Wednesday, March 21, 2012

“Ο ιεροκήρυκας” της Camilla Läckberg

Ο θρησκευτικός οίστρος και η πεποίθηση ότι κάποιος είναι ο εκλεκτός μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει σε φόνους, σε θυσίες κατά την άποψή-του, που θα καθάρουν και θα έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στο πρόσωπό-του αλλά και σε όσους πιστεύουν σ’ αυτόν. 


Καφές στιγμής χωρίς γάλα:
Camilla Läckberg
Predikanten
2004
“Ο ιεροκήρυκας”
μετ. Θ. Κονδύλης
εκδόσεις Μεταίχμιο
2011 

            Νιώθω ότι έκανα τον κύκλο-μου ως προς το αστυνομικό μυθιστόρημα, αφού έφτασα στο ζενίθ της αναγνωστικής-μου ανταπόκρισης με ελπίδες και προσδοκίες, είδα ότι στο μεγαλύτερο ποσοστό αυτές δεν επιβεβαιώθηκαν και τώρα αποφάσισα να μην ξαναδιαβάσω, αν δεν σιγουρευτώ ότι πρόκειται για κάτι εξαιρετικό ή τουλάχιστον δείγμα μιας ενθαρρυντικής προσπάθειας που δεν μένει στην πλοκή.
            Η Läckberg μού άρεσε στο προηγούμενο έργο-της, στην “Παγωμένη πριγκίπισσα”, καθώς δούλεψε πολύ την ιστορία ώστε να οδηγηθεί στο τέλος-της, σμίλεψε επαρκώς τους χαρακτήρες-της και πέτυχε ένα αποτέλεσμα που αποζημιώνει τον διψασμένο για δράση και μυστήριο αναγνώστη. Το ίδιο κάνει και εδώ: το πτώμα μιας νεαρής Γερμανίδας βρίσκεται πάνω στα πτώματα δυο άλλων νεαρών γυναικών που είχαν πεθάνει από το 1979. Οι υπόνοιες περιστρέφονται γύρω από την οικογένεια Χουλτ, τους απογόνους δηλαδή του περιβόητου ιεροκήρυκα Εφραίμ Χουλτ, που μπλέκονται σε μια έχθρα μεταξύ-τους, ενώ τόσο ο νεκρός προ πολλού γιος-του Γιοχάνες όσο και ο εγγονός-του Γιακόμπ πίστευαν ότι έχουν ένα χάρισμα το οποίο θέλει με παλαιοδιαθηκική διάθεση θύματα.
            Προφανώς το έργο είναι μια καλολαδωμένη μηχανή παραγωγής εντυπώσεων και οδηγεί τον αναγνώστη, ειδικά από ένα σημείο και μετά, σε μια λαχανιασμένη πορεία διαλεύκανσης. Αυτό που παρατήρησα είναι ότι πρόκειται πιο πολύ για αφήγηση του τρόπου αποκάλυψης του ενόχου, παρά της ανασύνθεσης των δολοφονιών (Ίσως αυτό είναι κατά βάση και ο τρόπος γραφής κάθε αστυνομικού μυθιστορήματος). Ο λαβύρινθος χτίζεται γύρω από το δωμάτιο στο οποίο βρίσκεται ο φονιάς και εμείς παρακολουθούμε τους διαδρόμους μέχρι να φτάσουμε σ’ αυτόν.
            Μήπως τελικά έχασα μερικές ώρες; Φυσικά κέρδισα ευχαρίστηση, ειδικά κάτι νύχτες που δεν με έπιανε ύπνος, και βρήκα σ’ αυτό το μυθιστόρημα συντροφιά και ενδιαφέρον. Απ’ την άλλη, είδα ξανά πώς στήνεται η πλοκή, πώς μπορεί ο συγγραφέας αστυνομικών να θηλυκώσει ενδείξεις και αποδείξεις σε ένα άρτιο σύνολο. ΑΛΛΑ, το βιβλίο θα μπορούσε να είναι μισό σε έκταση, χωρίς να χάσει σε σασπένς. Θα μπορούσε να μην πλατειάζει: μου θυμίζει τους ρώσους του 19ου αιώνα που έγραφαν τεράστια βιβλία κλεισμένοι στο κρύο δωμάτιο του σπιτιού-τους. Κάπως έτσι και η σουηδέζα πεζογράφος απλώνει τον καμβά-της σε ατελείωτα δεκαεξασέλιδα, χωρίς λόγο και αιτία. Η προσπάθειά-της να φτιάξει παράλληλες ιστορίες, να δώσει μέσα από αυτές πρόσωπα και χαρακτήρες, να χτίσει ατμόσφαιρα πέφτει στο κενό, καθώς ο στόχος-της, τον οποίο περνάει και στον αναγνώστη, είναι καθαρά το τέλος. Αυτή η «δυναστεία του τέλους», όπως θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε, δεν αφήνει κανέναν, ούτε τη συγγραφέα ούτε τους αναγνώστες, να δουν άλλα πράγματα, τα οποία πιο πολύ ως γεμίσματα μοιάζουν παρά ως απαραίτητα λογοτεχνικά στοιχεία.
            Το ιδεολογικό πλαίσιο εξάλλου της θρησκευτικής μανίας μου φαίνεται τόσο προτεσταντικό, τόσο κοινότοπο που δεν με κάνει να ξαναδώ το θρησκευτικό φαινόμενο με άλλο μάτι. Απλά αναμασά τον θρησκευτικό φανατισμό σαν κοινότοπη αιτία μίσους και θανάτου. Το έχουμε ξαναδεί το έργο! Έτσι, έφαγα τις πεντακόσιες σελίδες γρήγορα και βουλιμικά, αλλά δεν κράτησα τίποτα περισσότερο από μια ιστορία ελιγμών και μυστηρίου.
Πατριάρχης Φώτιος

