Monday, January 30, 2012

ΚΑΤΑ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Α΄.

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος έχει δηλώσει μεταξύ άλλων οξέων: “Ο Καβάφης είχε πετάξει 180 ποίηματα, που ενώ αυτός τα θεωρούσε σαβούρες, ήρθαν οι φιλόλογοι –η μεγάλη μάστιγα της νεοελληνικής λογοτεχνίας-, τα βρήκαν πολύ σπουδαία και τα πρόσθεσαν μαζί με τα καλά” (Η παραπομπή από Το Βήμα, 29.1.2012, σελ. 35/5). Προσυπογράφω τα λεγόμενά-του, εφόσον μιλάμε για μια σχολή μελετητών που θα τη χαρακτήριζα “παλαιοφιλολογική”, καθώς έχουν μείνει σε μια αντίληψη περί λογοτεχνίας παρωχημένη και στείρα.


Μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε με πολλές μικρές ενδείξεις που πέφτουν στην αντίληψή-μας, όλων ημών, δηλαδή του ευρέος κοινού:
i.          Καταρχάς, εκείνοι οι φιλόλογοι του σχολείου –με την κλασική-τους παιδεία- (απ’ ό,τι ακούω λίγα πράγματα έχουν αλλάξει από την εποχή-μου) δεν εκσυγχρονίζονται θεωρητικά, λατρεύουν το απόσπασμα, ανοίγουν ενεοί το στόμα μπροστά στην ωραία λέξη και στον άφατο λυρισμό, εμμένουν σε σχολαστικές αναλύσεις και έτσι δεν ενθαρρύνουν το παιδί να διαβάσει και να δει τη λογοτεχνία ως αγάπη και ως ψυχαγωγία. Αντί να ενθαρρύνουν το εξωσχολικό διάβασμα, το αποθαρρύνουν με τη στάση-τους. Κάνουν μεγάλη ζημιά καθώς υπονομεύουν τη φιλαναγνωσία στις ηλικίες ακριβώς που θα έπρεπε αυτή να αναπτύσσεται, ενώ στρέφουν με τις συζητήσεις-τους τα παιδιά στα κουτσομπολιά των συγγραφέων.
ii.         “Παλαιοφιλολογική” νοοτροπία δείχνουν επίσης όσοι μελετώντας ή κρίνοντας ένα έργο στηρίζουν τις εκτιμήσεις-τους σε έναν άγονο βιογραφισμό. Αντί να δουν το πολύ πολύ τη ζωή και τις συνθήκες της εποχής του δημιουργού ως το έδαφος που επηρέασε το έργο-του, εξηγούν τα πάντα από τα στοιχεία του βίου-του. Έτσι, ο αναγνώστης μεγαλώνει με την υποσυνείδητη πεποίθηση ότι το έργο είναι στενά συνυφασμένο με μια εποχή και δεν έχει διαχρονικότητα, ενώ ο ίδιος δεν παύει να αναζητεί το σκάνδαλο και τη λόξα του πεζογράφου ή του ποιητή μέσα στο έργο-του. Αυτό όμως διαστρεβλώνει την πρόσληψη και τη στενεύει σε μια βιογραφίστικη αντίληψη της λογοτεχνίας.
iii.        Σ’ αυτό το μήκος κύματος κινούνται και αυτοί τους οποίους υπονοεί ο Χριστιανόπουλος. Θεωρούν τα γραπτά κάθε συγγραφέα ιερά, όχι μόνο όσα εκδόθηκαν και αξιολογήθηκαν ποιοτικά και αξιανάγνωστα, αλλά και τα ελάσσονα έργα-του (ας πούμε εντάξει ως εδώ), αλλά και τα αδημοσίευτα, τα αποκηρυγμένα, τα ξεχασμένα στα συρτάρια-του, τα πεταμένα στα σκουπίδια, ό,τι έγραψε στα …χαρτομάντιλά-του, ό,τι έστειλε με επιστολές σε φίλους-του, όσα έγραψε ως σημειώσεις για να μην τα ξεχάσει… όλα όσα άφησε ρητά και υπόρρητα σε ένα σωρό χαρτιά. Πρόκειται για ένα είδος “συγγραφικής αγιογραφίας”, όπου πρέπει να διασώσουμε όσα ο λογοτέχνης έγραψε, είπε ή σχεδίασε, όχι επειδή αυτά καθεαυτά είναι αξιόλογα, αλλά επειδή βγήκαν από το χέρι ενός σπουδαίου (!) δημιουργού, πάντα βέβαια με το πρόσχημα ότι αυτά θα βοηθήσουν στην κατανόηση του υπόλοιπου έργου-του. Έτσι, βλέπουμε να εκδίδονται αλληλογραφίες, ημερολόγια, αδημοσίευτα ποιήματα και ημιτελή μυθιστορήματα κ.ο.κ. Το αρχείο γίνεται αντικείμενο λατρείας και όχι μόνο σπουδής…
