Τα παιδιά του Κώδικα Ντα Βίτσι:Π. Κονιδάρης, “Το χειρόγραφο της Πράγας”
Το είδος του μυθιστορήματος που εκπροσωπείται στη συνείδηση του διεθνούς αναγνωστικού κοινού με τον “Κώδικα Ντα Βίτσι” του Νταν Μπράουν βρήκε και στην Ελλάδα μιμητές και εκφραστές. Τα τελευταία δύο χρόνια κυκλοφόρησαν βιβλία, όπως “Η νύχτα των εννέα ήλιων” Γ. Αιόλου (2006), “Η χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα” του Δ. Μαμαλούκα και τέλος “Το χειρόγραφο της Πράγας” του Π. Κονιδάρη.
Τα έργα αυτά διαβάζονται εύκολα, γιατί παρασύρουν τον αναγνώστη στην αναζήτηση ενός μυστηρίου, συχνά καθοριστικό για την ανθρωπότητα ή μεγάλης πνευματικής αξίας. Αφήνω κατά μέρους τον Μαμαλούκα, ο οποίος έχει δώσει προσωπικό στίγμα στο έργο του, και μιλάω για τα άλλα δύο, όπου εμπλέκονται η ιστορία της Δύσης (κυρίως), η εκκλησία (καθολική και ορθόδοξη), πολύ μυστήριο, οργανώσεις θρησκευτικές και παραθρησκευτικές, τάγματα στον Μεσαίωνα και κρυμμένα μυστικά σε χειρόγραφα ή βιολιά, φόνοι για να μην αποκαλυφθούν όλα αυτά, ερασιτέχνες ντετέκτιβ που συνεργάζονται με επιστήμονες και ειδικούς για τη διαλεύκανση της υπόθεσης.
Ο Κονιδάρης στηρίζεται σ’ αυτά τα στερεότυπα. Γράφει μια ιστορία με κοσμοπολιτισμό (αναγκαίος για να βρεθούν μυστικά έξω από τα σύνορα της Ελλάδας), αξιοποιώντας τη φήμη του χειρογράφου Βόινιτς, ένα πραγματικό έργο γραμμένο σε μια ακατανόητη γραφή, το οποίο –στο βιβλίο- εικάζεται ότι είναι συντεθειμένο στη γλώσσα του Θεού. Αν και στην αρχή διακρίνεται αβεβαιότητα στις εκφραστικές επιλογές του, στη συνέχεια βρίσκει τον δρόμο του και δεν προβληματίζει με αστοχίες τον αναγνώστη. Εξαιρείται βέβαια η προσπάθεια του συγγραφέα να βάλει ένα-δυο χαρακτήρες να μιλάνε αρχαία ελληνικά, πρώτα απ’ όλα γιατί στην Ευρώπη τα εκφέρουν με ερασμική προφορά, οπότε ο Έλληνας ήρωας δεν θα μπορούσε να καταλάβει, και δεύτερον γιατί οι προτάσεις του διακρίνονται από συντακτικά και υφολογικά ατοπήματα.
Ο Κονιδάρης βέβαια έκανε έρευνα για να βρει τα ιστορικά του στοιχεία και να δώσει αληθοφάνεια σε όσα λέει. Το μεγάλο του ωστόσο ατού είναι, κατά τη γνώμη μου, το στήσιμο της πλοκής σε μια σκακιστική αντίληψη του χώρου, τέχνασμα δομικά λειτουργικό και εντέλει αποτελεσματικό, που τον φέρνει στη γραμμή του “Οκτώ” της Katherine Neville (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη, όπου εκδίδει και το έργο του ο Κονιδάρης). Διαμορφώνει έτσι μια γεωγραφική παρτίδα, όπου η κατάλληλη δομή των πιονιών, θα δώσει και την αναμενόμενη λύση.
