Douglas Stuart, “Σάγκι Μπέιν”

Η εγκατάλειψη, η φτώχια, το αλκοόλ πόσο αναξιοπρέπεια μπορούν να γεννήσουν; Πόσο η μάνα μπορεί να ξεπέσει και πόσο ο μικρός γιος μπορεί να σηκώσει τα βάρη;

 

Douglas Stuart “Shuggie Bain” 2020 “Σάγκι Μπέιν” μετ. Σ. Αργυροπούλου εκδόσεις Μεταίχμιο -2021

 

Είναι ώρες ώρες που τα λογοτεχνικά βραβεία ανά τον κόσμο με δελεάζουν σαν τη μύγα κι αγοράζω τα βραβευμένα βιβλία, με ελπίδα, περιέργεια και δέος. Booker 2020 λοιπόν. Και περιμένω πολλά…

> Ο Douglas Stuart (Ντάγκλας Στιούαρτ, 1976) γεννήθηκε στη Γλασκόβη και σπούδασε στο Royal College of Art του Λονδίνου. Ζει και εργάζεται ως σχεδιαστής μόδας στη Νέα Υόρκη από το 2000. Το Σάγκι Μπέιν είναι το πρώτο του μυθιστόρημα, ενώ αυτόν τον καιρό γράφει το δεύτερο, με τίτλο Loch Awe.

 

GLASGOW, αρχές της δεκαετίας του ’80. Μια σπαρακτική αφήγηση ξεκινά από το πρόσωπο του Hugh Shuggie Bain, νεαρού μαθητή στα 1992, και επιστρέφοντας στο 1981 περιφέρει την ιστορία στη μητέρα του Agnes, που παίζει χαρτιά, ενώ ο άντρας της, ταξιτζής, τσιλιμπουρδίζει ακόμα και με τις φίλες της…

ΚΑΘΕ ΑΦΗΓΗΣΗ και όλες μαζί καλειδοσκοπικά αναδεικνύουν πτυχές της σκοτσέζικης κοινωνίας, ίσως και γενικότερα της βρετανικής, την εποχή της Margaret Thatcher, όταν η ανεργία και η υποβαθμισμένη ζωή ήταν καθεστώς. Γενικά διαβάζοντας το βιβλίο, έχεις συνεχώς της αίσθηση της παρακμής, τόσο κοινωνικά στα δρομάκια της πόλης και στα πρόσωπα των ανθρώπων, όσο και ατομικά, στις ψυχές τους που καπνίζουν μέσα στη ματαιότητα και αναπνέουν μέσα στη μιζέρια. Η προσωπική ματαίωση, η κακοποίηση, οι διασαλευμένες σχέσεις, η εγκατάλειψη, το αλκοόλ, η ψυχική παράλυση, τα προσωπικά αδιέξοδα…

Η ΜΕΓΑΛΗ καμπή συμβαίνει όταν η Agnes εγκαταλείπεται από τον άντρα της, όπως κι εκείνη είχε εγκαταλείψει τον πρώτο της σύζυγο. Και μόνη με τρία παιδιά μετοικεί σε μια φτωχή συνοικία ανθρακωρύχων και ανέργων, όπου ζει πάμφτωχα και αναξιοπρεπώς στη μιζέρια και στο αλκοόλ. Το κλίμα αυτό, που διακρίνεται από την παραίτηση και την αδυναμία, χρωματίζεται έντονα σε δύο εξαιρετικές σκηνές: στη μία, η Agnes βοηθά μια ταλαίπωρη γυναίκα, που κακοποιήθηκε από τον άντρα της, γυμνή χωρίς εσώρουχα κάτω από τα φθαρμένα ρούχα της και εσωτερικά κουρέλι. Περιμένοντας το ασθενοφόρο, η Agnes βγάζει τα δικά της μεταξωτά εσώρουχα και ντύνει με αυτά τη φίλη της, ώστε να μην πάει ντροπιασμένη στο νοσοκομείο. Στην άλλη, ο πατέρας της Agnes, ο Willy, πεθαίνει στο νοσοκομείο, ενώ η μητέρα της ξαπλώνει πάνω του για να του δώσει το σώμα της ως ύστατο χαίρε.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ θα μπορούσε να λέγεται “Agnes Bain”, επειδή κεντρικό πρόσωπο –ίσως πιο κεντρικό από τον μικρό ήρωα- είναι η μητέρα του. Στο πρόσωπό της συναιρούνται η κοινωνική εξαθλίωση, που την οδηγεί στο ποτό, το οποίο κόβει για ένα χρόνο, αλλά το ξαναρχίζει με όλη την αποκτήνωση και την αναξιοπρέπεια που αυτό συνεπάγεται, ώσπου να κλειστεί μάλιστα για λίγο σε ψυχιατρική κλινική όταν προσπάθησε να αυτοκτονήσει, και το ψυχολογικό κενό. Απόγνωση, ματαίωση, παραίτηση, καταφυγή στο αλκοόλ, προσπάθεια να ξεκόψει και μετά το ξανακύλισμα, μια ωραία γυναίκα που προδόθηκε απ’ τη ζωή και πρόδωσε τον εαυτό της.

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ λοιπόν να λέγεται “Agnes Bain”, αλλά ο Stuart προτίμησε το όνομα του εντεκάχρονου γιου, που λείπει συχνά από το σχολείο, που αντιμετωπίζεται σαν ομοφυλόφιλος, που φροντίζει (όπως μπορεί ένα μικρό αγόρι) τη μητέρα του, που είναι βοηθός στα πρακτικά και στα ψυχολογικά της ζητήματα. Διακρίνεται ένα είδος οιδιπόδειου, τόσο στην αγάπη τους όσο και σε λέξεις και κινήσεις. Ίσως απέναντι στην αυτοεγκατάλειψη ο συγγραφέας θέλει να προβάλλει περισσότερο το αντίβαρο της νεανικής επιμονής και της προσπάθειας να αλλάξουν τα πράγματα. Στενάχωρο βιβλίο, σχετικά μακριά από τους δικούς μου ορίζοντες, βγαλμένο από ένα περιβάλλον που εξηγεί ψυχισμούς και αυτοκαταστροφές. Παρόλο που είναι αργό στην ανάγνωση, αξίζει σε όποιον απολαμβάνει σκηνή σκηνή το κλίμα που εκπέμπεται.

Πάπισσα Ιωάννα