“Ο κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών” του Δημήτρη Μαμαλούκα

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-1. Πώς δένει η τρομοκρατία του 1979 με το σήμερα, πώς η πραγματικότητα με τη μυθοπλασία, πώς τα αγνοημένα πρόσωπα μιας διεθνούς φήμης οργάνωσης με την πορεία-τους μέσα στον χρόνο;

Cappuccino με σαντιγί: Δημήτρης Μαμαλούκας “Ο κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών” εκδόσεις Κέδρος 2016

Πριν το διαβάσω:

          Γιατί το διάλεξα; Επειδή ο Μαμαλούκας είναι εγγύηση για τη γερή αστυνομική-του πλοκή και τις σφιχτοδεμένες ιστορίες-του. Επιπλέον, τώρα ένα έργο με πολιτικό πρόσημο, βγαλμένο από τις ταραγμένες δεκαετίες της αριστερής τρομοκρατίας στην Ιταλία είναι σίγουρα ένα δέλεαρ για μια καλή ανάγνωση.

Καθώς το διάβαζα:

          Το θέμα της τρομοκρατίας, είναι αλήθεια, δεν έχει απασχολήσει σε βάθος και εύρος την ελληνική λογοτεχνία. Πρόσφατα εκδόθηκε μάλιστα μια μελέτη της Βασιλικής Πέτσα, όπου αναλύονται οι εμφανίσεις της τρομοκρατίας στην ελληνική και στην ιταλική πεζογραφία και αναδεικνύονται οι τρόποι με τους οποίους έχει περάσει το φαινόμενο στον κόσμο αλλά και στους συγγραφείς. Αυτή η ένωση ελληνικών και ιταλικών περιπτώσεων συναντάται σε έναν Έλληνα πεζογράφο που γράφει όμως για τις ιταλικές τρομοκρατικές οργανώσεις.

          Πώς μπορεί κανείς να πραγματευθεί ένα θέμα με τεράστιο δημοσιογραφικό και πολιτικό ενδιαφέρον, όπως τη δράση των Ερυθρών Ταξιαρχιών και πιο συγκεκριμένα τη δολοφονία του επιχειρηματία Τζανπιέρο Ντε Σάντις στις 20 Μαρτίου 1979 από τον πυρήνα “Φραντσέσκο Λορούσο” της εν λόγω οργάνωσης;

          Ο Μαμαλούκας, αν και ξεκινά με την εξιστόρηση του φόνου, συνεχίζει στα 2007, όταν εξαφανίζεται ο φοιτητής Αλεσάντρο Φοντάνα, που έγραφε την πτυχιακή-του με θέμα τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο άτυπος ντετέκτιβ Γκάμπι με βοηθό τον ελληνοϊταλό αφηγητή ονόματι Νικόλα Μιλάνο. Έτσι, μόνο μια μικρή αναφορά στο θέμα της μελέτης-του προϊδεάζει για το πολιτικό διακύβευμα του έργου και το παρασκήνιο της εξαφάνισης. Η σύνδεση σύγχρονης υπόθεσης με το ιστορικό παρελθόν είναι μια πολλά υποσχόμενη βάση να χτιστεί ένα καλό αστυνομικό μυθιστόρημα.

          Ο συγγραφέας δεν παύει να χρησιμοποιεί τα μοτίβα-μανιέρες-του (Ιταλία, ωραίες ποθητές γυναίκες και ερωτιάρηδες άνδρες, ακριβά μοντέλα αυτοκινήτων, βιβλιοφιλία), αλλά αυτά δεν αφήνονται να κυριαρχήσουν: η Ιταλία συνδέεται με την ακροαριστερή τρομοκρατία, οι γυναίκες δεν αποβαίνουν μοιραίες, τα αυτοκίνητα δεν περιγράφονται σε έκταση. Κι από εκεί και πέρα η αφήγηση καθηλώνει τον αναγνώστη, ο οποίος ξενυχτά, όπως εγώ έκανα μια νύχτα για να τελειώσω το βιβλίο. Στρωτή γραφή που δεν προσκρούει σε κενά, σκηνές ζωντανές, αλληλουχία νοημάτων και γεγονότων, από τη μέση και μετά ραγδαίες καμπές και αιφνίδιες εξελίξεις. Έτσι, ο Μαμαλούκας αποδεικνύει ότι παραμένει ένας ικανότατος συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας, της λογοτεχνίας εκείνης που στηρίζεται στο μυστήριο και στην ταχύτητα των ανατροπών, ένας επιδέξιος χειριστής της αφήγησης, όπου όλα πρέπει να μοντάρονται σαν μηχανισμός ρολογιού.

