Πώς μπαίνει κανείς στον λογοτεχνικό στίβο; Γαντζωμένος στην έμπνευσή-του και οιστρηλατημένος από την αύρα-της; Διαβασμένος και γαλουχημένος από τα μεγάλα έργα της λογοτεχνίας; Συγκλονισμένος από τη μοίρα και τις ανατροπές-της; Αποφασισμένος να δοκιμάσει την πέννα-του, αφού τη βουτήξει στο νοητικό ή το συναισθηματικό-του μελανοδοχείο;
Ελληνικός διπλός:
Μιχάλης Γεννάρης
“Πρίγκιπες και δολοφόνοι”
Εκδόσεις Ίνδικτος
2010
Βαριά σεκλέτια, χειμαρρώδης λόγος, εσωτερικός μονόλογος σε μορφή δημόσιας εξομολόγησης, ρεμπέτικη ατμόσφαιρα, πολυπρόσωπη δράση, κόσμος της νύχτας αλλά και της καθημερινότητας, τραγούδι στην πίστα, μπουρδέλα, λαϊκές αγορές, δυτικές συνοικίες, έρωτες και μικροπροδοσίες, παιδιά και αριβιστικές έγνοιες, σκληροί ανταγωνισμοί και απέλπιδες προσπάθειες.
Όποιος μπει στο πρωτόλειο του Γεννάρη συναντά έναν κυκεώνα στιγμών, σκέψεων, προσώπων, σκηνικών, φωνών και φωτισμών. Μια γυναίκα μεσήλικας, με τρία παιδιά, εξιστορεί την πολυδαίδαλη ζωή-της από το Μπραχάμι ως τον Κορυδαλλό κι από το πάλκο ως το λεωφορείο που κατευθύνεται προς το Ξυλόκαστρο. Όλη της η ζωή ανάμεσα στη μάνα και στις αδελφές-της έως τα τρία παιδιά-της δίνεται σε μια λαβυρινθώδη εναλλαγή σκηνών που αναδεικνύουν τη μικροαστική-της νοοτροπία και την αγωνία-της να υπερκεράσει τις αντίζηλές-της.
Το βασικό θετικό γνώρισμα του συγγραφέα που δεν μπορεί να αγνοηθεί είναι η γλώσσα της αφηγήτριας, η οποία συγχέει σκόπιμα την απλή καθομιλουμένη με ιδιολεκτικές κατασκευές αλλά και καθαρευουσιάνικες ελληνικούρες. Λαϊκή θυμοσοφία και απόσταγμα της ζωής, θυμικές εξάρσεις αλλά και βαθιά φιλοσοφημένες κατινιές, χολή και απόγνωση ανάμικτες με λόγο υπεράνω και γενναιόδωρο. Θυμίζει Αλέξανδρο Κοτζιά, όταν ο μονόλογος μπλέκει πρόσωπα και σκέψεις, αναμιγνύει επίπεδα, εκφράζει τον εσωτερικό κόσμο του αφηγητή και τολμά να παρακολουθεί την εξωτερική πραγματικότητα σε παρόν και παρελθόν, ενωμένα στον ίδιο χωροχρόνο.
Ας πούμε ότι αυτό δεν είναι παρωχημένο, αν και, άπαξ και χρησιμοποιήθηκε, δεν φαντάζει πια κάτι τόσο αξιόλογο. Ας πούμε ότι η γλώσσα αυτή αντικατοπτρίζει μια ψυχοσύνθεση που ξαφνιάζει με τη θυελλώδη ορμή της και δεν ενοχλεί με τους αβυσσαλέους κυματισμούς-της. Αυτό που δεν μπορεί να το αντέξει κανείς είναι ο πλουραλιστικός καταιγισμός στοιχείων που πέφτουν σωρηδόν. Δοκίμασα να φτιάξω ένα υποτυπώδες γενεαλογικό δέντρο, αλλά έμεινα στα στοιχειώδη. Δοκίμασα να καταλάβω σχέσεις ανθρώπων και ψυχοσυνθέσεις και πνίγηκα στο τσουνάμι απανωτών χειμάρρων και πολυπρόσωπων δινών. Το έργο σκόπιμα δεν έχει αρχή και τέλος, με αποτέλεσμα καμιά αναγνωστική απόλαυση να μην μπορεί να προκύψει, ακόμα κι αν προσπαθήσει κανείς να κατέβει από τη γλώσσα στο βάθος της πλοκής.
