπέρ του λαού, κατήγγειλε “τους πλουτοκράτες του καιρού-του” και εν γένει άρθρωσε έναν κοινωνικό λόγο, όπως αναφέρει ο συντάκτης τού κειμένου Γρ. Τραγγανίδας. Δυο μήνες αργότερα ο Γ. Μαυρίκος, κομματικό στέλεχος του ΚΚΕ, αντιτάσσει σ’ αυτήν την άποψη το επιχείρημα ότι ο Παπαδιαμάντης δεν μπόρεσε να διοχετεύσει τον λόγο-του σε μια γνήσια λαϊκή αντίδραση εναντίον των πλούσιων της εποχής-του. Ο Ριζοσπάστης ανταπάντησε στον Μαυρίκο με κείμενα των Βάρναλη, Αδάμου και Μπελογιάννη, που αποδέχονται τον Παπαδιαμάντη. Όπως παρατηρείτε, δεν έχει σημασία ποια πραγματικά είναι η αξία του σκιαθίτη συγγραφέα, αλλά ποια ιδεολογία βολεύει για να ράψουμε το κοστούμι-του…
4.     «Ο νικητής Ροθ και ο Νόμπελ» του Γρηγόρη Μπέκου (Το Βήμα, 22.5.2011)
Ο Φίλιπ Ροθ κερδίζει το Μπούκερ και ο συντάκτης του αρθρίδιου (δεν το λέω υποτιμητικά, αλλά λόγω έκτασης) εκφράζει την απορία-του γιατί δεν του απονέμουν και το Νόμπελ. Φυσικά δεν αγνοώ την άποψη που εκφράζεται και εδώ ότι η σουηδική Ακαδημία δεν λαμβάνει υπόψη μόνο λογοτεχνικά κριτήρια, αλλά κυρίως κοινωνικοπολιτικά. Αυτό όμως δεν αναιρεί τις απόλυτες θέσεις του Μπέκου:
α. ο Ροθ είναι “ο κορυφαίος εν ζωή αμερικανός συγγραφέας”
β. “η γραφή και το εύρος του λογοτέχνη” είναι αναμφισβήτητης αξίας
γ. “η καρδιά της πιο πρωτότυπης λογοτεχνίας σήμερα χτυπάει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού”.
Θα μπορούσε να έχει κάποια δίκια σε μια ευρύτερη διατύπωση της θέσης-του, αν και ο καθένας «κουκιά τρώει, κουκιά μαρτυράει». Πιο πολύ όμως με ενοχλούν οι δογματικές και υπερβολικές στη διατύπωση τοποθετήσεις, που δείχνουν ότι πιστεύουμε στην υποκειμενικότητά-μας και δεν αναγνωρίζουμε άλλες απόψεις, τουλάχιστον εξίσου σεβαστές με τις δικές-μας. Αναγνωρίζουμε την αμερικανική λογοτεχνία ως αυταξία ή ως αποτέλεσμα του πολιτισμικού ηγεμονισμού της εν λόγω χώρας, αναγνωρίζουμε τον Ροθ ως μεγάλο λογοτέχνη ή ως αμφισβητία κ.ο.κ.; Θυμίζω ότι στη μικρή δημοσκόπηση που έκανα προ είκοσι ημερών, ο Ροθ δεν κέρδισε παρά ελάχιστα την εκτίμηση των 36 βιβλιόφιλων ψηφοφόρων. Καταλαβαίνω όμως εξίσου ότι όλα αυτά που λέω έχουν την ίδια υποκειμενική βάση (λ.χ. οι ψηφοφόροι του Βιβλιοκαφέ δεν είναι ειδήμονες και το πολύ πολύ να εκφράζουν την πρόσληψη του αμερικανού συγγραφέα στην Ελλάδα, αν όχι στην αφεντιά-τους) και γι’ αυτό δεν μπορώ να είμαι απόλυτος. Αναζητώ λοιπόν ανάλογη μετριοπάθεια…
5.     «“Δεν υπάρχει κρυφός Παπαδιαμάντης”» συνέντευξη στη Λαμπρινή Κουζέλη (Το Βήμα, 22.5.2011)
Ξέρετε γιατί δεν έχουμε σε υπόληψη τους φιλολόγους; Εκτός από το ποινικό-τους μητρώο από την εποχή του σχολείου, ένας ακόμα λόγος είναι ότι εκφράζουν σχεδόν πάντα αγιολογικές απόψεις και στήνουν εικονοστάσια στους συγγραφείς. Ο Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος δεν απέχει πολύ από αυτό κι ακόμα περισσότερο βλέπει με αλλεργία την ψυχανάλυση και ό,τι αυτή εκφράζει. Μπορώ να πω ότι ο βιογραφισμός που εισηγείται η εν λόγω θεωρία δεν είναι –ούτε κατά τη γνώμη-μου- η καλύτερη προσέγγιση των συγγραφέων, αλλά μερικές φορές είναι ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να φωτίσει παραμέτρους του ίδιου του κειμένου, ισχυρότερο από την αναζήτηση γραφών, εκδόσεων, λέξεων κ.ο.κ. Στον Τριανταφυλλόπουλο χρωστάμε την εξαιρετική έκδοση των πεντάτομων απάντων του Παπαδιαμάντη από τον «Δόμο», αλλά η επιστήμη προχωρά με νέες μεθόδους ανάλυσης και η παραδοσιακή φιλολογία βουλιάζει στα αζήτητα…
6.      «Εντοπιότητα και λογοτεχνία» της Ελισάβετ Κοτζιά (Η Καθημερινή, 22.5.2011)
Σε εποχή παγκοσμιοποίησης και κοσμοπολιτισμού, πόσο η ελληνική λογοτεχνία ανακαλύπτει ξανά το ντόπιο; Η Κοτζιά εύστοχα συγκεντρώνει δημιουργούς από διάφορα μέρη της Ελλάδας, που προβάλλουν ως αντίβαρο στον διεθνισμό την εγχώρια κουλτούρα, την παράδοση και την τοπιογραφία, τη μυθολογία της υπαίθρου που χαράζει τη δική-της πορεία έξω από το κέντρο. Κι αυτή η τάση είναι στην ουσία η μεταμοντέρνα κεντρόφυγος κίνηση που προσπαθεί να αποφύγει την ισοπέδωση και να ξαναγνωρίσει την αξία τού παρελθόντος, να αναζητήσει ιθαγενή ερείσματα σε γλώσσες, πολιτισμούς, λαϊκές πρακτικές και άχρονα βιώματα, να χωρέσει το διαφορετικό μέσα στο όμοιο...
(Η φωτογραφία από το:
Πατριάρχης Φώτιος