          Το κείμενο μοιάζει λίγο με την “Απαγωγή του εκδότη”: πάλι μπλεγμένος ένας συγγραφέας και πάλι μια σπηλιά προσφέρει υποτίθεται βέβαιο θάνατο. Φυσικά, και ευτυχώς, το υπόλοιπο στήσιμο είναι διαφορετικό, εξίσου έξυπνο, που αποζημιώνει όποιον ψάχνει μια καλογραμμένη σπουδή ενός αινίγματος και μια ατμόσφαιρα θρίλερ, ειδικά όταν ο Νικόλα Μιλάνο προσπαθεί μέσα στην παραζάλη-του να σωθεί στην καταβόθρα όπου τον έριξε ο δολοφόνος.

          Το γεγονός βέβαια ότι η ταχύτητα υπερτερεί της γλώσσας και της στοχαστικής αφήγησης οδηγεί σε μια διάκριση που κάνει το ίδιο το βιβλίο σε δύο μάλιστα σημεία: αυτήν μεταξύ της λογοτεχνικής και της “αστυνομικής” αξίας ενός μυθιστορήματος. Ο συγγραφέας, θαρρώ, εννοεί ότι ένα πράγμα είναι η αισθητική ποιότητα κι άλλο η περιπετειώδης και μυστηριώδης υφή, αν και θα ήταν καλό αυτά τα δύο να συνδυάζονται. Τα περισσότερα κείμενα του Μαμαλούκα διακρίνονται έντονα από την “αστυνομική” αξία-τους, με σασπένς και δράση, με ανατροπές και πολύ γερή πλοκή, αλλά υστερούν σ’ αυτό τα βαθύτερο υπόστρωμα που θα τα εκτόξευε σε κάτι άλλο. Αυτό ίσως το πέτυχε σε ένα βιβλίο-του που δεν είναι αστυνομικό, στο “Ένα κορίτσι που το λένε Φίνι”, το οποίο θεωρώ ότι είναι το καλύτερό-του, αφού η όλη ένταση μετουσιώνεται σε λογοτεχνική μαγεία.

Αφού το διάβασα:

          “Ο κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών” είναι ένα χορταστικό μυθιστόρημα, όπου η δουλειά του συγγραφέα αποζημιώνει τον αδηφάγο αναγνώστη. Αστυνομικό μυστήριο, σκηνές θρίλερ, αγωνία, εναλλαγές στην κάμερα, αφηγηματική φόρα, ποικιλία οπτικών γωνιών, γενικότερα κινηματογραφική γραφή που τρέχει στην κατηφόρα μέχρι τέλους. Η πολύ εύστοχη και πετυχημένη στην πράξη επιλογή να παρουσιαστούν τα άγνωστα μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών με μυθιστορηματικό τρόπο και να εξιχνιαστεί η δράση-τους, μετά από είκοσι χρόνια, δίνει τη συνταγή για ένα θεσπέσιο ανάγνωσμα.

[Πρωτοδημοσιεύτηκε στην In2life στις 6/9/2016 και εδώ στολίζεται με εικόνες από:  en.wikipedia.org,  it.wikipedia.org,  movieplayer.it,  www.clickatlife.gr,  www.cavelocator.com  και www.jpolidori1.altervista.org]

Πατριάρχης Φώτιος