“Κωμωδία” του Αχιλλέα Κυριακίδη

Υπάρχουν πάμπολλα βιβλία τα οποία δεν μπορεί κανείς να καταλάβει αν δεν δεχτεί ένα φιλικό ερέθισμα ερμηνείας, ή θα τα θεωρήσει αν-ούσια, αν δεν βρει ένα κλειδί για να τα διαβάσει. Γι’ αυτό συζητάμε με βιβλιόφιλους φίλους, γι’ αυτό κοιτάμε να δούμε τι γράφουν οι κριτικοί, γι’ αυτό περιμένουμε στα τραπεζάκια του Βιβλιοκαφέ να μάθουμε από τους θαμώνες τρόπους άλωσης ενός βιβλίου.

Πολυποικιλιακός καφές με άρωμα βανίλια:

Αχιλλέας Κυριακίδης

“Κωμωδία”

εκδόσεις Πόλις

2010

            Σε ποστ της 18.3.2007 είχα περιδιαβεί τις συλλογές διηγημάτων και δοκιμίων του Κυριακίδη και είχα δει φωτεινά δείγματα καινοτομιών αλλά και μια μπορχεσιανή μανιέρα που με κούραζε. Σ’ αυτήν τη νουβέλα, πιστεύω ότι ο Μπόρχες χωνεύεται και χάνεται πίσω από τη αυτονομία της γραφής, η οποία κρατά βέβαια τον ειρωνικό τρόπο και το δοκιμιακό ύφος του λατινοαμερικάνου συγγραφέα, αλλά το ποτίζει με τη δική-του λογοτεχνική ιδιοσυγκρασία. Κι αυτό κάνει την «Κωμωδία» κάτι άλλο, πιο στρυφνό ίσως αλλά και πιο κυριακίδειο…

            Ο κεντρικός πρωταγωνιστής μετεξελίσσεται χωρίς μεταβατικά βήματα από καθωσπρέπει ιδιωτικό υπάλληλο σε ενεργό πολιτικά αγωνιστή και από Αλβανό καθηγητή πανεπιστημίου σε φυγάδα της αστυνομίας.

1ο πρόσωπο (13-36)

Μικρο-(μεσο-)αστός, πτυχιούχος νομικής, εργάζεται στην τράπεζα, κατοικεί στην Παπαδημητρακοπούλου μόνος, άγαμος, με μάνα και αδελφή, συντηρητικός εν γένει, αδιάφορος περί της ποίησης, μόνος και αντικοινωνικός προτιμά την ησυχία της απομόνωσης, νομιμόφρων από κομφορμισμό, λίγο ρατσιστής και οπαδός της καθαρότητας του ελληνισμού, απολίτικος αλλά και διορισμένος τη διάρκεια της χούντας, επαναπαυμένος στη ζωή-του χωρίς γυναίκα, προσηλωμένος στις οικονομίες-του, στάσιμος μέσα στην καθημερινότητά-του,

ώσπου μια μέρα, αυτό το ασήμαντο ανθρωπάκι χωρίς φίλους ή εχθρούς έλαβε ένα απειλητικό μήνυμα στον τηλεφωνητή-του, με αποτέλεσμα να καταφύγει στην αστυνομία για να το δηλώσει.

2ο πρόσωπο (36-48)

Ο πρώτος μετασχηματισμός φέρνει τον Δ.Χ. να έχει σύνευνη, τη γυμνή και ποθητή Αριάδνη, να έχει παρελθόν σε διαδηλώσεις και πορείες, απότοκο όπως φαίνεται από τη φοιτητική-του δράση και την κομματική-του ενεργοποίηση σε κάποια Νεολαία, ενώ το 1973 είχε περάσει και λίγο από την Ασφάλεια. Η Αριάδνη γεννάει τον γιο-του, ενώ ο Δ.Χ. διορίζεται στην τράπεζα, εκδίδει ένα βιβλίο για τον Ταρκόφσκι και τον Μπόρχες, κερδίζει μερικά λογοτεχνικά βραβεία κ.ο.κ. Στο τέλος αποδεικνύεται ότι είχε καταδώσει έναν συναγωνιστή-του…

Σαν άλλος Θησέας βρίσκει την Αριάδνη-του και έτσι δραπετεύει από τον λαβύρινθο της στασιμότητάς-του και ορθώνει το ενεργό πολιτικά παρελθόν-του. Πάντα όμως πίσω από ένα Όχι κρύβεται ένα Ναι και τανάπαλιν.

3ο πρόσωπο (48-61)

Καθηγητής πανεπιστημίου, Βαλκανιολόγος, πρόεδρος του Ελληνοαλβανικού Συνδέσμου Φιλίας, καταγόμενος από την Πρεμετή της Αλβανίας

            Η εναλλαγή προσώπων και προσωπείων, η ιδιότυπη σχέση του Δ.Χ. με τον Παπαδημητρακόπουλο, τον οποίο άλλοτε καταδίδει στο καθεστώς, άλλοτε βρίσκει να του έχει αφιερώσει μια νουβέλα κι άλλοτε εμφανίζεται σαν λοχαγός-του να του κάνει φάρσα με ψεύτικο μουστάκι κ.ο.κ., καθιστούν τον κεντρικό χαρακτήρα ένα είδος χαμαιλέοντα που μπορεί τη μια να είναι συντηρητικός και καθωσπρέπει και την άλλη κυνηγημένος από την αστυνομία ή τη μια να έχει κακές σχέσεις με το βιβλίο και τη διανόηση και την άλλη να είναι καθηγητής πανεπιστημίου. Είναι ο Έλληνας αυτός που ελίσσεται και προσαρμόζεται ανάλογα με τις περιστάσεις; Είναι ο μέσος άνθρωπος που δεν έχει σταθερή γνώμη, δεν έχει επομένως σταθερή ταυτότητα αλλά αλλάζει κάθε φορά που ψηφίζει, που ακούει στις ειδήσεις τα νέα, που συζητά και παρασύρεται από τις διάφορες φωνές και σειρήνες;

            Ωστόσο έχω επιφυλάξεις γι’ αυτό το είδος λογοτεχνίας, κυρίως επειδή συντηρεί δοκιμιακά έργα συσκευασμένα σε αφηγηματική μορφή, που ναι μεν σε εισάγουν στα γρανάζια του λαβυρίνθου-τους (μπορχεσιανής κοπής κι αυτός) αλλά ταυτόχρονα σε εξορίζουν από το όποιο συναίσθημα που θα σε σαγηνεύσει. Μόνος ο προβληματισμός για την υφή της ταυτότητας και την ποικιλία ρόλων κάθε ανθρώπου ίσως δεν φτάνει για να κάνει τη νουβέλα ευρέως αξιανάγνωστη.

Την Τρίτη 1 Μαρτίου δικαιωματικά θα παρουσιαστεί το "Κιβώτιο" του Άρη Αλεξάνδρου, αφού σε πρόσφατη ψηφορορία κέρδισε επάξια την 1η θέση (μαζί με τη "Φόνισσα" του Αλ. Παπαδιαμάντη).

Πατριάρχης Φώτιος