Άνοιξε ο χώρος της κριτικής με τα ιστολόγια ή κατάντησε φασισμός της μάζας; Πρέπει να ανησυχεί η επίσημη κριτική από τους ανώνυμους ιστολόγους; Είναι η γνώμη του απλού αποδέκτη του καλλιτεχνικού έργου ισότιμη με αυτήν του επαγγελματία κριτικού;
Αυτά και άλλα παρόμοια κριτήρια έθεσε με την καίρια έρευνά της η Κατερίνα Λυμπεροπούλου στο «Βήμα της Κυριακής» (13.2.2011: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=34&artId=328024&dt=13/02/2011) ρωτώντας ανθρώπους της τέχνης (Βαρώτσος: εικαστικός, Λέχου: ηθοποιός, Σμαραγδής: σκηνοθέτης) και της κριτικής (Μήτσης: κριτικός κινηματογράφου, Διαμαντάκου: τηλεκριτικός, Χατζηβασιλείου: κριτικός βιβλίου και Γεωργουσόπουλος: κριτικός θεάτρου) γύρω από τη σχέση της επίσημης κριτικής και της ανώνυμης διαδικτυοκριτικής και τη βαρύτητα που έχει η καθεμία.
Καταγράφηκαν στην ουσία (με αδρές ομαδοποιήσεις) τρεις απόψεις:
1. Η κριτική είναι αποδεκτή μόνο όταν ασκείται από καλλιτέχνες, που ξέρουν τον πόνο και την πορεία της δουλειάς του άλλου.
2. Η αξιολόγηση έργων τέχνης από το ευρύ κοινό έχει ουσιαστική σημασία, εφόσον αντικατοπτρίζει την κοινή γνώμη.
3. Η επώνυμη κριτική κουβαλά το βάρος της υπογραφής της, αφού γράφεται από ειδικούς στον χώρο που διαθέτουν γώση και πείρα.
1. Η πρώτη άποψη ακούστηκε μόνο από τον εικαστικό Βαρώτσο, αλλά είναι νομίζω και άποψη πολλών καλλιτεχνών, οι οποίοι εμπιστεύονται μόνο τη γνώμη τής εφαρμοσμένης τέχνης. «Δεν αναγνωρίζω κανέναν επίσημο κριτικό που δεν είναι καλλιτέχνης. Για να προσδιορίσεις ένα πολιτισμικό φαινόμενο και να το υπογραμμίσεις ως κριτικός τέχνης πρέπει και εσύ να βουτήξεις στο κενό μαζί με τον καλλιτέχνη», λέει ο δημιουργός του «Δρομέα». Αυτή η άποψη έρχεται πιο κοντά στη γνώμη του κοινού που εκφράζει το λαϊκό ένστικτο και δεν είναι διαπλεκόμενη.
2.
 Η δεύτερη άποψη στηρίχτηκε κυρίως από τους καλλιτέχνες αλλά δεν φάνηκε να φαντάζει ως απειλή για τους «ειδικούς». Ο Σμαραγδής υποστηρίζει την «αυθεντικότητα» με την οποία το κοινό μπορεί να προσεγγίσει τα έργα τέχνης, βλέπει στο διαδίκτυο ποικιλία απόψεων και πολλές φορές «διαμαντάκια», ενώ ο Μήτσης «ανακαλύπτει φρέσκια, σπιρτόζικη και έξυπνη κινηματογραφική κριτική στο Ιnternet». Ο Χατζηβασιλείου τέλος «ανακαλύπτει πολλές φορές έναν ερεθιστικό, αντισυμβατικό και ανατρεπτικό λόγο σε κείμενα γύρω από το βιβλίο τα οποία διαβάζει στο Ιnternet» και η Λέχου αποδέχεται τη γνώμη του κοινού | Ευχαριστώ ιδιαίτερα τη δημοσιογράφο του «Βήματος» γιατί στα βιβλιόφιλα μπλογκ που αναφέρει (σε ένα χρωματισμένο πλαίσιο) είναι και το Βιβλιοκαφέ (vivliocafe.blogspot.com) μαζί φυσικά με το ιστολόγιο του Librofilo (librofilo.blogspot.com).  Εγώ ωστόσο θα έλεγα ότι στον χώρο του βιβλίου υπάρχουν καλά ιστολόγια, πέρα από εμάς τους δύο, τα οποία κάποια στιγμή πρέπει να προβληθούν. |
Απέναντι σ’ αυτήν την πλευρά, ακούστηκαν ωστόσο βάσιμες αντιρρήσεις, κυρίως για την χαμηλή ποιότητα του μέσου όρου των καταγραφών, φυσικά λόγω της μαζικότητάς-τους. Η Διαμαντάκου, παρόλο που έχει δει ενδιαφέρουσες απόψεις, πιστεύει ότι όσα βλέπει «μέχρι στιγμής στο Ιnternet σχετικά με τον χώρο της τηλεόρασης όπου, σημειωτέον, δεν υπάρχει καμία παράδοση στην κριτική- είναι κακογραμμένα, εμπαθή και προσανατολισμένα σε περιορισμένα πράγματα», ο Σμαραγδής επισημαίνει ότι «μπορεί κάποιος να βρει υπερβολές, ακόμη και απόψεις υποκινούμενες από δόλιους σκοπούς», ενώ ο Μήτσης τονίζει ότι «η ανωνυμία των περισσότερων τοποθετήσεων στο Ιnternet τις κάνει να μοιάζουν με κραυγές στον αέρα. Κακά τα ψέματα, το Ιnternet στερείται “βαρύτητας” και δεν έχει βρει μια σταθερή μορφή στην Ελλάδα. Καλό είναι να αφουγκράζεται κανείς αυτές τις απόψεις και να παίρνει ιδέες, αλλά πάντα με φίλτρο». Ο Γεωργουσόπουλος είναι καταπέλτης εναντίον των φωνών αυτών που μοιάζουν με κραυγές του γηπέδου.
