Λογοτεχνική Ανασκόπηση 2011

Τι κυκλοφόρησε μέσα στη χρονιά που έφυγε; Τι αξίζει να μείνει; Ποια έργα ξεχώρισαν; Στην ουσία μέσα στην υπερ-παραγωγή των τελευταίων χρόνων κάθε χρονιά έχει να επιδείξει λίγα, για άλλους περισσότερα, για άλλους λιγότερα, λογοτεχνικά κείμενα που θα άξιζε να διαβαστούν και ανάμεσα σ’ αυτά θα βρεθούν τα κορυφαία που θα αποτελέσουν δυνητικά μέλη ενός ευρύτερου Κανόνα.

Πηγή: view.stern.de

            Στο Βιβλιοκαφέ δεν μπορώ παρά να ξαναδώ τι διάβασα από την περυσινή χρονιά και να αναρτήσω δύο συν μία βραχείες λίστες με τα έργα που ξεχώρισα. Δεν θα κάνω μια πολυσυλλεκτική λίστα με το τι διάβασα μέσα στο έτος, αλλά θα επιχειρήσω να εστιάσω στα πεζογραφήματα που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2011. Μια μικρή σύνοψη της παραγωγής δηλαδή, ώστε να κάνω καταρχάς τον απολογισμό των αναγνώσεών-μου και έπειτα να τον καταθέσω ως πρόταση συζήτησης.

            Η πρώτη λίστα αναφέρεται στο διήγημα και παραθέτει τα έργα με αλφαβητική σειρά:

             -          Ι. Καρυστιάνη, “Καιρός σκεπτικός”

-          Μ. Κουγιουμτζή, “Γιατί κάνει τόσο κρύο στο δωμάτιό σου;”

-          Γ. Σκαμπαρδώνης, “Περιπολών περί πολλών τυρβάζω”

-          Ε. Σωτηροπούλου, “Να νιώθεις μπλε, να ντύνεσαι κόκκινα”

             -          Π. Σφυρίδης, “Το πάρτι και άλλα διηγήματα”

-          Κ. Χαρπαντίδης, “Μικρές αντοχές”

Από τα σκληρά σαν ατσάλι διηγήματα της Κουγιουμτζή στα θυμοσοφικά του Σφυρίδη κι από τις βαθιά ενταγμένες στη σύγχρονη πραγματικότητα ιστορίες της Καρυστιάνη στην αντισυμβατικότητα των ανθρώπων της Σωτηροπούλου. Τέλος από τα μεστά παρατήρησης έργα του Σκαμπαρδώνη στα ψυχογραφικά μέσω των πράξεων των προσώπων διηγήματα του Χαρπαντίδη. Το διήγημα δείχνει σφρίγος, όχι μόνο με τη μαζική παρουσία-του ειδικά το φθινόπωρο της χρονιάς που έφυγε αλλά και με την ευελιξία και την ευστοχία των θεμάτων-του. Στο άμεσο μέλλον θα επανέλθω για να ξανασυζητήσουμε γιατί και πώς το διήγημα άνθισε μέσα στο φθινόπωρο και τι δείχνει αυτό για τον τρόπο που θέλουν να δουν τη ζωή οι συγγραφείς.

Η δεύτερη λίστα αναφέρεται φυσικά στο μυθιστόρημα, όπου οι επιλογές είναι περισσότερες:

            -          Ι. Ζουργός, “Ανεμώλια”

-          Γ. Μακριδάκης, “Η άλωση της Κωνσταντίας”

-          Τ. Μιχαηλίδης, “Τα τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού”

-          Μ. Μοδινός, “Η σχεδία”

-          Ι. Μπουραζοπούλου, “Η ενοχή της αθωότητας”

-          Α. Πανσέληνος, “Σκοτεινές επιγραφές”

-          Σ. Τριανταφύλλου, “Για την αγάπη της γεωμετρίας”

-          Ε. Φακίνου, “Το τρένο των νεφών”

-          Ε. Χουρμουζιάδου, “Μακάρι να ήσουν εδώ”