12 comments:

Anonymous said...

Μόλις διάβασα και το τελευταίο βιβλίο της , τα "οικογενειακά μυστικά". Νομίζω τελικά έχοντας διαβάσει και τα τρία που μεταφράσθηκαν στα Ελληνικά ότι γράφει με συγκεκριμένη μεθοδολογία (μια ιστορία από το παρελθόν που συνδέεται με το παρόν) , γεγονός που μου μοιάζει κάπως "μπούσουλας". Δεν αντιλέγω ότι η γραφή της είναι ευχάριστη, δεν ξέρω όμως αν αυτό είναι τελικά λογοτεχνία ή κάτι πιο
μαζικοποιημένο, πιο DAN BROWN. Αισθάνομαι ότι δεν κέρδισα κάτι έχοντας διαβάσει τα βιβλία της και αμφιβάλλω αν σε τρία χρόνια θυμάμαι έστω και την υπόθεσή τους.

anagnostria said...

Έχω ομολογήσει πολλές φορές την αγάπη μου για τα αστυνομικά μυθιστορήματα. Έχω διαβάσει και τα δυο προηγούμενα της Λάγκμπεργκ και αγόρασα και το τρίτο. Ας μην περιμένουμε όμως κάτι άλλο απ' αυτό που είναι η αστυνομική "λογοτεχνία". Δεν ζητά λογοτεχνικά εύσημα. Να την κρίνουμε με τα δικά της κριτήρια και όχι με τα κριτήρια άλλων λογοτεχνικών ειδών. Συχνά, τελειώνοντας ένα ααστυνομικό μυθιστόρημα έχουμε την αίσθηση ότι χάσαμε το χρόνο μας. Τον χάσαμε όμως τόσο ευχάριστα!

Anonymous said...