Εντέλει έγραψε ο Κονιδάρης κάτι καλύτερο από ένα μπεστ σέλλερ που θα ξεχαστεί σε λίγους μήνες; Κατά τη γνώμη μου και κατά τη γνώμη πολλών, δεν ανέβηκε πάνω από τα επίπεδα του είδους που διάλεξε. Δεν προβλημάτισε για την τύχη της ανθρωπότητας, δεν έπεισε για τα μυστικά που διέπουν την ιστορία της (πολυφορεμένο πια και αδιάφορο), δεν ανορθώθηκε πάνω από μια εύπεπτη ιστορία. Η γνώμη μου είναι ότι τέτοιοι συγγραφείς, που δεν υστερούν σε συλλήψεις δομής, πρέπει να προσπαθήσουν να δώσουν στο είδος αυτό μια αίγλη που στερείται και να το βγάλουν από την ενδιαφέρουσα αλλά ρηχή κινδυνολογία. Ο δρόμος έχει ανοίξει στο αδελφό είδος του αστυνομικού μυθιστορήματος, όπου πολλοί έχουν εντοπίσει την κοινωνική στροφή που έχει ήδη πάρει.
Από την κριτικογραφία ο nuwanda (book.attack.gr) τονίζει τη γόνιμη σύζευξη ιστορικής έρευνας και μυθοπλασίας στον Κονιδάρη, ο Μαμαλούκας σχολιάζει τις ομοιότητες μεταξύ του ίδιου και του Κονιδάρη και επαινεί την πλοκή του έργου (mamaloukas.blogspot.com) και το motive-and-opportunity.blogspot.com συμπληρώνει φυσικά στη λίστα των ομόθεμων βιβλίων το «Εκκρεμές του Φουκώ» του Έκο (φυσικά πιο φιλοσοφημένο). Δείτε επίσης το ιστολόγιο του ίδιου του Π. Κονιδάρη (konidaris.blogspot.com), αλλά και τις επιφυλάξεις του Κούρτοβικ (13.10.2007) για το βιβλίο του Μαμαλούκα, που καλύπτουν εν μέρει και το έργο του Κονιδάρη.
Τα έργα αυτά διαβάζονται εύκολα, γιατί παρασύρουν τον αναγνώστη στην αναζήτηση ενός μυστηρίου, συχνά καθοριστικό για την ανθρωπότητα ή μεγάλης πνευματικής αξίας. Αφήνω κατά μέρους τον Μαμαλούκα, ο οποίος έχει δώσει προσωπικό στίγμα στο έργο του, και μιλάω για τα άλλα δύο, όπου εμπλέκονται η ιστορία της Δύσης (κυρίως), η εκκλησία (καθολική και ορθόδοξη), πολύ μυστήριο, οργανώσεις θρησκευτικές και παραθρησκευτικές, τάγματα στον Μεσαίωνα και κρυμμένα μυστικά σε χειρόγραφα ή βιολιά, φόνοι για να μην αποκαλυφθούν όλα αυτά, ερασιτέχνες ντετέκτιβ που συνεργάζονται με επιστήμονες και ειδικούς για τη διαλεύκανση της υπόθεσης.
Ο Κονιδάρης στηρίζεται σ’ αυτά τα στερεότυπα. Γράφει μια ιστορία με κοσμοπολιτισμό (αναγκαίος για να βρεθούν μυστικά έξω από τα σύνορα της Ελλάδας), αξιοποιώντας τη φήμη του χειρογράφου Βόινιτς, ένα πραγματικό έργο γραμμένο σε μια ακατανόητη γραφή, το οποίο –στο βιβλίο- εικάζεται ότι είναι συντεθειμένο στη γλώσσα του Θεού. Αν και στην αρχή διακρίνεται αβεβαιότητα στις εκφραστικές επιλογές του, στη συνέχεια βρίσκει τον δρόμο του και δεν προβληματίζει με αστοχίες τον αναγνώστη. Εξαιρείται βέβαια η προσπάθεια του συγγραφέα να βάλει ένα-δυο χαρακτήρες να μιλάνε αρχαία ελληνικά, πρώτα απ’ όλα γιατί στην Ευρώπη τα εκφέρουν με ερασμική προφορά, οπότε ο Έλληνας ήρωας δεν θα μπορούσε να καταλάβει, και δεύτερον γιατί οι προτάσεις του διακρίνονται από συντακτικά και υφολογικά ατοπήματα.
Ο Κονιδάρης βέβαια έκανε έρευνα για να βρει τα ιστορικά του στοιχεία και να δώσει αληθοφάνεια σε όσα λέει. Το μεγάλο του ωστόσο ατού είναι, κατά τη γνώμη μου, το στήσιμο της πλοκής σε μια σκακιστική αντίληψη του χώρου, τέχνασμα δομικά λειτουργικό και εντέλει αποτελεσματικό, που τον φέρνει στη γραμμή του “Οκτώ” της Katherine Neville (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη, όπου εκδίδει και το έργο του ο Κονιδάρης). Διαμορφώνει έτσι μια γεωγραφική παρτίδα, όπου η κατάλληλη δομή των πιονιών, θα δώσει και την αναμενόμενη λύση.