iv.        Σ’ αυτό το πλαίσιο κινούνται και ορισμένοι κριτικοί, ακόμα και σήμερα, που μπορεί να μην είναι φιλόλογοι, αλλά ακολουθούν αυτήν την παλαιοφιλολογική μέθοδο ανάλυσης: περιγράφουν εκτενώς το λογοτέχνημα, μελετάνε τις πηγές-του, αναζητούν πραγματολογικά στοιχεία, συσχετίζουν ονόματα με άλλα έργα ή με την ιστορική ονοματολογία, ψειρίζουν το κείμενο όχι με διάθεση να ανακαλύψουν βασικούς άξονες ερμηνείας αλλά να ξεψαχνίσουν …γωνιές και πεζούλες. Συχνά, μάλιστα, εξετάζουν το έργο σε σχέση με την προηγούμενη παραγωγή του συγγραφέα, όχι με σκοπό να ενημερώσουν τον κόσμο για τη θέση-του σε ένα ευρύτερο σύμπαν, αλλά για να το ορίσουν γραμματολογικά και να το …σταυρώσουν με γενεαλογικά στοιχεία, συγκρίσεις και αντιστίξεις με τα προηγούμενα έργα, μικροδιαφορές και αποκλίσεις, ήρωες που δραπέτευσαν και τους ξανασυναντάμε εδώ κ.ο.κ. Το πρόβλημα είναι ότι αντί να μάθουμε για το κείμενο και την αξία-του, καταιγιζόμαστε με ανούσιες πληροφορίες μιας στενά φιλολογίστικης ανάλυσης, μιας ανάλυσης μικροσκοπίου. 
v.         Παλαιοφιλολογική νοοτροπία θα θεωρούσα, έστω και επειδή δεν καταλαβαίνω τις βαθύτερες επιστημονικές ανάγκες που εξυπηρετεί, την ενασχόληση (σε μελέτες που διαβάζω κατά καιρούς σε εφημερίδες και πιο πολύ σε περιοδικά) με μικροθέματα των κειμένων που δεν προσφέρουν ευρείες ερμηνευτικές γραμμές. Με άλλα λόγια, η αναζήτηση του πατέρα στο έργο του Καζαντζάκη ή της πραγματικής ζωής του Ζορμπά, η εύρεση της Θεσσαλίας στον Καραγάτση, τα ζώα στα έργα του Σκαμπαρδώνη, τα επαγγέλματα στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη είναι μερικά (πραγματικά ή φανταστικά) θέματα που θα μπορούσε κάποιος να πραγματευθεί, όχι όμως με σκοπό να συλλάβει μέσω αυτών το βαθύτερο πνεύμα του κειμένου αλλά για να καλύψει πτυχές που δεν έχει μελετήσει κανείς άλλος!!!
vi.        Τέλος, είναι απωθητικό να φέρνουν στο προσκήνιο κείμενα παλαιότερων εποχών, τα οποία ήταν κάποτε αξιόλογα αλλά τώρα έχουν μονάχα μουσειακή αξία. Έτσι, είναι διαφορετικό να τα μελετούν οι ίδιοι στη συγχρονία-τους (ως δείγματα πολιτισμικής στάθμης μιας συγκεκριμένης περιόδου, όπως μελετούν οι ιστορικοί τις πηγές) κι είναι άλλο να τα φέρνουν στο σήμερα ως αξιανάγνωστα έργα, όχι με την ιστορική-τους αξία αλλά ως κλασικά έργα. Η διαχρονικότητα και η αναγωγή ενός κειμένου σε κλασικό είναι συνισταμένη τόσο της αξίας-του στην εποχή-του όσο και της δυνατότητάς-του να δίνει απαντήσεις στα πολιτισμικά προβλήματα μεταγενέστερων εποχών και στα ζητήματα που θέτουν οι κατοπινοί αναγνώστες.

Να με συγχωρήσουν οι φιλόλογοι, και οι φιλολογίζοντες, αλλά με τέτοιες πρακτικές, ο αναγνώστης δεν δελεάζεται, ενώ και το ίδιο το κείμενο κακοπαθαίνει, αφού βαρυφορτώνεται με άχρηστες δευτερογενείς πληροφορίες και ανούσιους σχολαστικισμούς. Το κείμενο αναπνέει και κοινοποιείται, εμπλουτίζεται και μεσολαβείται, όταν ερμηνεύεται βαθιά και δόκιμα, αλλά στο πλαίσιο μιας διερεύνησης των στρωμάτων που το απαρτίζουν και των ερμηνειών που το αναδεικνύουν.  
[Η φωτογραφία του Ντίνου Χριστιανόπουλου είναι από το tovima.gr]
Πατριάρχης Φώτιος

18 comments:

Ελένη Πατσιατζή said...