Φιλόδοξο έργο και με κόπο πλασμένο, αλλά προσκρούει στην αδυναμία του ανθρώπινου μυαλού, τουλάχιστον του δικού-μου, να αποκωδικοποιήσει όλο αυτό το ψηφιδωτό και να βρει μετά απ’ όλο αυτόν τον κυκεώνα το νόημα, την ιδεολογία, τον παλμό του κειμένου. Βλέπει κανείς τις συνυποδηλώσεις των ονομάτων από τη μυθολογία (Πριαμίδες, Εκάβη, Έκτορας, Πάρις) και την Παλαιά Διαθήκη (Αβραάμ) αλλά δεν μπορεί να συλλάβει την προθετική-τους σύνδεση. Ίσως η εγκεφαλικότητα στη σύνθεση γίνεται η ίδια κινούμενη άμμος που καταπίνει την αναγνωστική υποδοχή. Βλέπει κανείς τον κόσμο των κατώτερων στρωμάτων της κοινωνίας αλλά δεν μπορεί να ξεκλειδώσει την ένταξή-τους μέσα στην ιστορία. Γενικά οσμίζεται πράγματα αλλά δεν βλέπει φαγητό…
Ίσως το πρόβλημα είναι ευρύτερο. Ένα μοντερνιστικό κείμενο που απαιτεί άπειρες πόρτες για να το αλώσεις, χάνει τον αναγνώστη-του και αποβαίνει κρυπτικό, εσωστρεφές, κλειστό, απόρθητο, ελιτίστικο… Ο μοντερνισμός απομάκρυνε τον αναγνώστη από το έργο και τον έκανε είτε καταναλωτή ευπώλητων ή ανατόμο των κειμένων που ζητάνε νυστέρι και όχι μολύβι για να γεννήσουν το μήνυμά-τους.
Φιλόδοξο έργο, γραμμένο με πολλή τέχνη. Ωστόσο, ενώ ο αναγνώστης μπορεί να θαυμάσει την τοιχογραφία των ανθρώπων και την ανθρωπογεωγραφία των τύπων και να αναγνωρίσει τη γλώσσα και τα φιδογυρίσματά-της, μένει μετέωρος σε έναν λαβύρινθο που δεν τον φιλοξενεί.
Ευχαριστώ τον Μιχάλη Γεννάρη που μου εμπιστεύτηκε τον κόπο-του.
Πατριάρχης Φώτιος
17 comments:
Πατριάρχη, θα συμφωνήσω απόλυτα μαζί σου. Σε επίπεδο γλώσσας, ο Γεννάρης είναι εντυπωσιακός, θυμίζει πολύ μεγαλύτερους σε ηλικία συγγραφείς. Σε επίπεδο περιεχομένου και σύνθεσης, ήθελε περισσότερη οικονομία και στόχευση. Η όλη σύλληψη με παρέπεμψε περισσότερο στον Μάτεσι και τη Μητέρα του σκύλου, παρά στον Κοτζιά. Αν κατορθώσει αυτή τη γλώσσα να τη θέσει στην υπηρεσία ενός πιο καλοζυγισμένου αφηγηματικού σχεδίου, πάντως, θα δούμε μεγάλα πράγματα από αυτόν.
Α.
ΥΓ. Αντιστρέψατε τον τίτλο του βιβλίου στην ανάρτηση, ή είναι ιδέα μου;
Α.,
λάθος-μου που θα διορθωθεί πάραυτα.
Πατριάρχης Φώτιος
τόσα πολλά στοιχεία σε ένα απρωτόλειο ειναι καπως φυσικά, με την έννοια ότι ο δημιουργός προσπαθεί να βάλει μεσα στο βιβλίο του ό,τι εχει ως τότε μαζεμένο στο μυαλό του. Ειναι ένα ξεκίνημα. Αν πειθαρχηθεί στα επόμενα, οκ. Εκείνο που δεν ακταλαβάινω (κι εδώ, όπως και στο προηγούμενο ειναι το θέμα και ο κεντρικός χαρακτήρας. (Αυτη η γυναίκα). Εμένα όπως το γραφεις μου φερνει σε Τρίτο στεφάνι. μα τι ενδιαφέρον έχουν αυτοί οι τύποι για τους νέους; δεν το πιανω, τέλος πάντων.
Ετερον εκάτερο θα μού πεις αλλά εμένα μού έκανε εντύπωση η εξώφυλλου φωτογραφία με μιά ρεματιά αυθαίρετα όπου δεσπόζει ένας λόφος με λιγοστά αυθαίρετα πού κρύβει τα φώτα της Πόλης.