Εντέλει έγραψε ο Κονιδάρης κάτι καλύτερο από ένα μπεστ σέλλερ που θα ξεχαστεί σε λίγους μήνες; Κατά τη γνώμη μου και κατά τη γνώμη πολλών, δεν ανέβηκε πάνω από τα επίπεδα του είδους που διάλεξε. Δεν προβλημάτισε για την τύχη της ανθρωπότητας, δεν έπεισε για τα μυστικά που διέπουν την ιστορία της (πολυφορεμένο πια και αδιάφορο), δεν ανορθώθηκε πάνω από μια εύπεπτη ιστορία. Η γνώμη μου είναι ότι τέτοιοι συγγραφείς, που δεν υστερούν σε συλλήψεις δομής, πρέπει να προσπαθήσουν να δώσουν στο είδος αυτό μια αίγλη που στερείται και να το βγάλουν από την ενδιαφέρουσα αλλά ρηχή κινδυνολογία. Ο δρόμος έχει ανοίξει στο αδελφό είδος του αστυνομικού μυθιστορήματος, όπου πολλοί έχουν εντοπίσει την κοινωνική στροφή που έχει ήδη πάρει.
Από την κριτικογραφία ο nuwanda (book.attack.gr) τονίζει τη γόνιμη σύζευξη ιστορικής έρευνας και μυθοπλασίας στον Κονιδάρη, ο Μαμαλούκας σχολιάζει τις ομοιότητες μεταξύ του ίδιου και του Κονιδάρη και επαινεί την πλοκή του έργου (mamaloukas.blogspot.com) και το motive-and-opportunity.blogspot.com συμπληρώνει φυσικά στη λίστα των ομόθεμων βιβλίων το «Εκκρεμές του Φουκώ» του Έκο (φυσικά πιο φιλοσοφημένο). Δείτε επίσης το ιστολόγιο του ίδιου του Π. Κονιδάρη (konidaris.blogspot.com), αλλά και τις επιφυλάξεις του Κούρτοβικ (13.10.2007) για το βιβλίο του Μαμαλούκα, που καλύπτουν εν μέρει και το έργο του Κονιδάρη.
Πατριάρχης Φώτιος
24.11.2007
6 comments:
Καλημέρα.
Θα πρέπει αρχικά να σας ευχαριστήσω για τον κόπο σας να διαβάσετε και να αξιολογήσετε το πόνημά μου. Η κριτική σας στάση -καλοπροαίρετη θεωρώ και όπως πάντα ακαδημαϊκού ύφους- μου είναι απόλυτα σεβαστή, όπως και κάθε άλλη. Θα μου επιτρέψετε όμως ελπίζω κάποια διευκρινιστικά σχόλια. Όχι βέβαια στο υψηλό πάτωμα (ή στο υπόγειο κελάρι) της απολογητικής, αλλά σε ένα επίπεδο ξεκαθαρίσματος.
1. Τελικά η "δημιουργική γραφή" του κου Μπράουν συνιστά κάποιο αξεπέραστο λογοτεχνικό πρότυπο; Και "Το χειρόγραφο" πασχίζει να το μιμηθεί ασθμαίνοντας; Λυπάμαι αλλά θα διαφωνήσω.