Αγαπητέ Πατριάρχη, να σας θυμίσω -πριν προβείτε στο νέο σας λίβελλο κατά των φιλολόγων- πως εκτός απο τους ανεπαρκείς, κατά τα γραφόμενά σας, φιλολόγους, στο χώρο της εκπαίδευσης υπάρχει και το ιδιαίτερα επιτυχημένο Υπουργείο Διά Βίου Μ(Π)άθησης και οι οδηγίες που επιβάλλει προς γνώσιν και συμμόρφωσιν στους ατυχείς υπαλλήλους-λειτουργούς του.Θα σας συνιστούσα να ρίξετε μια ματιά στα νέα ΦΕΚ με τις αναλυτικές οδηγίες πριν στραφείτε εκ νέου καταγγελτικά ενάντια στον κλάδο των μάχιμων φιλολόγων. Επίσης, θα πρότεινα να στεκόσαστε και σεις περισσότερο στο έργο του κ. Χριστιανόπουλου και λιγότερο στις κατά καιρούς συνεντεύξεις του, οι οποίες, ως εξωκειμενικό υλικό, με βάση όσα αναφέρατε, θα έπρεπε να μην είναι στα προτάγματά σας. Θα συμφωνήσω πως τα κείμενά και του συγκεκριμένου λογοτέχνη καθώς και η ανάλυσή τους έχουν περισσότερο ενδιαφέρον από τον ίδιο.
Με εκτίμηση,
Ελένη Πατσιατζή, φιλόλογος.

gazakas said...

Έχετε πέσει διάνα στην περιγραφή της μεγάλης πλειοψηφίας των συναδέλφων μου φιλολόγων και δεν θεωρώ καθόλου τις παρατηρήσεις σας λίβελλο. Έχει δίκιο όμως και η κ. Πατσιατζή ως προς το ότι ένας από τους λόγους ύπααρξης της "παλαιοφιλολογικής" σχολής είναι ότι έτσι αντιλαμβάνεται το ίδιο το αρμόδιο Υπουργείο τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας. Επίσης, ας μη μας διαφεύγει το γεγονός ότι ο τρόπος προσέγγισης που παρουσιάζετε είναι ο ευκολότερος για να διδάξει ένας εκπαιδευτικός τη λογοτεχνία. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που αυτή η στάση είναι τόσο διαδεδομένη είναι ότι οι ίδιοι οι φιλόλογοι δεν διαβάζουν και δεν αγαπούν τη λογοτεχνία...

gazakas said...

Εκεί που διαφωνώ πάντως είναι με τη λογική του Χριστιανόπουλου που δίνει ιδιαίτερο βάρος στην πρόθεση του συγγραφέα. Αν ήταν έτσι όπως τα λέει ο ποιητής, τότε δεν θα γνωρίζαμε ποτέ μερικά από τα σημαντικότερα έργα του Κάφκα, για να αναφέρω μια από τις πάμπολλες περιπτώσεις παράκαμψης της εκπεφρασμένης βούλησης του δημιουργού...

Pellegrina said...

α)Εγώ θα πρότεινα οι δημιουργοί να μην αποφεύγουν να σκεφτούν το θάνατο και να φροντίζουν νωρίς να εξαφανίζουν οριστικά ο,τι δεν θελουν να βρεθεί. Να μην εμπιστευονται "διαθήκες", πολυ λιγότερο "τελευταίες επιθυμίες" Η ζωή, οι αναγκες της, τα συμφέροντα, οι καλές και αμφίβολες προθέσεις της, ειναι σαρωτικη΄Τίποτα δεν "σεβεται" τελικά τον νεκρό ο οποίος άλλωστε παραμένει επί της ουσίας ενας αγνωστος ακόμα και για τους αγαπημένους του, φευγει πάντα ως επτασφράγιστο μυστικό.

β)Αυτο που κανουν οι φιλόλογοι, να σκαλίζουν, ειναι φυσικό: ειναι η δουλειά τους, πρέπει να ζήσουν. Ειδικά(για να ερθω στο κυρίως θεμα ), οι νεοέλληνες φιλόλογοι: ειναι μέρος μιας συντηρητικής και μη παραγωγικής κοινωνίας, που προσπαθεί να ζησει (και να καρπωθεί ευροπακέτα)αναμασώντας ασημαντα πραγματα (διδακτορική διατριβή: η ..ερωτική ζωη του Μιλτιάδη Μαλακάση!)Σε μια χωρα χωρις συστηματική και τολμηρή ερευνα, η μιση Ελλαδα κανει μαθημα στην άλλη μιση για να κανουν κυκλο τα ευρο, και της μεταδιδει ".ο,τι ξέρει": ανωμαλα ρήματα, απόψεις περί αντικειμενικής αλήθειας του Σωκράτη και υποκειμενικής των ατιμων των σοφιστών, κεντρική ιδέα της Αντιγόνης και τα καλολογικά σχηματα που λες.