3. Η συνηγορία της κριτικής ήρθε από τους ίδιους. «Η υπογραφή ενός κριτικού που κάνει χρόνια αυτή τη δουλειά είναι brand. Είτε θυμώνει είτε διαφωνεί μαζί του, ο θεατής σε αυτόν θα ανατρέξει διότι εκεί αισθάνεται ασφάλεια», επισημαίνει η Διαμαντάκου. Ο Γεωργουσόπουλος είναι σχεδόν απόλυτος: «Το κύρος ενός κριτικού το εξασφαλίζουν η παιδεία του και η διάρκεια που έχει η καριέρα του στον χώρο… Μην ξεχνάτε ότι όλοι εμείς δεν κάναμε απλώς κριτική. Μαθαίναμε θεατρολογία και δραματολογία για να τεκμηριώνουμε τις απόψεις μας», ενώ ο Χατζηβασιλείου εξηγεί ότι «όταν οι εφημερίδες περάσουν εξ ολοκλήρου σε ηλεκτρονική μορφή θα τεθούν όρια ανάμεσα στον ειδικό λόγο και στον λόγο του οποιουδήποτε».
Η κριτική εναντίον των κριτικών δεν έρχεται μόνο από τους καλλιτέχνες αλλά και από τους ίδιους. «Είναι μικρός ο αριθμός των κριτικών που μπορείς να εμπιστευτείς σήμερα» μας λέει. «Φοβάμαι ότι οι περισσότεροι δημιουργούν κλίμα διαμορφώνοντας την τάση της στιγμής η οποία υπαγορεύεται από προσωπικές προτιμήσεις στα πρόσωπα και όχι από το έργο αυτό καθεαυτό», πρεσβεύει ο Σμαραγδής, ενώ ο Μήτσης σε ένα είδος αυτοκριτικής επισημαίνει ότι οι ίδιοι οι κριτικοί έχουν φαλκιδεύσει το έργο-τους, αφού έχουν μετατραπεί σε «οδηγούς κατανάλωσης» και πολλές φορές οι υπόνοιες για διαπλοκή υπονομεύουν το κύρος-τους. Το τελευταίο πιστεύει και ο Βαρώτσος, ενώ η Λέχου τους κατηγορεί ότι μπορεί να διακρίνονται από εμπάθεια.
Δεν θα υποστηρίξω εδώ τα ιστολόγια. Όπου υπάρχει μαζικότητα και ελευθερία γνώμης, συχνά εκεί εμφιλοχωρεί η προχειρότητα, η ασυδοσία, η χωρίς παιδεία αξιολόγηση. Μα από την άλλη, η ελιτίστικη άποψη της κριτικής και συχνά η εξυμνητική σε πρόσωπα και όχι σε έργα στάση-της πέφτει πάνω σε πιο απαιτητικές και ανεξάρτητες φωνές. Θα συμφωνήσω με τον Γεωργουσόπουλο (έστω κι αν εμμένει σε μια παρωχημένη οπτική γωνία καταδικάζοντας αν όχι αγνοώντας τα ιστολόγια) στο σημείο που λέει ότι η εκπαίδευση είναι αυτή που καθορίζει τον εμπνευσμένο και έγκριτο κριτικό από τον εμπειρικό κριτή του διαδικτύου. Το ζήτημα είναι αν όντως όλοι οι κριτικοί είναι πεπαιδευμένοι και ειδικευμένοι ή αν οι ιστολόγοι στερούνται ειδικών γνώσεων και κατάρτισης.
Γνώμη-μου είναι ότι η ετερότητα της γραφής κάθε μέσου (άλλο η εφημερίδα και ο φιλολογικός τύπος κι άλλο τα ιστολόγια) διευρύνουν τη βάση του διαλόγου και στην πορεία μπορούν να αλληλεπιδράσουν. Οι κριτικοί παίρνουν ιδέες και δεν αρκούνται στην αυτάρκειά-τους, ενώ οι ιστολόγοι καλό είναι να προσπαθήσουν να γίνουν πιο υποψιασμένοι για το θεωρητικό υπόβαθρο της γραφής, προκειμένου να σταθούν στο ύψος-τους.
Πατριάρχης Φώτιος
29 comments:
Πιστεύω ότι βασική σκευή του κριτικού είναι η παιδεία του. Και αυτό δεν είναι προνόμιο μόνο των κριτικών που γράφουν στις εφημερίδες ή σε κάποια έγκριτα περιοδικά. Απλώς η ψευδώνυμη παρουσία κάποιου του επιτρέπει να έχει μια πιο ελεύθερη φωνή και να μην υπαγορεύονται οι προτιμήσεις του απλώς και μόνο από τις σχέσεις που έχει με συγκεκριμένους εκδοτικούς οίκους και το πόσες διαφημίσεις κάνουν σε εφημερίδες και περιοδικά. Λίγο πολύ οσμιζόμαστε το παρασκήνιο που αφορούσε σε απομάκρυνση ανθρώπων από τις εφημερίδες στις οποίες δούλευαν, που προσπάθησαν να έχουν μια διαφορετική (και όχι πάντα αιρετική) φωνή όπως η Θεοδοσοπούλου ή η Σχινά. Αυτές είναι οι γνωστές πια αγκυλώσεις και οι διαπλοκές εκδοτικών και ΜΜΕ που προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν αναγνωστικό ορίζοντα κατά πώς τους συμφέρει. Προσωπικά θα είμαι πάντα υπέρ της τεκμηριωμένης κριτικής που έχει πλουραλισμό είτε είναι επώνυμη είτε ψευδώνυμη -εφόσιν βέβαια συναντά και το δικό μου αναγνωστικό γούστο.