2. Η μόνη ομοιότητα του "Χειρογράφου" με τον "Κώδικα ντα Βίντσι", τον οποίο φαντάζομαι ότι επικαλείστε, βρίσκεται στον γρίφο του πρώτου κεφαλαίου.Αλλά εδώ θα μπορούσε κανείς να δει την σαφέστερη ομοιότητα και με τον "Χρυσό Σκαραβαίο". Γιατί λοιπόν να μην είμαι γιος του Πόε; Ή έστω του Α.Κ.Ντόυλ. Θα ήταν πιο παρηγορητικό για τον φυσικό μου πατέρα. :-)
3. Πράγματι και η Νεβίλ χρησιμοποιεί ιστορικά πρόσωπα και μια σκακιέρα. Θέλω να σας διαβεβαιώσω -χωρίς φυσικά να μπορώ και να σας το αποδείξω- ότι όταν εκδόθηκε το "Οκτώ" το "Χειρόγραφο" είχε ήδη γραφτεί. Και να προσθέσω εδώ΄ότι η διαφορά μου με την αξιότιμη συγγραφέα είναι ότι εγώ ξέρω σκάκι(είμαι "μαιτρ" τρομάρα μου). Όποιος ξέρει λίγο περισσότερα από τα βασικά και συγκρίνει τη "σκακιέρα του Μογκλάν" , με τη "σκακιέρα της Πράγας" αντιλαμβάνεται εύκολα γιατί πράγμα μιλώ.
4.Τα αρχαία ελληνικά μου, επειδή το εύρος των γνώσεών μου είναι πεπερασμένο (όπως φαντάζομαι και των περισσότερων ανθρώπων), δεν είναι κάτι που μπορώ να υπερηφανεύομαι γι' αυτό. Έτσι ζήτησα τη συνδρομή δύο καλών φίλων- ενός φιλόλογου κι ενός γλωσσολόγου, χωρίς να υπολογίσουμε τον επιμελητή. Αν κάνουν λάθος αυτοί τότε κάνω κι εγώ και παίρνω και όλο το φταίξιμο στους ώμους μου. Υπενθυμίζω όμως ότι ο Εβραίος διαβάζει αρχαίο κείμενο από το πρωτότυπο.
5.Πράγματι έχετε δίκιο όταν λέτε ότι το βιβλίο δεν θα αλλάξει τον κόσμο, ούτε καν τη ζωή ενός αναγνώστη(αυτό ελπίζω τουλάχιστον). Κι αυτό γιατί δε γράφτηκε για να απαντήσει σε θεμελιώδη ερωτήματα του είδους μας, πράγμα εξάλλου που θεωρώ ανίκανο τον εαυτό μου να κάνει. Με αποτρέπουν λίγο και κάποιες αποτυχημένες προσπάθειες απάντησής τους. Εντούτοις το "Χειρόγραφο" (βαυκαλίζομαι ακόμα με την πεποίθηση) δεν έχει μόνο ένα επίπεδο ανάγνωσης, αυτό της άμεσης πλοκής. Ο "ερασιτέχνης ντεντέκτιβ" μου δεν προσπαθεί να βρει κάποιον θησαυρό, ούτε να σώσει τον κόσμο. Προσπαθεί να μάθει την Αλήθεια, από την πιο μικρή μέχρι την πιο μεγάλη. Αξίζει επίσης κάποιος να εμβαθύνει λίγο περισσότερο στη σχέση Θεού-Ανθρώπου-Γλώσσας. Τελικά το βιβλίο γράφτηκε μόνο για να διηγηθώ μια ιστορία που θα μου άρεσε να έχω ακούσει, και ξαφνικά βρέθηκα "συγγραφέας". Θα συνεχίσω να λέω ιστορίες χωρίς να διεκδικώ αυτόν τον τίτλο από κανέναν καλύτερό μου (ων ουκ έστι αριθμός).
6. Παρότι κανείς δεν το έχει προσέξει ή διατυπώσει (πλην μιας εξαίρεσης) οι πραγματικές μου επιρροές προέρχονται από τον Έκο, τον Ρεβέρτε και τον Μπάνβιλ, χωρίς φυσικά να μπορώ να αγγίξω αυτά τα επίπεδα.
7.Δυστυχώς δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του κου Αιόλου στο οποίο αναφέρεστε, αλλά δεν κατανοώ γιατί να μην είναι θεμιτό για έναν Έλληνα συγγραφέα (ή "συγγραφέα")να ασχοληθεί με θέματα του Δυτικού μυστικισμού, με τον κίνδυνο να φανεί "μιμητής".
8. ΤΟ "Χειρόγραφο" έχει πράγματι κάποια κοινά στοιχεία με το "Μόστρα" του συντοπίτη μου (άλλο ένα κοινό στοιχείο)Μαμαλούκα, αλλά αυτά είναι μόνο διασκεδαστικές συμπτώσεις και όπως και ο ίδιος με οξύνοια παρατηρήσατε, "Η χαμένη βιβλιοθήκη΄..." είναι μια τελείως διαφορετική ιστορία(κυριολεκτικά και μεταφορικά).