γ)Η πλειοψηφια των νεοελλήνων φιλολόγων, προιόντος του χρονου, καθως το επάγγελμα υποβαθμίζεται μισθολογικά (και αρα, κατα την τρεχουσα αντιληψη, κοινωνικά), προερχεται από φτωχα λαϊκα στρωματα χωρις κουλτούρα, από σπίτια χωρις βιβλία και με πολλη τηλεόραση. Αντιμετωπίζει λοιπόν τις παρωχημενες και αναμασούμενες γνωσεις σαν ιερή θεολογία. Δεν έχει τι να αντιτάξει (παλιοτερα, υπήρχε και το "κόμμα" !! που κατι τους διδασκε διαφορετικό, ετσι για τον αντίλογο!Σημερα τα κομματα -στα οποία αρκετοί καθηγητές εντάσσονται-δεν ασχολούνται καθόλου με "τέτοια πράγματα")

δ)Απο κει και περα, οι ερευνες, οσο ψειρισμα κι αν ειναι, μαζευουν υλικό, ειναι μια επιστημονική δουλειά που ως μη ερευνητρια δεν μπορώ να κρίνω. Μπορεί να φανει χρησιμη. Μεγάλο μερος της επιστημονικής δουλειάς γενικά ειναι χαμαλίκι, ετσι κι αλλιώς.

ε)προσωπικά είμαι φιλόλογος (δεν ξερω ομως από επιστημονική δουλειά, δεν εχω κανει ποτέ) και μαλιστα υπήρξα στις σπουδές αριστούχος: πρωτη μπήκα (1975), πρωτη "βγήκα"! (1979, με πτυχίο περίπου εννιάμισι) Στο βαθμό που μπορώ να "γνωρίζω" τον εαυτό μου, οι οποιεσδήποτε επιδόσεις μου οφέιλονταν μάλλον σε ιδιότητες εντελώς αντιθετες από αυτες που λες (ειχα μια μεγάλη ελευθερία, από παιδί, στην α π ό λ α υ σ η της γνωσης, και μάλιστα στην απόλαυση της δυσκολίας της) Ομως, ήμουν εξάιρεση: άλλοι αριστούχοι υπήρξαν αριστούχοι ακριβώς χαρη στο σχολαστικισμό τους. Αυτό, αν ισχυει, λεει κατι: οτι και οι δυο τασεις (η πιο ελευθερη, αυθαίρετη και δημιουργική, η πιο συντηρητική, σχολαστική και ισως εξαναγκαστική)χρειάζονται, γιατι ξερετε (εδω σπάμε ταμπου), οι πιο πολλοί μαθητες, αν και η χαριτωμένη ηλικία τους ξεγελάει, ανηκουν στην πλειοψηφία των ανρθωπων: ειναι συντηρητικοί και κομφορμιστές από μικροί, και χ ρειαζονται τον στείρο ακαδημαϊσμό και το ψιψιρισμα για να "μαθουν κατι". η ελευθερία η η αμφιβολία τους τρομάζει

Pellegrina said...

Για τους κριτικους τελος, νομιζω οτι αλλο ειναι η φιλολογική ερευνα ή προσεγγιση (και ασφαλώς συμφωνώ οτι ενα ξεθαμμένο έργο δεν μπορεί να ειναι το λογοτεχνικο γεγονος του σημερα)και αλλο η κριτική: ο κριτικός εχει μια γενικοτερη ιδεολογια, μια αποψη για τη σημασία ή εστω το ρόλο (ακομα και ο εστετ κριτικός πιστευει σε εναν ρολο, ο εστετισμος ειναι ιδεολογια)της λογοτεχνιας στη ζωη, στην κοινωνία. Ο φιλόλογος, εχει δεν εχει, κανει αλλη δουλεια΄. τα βρισκω συμπληρωματικά

Πάπισσα Ιωάννα said...