Έχοντας διαβάσει ένα βιβλίο της Λάκμπεργκ και τρία του Νταν Μπράουν, αισθάνομαι ότι κέρδισα αρκετές ώρες αναγνωστικής απόλαυσης. Νομίζω ότι είναι λογοτεχνία όχι τόσο για προβληματισμό, όσο για διανοητική χαλάρωση η οποία χρειάζεται που και που.
Α.Κ

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Ομολογώ ότι μάλλον είμαι ανίδεη ως προς το αστυνομικό μυθιστόρημα και δη το σύγχρονο. Την κα Lackberg πρώτη φορά τη συναντώ εδώ. Τον Dan Brown, θέλοντας και μη, τον έχω ακούσει. Τον προσπάθησα με μεγάλη αποτυχία...Μάλλον πως αισθάνομαι ότι τέτοιου είδους βιβλία καλό είναι να προορίζονται για σενάρια, για να μη χάνω και πολύ χρόνο από τη ζωή μου. Δε μπορώ να πω όμως ότι δεν εκτιμώ το κλασικό αστυνομικό μυθιστόρημα της Κρίστι ή του Μπιούκαν. Ή ακόμη και κάποια σύγχρονα που συνδυάζουν το μυστήριο της αστυνομικής λογοτεχνίας χωρίς να συγκαταλέγονται απαραίτητα σε αυτή και άρα έχουν να δώσουν, κατά την ταπεινή γνώμη μου πάντα, και κάτι ακόμη, όπως του Τζόναθαν Κόου το "Τι Ωραίο Πλιάτσικο".

Κατερίνα Μαλακατέ said...

Κοίτα να δεις που ούτε εγώ την είχα ξανακούσει την κυρία, μα πού ζω;

Unknown said...

Είναι τουλάχιστον άδικο να θεωρούμε την συγκεκριμένη κυρία αντιπροσωπευτική εκπρόσωπο της "αστυνομικής λογοτεχνίας" εν γένει.
Η αστυνομική λογοτεχνία είχε και έχει να επιδείξει σειρά από διαμάντια, αρκεί να μην πέσει κάποιος (για άλλη μια φορά) στην παγίδα των ευπώλητων...
Παρασκευάς

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Ειλικρινά και άλλα ονόματα να ακούσω, δεν ξέρω αν θα τα γνωρίζω τελικά. Το ότι δεν έχω ακουστά τη Lackberg σημαίνει απλώς ότι δεν έχω επαφή με το σύγχρονο του είδους. Αυτό δε σημαίνει ότι τη θεωρώ εκπρόσωπο, πώς άλλωστε; είμαι εντελώς ανίδεη, επιμένω. Και πραγματικά κακώς έκανα post, αφού δεν ξέρω. Μίλησα αυθορμήτως ένεκα Brown, που τον θεωρώ κάκιστο. Αυτά και σωπαίνω...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Φίλοι και φίλες,
για άλλη μια φορά βρίσκομαι μπροστά σε ερωτήματα που τα θέτω στον εαυτό-μου και τώρα τα βρίσκω και σε σας:
1. Είναι το αστυνομικό μυθιστόρημα γραμμένο με συγκεκριμένες συνταγές (διαφορετικές στον καθένα) αλλά πεπερασμένες και επαναλαμβανόμενες;
2. Είναι τόσο εφήμερο είδος, αφού ξεχνάμε σχεδόν τα πάντα μετά;
3. Πρέπει να το θεωρούμε λογοτεχνία ή ξαναγυρίζουμε στην άποψη περί παραλογοτεχνίας (σήμερα με την έννοια της φασόν παραγωγής μιας καλής υπόθεσης χωρίς άλλη αισθητική αξία);
4. Πρέπει να κρίνουμε τα αστυνομικά μυθιστορήματα με τα κριτήρια της (υψηλής) λογοτεχνίας;
5. Είναι απλώς ευχάριστα ή μπορούν να δώσουν και άλλες πνευματικές, κοινωνικές κ.ο.κ. ηδονές;
6. Είναι εν τέλει χάσιμο χρόνου;