5 comments:

Pellegrina said...

1.Το του Κούρτοβικ μου φαίνεται εντελώς αυτονόητο. Κι αν καποιος πει "ναι, αλλα΄σημασία εχει το πώς ειναι γραμμ'ενο" θα απαντούσα πάλι με κατι του Κ (νομίζω0 το "πως' είναι το "τι". Θα μπορούσα ν απροβληματιστώ σοβαρά πχ πάνω στον έρωτα, αλλά μόλις διαβάσω ότι "ο άνεμος ψιθύριζε στο αυτί της" το βάζω στα πόδια: κάποιος που γράφει κατι τόσο σαχλό τι σοβαρό μπορεί να μου πει για τον ερωτα;
2.;;;;; (ομολογώ οτι δεν εμβάθυνα τοσο στην τιαινία: ήταν τοσο καταθλιπτική που δεν...
3.Πολύς Παπαδιαμάντης βρε παιδιά..
4. δεν εχω πολυδιαβάσει Ροθ, αλλά θα ήθελα μια επιχειρηματολογία, ειδικά περί της 'πρωτοτυπίας" του. Τουλάχιστον ως ερέθισμα, γιατι μου αρέσουν οι πρωτότυποι. Ενα που ειχα διαβάσει 9εντάξει, όχι από τα πιο γωνστά του) απλω΄ς κλαψ...ζε φλύαρα περι των προσωπικών υπαρξιακών και δη της καταπιεστικής ανατροφής από τους εβράιους γονείς, που τους "κουβαλούσε" ως τη μεση ηλικία. Ποιο πρωτότυπο;
5. Γενικά ψιλοβαριέμαι τους φιλόλογους!!
6. Διάβασα την Κοτζιά να πω μια άποψη,, βάσει προσωπικής εμπειρίας: θα ήθελα πολύ να γράφω χωρίς να λαμβάνω υπόψη εντοπιότητα (στην περίπτωσή μου την Αθήνα), αλλά είναι χαώδης η διαφορά μεταξύ Αθήνας και επαρχίας στην Ελλάδα κατά τη γνώμη μου. Δεν ξερω απολύτως τίποτα από τη ζωή στην επαρχία-και οι άλλες πόλεις της Ελλάδας εντάσσονται στη συνειδησή μου ως επαρχία. με άλλαλόγια, αν η ματιά είναι συγχρονη αστική/μετα-αστική (δικό μου νεολογισμός!)η Αθήνα ειναι η ΜΟΝΗ επιλογή: η Ελλάδα ΔΕΝ εχει πολεις, για να μησου πω οτι και η Αθήνα επαρχία ειναι!

Πάπισσα Ιωάννα said...

Σ' αυτό που διαφωνώ με την Κοτζιά, είναι ότι τονίζει υπέρ το δέον τον τόπο και όχι την κουλτούρα. Δεν μας ενδιαφέρει δηλαδή αυτό καθεαυτό το τοπίο, αλλά ο εγχώριος πολιτισμός-του, δεν μας ενδιαφέρει η γεωγραφική διασπορά, αλλά η πολυπολιτισμική συνθήκη της περιφέρειας σε σχέση με το ισοπεδωτικό κέντρο της Αθήνας. Επομένως, οι φυγόκεντρες τάσεις της λογοτεχνίας-μας πιο πολύ αποτελούν προσπάθειες να προβληθεί το διαφορετικό μέσα στο κοινό πανελλήνιο και να αντιπαραταχθεί η διαχρονική παράδοση στον ξενόφερτο διεθνισμό.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

εγώ πάντως το διάβασα όπως λες εσύ. θελω να πω, τον τόπο λέει, αλλα΄βεβαια την κουλτούρα θα εννοεί (και ισως και το τοπίο, γιατι και αυτο επηρεάζει τον άνθρωπο)

Εγω πάλι "πολυπολιτισμική συνθήκη" βλεπω στην πόλη, και δεν εννοώ μόνο τους "ξενους" αλλά και τους εσωτερικούς μετανάστες, και τις κοινωνικές ταξεις, και τα διαφορετικά γούστα, βιώματα, μόρφωση, επαγγέλματα κλπ. Στην επαρχία όλα ίδια μου φαίνονται. Εννοώ οτι στο ίδιο μέρος όλοι ίδιοι μου φαίνονται, ακόμα και φυσιογνωμικά! Εκτός αν εννοείς την "πολυπολιτισμικότητα" της Ελλάδας, δηλ ότι αλλιώς ειναι η Κρήτη, αλλιώς η Ήπειρος, αλλιώς η Ρόδος κλπ. Μάλλον αυτο εννοείς! ε..ναι...είμαστε μια ..πολυπολιτιμσική κοινωνία ..

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
η Κοτζιά μάλλον την κουλτούρα εννοεί, αλλά το "πώς" είναι το "τι" και φυσικά θα έπρεπε να εστιάσει ακριβώς σ' αυτό και να δώσει έμφαση στην πολυπολιτισμικότητα (εννοώ, όπως καταλαβαίνεις, των διαφόρων περιοχών της Ελλάδας) και στην τοπική ετερότητα.
Η Αθήνα απ' την άλλη είναι ένα χωνευτήρι, που κρατά ταξικές, εθνικές, επαγγελματικές, ιδιοσυγκρασιακές κ.ο.κ. ποικιλίες αλλά ισοπεδώνει αυτό το ιδιαίτερο χρώμα της παράδοσης κάθε τόπου.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Καλημέρα..α...το χρώμα της παράδοσης...στην Αθήνα...

(μπα, φροντίζει η τηλεόραση γι αυτό..)

Για Κοτζιά: ήταν ενα (σκόπιμα) επιφανειακό αρθράκι, μια καταμέτρηση, ενας πρώτος εντοπισμός. Έγω έτσι το διάβασα. Έβαζε,απλώς, ένα ενδιαφέρον θέμα. Για όποιον έχει διαβάσει λίγα βιβλία είναι ήδη γνωστό ότι άλλο πχ Σοφία Νικολαίδου και άλλο Σωτήρης Δημητρίου (ως προς αυτο το θέμα -και ως προς άλλα φυσικά) Για όποιον πάλι ειναι ασχετος, ό,τι και να γράψει "η εφημερίδα"..

Τελος πάντων.
"Το Πώς είναι το Τι". Να θέμα!