Φίλη Ελένη,
μου αρέσει που βρέθηκε κάποιος να αντιδράσει, γιατί αυτό δείχνει τουλάχιστον ότι το πρόβλημα ενοχλεί κι άλλους.
Αποδέχομαι απόλυτα, και όχι μόνο για λόγους προώθησης της συζήτησης, ότι το Υπουργείο έχει τη μισή τουλάχιστον ευθύνη.
Θα ήθελα όμως να μάθω πότε διαμαρτυρηθήκατε δυναμικά για το περιεχόμενο των σπουδών και όχι για άλλα ανούσια ζητήματα, όπως φαίνεται προς τα έξω, και πότε η ΟΛΜΕ έγινε αξιόπιστη και όχι απλώς συνδικαλιστική.
Ακόμα περισσότερο πόσα λογοτεχνικά βιβλία διαβάζει ο μέσος φιλόλογος και πώς (ακριβώς επειδή καταλαβαίνει ότι είναι πιο σημαντικό για το παιδί) παρακινεί, ωθεί, οδηγεί (όπως θέλεις πες το) τους μαθητές να διαβάσουν εξωσχολικά βιβλία.
Κι ανεβαίνω ακόμα περισσότερο στην προσωπική ευθύνη. Πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα και οι φιλόλογοι δεν ασελγούν πάνω στο κείμενο, με αποτέλεσμα να κάνουν το παιδί να μισεί τη λογοτεχνία;
Ειλικρινά θα ήθελα να μάθω
και μάλιστα όχι τι κάνεις εσύ, αλλά τι κάνει η πλειονότητα των συναδέλφων-σου.

Όσο για τον Χριστιανόπουλο, δεν κράτησα τα λόγια-του για να εξηγήσω το έργο-του (αυτό θα ήταν ενάντια σε όσα λέω), αλλά αφορμήθηκα από μια ρήση-του για να μιλήσω επί της ουσίας.

Ο "λίβελλός"-μου, τέλος, δεν μίλησε για όλους τους φιλολόγους (λέω κάτι κοινότοπο εδώ), αλλά για όσους (πολλούς;) διατηρούν αυτήν τη "παλαιοφιλολογική" νοοτροπία.
Ευχαριστώ
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Gazaka,
θα ήθελα να δω φιλολόγους που να προσπερνάνε τις κατευθύνσεις του απαίδευτου Υπουργείου και να δίνουν (λογοτεχνική) παιδεία τουλάχιστον στο γυμνάσιο και στην Α' λυκείου, πριν δηλαδή η μέγγενη των Πανελλαδικών σφίξει. Ποιος άλλος μπορεί να οδηγήσει σε μια υγιή φιλαναγνωσία;
Κι άμα οι ίδιοι οι φιλόλογοι ΔΕΝ διαβάζουν, το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι...
Πατριάρχης Φώτιος

ΥΓ. Για τον Κάφκα έχεις δίκιο, αλλά δεν ξέρω αν είναι ο κανόνας.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
απ' όσα λες, εκτός από το Υπουργείο Διά Βίου Πάθησης (ωραία ατάκα της Ελένης) και τον ίδιο τον φιλόλογο, μήπως τελικά φταίει και το πανεπιστήμιο που βγάζει αδαείς, με πασαλείμματα και ημιμαθείς με μια άμουση κατάρτιση;
Και μιλάω και για τους μάχιμους εκπαιδευτικούς και για τους ερευνητές.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Για την διδασκαλία της λογοτεχνίας, ή για την "αγάπη" στη λογοτεχνία να φτάιει το Πανεπιστήμιο; Ο χ ι.