Το μυθιστόρημα δικαίως θεωρείται φορέας του πνεύματος της εποχής, καθώς ως συνθετική μονάδα υψηλής πολυπλοκότητας επιχειρεί άλλοτε να εντρυφήσει στο ατομικό και στο μεμονωμένο κι άλλοτε να αναχθεί στο γενικό και ευρύ. Έτσι, από την ανδροπαρέα που διανύει τη δική-της θαλασσινή οδύσσεια στο έργο του Ζουργού έως το ταξίδι με τρένο στα βουνά και στους θρύλους της Λατινικής Αμερικής στο μυθιστόρημα της Φακίνου κι από τις σχέσεις Ελλάδας και Γερμανίας στο προσωπικό τραύμα του πρωταγωνιστή στο κείμενο της Χουρμουζιάδου μέχρι τη σχέση Ελλάδας και Τουρκίας στο υπαρξιακό έργο αναζήτησης ταυτότητας του Μακριδάκη. Από το ερωτικό μαθηματικό μυθιστόρημα του Μιχαηλίδη στην αγάπη της γεωμετρίας μέσα σε ένα φεμινιστικό κείμενο κραυγής της Τριανταφύλλου κι από το μυθιστόρημα του Πανσέληνου που διατρέχει γενιές και προβληματισμούς του 20ού αιώνα έως το δυστοπικό πεζογράφημα της Μπουραζοπούλου που αναζητεί την ιδεώδη δημοκρατία εκτός χρόνου και τόπου και το έργο του Μοδινού που συζευγνύει ιστορία, ζωγραφική και πολιτική με μια σύγχρονη ματιά.

Η τελευταία λίστα, μικρή και περιορισμένη, περιέχει μερικά ονόματα που πρωτοεμφανίστηκαν πέρυσι και αξίζουν την προσοχή-μας:

-          Β. Δανέλλης, “Μαύρη μπίρα”

-          Γ. Μητάς, “Ιστορίες του Χαλ”

-          Β. Πέτσα, “Θυμάμαι”

Μου αρέσουν οι νέοι γιατί έρχονται ώριμοι και συνειδητοποιημένοι. Ο Δανέλλης στήνει το αστυνομικό-του μυθιστόρημα με όρους περιθωρίου και δεν απογοητεύει, ο Μητάς κάνει τα βιώματά-του ατμόσφαιρα, ανάγκη για επαφή και διαπολιτισμικές ωσμώσεις, ενώ η Πέτσα περιστρέφει την αφήγηση γύρω από ένα χαμένο κέντρο. Οι όροι της γραφής-τους είναι ανανεωτικοί και φρέσκοι, χωρίς να απομακρύνονται με φθηνούς πειραματισμούς από την παράδοση. Το ζητούμενο πάντα είναι σ’ αυτόν τον τόπο το δεύτερο βιβλίο, γιατί από εξαιρετικά πρωτόλεια έχουμε κορεστεί, αλλά πάντα ψάχνουμε το δεύτερο, το τρίτο κ.ο.κ. που θα καταξιώσει και θα πείσει ότι δεν εξαντλείται η φαντασία και η δημιουργικότητα στο πρώτο ξεφούσκωμα.

Ξεχώρισα δεκαοκτώ βιβλία που αξίζει κανείς να διαβάσει και σ’ αυτά να δει όλο το εύρος της σκέψης και της λογοτεχνικής αισθητικής της σημερινής Ελλάδας. Από τους διηγηματογράφους θα έβαζα σε πρώτη μοίρα τον Σφυρίδη και τον Χαρπαντίδη, καθένα για διαφορετικούς λόγους, τους οποίους ελπίζω να αναρτήσω σε οικείο ποστ. Από τους μυθιστορηματογράφους θα έδινα το προβάδισμα ιδιαίτερα στον Ζουργό, την Μπουραζοπούλου, τον Πανσέληνο και την Τριανταφύλλου. Τέλος οι τρεις πρωτοεμφανιζόμενοι φαίνονται αξιόλογοι και φερέλπιδες, αν και ο Μητάς με την Πέτσα προπορεύονται λόγω πρωτοπορίας στην ατμόσφαιρα και στη γραφή αντίστοιχα. Μερικά από τα έργα που έβαλα στη μικρή-μου λίστα έχουν βιωματικό περιεχόμενο και δεν καινοτομούν λογοτεχνικά. Συνεπώς επιλέχθηκαν αρκετά υποκειμενικά. Άλλα όμως συνεισφέρουν στον αείζωο διάλογο για την τέχνη, την κοινωνία, την ταυτότητα, την πολιτική, το ατομικό και το κοινωνικό, το παραδοσιακό και το σύγχρονο…

Πατριάρχης Φώτιος