Και ποιός είναι αυτός που θα ονομάσει τον κριτικό αν όχι ο δέκτης; Ποιός είναι αυτός που θα κρίνει τον κριτικό;
Πριν πάρω την απόφαση να δημιουργήσω το δικό μου ιστολόγιο προβληματίστηκα ως προς την έννοια της κριτικής.. Ώσπου ξαφνικά ένιωσα ένα κύμα ελευθερίας να κατακλύζει το νου, είναι η γνώμη μου και η ανάγκη μου να την εκφράσω. Δεν είμαι επαγγελματίας κριτικός, αλλά πέρα από την λέξη κριτική βρίσκεται και κάτι άλλο, η ανάγκη να μοιράζεσαι με κάποιον την γνώμη σου για κάτι που συνάντησες στο διάβα σου.
Σίγουρα στην μπλογκόσφαιρα θα υπάρχει ένα μέρος σκιερό, μα μήπως η επώνυμη κριτική στέκει άδολη κάτω από το φως του ήλιου;
Πέρα λοιπόν από τις κορώνες, ας ακολουθήσει ο καθένας το προσωπικό του ένστικτο και ας δημιουργήσει τα νήματα εκείνα τα απαραίτητα στην αναζήτησή του.
Μανιφέστο: ξεκίνησα κι εγώ μια τέτοια δουλεια΄. Το νόημα της είναι: αναγνώσεις που με ενδιαφέρουν ως συγγραφέα, που ενισχύουν τους δ ι κ ο ύς μου στόχους και με το θέμα των βιβλίων, αλλά και με τον τροπο που τις κάνω, την κατέυθυνση που τους δίνω (και που θα ειναι παντα πολύ υποκειμενική). Το να τις διατυπωνω σεκέιμενο με βοηθάει και αφου θα τα γραφω, γιατι να μην τα αναρτώ;
Τονίζω όμως πάλι οτι η ματιά μου ειναι π ο λ ύ υποκειμενική, γιατι με ενδιαφερει μονο ο,τι με εξυπηρετεί με τον τροπο που είπα.
Εκανα αρχή με τη "Νεκρή Ευρώπη' του Χρήσου Τσιόλκα και η συνεχεια είναι (δεν ξερω με ποια σειρά): ενα βιβλίο 'φεμινιστικό" (Ο εραστής της λαίδης Τσάτερλι") και δυο, ας πούμε, Ε.Φ: Το Σολάρις και ο Φρανκενστάιν. Η επικαιρότητα επίσης δεν με ενδιαφέρει.με ενδιαφέρουν σημαντικά και δυνατά βιβλία, όχι όμως χιλιοδιαβασμένα ¨κλασικα΄"
Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει κατ' ανάγκη το ένα μέσο να αντιμάχεται το άλλο. Kαι η επίσημη κριτική έχει τη θέση της και η κριτική των blogs τη δική της. Αν η διαφορά έγκειται στο ότι η μεν είναι επώνυμη τα δε ψευδώνυμα, αυτό δεν έχει να κάνει με την αξιοπιστία και την αυθεντικότητά τους. Όσο για τη θεωρητική σκευή και κατάρτιση κι αυτή πολλοί bloggers τη διαθέτουν. Ως έχουσα ένα καθαρά βιβλιοφιλικό blog εδώ και τέσσερα χρόνια και ως διαθέτουσα τη σκευή μιας φιλολόγου και των πολύχρονων διαβασμάτων μου, αισθάνομαι ελαφρώς θιγμένη από τον απαξιωτικό λόγο για τα blogs.
Η κριτική είναι ένα ατελείωτο κεφάλαιο.
Τα τελευταία χρόνια -δικαίως κατά τη γνώμη μου- το κέντρο βάρους της μεταφέρεται στο ίντερνετ.
Ό,τι ισχύει και για έναν κριτικό σε εφημερίδα, ισχύει και για ένα blog.
Αν διαβάσεις μερικές κριτικές από τον ίδιο και σου αρέσουν (είτε διαφωνείς, είτε συμφωνείς), τότε θα αρχίσεις να τον παρακολουθείς.
Δεν υπάρχει πλέον εγγύηση περί εγκυρότητας στα παραδοσιακά μέσα. Όσα λάθη ή τσαπατσουλιές θα κάνει ένας επαγγελματίας δημοσιογράφος στα Νέα πχ, τόσο ή και λιγότερα μπορεί να κάνει και κάποιος που αγαπάει το αντικείμενο και γράφει στον ελεύθερο χρόνο του.
Η Δώρα Τσίρκα έχει δίκιο. Είμαστε υπέρ της τεκμηριωμένης κριτικής απ' όπου κι αν προέρχεται, είμαστε υπέρ των επιχειρημάτων και όχι των ονομάτων (το λέει και ο Γιάννης Πλιώτας).
Άλλωστε κάθε ιστολόγιο έχει και άλλους προσανατολισμούς και δεν επιδιώκει να υποκαταστήσει την κριτική: άλλος δοκιμάζει τις αναγνώσεις-του για προσωπικούς-συγγραφικούς λόγους, όπως η Pellegrina, άλλος νιώθει απλός αναγνώστης που, όπως έλεγε τη γνώμη-του σε φίλους, το κάνει τώρα δημόσια (αν έχει κάτι να πει, θα τον διαβάσουν), όπως ο ΝΟ14ΜΕ, άλλος απλώς κρατά ένα ανοικτό ημερολόγιο, που μπορεί να ενδιαφέρει κι άλλους μπορεί και όχι.