Για τους ερευνητές, δεν εχω γνωμη, περα από του μέσου έλληνα πολίτη που εχει την αόριστη εντυπωση οτι κατι δεν πάει καλά με τα Πανεπιστήμια συνολικά (ασχετα από τις μεμονωμένες περιπτωσεις εξυπνων και εφευρετικών φοιτητων και τμημάτων με επίδοση)
Πάλι ως μεσος πολιτης θα ελεγα οτι η κοινωνία μας δεν εχει "επενδύσει" σε παραγωγή γνώσης που να μπορεί να ενταχθεί στο σύστημα (και μάλιστα το παγκόσμιο) και με την αιτιολογία οτι πρέπει να ειναι εξω από την αγορά, τα εχει παραδώσει απολύτως στην αγορά: ολη η ελληνική κοινωνάι ειναι εξαρτημένη από προϊοντα γνώσης, που δεν παράγει η ιδια, που δεν κατανοεί καν γιατι η γνωση παραγεται από τη δική σου υπαρξιακή κατασταση, τη δική σου α π ο ρ ί α (Τι πρωτοτυπο παράγουμε σήμερα στη μελετη του Θουκυδίδη, ως πανεπιστήμιο, που να κυκλοφορεί διεθνώς;)
Αυτο που θα έπρεπε να ισχυε ειναι Πανεπιστήμια που να εχουν σχεση ειδικά με την ελλαδα. θα έπρεπε να εχουμε από τις διασημοτερες παγκοσμιως σχολές για αρχαια ελληνικη γραμματεια (Ασχετως του αν ειμαστε ..γνησιοι απόγονοι!-και με καθηγητες οχι μονο ελληνες φυσικά, κανενα μεγάλο πανεπιστήμιο δεν εχει καθηγητες μιας εθνικότητας), για θεατρο και τραγικούς, για φιλοσοφία (ΚΑΙ συγχρονη), για Βαλκάνια, ακομα και κέντρο οθωμανικών σπουδων στην Ευρώπη (ειμαστε από τους κοντινότερους στην Ασια Ευρωπαίους) Δεν αξιοποιούμε ΤΙΠΟΤΑ, παρα μονο την παραγωγη μεσιτείας και υπηρεσιών.
Για να ξανάρθω στο σχολειο, δεν πιστευω πολυ στο σχολειο ως χωρο όπου ο ανθρωπος μαθαινει να αγαπάει τη λογτεχνία. Δεν ειμαι καν σιγουρη οτι σημαινει κατι η διδασκαλία της λογοτεχνίας, εκτός από την εγκυκλοπαιδική μόρφωση γυρω από την ιστορία της.
Τελος να πω κατι πρακτικό αλλα ΠΟΛΥ σημαντικό, που ισως δινει εξηγηση σε οσα λες στην αρχη του ποστ: ειμαστε χωρα χωρις βιβλιοθηκες στα σχολεία (πλην εξαιρέσεων).Ειμαστε η μονη χωρ αόπου στη λογοτεχνια μεσα στα σχολεία δεν δίνονται στους μαθητες ΟΛΟΚΛΗΡΑ μυθιστορήματα να μελετήσουν. Μα, πώς τοτε, και ο δάσκλαος και ο μαθητης, θα συλλαβουν ΤΟ ΟΛΟ του λογοτεχνικού εργου, τη δομή του, την πορεία των προσωπων και ό,τι αυτή "θελει να πει"; Οι ιδιες οι αντικειμενικες συνθηκες (ενα δωρεαν βιβλιαράκι-ανθολόγιο από οπου διαβαζουμε μεσα σην ταξη ενα μικρο απόσπασμα κι εκει επάνω γινεται ολο το μαθημα) καταληγουν στη "λατρεία" της μικρής, φρασης, την παραγραφο, τη "γλωσσα", το καλολογικό. Πώς να γινει αλλιώς, χωρις εργαλεία; Ειμαστε ισως η μονη χωρα οπου άνθρωπος τελειωνει λυκειο (και με αριστα) και δεν εχει διαβασει στη σχολική του ζωη ένα ΟΛΟΚΛΗΡΟ μυθιστόρημα!!

brouss said...

Αγαπητοί φίλοι
τυγχάνω φιλόλογος που 1. δεν ενδιαφέρεται για τις "παλαιοφιλολογικού" τύπου οδηγίες του Υπουργείου. Τις τηρώ μάλλον στοιχειωδώς και στο μέτρο των εκάστοτε μαθητών μου. Στόχος μο ήδη από το 2007 όταν το υπουργείο κοιμόταν ακόμη η απόλαυση της λογοτεχνίας μαζί με τους μαθητές. Εξ ου κι εγώ, όπως και άλλοι τότε παράνομα τώρα πλέον και με τις πατρικές-μητρικές ευλογίες του υπουργείου έκανα ολόκληρο λογοτεχνικό έργο προσεγγίζοντας μάλιστα και όσο ήταν δυνατό τα ενδιαφέροντα των μαθητών μου. 2.πέραν του εκπαιδευτικού μου έργου υπάρχει και το επιστημονικό. Εδώ στα σημεία v και vi μάλλον θα συμφωνήσω με τον Πατριάρχη στις ερμηνευτικές τάσεις κάποιων. Ωστόσο αν και με ενοχλεί πολύ η εμμονή κάποιων στα παλιά, η αγιοποίηση λογοτεχνών και του έργου τους και η οικειοποίηση του από κάποιους ενίοτε υπάρχει μια αισιόδοξη νέα γενιά και τάση που απέχει από τα παλαιά, που επιχειρεί να χαράξει νέους δρόμους στη φιλολογία. 3. Η εμμονή σε περιφερειακά ή ελάσσονα για το κοινό θέματα έχει ενδιαφέρον περιορισμένο αλλά για τους φιλόλογους είναι σημαντικό αυτό όσο κι αν φαίνεται σχολαστικισμός και λεπτομέρεια άνευ σημασίας. Είναι όμως μέρος μιας δουλειάς που ολοκληρώνει την φιλολογική μελέτη σχετικά με κάποιον συγγραφέα. Οι αναγνώστες τέτοιων εργασιών είναι φυσικό να περιορίζονται ανάμεσα σε φιλολόγους και μάλιστα σε μέρος αυτών. Ωστόσο αυτή η εξειδίκευση είναι φυσική και ίσως να υπάρχει και σε άλλες επιστήμες. Η φιλολογία είναι επιστήμη, δεν είναι απλά κριτική...4. Οι παλιοί φιλόλογοι με τη μεγαλοστομία τους και την επιφανειακότητά τους είναι όντως εκνευριστικοί και δάσκαλοι και επιστήμονες-στο βαθμό που είναι επιστήμονες-διότι συχνά απμακρύνονται τόσο απ την έρμη την επιστήμη τους που καταντούν γραφικοί παρελθοντολάγνοι. Αυτά τα ολίγα...και βιαστικά.

