Αχιλλέας Κυριακίδης, “Έλγκαρ”

Μπορχεσιανές παραλλαγές που άρρητου, που είναι η απώλεια, η ψυχική αναταραχή, η μοναξιά, η οποία γεννά παιχνίδια, σάτιρες και ανατροπές. Κάθε διήγημα και μια αναπαρουσίαση της λογοτεχνίας με όρους αναποδογυρίσματος.

Αχιλλέας Κυριακίδης “Έλγκαρ” εκδόσεις Πατάκη -2021

 

Διαβάζουμε Κυριακίδη από μια περιέργεια που ξεπερνά κάθε άλλη αναγνωστική προσμονή. Πιο πολύ αναζητούμε το απρόοπτο που θα κεντρίσει τη φαντασία μας.

> Ο Αχιλλέας Κυριακίδης γεννήθηκε το 1946 στο Κάιρο. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει εκδώσει εννέα βιβλία με διηγήματα, μικρά πεζά και δοκίμια (κινηματογραφικά και φιλολογικά), έχει γράψει τρία σενάρια που γυρίστηκαν σε ισάριθμες κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους, και έχει σκηνοθετήσει επτά ταινίες μικρού μήκους σε δικά του σενάρια. Κυκλοφορούν πάνω από σαράντα πέντε μεταφράσεις του έργων συγγραφέων όπως ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Ζορζ Περέκ, ο Ρεϊμόν Κενό, ο Λουίς Σεπούλβεδα, ο Αλφρέντ Ζαρί, ο Ρολάν Τοπόρ, ο Άντριου Κρούμι, ο Ζαν Εσενόζ, ο Κάρλο Φραμπέτι κ.ά. Το 2004 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τις "Τεχνητές αναπνοές", το 2006 με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης, για τη μετάφραση των πεζογραφικών "Απάντων" του Χόρχε Λουίς Μπόρχες (στην οριστική έκδοση των "Ελληνικών Γραμμάτων" -η απονομή έγινε το 2007), την επόμενη χρονιά με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη Μετάφρασης, στο πλαίσιο των Καβαφείων 2007, και το 2009 με το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Γαλλόφωνης Λογοτεχνίας του ΕΚΕΜΕΛ, για τη μετάφραση του μυθιστορήματος "Στο cafe της χαμένης νιότης" του Πατρίκ Μοντιανό.

 

ΤΟ BLENDER της γραφής του Κυριακίδη δεν περιέχει μόνο λογοτεχνικά στοιχεία και συστατικά. Περιλαμβάνει κινηματογραφικές εικόνες και τεχνικές, μουσικά κομμάτια και ατμόσφαιρες, μαθηματικές ακολουθίες… Όλα αυτά συνδυάζονται με παιγνιώδη τρόπο, χωρίς ωστόσο να χάνεται το μέτρο που σκόπιμα επιβάλλεται μέσω άτυπων ή καθορισμένων κανόνων.

ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ διηγήματα, κρεμασμένα πάνω σε μια μπορχεσιανού τύπου μηχανή, που καθοδηγεί τα επιμέρους σημεία σε μια στρωτή πορεία η οποία αιφνίδια, στο τέλος ή λίγο πριν απ’ αυτό, ανατρέπεται με μια ευφυή στροφή. Έτσι το πραγματικό ναρκοθετείται από το φανταστικό, το ρεαλιστικό μπολιάζεται με νότες άτοπου κι έτσι η ανεκδοτολογική καμπή που επιχειρείται ανακατεύει την τράπουλα, αλλάζοντας την οπτική γωνία του αναγνώστη. Το παράδοξο μπορεί να είναι αληθές ή έστω υπαρκτό.

ΠΟΛΛΑ, λοιπόν, απ’ αυτά τα διηγήματα ξεχωρίζουν για τη μαεστρία με την οποία ο συγγραφέας οδηγεί την ιστορία τους σε ένα απρόσμενο τέλος, από μια στρωτή πορεία σε μια αιφνίδια ανατροπή. Είναι το πραγματικό που ξαφνικά εκτινάσσεται προς το απροσδόκητο, είναι το ρεαλιστικό που υπονομεύεται αληθοφανώς από το φανταστικό. Έτσι, οι δύο παράλληλες πραγματικότητες αλληλοδιεισδύουν και η μία φωτίζει πλάγια την άλλη. Π.χ. στο “Πουλιά στον ουρανό της Προβηγκίας” ένας χαμένος πίνακας του Βαν Γκονγκ με πέντε πουλιά στον ουρανό της Προβηγκίας εμφανίζεται δημόσια αλλά πλέον έχει τέσσερα…: στην τέχνη αλλά και στην υποδοχή της, το χ δεδομένο δεν είναι ποτέ σταθερό και κάθε νέα προσέγγιση μπορεί να αλλάζει όχι μόνο τον θεατή αλλά και το ίδιο το έργο. Ο αιφνιδιασμός απ’ την άλλη μπορεί να έρχεται με ψυχολογικούς λόγους, χωρίς να χρειαστεί ένα μη ρεαλιστικό στοιχείο να παρέμβει. Στο “αρόδου” ο κύριος Ν είχε φύγει για είκοσι χρόνια και τώρα γυρνάει στη γυναίκα και την κόρη του, ώσπου την τελευταία στιγμή τους προσφέρει το καλύτερο δυνατό δώρο, που τις ανακουφίζει από την αναταραχή της έλευσής του, τη μη άφιξή του, παρόλο που είχε φτάσει έξω από το σπίτι του.

ΕΜΕΝΑ όμως μου άρεσαν περισσότερο εκεί που το συναίσθημα απαυγάζεται μέσα απ’ αυτό το παιχνίδι. Εκεί που δεν μετράει τόσο η εγκεφαλικότητα της επινόησης αλλά το βουβό δράμα, η σιωπηρή κραυγή, η συγκίνηση πίσω από τις λέξεις.

Π.χ. Ο κύριος Δ ακούει κάθε Πέμπτη συγκλονιστικές άριες από την καθαρίστρια στο απέναντι κτήριο: στο “Grave” δηλαδή η συγκίνηση της νοσταλγίας και της πίκρας μετατρέπεται σε τραγούδι σπαρακτικό. Τα κοινωνικά θέματα διατυπώνονται άμεσα ή έμμεσα, όπως αυτό της προσφυγιάς που οδηγεί σε πνιγμό, ενώ δεν λείπει ο έρωτας, ο οποίος προκαλεί τη δική του ποιητική πραγματικότητα, που ανατρέπει την άλλη. Π.χ. στο “Μέλλων Αόριστος” ο αφηγητής εξομολογείται ποιητικά στην αγαπημένη του, προτού καν τη γνωρίσει. Η χρονική σειρά δεν είναι μια σταθερά, αλλά μια ελεύθερη προς πραγμάτευση ζύμη. Κι ανάλογα συναισθήματα γεννά π.χ. ο “Ξένος”, όπου στον κύριο Μ. όλα φαίνονται πρωτόγνωρα, όλα σαν να τα αισθάνεται πρώτη φορά, ψάχνοντας το σπίτι του, που τελικά ήταν εκεί που ρώτησε γι’ αυτό.

ΤΟ ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΟ γεννά την έκπληξη, η έκπληξη το αστείο, το αστείο το παράδοξο, το παράδοξο μια άλλη οπτική γωνία θέασης του κόσμου, η οπτική γωνία γεννά έναν νέο αναγνώστη.

Πάπισσα Ιωάννα