Φυσικά είναι δυνατόν να συνυπάρξουν κριτική και blogs, όπως κι εγώ διαπίστωσα. Και όποιος απαξιώνει τους ιστολόγους με το σκεπτικό ότι είναι ανειδίκευτοι, θα πρέπει να ψάξει καλύτερα τις αναρτήσεις-τους πίσω από τις οποίες θα βρει ενίοτε πολλή κατάρτιση. Λ.χ. η anagnostria έχει και τη φιλολογική σκευή και την πείρα να αντιτάξει έναν εξίσου "ειδικό" λόγο. Προφανώς όμως ο Γεωργουσόπουλος δεν εκτιμά όποιον δεν έχει δημόσιες περγαμηνές, γιατί ζητά παιδεία μόνο στις υπογραφές.
Ένα πλεονέκτημα των ιστολογίων που δεν έθιξε κανείς είναι η διαδραστικότητά-τους. Τα σχόλια λειτουργούν ως διάλογος τον οποίο η επίσημη κριτική δεν ευνοεί. Γι' αυτό με εξέπληξε θετικά ο Χατζηβασιλείου που έδειξε διάθεση να μπει σε fora και blogs για να συμμετέχει σε μια συζήτηση, αν βέβαια οι συνθήκες επιτρέπουν έναν γόνιμο διάλογο.
Πατριάρχης Φώτιος
Αγαπητέ πατριάρχη, θα ήθελα να προσθέσω ότι τα ιστολόγια έδωσαν βήμα και φωνή σε ανθρώπους που μπορεί να μην υπολείπονται σε τίποτε ως προς την κατάρτιση και το ταλέντο από τους "επώνυμους" κριτικούς, δεν έχουν όμως εκείνες τις κρίσιμες και απαραίτητες γνωριμίες που θα τους έβαζαν στα σαλόνια των μεγάλων ΜΜΕ
Δώρα,
είμαι πιο αισιόδοξος και ίσως πιστεύω πιο πολύ στην νέα τεχνολογία. Το διαδίκτυο διαβάζεται από όλους, ενώ τα βιβλιόφιλα έντυπα όλο και εξασθενίζουν. Το θέμα της διαδικτυακής κοινοποίησης πέρα από την προσβασιμότητα, μπορεί να κερδίσει σταδιακά και την αξιοπιστία, που αυτή τη στιγμή δεν έχει.
Έτσι, οι ισορροπίες που αλλάζουν δεν ξέρω αν θα αφήσουν στην αφάνεια (ακόμα και διαφημιστικά, ακόμα και σε επίπεδο ακαδημαϊκό) τα ιστολόγια.
Κανείς δεν ξέρει λ.χ. σε δέκα χρόνια ποια θα είναι η εικόνα στην κριτική.
Πατριάρχης Φώτιος
Υ.Γ. Ποτέ δεν δήλωσα ότι κάνω κριτική. Πάντα λέω ότι κάνω αξιολογικές βιβλιοπροτάσεις.
Μερικές επισημάνσεις κι απ'την πλευρά μου, μιας και αναφέρομαι στο άρθρο.
1.Το άρθρο/έρευνα δεν ήταν κακό,αλλά ο τίτλος είναι εντελώς προβοκατόρικος ("κόντρα";)και μάλλον παραπλανητικός, ενώ υποβόσκει και μια απαξίωση διαχωρίζοντας τον "επώνυμο" από τον "ανώνυμο".
2.Οι περισσότεροι των ερωτώμενων κινήθηκαν σε "ασφαλή μονοπάτια" αποφεύγοντας τα πολλά-πολλά εκτός του "συνήθη ύποπτου" Γεωργουσόπουλου, ο οποίος αναρωτιέμαι γιατί δεν έχει ακόμα εκφέρει κρίση για το αν η "μοριακή κουζίνα/μαγειρική" δύναται να συνδιασθεί με την αρχαία τραγωδία ή για την βρώμικη κάλτσα του Σισέ.Εξάλλου στην Ελλάδα αναγορεύεσαι "ειδικός" ή "ποιοτικός" από το ένα λεπτό στο άλλο - η τόσο γοητευτική κα Λέχου κάτι ξέρει απ'αυτό...
3.Είναι γεγονός ότι το 80% των απόψεων στα blogs είναι για τα σκουπίδια, όπως επίσης και το 80% των "κριτικών" κειμένων που δημοσιεύονται στον Τύπο.Μιλώντας γενικότερα αυτή η ποσόστωση υπάρχει σε όλο το ίντερνετ, όπως επίσης και σε όλο τον Τύπο - μια ματιά σε ένα περίπτερο θα πείσει τον καθένα. Το θέμα προς συζήτηση μπορεί να είναι αν το υπόλοιπο 20% σε διαδίκτυο και έντυπο λόγο αξίζει και αν αλληλοσυμπληρώνεται, πράγμα που ακράδαντα πιστεύω.
4.Το συναρπαστικό με το w.w.web είναι η ελευθερία που παρέχει. Μέσα σ'αυτήν την ελευθερία ανθίζουν λουλούδια αλλά και αγκάθια. Πρέπει να μάθουν οι "ειδήμονες" για τα θέματα της τέχνης να τα ξεχωρίζουν και να τα αποδέχονται, διότι ευτυχώς τα πράγματα έχουν αλλάξει και δεν γυρίζουν πίσω.