Anonymous said...

Μεγάλο μερίδιο στη σημερινή κατάσταση που επικρατεί στα σχολεία είναι ότι έχουν αναγορευθεί φιλόλογοι άνθρωποι που πήραν δυο-τρία μαθήματα στις σχολές τους και μετά χαρακτηρίστηκαν ως φιλόλογοι για να μπορέσουν να απορροφηθούν από το σύστημα. Πόσους "καθαρόαιμους" φιλολόγους διαθέτουν τα σχολεία σήμερα και όχι αποφοίτους ΦΠ, Ιστορίας-Αρχαιολογίας, Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και δεν ξέρω και τι άλλο; 7 σχολές φιλολογίας στην Ελλάδα δεν είναι ένας ανόητος πληθωρισμός; Κανείς δεν αντιδρά και πάλι για μικροπολιτικούς λόγους.

Anonymous said...

"έχει" αντί του είναι ... εν θερμώ γραμμένο το σχόλιο

Κατερίνα Μαλακατέ said...

Το βασικό πρόβλημα των φιλολόγων είανι πως είναι.... αδιάβαστοι. Κοινώς, δεν αγαπούν οι περισσότεροι τη λογοτεχνία, φροντίζουν τα αρχαία και τα λατινικά τους, αλλά δεν μπαίνουν στον κόπο να διαβάσουν ένα βιβλίο, αρκούνται στα σχολικά αποσπάσματα. Με λίγα λόγια :
Όλα είναι ίδια αν δε τ' αγαπάς
όλα μένουν ίδια άμα δε τα πας

Ελένη Πατσιατζή said...

Αγαπητέ Πατριάρχη και ομοιοπαθείς συνάδελφοι, πολύ φοβάμαι πως "φιλολογίζουμε", με ό,τι αυτό σημαίνει για τον καθένα. Στο νέο σύστημα (εάν ισχύσει τελικά...)το μάθημα της λογοτεχνίας εξοβελίζεται πλέον από τις κατευθύνσεις (άρα υποβαθμίζεται) και παραμένει ένα ακόμη μάθημα "γενικής" παιδείας ,εγκλωβισμένο σε μια νέα "θεματική" λογική, απομακρυσμένη πλήρως από την αισθητική ανάλυση κι απόλαυση του κειμένου.Όσο κι αν ακούγεται αποκρουστικό, όσοι θα εξακολουθούν να επιμένουν σε κάποιες "παλαιοφιλολογικού" τύπου προσεγγίσεις θα είναι οι ρομαντικοί που θα υπερασπίζονται παλαιά "όσια κι ιερά"( Γι' αυτό και ζήτησα, προηγούμενα, την ανάγνωση των ΦΕΚ).Οι εξελίξεις μας έχουν προσπεράσει... Υπήρξαν-κι υπάρχουν- αντιδράσεις (όχι βέβαια από την ΟΛΜΕ)αλλά δε νομίζω πως είναι κανείς τόσο αφελής που να πιστεύει πως εισακούσθηκαν όσοι τις εξέφρασαν.
Η νεοελληνική κοινωνία δεν αγαπά το (καλό) βιβλίο κι αυτό είναι κάτι που θα
φανεί ακόμα περισσότερο στο άμεσο μέλλον.Όμως η αναγωγή του σύνθετου αυτού προβλήματος μόνο στα πλαίσια ευθύνης των (παλαιο-/νεο-)φιλολόγων μάλλον απομακρύνει από την ουσία παρά διευκολύνει την επίλυσή του.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Η ελληνική κοινωνία δεν αγαπά το βιβλίο. Ωραία. Και πού σπάει αυτός ο φαύλος κύκλος;
Αν το παιδί μεγαλώνει σε μια εκπαίδευση όπου απουσιάζουν τα κίνητρα, λείπουν οι βιβλιοθήκες και έχει έναν εκπαιδευτικό που δεν αγαπά το βιβλίο, τι μέλλον τότε εχει;
Μεγαλώνει και αδιαφορεί για τη λογοτεχνία, ακόμα κι αν περάσει στη Φιλοσοφική. Εκεί εξειδικεύεται (όπως λέει ο ανώνυμος φίλος, πολλές φορές με μειωμένα μαθήματα νεοελληνικής φιλολογίας, ή όπως λέει η Κατερίνα, με έμφαση στα κλασικά) και μετά βγαίνει φιλόλογος ο οποίος πρώτος αυτός δεν νιώθει την ανάγκη να δει τη λογοτεχνία όχι ως γραμματολογικό αντικείμενο (θέμα ευρύτερης παιδείας!) αλλά ως ζώσα πραγματικότητα, ψυχαγωγία και αισθητική-πολιτισμική παιδεία. Έτσι μελετά τους αρχαίους (όποιος το κάνει), διαβάζει ίσως τη γενιά του '30, διαβάζει όμως (και έχω πολλά παραδείγματα) και μπεστ-σέλερ για να ξεφύγει, με αποτέλεσμα, αν ρωτήσεις ποιο βιβλίο του άρεσε φέτος, μπορεί να σου πει ...Το άσχετο.
Η παλαιοφιλολογική νοοτροπία είναι εξάρτηση της αρχαιοπρέπειας, της εύκολης αναζήτησης λυσαριών, αλλά κυρίως των σπουδών που, απ' ό,τι φαίνεται, προσανατολίζουν σε μια λογοτεχνία με απόσταση ασφαλείας 30 χρόνων και...
Είχαμε κι εμείς καθηγητές παλαιολιθικούς, όπου ενώ η κλωνοποίηση και τα γενετικά μεταλλαγμένα καλπάζουν, αυτοί μιλούσαν ακόμα για μπιζέλια.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

"Αγαπητέ" (πρώην) συνάδερφε Ελένη (το πρωην γιατι ειμαι πια συνταξιούχος), το οτι "εξοβελίζεται η λογοτεχνία παό τις κατευθύνσεις (δηλ. δεν θα περιλαμβάνεται σεδυσκολες εξετάσεις και δεν θα εχει συγκεκριμένη "υλη" που "πρ΄πει να βγει") μόνο κ α λ ό το βρίσκω για την ιδια τη λογοτεχνία (και για ΟΣΟΥΣ μαθητές θα μπορούσαν να ενδιαφερθούν, τους δυο στους δεκα) Ετσι ισως, ως "υποβαθμισμένη" γενικη παιδεία, θα μπορέι να παραβλέψει στη ζούλα την επίσημη ύλη, πλώς να τη γραψει στο βιβλίο υλης, και να δωσει στα παιδιά μερικα΄συγχρονα μυθιστορήματα.
Γενικα ο,τιδηποτε αφορά εξετάσεις ειναι εξ οριμσού υποβαθμισμένο )πώς να αγαπήσεις κατι υποχρεωτικό;), αλλα ειδικά η λογοτεχνία..ε, μην τρελαθούμε. Μια χαρα τη βρισκω την κ. Αννα ως προς αυτό!

Pellegrina said...

Αγαπητή, και τα εισαγωγικά πάνε μετά το συνάδερφε.

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Μάλλον καθυστερημένη στην ωραία σας "διαμάχη", έρχομαι για να συμπληρώσω τα εξής: Καλώς ή κακώς είμαι φιλόλογος. Διδάσκω όμως σε φροντιστήριο προετοιμάζοντας μαθητές για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών στις πανελλήνιες εξετάσεις. Είμαι εν ολίγοις έξω από τις κλασικές οδηγίες του υπουργείου, αν και το μεγαλύτερο (το πιστεύω ακράδαντα) θύμα του συστήματος που έχει περιορίσει την παιδεία ένεκα της παραπαιδείας. Παράλληλα γράφω σε δικό μου ιστολόγιο για τα βιβλία που αγαπώ ή δεν αγαπώ, πράγμα επομένως που δε σχετίζεται με το μάθημα που διδάσκω. Και καταλήγω: Αν δίδασκα λογοτεχνία, ποτέ δε θα μου περνούσε από το μυαλό να φτιάξω το ιστολόγιο, όπως άλλωστε δεν έχω κάνει κάτι αντίστοιχο για τα Αρχαία. Τουτέστιν, θα μου επιτρέψετε να συμφωνήσω ως προς το γεγονός ότι η εμμονή στις βιογραφίες, στην ιεροποίηση του λογοτέχνη και σε άλλα παρόμοια καταντούν το μάθημα της λογοτεχνίας κουραστικό και μάλλον απωθούν τον μαθητή από το βιβλίο εν γένει. Για να "παινέψω και το σπίτι μου" όμως πρέπει να πω πως είναι μεγάλη κουβέντα "οι φιλόλογοι δε διαβάζουν". Οι φιλόλογοι, θα μου επιτρέψετε, έχουν μάθει έτσι να διαβάζουν! Για να αποσχιστούν από αυτή τη συνήθεια πρέπει να γίνουν καλοί παιδαγωγοί, τουλάχιστον όταν ο στόχος είναι να κάνουμε ανθρώπους που να αγαπούν το βιβλίο. Τώρα,αν ο φιλόλογος διαβάζει προς τέρψιν με τον ίδιο τρόπο που τώρα διδάσκει, τότε μάλλον ψεύδεται. Αν θυμηθεί ότι είναι και άνθρωπος ίσως η νοοτροπία αλλάξει.