Κλείνοντας να ζητήσω συγγνώμη για την κατάχρηση του χώρου και του χρόνου σας και να ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δίνεται να "συνομιλήσω" μαζί σας, αλλά και για τον ενδελεχή σχολιασμό σας, πράγμα που καταδεικνύει(κατά την ταπεινότερη των απόψεων, τη δική μου) ότι δεν έγραψα ένα εντελώς αδιάφορο βιβλίο, καταδικασμένο στην άμεση λησμονιά, πράγμα όσο να' ναι παρήγορο.
Φίλε Παναγιώτη Κονιδάρη, το βιβλίο σου έγινε καταρχάς αφορμή για ευχάριστες ώρες (αν και πάντα περιμένω το τερπνόν μετά του ...προβληματίζοντος) και για έναν διάλογο μεταξύ του αναγνώστη (εμένα) και του συγγραφέα περί της γραφής και της εκτέλεσης της ιδέας. Ευχαριστώ εκ των προτέρων για τη φιλικότατη διάθεση και για τα σημεία που θέτεις με σαφή και καίριο τρόπο.
1, 2 και 7) Δε θεωρώ τον Νταν Μπράουν πρότυπο ούτε όποιον κινείται στο ίδιο πλαίσιο ασθμαίνοντα μιμητή. Ο "Κώδικας Ντα Βίτσι" απλως είναι ο ορατός εκπρόσωπος αυτού του είδου έργων σαν το δικό σου -τίποτα παραπάνω. Φυσικά προηγήθηκαν άλλοι όπως ο Πόε ή ο Έκο (όχι τόσο οι καθαρά συγγραφείς αστυνομικού μυθιστορήματος).
3) Το σκάκι είναι το ατού του βιβλίου και φαίνεται ότι ξέρεις καλά, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι το χρησιμοποιείς αφηγηματικά με πετυχημένο τρόπο. [Δεν θα ήταν λιγότερο σημαντικό αν είχες διαβάσει το "Οκτώ" πριν από το βιβλίο σου -άρα καμία χρεία για απολογία]
4) Τα αρχαία ελληνικά όντως πάσχουν. Πριν δώσω παραδείγματα εξηγώ ότι οι Ευρωπαίοι διαβάζουν το πρωτότυπο με ερασμική προφορά: λ.χ. η φράση "Είπε ίνα σοι χαρίσωμαι" (συγγνώμη για το μονοτονικό)προφέρεται: eipe ina soi kharisoomai. Η ερασμιακή προφορά διαβάζει ακριβώς ό,τι βλέπει με μερικές διαφορές π.χ. στα δασέα (χ: kh). Η φράση εξάλλου αυτή π.χ. θα έπρεπε να είναι "Είπε με χαρίσεσθαί σοι". Οι φίλοι σου μετέφρασαν τα νέα ελληνικά και δεν φρόντισαν να εκφραστούν με αρχαίο ύφος.
5) "Αξίζει επίσης κάποιος να εμβαθύνει λίγο περισσότερο στη σχέση Θεού-Ανθρώπου-Γλώσσας": η γλώσσα, όπως η γλωσσολογία έχει αποδείξει, δεν είναι έμφυτη ικανότητα αλλά ενδιάθετη δυνατότητα. Σίγουρα δεν υπήρχε μια προβαβελική γλώσσα αλλά μάλλον πολλές και εντέλει ο Θεός δεν έδωσε τη γλώσσα (με οποιονδήποτε τρόπο) εκτός κι αν θεωρούμε ότι έδωσε τη δυνατότητα να μιλήσουμε, πράγμα που οι άνθρωποι ανέπτυξαν (ίσως δεν έγινα εντελώς σαφής).
Ευχαριστώ για τον διάλογο, ο οποίος, αν χρειαστεί, μπορεί να συνεχιστεί.
Πατριάρχης Φώτιος
Καλημέρα.