Φυσικά υπάρχουν εξαιρετικά αστυν. μυθιστορήματα που στις παραπάνω ερωτήσεις απαντούν ΝΑΙ στην υψηλή-τους αισθητική στάθμη.
Μετά όμως από πολλές αναγνώσεις του είδους, μπορώ να πω ότι μπάφιασα. Σε εννέα μέτρια ή και κακά, με την έννοια της καλής υπόθεσης που κάποτε δεν ξαφνιάζει πια, βρίσκω ένα που να το θεωρήσω και ΚΑΛΗ λογοτεχνία.
Αν θες να χαλαρώσεις, έχει καλώς. Αν θες όμως να μην γυρίζεις τις σελίδες αναζητώντας μόνο το τέλος, αυτή τη ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ του ΤΕΛΟΥΣ, όπως την ονόμασα, πρέπει πλέον να είσαι επιλεκτικότατος, άκρως επιλεκτικός, βεβαίως, βεβαίως...
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Θα σπάσω τη σιωπή μου και θα πω ότι συμφωνώ εν γένει, θέλω να επισημάνω ωστόσο ότι ο εγκλωβισμός στο "με το στανιό εκπληκτικό τέλος" είναι λίγο - πολύ δικαιολογημένος, αφού αυτό φαντάζομαι ότι περιμένει και ο ανάλογος αναγνώστης. Γι' αυτό άλλωστε τα βιβλία αυτά απευθύνονται σε συγκεκριμένο αναγνωστικό κοινό που εστιάζει στην ιστορία και όχι τόσο στη λογοτεχνική αξία του κειμένου. Σημειωτέον ότι η Αγκάθα Κρίστι, ακριβώς επειδή ήθελε να απεγκλωβιστεί από αυτό το πολυπόθητο τέλος (παρόλο που έχει γράψει αριστουργήματα, αλλά και αδιάφορα έργα), αποφάσιζε "το τέλος" στο τέλος της συγγραφής κάνοντας διορθωτικές επεμβάσεις από την αρχή.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Filoteo,
αν ισχύουν όσα λες, και φυσικά για πολλούς αναγνώστες ισχύουν, τότε το αστυνομικό είδος ΔΕΝ είναι λογοτεχνία, αλλά ένας ωραίος λεκτικός γρίφος χωρίς αισθητική αξία.
Εγώ δε θα ήθελα να το δώ μόνο έτσι, αλλά αναζητώ δίπλα στο αίνιγμα και στο όποιο απρόσμενο τέλος (χωρίς να είναι αυτοσκοπός) και βαθύτερα επίπεδα κοινωνικής, πολιτικής, ψυχολογικής κ.ο.κ. ανάλυσης.
Κι ευτυχώς υπάρχουν μερικά διαμαντάκια τέτοιου είδους στον σωρό της αστυνομικής λογοτεχνίας.
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Πατριάρχη Φώτιε,

θα πω το ακραίο, ΔΕΝ είναι λογοτεχνία. Οι εξαιρέσεις υπάρχουν αλλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα..είναι σαν τους γρίφους του Καζαμία "έχεις X καλόγερους στο τάδε μοναστήρι που θα ξυπνήσουν την επόμενη μέρα με σημάδι στο μέτωπο και πρέπει να αυτοκτονήσουν. Πώς θα ξέρουν ότι έχουν το σημάδι, δεδομένου ότι δεν μιλούν μεταξύ τους, δεν έχουν καθρέπτες, συναντιώνται μόνο στο καθημερινό δείπνο;" Έβαλα λοιπόν και θρησκεία και δεισιδαιμονία και θάνατο και μαθηματικά και λογική και ιδού! Να ο γρίφος που γίνεται και καλό αστυνομικό ανάγνωσμα, για κάτι άλλο όμως, όχι για λογοτεχνική τέρψη. Δεν έχει ήρωες, δεν χρειάζεται να σκιαγραφηθούν, δεν εμβαθύνει στις καταστάσεις και τα συναισθήματα. Και φυσικά δεν χρειάζεται ιδιαίτερη τέχνη του λόγου. Είναι η πλοκή που πασάρεται εδώ, τα υπόλοιπα δεν αφορούν κανέναν.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Filoteo,
συμφωνούμε, παρά τις εξαιρέσεις που ανοίγουν λίγο το θέμα, σε όλα.
Γι' αυτό νιώθω ότι μέσα-μου έκλεισε ο κύκλος αστυνομικό μυθιστόρημα. Θα αναζητώ μόνο ό,τι μπορεί να ξεχωρίσει...
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος