“Ο κώδικας του αυτοκράτορα” του Νίκου Κυριαζή

Κρυμμένα μυστικά που διατρέχουν την ιστορία ως τις μέρες-μας και μοναχοί-ντετέκτιβ που επιχειρούν να τα αποκρυπτογραφήσουν με μηνύματα-κλειδιά που ξεκλειδώνουν πύλες και οδηγούν στον θησαυρό.

Βυζαντινός καφές με καϊμάκι:

Νίκος Κυριαζής
“Ο κώδικας του αυτοκράτορα”
εκδόσεις Καστανιώτη
2011

            Υπάρχουν είδη κειμένων τα οποία προσελκύουν το ευρύ κοινό όταν το τελευταίο θέλει να ξεκουραστεί και να διαβάσει κάτι ελαφρό, ενδιαφέρον και ταξιδιάρικο. Αν δεν μιλήσει κανείς για έργα επιστημονικής φαντασίας, λογοτεχνία του φανταστικού ή ερωτικά ευπώλητα, τότε μεγάλο ποσοστό της βιβλιοπαραγωγής που απευθύνεται στους αναγνώστες που περιέγραψα παραπάνω καταφεύγει είτε στο ιστορικό μυθιστόρημα ή στο μυθιστόρημα μυστηρίου. Το πρώτο θέτει ένα γρίφο, ενώ το δεύτερο αναπλάθει μια εποχή για να την ζωντανέψει στα μάτια του αναγνώστη. Ο Κυριαζής επιχειρεί ένα αμάλγαμα των δύο (ιστορίας και σασπένς), αφού το παρόν της αφήγησης κρύβει ένα μυστήριο που ανάγεται στον 14^ο αιώνα και η σύγχρονη κοινωνία τέμνεται με τη βυζαντινή.

             Ο συντηρητής Χατζησάββας ανακαλύπτει πίσω από μια κλεμμένη εικόνα που του έφεραν για συντήρηση και μεταπώληση μια άλλη, παλιότερη, και στην πλάτη της το μήνυμα του παρελθόντος που αποτελεί και το πρώτο βήμα στην ανακάλυψη του ιερού ποτηρίου της Θείας Μετάληψης, της λόγχης με την οποία λόγχισαν τον Χριστό και το στέμμα του Βασίλειου του Βουλγαροκτόνου. Η πορεία της ανακάλυψης τον φέρνει στο Άγιο Όρος κι από εκεί σε διάφορα μνημεία του βυζαντινού πολιτισμού, ενώ δεν λείπουν φυσικά οι ανταγωνιστές, οι πλούσιοι και ισχυροί, οι συλλέκτες και οι ντετέκτιβ που δουλεύουν γι’ αυτούς, η εκκλησία και οι άνθρωποί της, οι Καθολικοί που επιθυμούν κι αυτοί κομμάτι της δόξας. Δεν λείπει η γυναικεία παρουσία που μπλέκει σε πειρασμό (και σε πτώση) τον μοναχό!

            Όπως καταλάβατε, πρόκειται για ένα έργο τύπου “Κώδικας Ντα Βίντσι”, στο οποίο συνδυάζεται η τέχνη και η έρευνα, η εκκλησία και τα κρυμμένα μυστικά-της, το παρελθόν και οι απόκρυφές-του πλευρές που εγκυμονούν μεγάλα ζητήματα της χριστιανοσύνης. Όπως καταλάβατε ο συγγραφέας εξ-ελληνίζει τις προσπάθειες για την ανακάλυψη του ιερού Γκράαλ ή άλλων ανάλογων ντοκουμέντων που συνυφαίνονται με τον Χριστιανισμό και την απόκρυφή-του ιστορία. Ο αναγνώστης αμείβεται αν επιδιώκει μια εύπεπτη αφήγηση, μπόλικο μυστήριο, ιστορικά στιγμιότυπα και ποικίλες περιπέτειες και ανατροπές.

Αλλά μόνο αυτό φτάνει;

Έχω ξαναπεί πως το ιστορικό μυθιστόρημα στην κλασική-του μορφή, ως υποκατάστατη αφήγηση της ιστορίας, έχει πεθάνει. Το μυστήριο από την άλλη, α λα Ντα Μπράουν, μυρίζει ευκολία και συνταγές, αφού το πιο δύσκολο αποδεικνύεται τα στήσιμο μιας γερής πλοκής: ο δημιουργός τελειώνει ικανοποιημένος το γράψιμο όταν κατάφερε να συνθέσει τα επιμέρους στοιχεία και να ολοκληρώσει την αλυσίδα των στοιχείων με μαεστρία ώστε να φτάσει ομαλά στο τέλος. Το όλο εγχείρημα δηλαδή εξαντλείται σε μια τεχνοκρατική επίτευξη συνεκτικότητας, σε μια λογοκρατική εξύφανση της πλοκής, σε μια επιμονή στο στόρι. Τίποτα όμως απ’ αυτά δεν είναι λογοτεχνία με τη σύγχρονη ματιά, αλλά μια παλιομοδίτικη, λαϊκής κατανάλωσης, συνταγή. Ούτε ιστορικό μυθιστόρημα σημαίνει απλώς γνώση, κατανόηση της ιστορίας με την έννοια της προσέγγισης των δεδομένων του παρελθόντος.

Πατριάρχης Φώτιος