Είστε σαφέστατος. Δεν υποστηρίζω υποχρεωτικά ότι η Γλώσσα χαρίστηκε από το Θεό στους ανθρώπους, αλλά από κάπου πρέπει να προήλθε. Και δεν αρκεί η απάντηση που άπτεται της φυσικής επιλογής και της ανάγκης για μεγαλύτερη επικοινωνία, άρα μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην επιβίωση. Σύγχρονες ανθρωπολογικές μελέτες δείχνουν ότι ο Νεάντερνταλ είχε μια μορφή ‘γλώσσας‘ στη διάθεσή του. Ακόμα όμως κι αν δεχτούμε ότι οι πρώτοι Homo sapiens sapiens δε μιλούσαν, αυτό δε σημαίνει ότι η γλώσσα δεν υπήρχε εν σπέρματι. Ο νόμος της Παγκόσμιας Έλξης ίσχυε πριν γεννηθεί ο Νεύτωνας, αν γίνομαι κατανοητός.Η δόμηση πάντως σε γλώσσα είναι σαφώς κάτι πιο πολύπλοκο από τους λαρυγγισμούς. Στο βιβλίο θίγεται το αδιαπέραστο της "γλώσσας" Βόινιτς και η πάλη του ανθρώπου για επικοινωνία, που το χειρόγραφο μοιάζει να φρενάρει. Έτσι βάζω τον ήρωα σε μια κρίσιμη στιγμή να αντιμετωπίζει το επικοινωνιακό χάσμα (με τον Εβραίο στο νεκροταφείο), χάσμα που συναντά και ο σύγχρονος μελετητής με το αξιοπερίεργο Βόινιτς.Δεν είμαι σίγουρος ότι κάποιος λατινογενής (αν και ο τυφλός είναι σημητικής καταγωγής) θα μιλούσε ερασμιακά. Ξέρω τουλάχιστον μια περίπτωση Ιταλού που μιλάει άπταιστα αρχαία ελληνικά, ακόμα και με τη σωστή προφορά μακρών φωνηέντων. Ο μύθος της Βαβέλ έχει όμοιά του και σε άλλες λατρείες. Φαντάζομαι ότι συμβολίζει τη ρήξη Θεού- Ανθρώπου. Κι εδώ γίνεται ένα ακροθιγές σχόλιο, σε διάφορα σημεία. Η θεότητα είναι κάτι που μας απασχολεί όλο και περισσότερο και μάλιστα όσο περισσότερο υλιστές γινόμαστε τόσο ανοίγεται η αναζήτηση. Πως μπορείς όμως να αναζητάς (ή να ερευνάς) κάτι απομακρυνόμενος από αυτό; Εδώ βέβαια ανακύπτουν ζητήματα Λόγου και Πίστης που μάλλον χρειάζονται πολλά βιβλία για να προσεγγιστούν και πάντως δεν αρκεί μια μυθιστορηματική περιπέτεια. Ελπίζω σε επόμενα βιβλία να είμαι πιο κοντά σε μια "προβληματική", με όλα τα καλά και τους κινδύνους που αυτή εμπεριέχει.
Φίλε Παναγιώτη,
μιλάς για θρησκεία σε έναν ...Πατριάρχη, ο οποίος μάλιστα πιστεύει στον Θεό!!! Το θεϊκό ξεκίνημα είναι αποδεκτό, αν και ίσως όχι τόσο άμεσο όσο εμείς οι άνθρωποι καταλαβαίνουμε.
Εύχομαι το επόμενο βιβλίο να διατηρήσει τη σφιχτή δομή, αλλά ταυτόχρονα να περιορίσει τα όποια -κατά την ταπεινή μου-γνώμη πραγματολογικά λάθη και να εμβαθύνεις με σαφή προβληματισμό για όλα όσα σε απασχολούν
Πατριάρχης Φώτιος
Καλά, κι εγώ πιστεύω στο Θεό κι ας μην είμαι ούτε διάκονος. Αυτός δεν ξέρω αν πιστεύει σε μένα.
Καλημέρα.Αλήθεια τι είναι το Γκλουχβάιν; Είδος αλκοολούχου φαντάζομαι...
Τις κρύες νύχτες του χειμώνα, εκεί κοντά στα Χριστούγεννα, στήνονται στις πλατείες των κεντροευρωπαϊκών πρωτευουσών, καλή ώρα σαν της Πράγας, κιόσκια, όπου πωλούνται ποτηράκια ή και κούπες με Gluhwein, κρασί ζεστό που τονώνει τον περαστικό και τον θωρακίζει από το κρύο.
Καλά Χριστούγεννα
Πατριάρχης Φώτιος
Post a Comment