;;;;;;
(κανείς δεν αντέστρεψε το τίτλο του βιβλίου και ούτε εικόνα του εξωφύλλου ειναι αυτο που λέτε. Κανονικά δεν εχει σημασία, αλλα΄συχνά διαβάζω τετοια ασχετα που πετάτε διαφοροι (;) και εχω την απορία να μαθω επιτέλους γιατί. γιατί πετάτε τέτοιες , άκακες, μεν, εντελώς ακατανόητες δε, ασχετοσύνες;;;
(πατριαρχη ζήτησες "συγνώμη" για την αντιστροφή, αλλά δεν εκανες ΚΑΜΙΑ αντιστροφή...τι νόημα εχει αυτο;;)
(
Pellegrina,
είχαν κάνει λάθος και μετά την υπόδειξη το διόρθωσα. Γι' αυτό τώρα δεν φαίνεται.
Πατριάρχης Φώτιος
Pellegrina, καθόλου ασχετοσύνη δεν ήταν στη δική μου περίπτωση. Όπως σου εξήγησε ο Πατριάρχης, η αρχική ανάρτηση ανέφερε τον τίτλο του βιβλίου ως Δολοφόνοι και πρίγκιπες, αντί Πρίγκιπες και δολοφόνοι. Σε αυτό αναφερόμουν, και αυτό διόρθωσε ο Πατριάρχης. Το οποίο φυσικά δεν ήταν κανένα τραγικό λάθος, απλή παραδρομή. Δεν ξέρω τι άλλες περιπτώσεις έχεις δει στα σχόλια εδώ και έκανες την παρατήρηση (το σχόλιο του air κι εγώ το βρίσκω ακατανόητο), μόνο για τη δική μου περίπτωση μπορώ να μιλήσω.
Α.
Αγαπητέ Πατριάρχη, είχα γράψει ένα σχόλιο αλλά τις δύο τελευταίες μέρες τα μπλογκς είχαν κάποιο πρόβλημα και φαίνεται ότι χάθηκε. Έλεγα ότι έχω αρκετή εμπειρία από πρωτόλεια, από έργα μαθητών μου ή άλλων φίλων που μου εμπιστεύονται τα κείμενά τους. Εκείνο που διαπιστώνω, είναι ότι βιάζονται να εκδώσουν. Όχι μόνο τους λείπουν εμπειρίες ζωής, τους λείπει και ισχυρό λογοτεχνικό υπόβαθρο. Δυστυχώς, οι περισσότεροι δεν διαβάζουν, εκτός από τα τρέχοντα ευπώλητα, ίσως ούτε κι αυτά. Βέβαια, κανείς δεν γράφει αριστούργημα με το πρώτο του βιβλίο. Η συνέχεια θα δείξει αν θα μπορέσει ο νέος λογοτέχνης να "πολιτογραφηθεί στων ιδεών την πόλη".
Φίλη Αναγνώστρια,
ο blogger το διήμερο που μας πέρασε έκανε τσαλιμάκια (μάλλον επαναρυθμιζόταν) και στην πέινα-του έφαγε τα σχόλιά-μας.
Είχα γράψει, λοιπόν, κι εγώ σε απάντησή-σου ότι συμφωνώ α π ό λ υ τ α με όσα λές: οι νέοι συγγραφείς διακρίνονται από κοινωνική απειρία και αδυναμία να συλλάβουν την πολυπλοκότητα του κόσμου γύρω-τους. Ακόμα χειρότερα, δεν μπορούν να αρθρώσουν πολυεπίπεδο λόγο και σύστοιχο με όσα θέλει/πρέπει να δηλώνει ο αφηγητής-τους, γιατί είνα έρμαια των περιοδικών και του διαδικτύου και φερέφωνα (κυριολεκτικά) του λόγου της τηλεόρασης και των τραγουδιών. Όπως επισημαίνεις, δεν διαβάζουν λογοτεχνία, ή δεν έχουν προλάβει ακόμα να την αφομοιώσουν ή διαβάζουν μόνο ρηχά ευπώλητα. Επομένως γράφουν διαδικαστικά αμελώντας τον λόγο, το ύφος και την καταλληλότητά-του.
Αυτά βέβαια δεν ισχύουν για τον Γεννάρη, του οποίου το βασικό προσόν είναι ο στιβαρός λόγος που προσιδιάζει στην αφηγήτριά-του και στο κλίμα του βιβλίου.