5.Μου έκανε εντύπωση η απάντηση του κου Χ''βασιλείου. Ήταν μετρημένη, ίσως διότι τα περισσότερα βιβλιοφιλικά blogs είναι χαμηλών τόνων και κρατάνε ένα υψηλό επίπεδο με πραγματική αγάπη για το βιβλίο,άσχετα αν συμφωνείς ή διαφωνείς με ότι και πως το γράφουνε.
Συγγνώμη για το μακροσκελές του σχολίου.
Σεβασμιότατε καλημέρα,
Ενδιαφέρον το άρθρο που συζητάμε (όπως κάθετι που περιέχει τη λέξη και έννοια κόντρα) αλλά μάλλον αναμενόμενες οι προσεγγίσεις των ερωτηθέντων. Το θέμα του επώνυμου - ανώνυμου είναι ολισθηρό και σχετικό. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν "κριτικές" ή αξιολογήσεις τέχνης γενικότερα που εμπεριέχονται σε άλλες στήλες των εντύπων που τα φιλοξενούν χωρίς υπογραφή ή με απλά αρχικά. Βέβαια είναι πάντα επώνυμο το έντυπο που τις φιλοξενεί και άρα φέρει την ευθύνη. Δεν μπορεί να θεωρηθεί κριτικός κάθε ένας που αναρτά την άποψή του στο διαδίκτυο. Είναι απλώς κοινωνική συναναστροφή. Όμως τι είναι κριτικός; Είναι ένας άνθρωπος , κατά προτίμηση ανάλογης παιδείας ο οποίος πληρώνεται για να κρίνει τη δουλειά άλλων. Αυτό σημαίνει ότι αποτελεί ένα αξιολογικό μέτρο της κοινωνίας που θα πρέπει να τον αποδέχεται ως άξιο και ικανό για σωστή και μη κατευθυνόμενη κρίση. Πόσο εύκολο είναι αυτό όταν αυτή είναι η δουλειά σου και πληρώνεσαι γι' αυτό, ή όταν το μέσο σου θέλει να αυξήσει την κυκλοφορία του, ή θέλει να καταστήσει εαυτόν ποιοτικό στυλοβάτη του πολιτισμού, είναι μεγάλη κουβέντα. Η έννοια του κριτικού λοιπόν παραπέμπει σε αυθεντία, παραπέμπει σε μία αντιμετώπιση του κριτικού από τους άλλους αλλά και από τον εαυτό του ως "ειδικού" ως καθεστηκύιας τάξης στο χώρο της τέχνης. Έχω έμφυτη επιφύλαξη γενικά για τους "ειδικούς" γιατί σπανίως αντιδρούν αυθόρμητα σε κάτι και το αποστειρώνουν μέσα από αναλύσεις ή ακόμα και κοινωνικοπολιτικές αναφορές, ενώ η Τέχνη αφορά πρωτίστως στο ανθρώπινο θυμικό. Αλλά η πιο όμορφη άποψη -που έχω υιοθετήσει- για την κριτική, προέρχεται από μία αγαπημένη ταινία κινουμένων σχεδίων τον "Ρατατούη". Λέει λοιπόν ο διάσημος και στριμμένος γευσιγνώστης και ρεστοκριτικός στην ταινία:«Η δουλειά του κριτικού είναι εύκολη. Ρισκάρει πολύ λίγα, ενώ ο ίδιος βρίσκεται σε μια θέση πιο πάνω από όσους προσφέρουν τη δουλειά τους και τον εαυτό τους στην κριτική του. “Τρέφεται” από αρνητικές κριτικές, οι οποίες έχουν πλάκα τόσο να τις γράφει, όσο και να τις διαβάζει κανείς. Αλλά η πικρή αλήθεια είναι ότι ακόμη και το πιο κάκιστο αποτέλεσμα, είναι πολύ καλύτερο και απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια από μια κριτική η οποία το χαρακτηρίζει “κάκιστο”».
Συμφωνώ ότι η διαδραστικότητα των βιβλιοφιλικών blog δίνουν στην όποια κριτική κάνουν και προβάλλουν περισσότερη ουσία από οποιοδήποτε μονόλογο οποιουδήποτε κριτικού. Για μένα - ως δημιουργού- κάθε γνώμη έχει σημασία σχεδόν ίδια. Ο κάθε κριτικός εκφράζει τον εαυτό του (ίσως και τη συντεχνία του καμιά φορά) όπως και ο κάθε αναγνώστης τον εαυτό του. Ακόμα κι αν δεν μπορεί να τα εκφράσει με ωραία λόγια όπως οι "έμπειροι" επαγγελματίες, αλλά η γνώμη είναι ποσοτικά και ποιτικά ισάξια.
Συγνώμη για την πολυλογία και υγειαίνετε!
Να και μια .."λιγολογία":
Το διαδίκτυο είναι ε λ ε υ θ ε ρ ί α. Και λοιπόν;
(δεν ειδα να αγαπιέται η ελευθερία, γενικά..)
Πολύ χρήσιμα όσα είπε ο librofilo και ειδικά το 4. Το διαδίκτυο είναι ελευθερία, το σημαντικότερο όλων.
Είπα από την αρχή ότι δεν θα υποστηρίξω τα μπλογκ, για να μη φτάσουμε στο άλλο άκρο.
Βρίσκω κι εγώ προβοκατόρικο τον τίτλο του άρθρου "Ο θάνατος του κριτικού". Γι' αυτό και θα διαφωνήσω με τον Librofilo όταν λέει ότι το 80% της κριτικής είναι κακή. Νομίζω ότι ακόμα τα ιστολόγια -κατά Μ.Ο.- δεν την έχουν φτάσει(δεν ξέρω αν θα το πετύχουν ποτέ), αφού υπάρχουν πολλές κριτικές πέννες στον τύπο που στοχεύουν εύστοχα και ξέρουν τι εστί λογοτεχνία.