Καλό Σαββατοκύριακο
Πατριάρχης Φώτιος
Εγω θυμάμαι οτι ειχα πει για το συγκεκριμένο α) οτι τα πολλά στοιχεια συνηθίζονται σε πρωτο βιβλιο και μετα ισως πειθαρχούνται, αλλα΄β) τι ενδιαφέρον μπορεί να βρίσκει ενας νέος σε τύπους σαν την ηρωίδα. Βεβαια το δεύτερο δεν μοιάζει λογοτεχνικό σχόλιο αλλά ίσως είναι: ο συγγραφέας εχει επηρεαστεί στο θεμα του από παλιότερη ελληνική λογοτεχνία (Τσίρκα ισως, Μάτεσι, Κοτζιά ειχατε πει)
Προσωπικά δεν αισθάνομαι ότι η ελληνική λογοτεχνία εχει τί π ο τ α να μου δώσει θ ε μ α τ ι κ ά (με εξαιρεση ίσως, σε κάποια δευτερεύοντα -για μένα- στοιχεια χαρακτηρων και ατμοσφαιρας, τη Σώτη Τριανανταφύλλου)Κι αυτο ακούγεται ατοπο, καθοσον ειναι ελληνική, δηλ. υποτιθεται πιο κοντά μου θεματολογικά και επιπλέον προσωπικά γραφω μάλλον με (δικής μου κοπής) ..ελληνοκεντρική ματιά. Κι ομως ετσι ειναι: θ ε μ α τ ο λ ο γ ι κ ά η ελληνικη λογοτεχνια δεν εχει να μου δωσει απολύτως τ ι π ο τ α (σορι για την περιαυτολογία, ηταν αυθόρμητη)
Pellegrina,
αυθόρμητα θα έλεγα ότι υπάρχουν ελληνικά κείμενα που έχουν θεματικές ιδιαιτερότηες και ως εκ τούτου είναι πρωτότυπα. Ενδεικτικά αναφέρω το θέμα του αντικοινωνικού νέου ως αποτέλεσμα της οικογενειακής κρίσης (Καρυστιάνη στα "Σακιά", Γιαννακάκη στο "Σναφ").
Το θέμα όμως είναι ευρύτερο: το θέμα σπάνια είναι νεόκοπο. Ο χειρισμός όμως άκόμα και πλαιών θεμάτων τα κάνει νέα, τα ανα-νεώνει, καθώς τα δίνει υπό νέα οπτική.
Πατριάρχης Φώτιος
Δεν διαφωνω. Είπα ότι ε μ έ ν α δεν εχει να μου δώσει.
Όπως καταλαβαίνεις -και για να ξαναγυρίσω στο περι ου ο λόγος βιβλίο- αυτο που προσπαθώ να πω είναι ευρύτερο: τα ενδιαφέροντα ενός νέου συγγραφέα (ό π ο ι α και να ειναι) αντλούνται από άλλους συγγραφείς, και μάλιστα παλιούς (η ζωή τρεχει: το 1980 ειναι πολύ παλιό) ή από την πραγματικη΄ζωή; (σαν αυτο που είπες, που άσχετα αν εμένα απροσωπικά δεν με συγκινεί, είναι πάντως θεμα παρμένο από τη συγχρονη πραγματικότητα)
Με άλλα λόγια, λες ότι η επικαιροποίηση ενός παλιού θέματος ή η ανάδυση ενός σύγχρονου αφορά περισσότερο τον σημερινό αναγνώστη, ο οποίος θέλει να καταλάβει -και μέσω της λογοτεχνίας- το σήμερα και το αύριο της γης, της χώρας, του εαυτού-του.
Κάτι τέτοιο;
Πατριάρχης Φώτιος
για να είμαι ειλικρινής, δεν πολυσκοτίζομαι τι αφορά τον αναγνώστη! για το τι αφορά τον συγγραφέα μιλάω! (και ισχυουν αυτά που λες) Ο συγγραφέας δεν θα έπρεπε να νοιαζεται τι αφορά τον αναγνώστη, κατά τη γνώμη μου (Και παντως εγώ δεν νοιάζομαι-με τις γνωστες συνε΄πειες) Ο συγγραφέας ο δ η γ ε ί, (και οστις θελει οπίσω του ελθείν!) δεν ακολουθεί! (αλλιώς ειναι κατασκευαστής καταναλωτικών προϊόντων)
Καλησπέρα.Κρατώντας την τελευταία φράση της Pellegrina ,αναρωτιέμαι τι ευθύνη φέρουν και οι εκδότες.Στον κύκλο του χρήματος από το βιβλίο, πλην ελαχίστων,είναι πρώτοι και καλύτεροι,δεν νομίζω λοιπόν ότι ξεσκαρτάρουν συγγραφείς.
Αμφιβάλλω κι αν διαβάζουν γενικότερα δηλαδή...
Παρ' όλα αυτά πήρε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα του περιοδικού Διαβάζω.
Προφανώς,
ήταν το καλύτερο από τα συνυποψήφια.
Καλή τύχη στη συνέχεια
Πατριάρχης Φώτιος
Post a Comment