Η ελευθερία, από την άλλη, του internet, παρόλο που είναι κατάκτηση, δεν είναι πανάκεια. Μια γνώμη στον διαδικτυακό ωκεανό είναι μπουκάλι στο κύμα και εύκολη σε γενικές γραμμές εκτόξευση μιας πρώτης εντύπωσης, που βεβαίως μπορεί να έχει μεγαλύτερη διάρκεια ανάλογα με την αξία-της. Μην ξεχνάμε όμως πως πρέπει να χτιστεί σιγά σιγά μια σχέση εμπιστοσύνης με όποιον, επώνυμο ή ανώνυμο, εκφράζει τη γνώμη-του.
Ξαναλέω ότι ο διάλογος και η δυνατότητα διαφωνιών κάνει τον ιστολόγο να δοκιμάζει κάθε στιγμή τις απόψεις-του.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος
Καλημερά επίσης. μα Φώτιε -περαν του οτι εγω δεν βλέπω "εκμετάλλευση" της ελευθερίας στο διαδίκτυο- ΟΛΟΙ γράφετε υπέρ της ελευθερίας αυτής, με δεδομένο ότι ο Τύπος ΔΕΝ εχει ελευθερία. ΜΑ στο ..θεό σας (του Τϋπου;), τι αξία εχει ο Τύπος όταν ΔΕΝ εχει ελευθερία; (Και οι κριτικές σου;)
Pellegrina,
δεν κατάλαβα Χριστό απ' όσα αναρωτιέσαι. Εγώ ένας Πατριάρχης να μην καταλάβω Χριστό; Για ξαναρίχ'τα πιο λιανά.
Φώτιος
λεω α) αν το διαδίκτυο εχει ελευθερία , γιατί δεν το "εκεμταλλέυονται'; ποιος γράφει 'ελεύθερα'; κανεις! (ουτε εγώ βέβαια) ¨ολοι γράφουμε ανώδυνα, φοβόμαστε τους συνανθρώπους!
β)(ανεξαρτητο από το προηγούμενο): όλοι λέτε οτι το διαδίκτυο εχει ελευθερια ενω ο Τύπος όχι. το θεωρείτε δηλ. δεδομένο οτι στον Τυπο οι κριτικοί (και όλοι οι δημοσιογραφοι) δεν γραφουν ελέυθερα. Αλλά τότε, ποια αξια εχει η κριτκή τους;
Pellegrina, νομίζω είναι λίγο τσουβάλιασμα το ότι δεν γράφει κανένας ελεύθερα στο διαδίκτυο. Δεν νομίζω ότι οι περισσότεροι με ιστολόγια δεσμεύονται από κάτι.
οι ανθρωποι στο διαδίκτυο ειναι τοσο ελέυθεροι οσο και στη ζωή: καθόλου.
ϊσως μπερδεύω βεβαι την ελευθερία με την ειλικρίνεια (διότι βεβαια ειμαστε "ελέυθεροι" να λέμε όσα ψέματα θέλουμε, και μαλιστα με ψευδώνυμο!)
Pellegrina,
η ελευθερία όντως είναι άλλο πράγμα από την ειλικρίνεια.
Το προσωπείο σού επιτρέπει να ξεχάσεις την πραγματική-σου ζωή και να φτιάξεις έναν ρόλο, έναν μυθοπλαστικό αν θες ρόλο κι αυτόν να τον παίξεις με συνέπεια, σαν να είσαι πάνω στο θεατρικό σανίδι.
Αυτή η ψευδωνυμία δίνει τη δυνατότητα στον ιστολόγο-ηθοποιό να είναι απόλυτα, ειλικρινά, με συνέπεια αυτός που φαίνεται (όχι ο πραγματικός) και να μιλάει ελεύθερα σε ό,τι ο ρόλος-του του επιτρέπει.
Όσον αφορά τώρα στο 2ο, δεν είπα -εγώ τουλάχιστον- ότι οι κριτικοί είναι ανελευθέροι και εξαρτημένοι. Δεν θέλω να το πιστέψω. Δεν νομίζω τουλάχιστον ότι είναι αργυρώνητοι ή υποχείρια εκδοτικών οίκων. Είναι ίσως εξαρτημένοι κι αυτοί από τον ρόλο-τους, να υπηρετούν ένα σύστημα βιβλίου που στην Ελλάδα δεν υγιαίνει, να γράφουν κάθε εβδομάδα για ένα έργο και να πρέπει συχνά να επινοήσουν ή να τονίσουν ιδιαίτερα τα λίγα καλά-του στοιχεία, να βάζουν νερό στο κρασί-τους, για να μην φανούν ότι συνεχώς κατακρίνουν... Μέχρι εκεί είναι δέσμιοι του συστήματος του τύπου ή της ελληνικής παραγωγής βιβλίων, που ευνοεί την προσωποκρατία εις βάρος της βιβλιοκρατίας κ.ο.κ.
Τα ιστολόγια τουλάχιστον είναι πιο αυτόνομα, πάλι λόγω ρόλου.
Πατριάρχης Φώτιος
συμφωνώ απολύτως σε οσα λες. και αρα συμφωνούμε: δεν υπάρχει ειλικρίνεια.(όχι του "ρόλου", του ανθρώπου)
Επομένως ο λόγος περι ελευθερίας είναι χωρίς νόημα, παραπλανητικός.
Μα υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία απ' ό,τι στη ζωή, αφού εκεί είσαι ο Φώτης Πετρίδης, εργαζόμενος, σύζυγος, πατέρας, γείτονας, πολίτης και αναγκαστικά πρέπει να φερθείς με βάση αυτά. Στο διαδίκτυο είναι ένα αυτοπροσδιοριζόμενο ον, που πρέπει απλώς να είναι συνεπές με τον επιλεγμένο ρόλο-του.
Πατριάρχης Φώτιος
Τι να πω τωρα, εγώ δεν ξέρω από αυτά τα προχω των πνευματικών ανθρώπων. Είμαι απλοϊκή: όταν δεν μου αρέσει η ζωή μου, απλώς την αλλάζω..
Ο Librofilo (όπως άλλωστε κάθε που φορά που γράφει) καταφέρνει να κάνει κάποιες καίριες επισημάνσεις.
Η κατηγοριοποίηση και η υποτιθέμενη κόντρα μεταξύ "μεν" και "δε", είναι τουλάχιστον αστεία και παρωχημένη. Φτάνει να διαβάσεις δύο αράδες από τα γραφόμενα του κάθε κριτικού για να καταλάβεις γιατί γράφει. Όταν κρίνεις, πρωτίστως κρίνεσαι, ειδικά αν προσπαθείς να το παίξεις και ειδήμων (πράγμα που για τους κριτικούς ισχύει στο ταπεινό 80%, που και πάλι ορθά υπολόγισε ο Librofilo). Οι "ειδικοί" της λογοτεχνίας και της τέχνης εν γένει, απλά δεν υπάρχουν, και σ' αυτό ο Βαρώτσος έχει, πρέπει να έχει, απόλυτο δίκιο. Αλλιώς δεν μιλάμε για τέχνη... αλλά για ρουλεμάν αυτοκινήτων και για μηχανές (που μάλλον χάνουν και λάδια)...
Paraskeva,
είναι απλώς ρομαντικό ή παρωχημένα μεταφυσικό να θεωρούμε την τέχνη, όπως και οτιδήποτε δημιουργείται από τον άνθρωπο, έξω από την ανθρώπινη ενασχόληση. Το ίδιο παλαιότερα πίστευαν για την "ψυχή" ή για τον έρωτα, αλλά μέχρις ενός σημείου μπορέσαμε να τα αποκωδικοποιήσουμε (λ.χ. με την ψυχανάλυση το πρώτο), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα απομυθοποιήσαμε κιόλας.
Άλλο μελετάω τρόπους και τεχνικές, ιδεολογίες και συστατικά μιας Α καλλιτεχνικής συνταγής, που αλλάζει από εποχή σε εποχή, άρα είναι κοινωνικά προσδιορισμένη, κι άλλο δένομαι, παθιάζομαι, συγκινούμαι ή απαυδώ με ένα καλλιτέχνημα, πράγμα που είναι μέχρις ενός σημείου καθαρά προσωπικό (κι αυτό ωστόσο έχει μελετηθεί).
Επομένως, ειδικοί υπάρχουν και ειδικά στις εικαστικές τέχνες (επειδή μιλάς για τον Βαρώτσο) υπάρχουν δάσκαλοι που τις διδάσκουν, άρα άνθρωποι που ξέρουν τουλάχιστον το how to και μπορούν να κρίνουν, πολλές φορές χωρίς να είναι οι ίδιοι καλλιτέχνες. Αυτό δεν φτάνει φυσικά. Γι' αυτό άλλο ο καλλιτέχνης (που δρα συχνά ασύνειδα) κι άλλο ο κριτικός ή ο μελετητής που ψάχνει πίσω από την προσωπική πρόθεση και πέρα από τις συνειδητές επιλογές του καθενός.
Κι αν θες, κάτι ακόμα: αν δεν υπήρχε ένας μίνιμουμ παρονομαστής, δεν θα μπορούσαμε να συζητάμε. Όλοι θα εξέφραζαν απλώς ρομαντικές ή εμπειρικές εντυπώσεις.
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος
Πατριάρχα,
Σαφώς και υπάρχει κοινός παρονομαστής, γι' αυτό όλοι μπορούν να εκφέρουν τη γνώμη τους. Από εκεί όμως έως το σημείο κάποιοι να θεωρούνται "ειδικοί" (και άρα η γνώμη τους να μετράει παραπάνω) υπάρχει τεράστια διαφορά. Οι εν λόγω κυρίες/ιοι είναι γέννημα ενός πολιτισμού που στο βιβλίο (και στην τέχνη γενικότερα) βλέπει χρήμα και συνεπώς πρέπει να εφεύρει ένα τρόπο να προωθήσει τα προιόντα του. Γι' αυτό άλλωστε η γνωστή κυρία θεωρεί τους αναγνωρισμένους "τηλεκριτικούς" must... κι ο άλλος γράφει για κάβες και σουπερμάρκετ. Ασυνείδητα (;) προδίδει τις προθέσεις του να πουλήσει.
Οι περισσότεροι, ας μην κρυβόμαστε, κριτικάρουν για δύο λόγους: α) μισθός β) "εγώ είμαι το φως". Γι' αυτό άλλωστε και οι κριτικοί, σχεδόν πάντα, χάνουν το τραίνο της πρωτοπορίας. Γνωρίζεις σίγουρα ότι κάπου, κάποτε, κάποιοι "ειδικοί-κριτικοί" θεώρησαν τον Πεσόα ανέτοιμο για έκδοση, τον Μπέκετ θλιβερό ερασιτέχνη κλπ κλπ.
Όσο για τους ειδικούς που προσπαθούν και να διδάξουν, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο επικίνδυνα. Τώρα τελευταία κάποιοι ισχυρίζονται πως και το σεξ διδάσκεται... Κυκλοφορούν αρκετά "κολλεγιάκια" που μπορούν να μας μάθουν τα μυστικά του, και μάλιστα έναντι (σχετικά) μικρής αμοιβής.
Φοβού τους ειδικούς και τους δώρα φέροντες...
Φίλε Παρασκευά,
είναι άλλο να μην εκτιμάς τη γνώμη συγκεκριμένων ειδικών, επειδή δεν τη θεωρείς άξια λόγου, κι άλλο να μην εκτιμάς τη γνώμη κάθε ειδικού στον χώρο του βιβλίου. Τότε, ακριβώς με την ίδια λογική, δεν πρέπει να δέχεσαι στη γνωμάτευση κανενός γιατρού, γιατί πληρώνονται και μερικοί εμπορευματοποιούν την υγεία.
Φυσικά δέχομαι ότι κάθε ειδικός δεν είναι το "φως", δεν είναι αυθεντία, αλλά (ο έγκριτος ειδικός) δεν παύει να έχει μία γνώμη που εκφέρεται λόγω της παιδείας-του, των σπουδών-του, των χρόνων πείρας. Όμως βεβαίως κι αυτή περνάει απο την προσωπική αναγνωστική-μας κρισάρα.
Όσο για το άλλο, ότι δηλ. "κάπου, κάποτε, κάποιοι "ειδικοί-κριτικοί" θεώρησαν τον Πεσόα ανέτοιμο για έκδοση, τον Μπέκετ θλιβερό ερασιτέχνη κλπ κλπ.", άλλες τόσες εκατοντάδες γνώμες ειδικών καταξίωσαν όλους όσους θεωρείς σημαντικούς συγγραφείς και από την άλλη εκατοντάδες χιλιάδες "αν-ίδεοι" αναγνώστες εξυψώνουν το μπεστ-σέλλερ, πριμοδοτούν τον Χ τηλεαστέρα ως συγγραφέα σε σχέση με τον άλλο, μιλάνε με πολύ στενά κριτήρια. Η σύγκριση δεν είναι υπέρ των τελευταίων...
Για το τελευταίο: οι Σχολές Καλών Τεχνών έχουν παράδοση τουλάχιστον δύο αιώνων, όπως και οι σχολές υποκριτικής. Κι εκεί δεν διδάσκουν οι πλείστοι θεατές που έχουν γνώμη -και καλώς έχουν- για δέκα παραστάσεις.
Χαίρομαι που απαντάμε με επιχειρήματα προσπαθώντας να βρούμε ποιες ιδέες του άλλου πάσχουν και δεν λέμε ο καθένας τα δικά-του.
Την καλημέρα-μου
Πατριάρχης Φώτιος
Πατριάρχη,
Η ιατρική επιστήμη (και οι περισσότερες επιστήμες) πλησιάζει "αντικειμενικές" αλήθειες (ή φαινόμενα, αν προτιμάς) και γι' αυτό οι γνώμες των ειδικών έχουν άλλο, ιδιαίτερο βάρος. Δύο επιστήμες που ακροβατούν στις άκρες αυτού του κανόνα είναι μάλλον η ψυχολογία και η οικονομολογία (μέρος δε αυτής της ακροβασίας, ίσως είναι και το συμβαίνει σήμερα γύρω μας). Η τέχνη, όχι, δεν σηκώνει ανάλογους "ειδικούς". Ο περιπτεράς (που μπορεί να έχει διαβάσει όλο τον Όμηρο από το πρωτότυπο ή μόνο το τελευταίο playboy) και ο καθηγητής του Χ κολλεγίου (ή και πανεπιστημίου) έχουν από μία, εξίσου σεβαστή, γνώμη. Οι σύγχρονες μπαλαφάρες των δήθεν "ειδικών" (π.χ. για διακειμενικότητα, αυτοαναφορικότητα κι όλα τα σύγχρονα τσιτάτα) συνήθως κρύβουν προώθηση προιόντων ή προσωπικά κόμπλεξ (π.χ. γιατί οι ίδιοι ποτέ δεν δημιούργησαν...)
Φυσικά αναγνωρίζω ότι, κάπως έτσι, φτάνουμε στο κρίσιμο ερώτημα: Μπορεί τελικά να διδαχθεί η τέχνη;
Προσωπικά (πάντα), πιστεύω πως μπορούν να διδαχτούν κάποιες τεχνικές αλλά όχι η τέχνη. Ακριβώς γιατί πρόκειται, κυρίως, για έκφραση ψυχής κι όχι παρατήρηση φυσικών (ή άλλων) φαινομένων από αντικειμενικούς κριτές.
Κι εγώ χαίρομαι!
Καλό βράδυ
Παρασκευά,
δεν ξέρω τι έχεις σπουδάσει ή με τι ασχολείσαι. Αλλά όπως μιλάες, αφενός υποβαθμίζεις τη φιλολογία ως επιστήμη και αφετέρου αγνοείς ή θέλεις να αγνοείς τη Θεωρία της λογοτεχνίας υπάγοντάς-την σε εμπορικές συναλλαγές. Αν διαβάσεις λίγο θεωρία, θα καταλάβεις ότι υπάρχουν επιστημονικές σταθερές που μπορούν να εκτιμήσουν μερικές πτυχές του καλλιτεχνήματος. Αλλιώς μένουμε στη γεωπονία-μου ως μία εκ των μόνων σίγουρων θετικών επιστημών, και γινόμαστε αυτοχρήμα φιλόλογοι, θεωρητικοί, δομιστές κ.ο.κ., μόνο και μόνο με την αναγνωστική-μας πείρα.
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος
Συμφωνώ
Post a Comment