Τσιμπολογώντας: ουζομεζέδες από τον τύπο

Οι εφημερίδες και τα περιοδικά που ασχολούνται με το βιβλίο είναι βασικοί παράγοντες (ελπίζουμε μαζί με τα ιστολόγια) για τη διαμόρφωση του λογοτεχνικού γούστου, για τη συζήτηση γύρω από την τρέχουσα βιβλιοπαραγωγή, για την κριτική στάση του αναγνώστη γύρω από την πεζογραφία και την ποίηση, αλλά και τα άλλα είδη του γραπτού λόγου.

1. Η “Βιβλιοθήκη” της Ελευθεροτυπίας αλλάζει μέρα: από Παρασκευή μεταφέρεται στο Σάββατο. Την επόμενη δηλαδή εβδομάδα θα κυκλοφορεί με το φύλλο του Σαββάτου (3 Ιουλίου). Κάτι τέτοιο θα την ενισχύσει, καθώς θα απευθύνεται σε ευρύτερο κοινό. Αν θέλει βέβαια να το κερδίσει και να μη φυλλορροήσει κι αυτό, όπως έγινε με όσους την αγόραζαν τις Παρασκευές, πρέπει να πάψει να λειτουργεί σαν εβδομαδιαίο εσωστρεφές και αγοραφοβικό περιοδικό. Πού αναφέρομαι; Μα στην κατ’ εξακολούθηση συνήθεια των συνεργατών-της να γράφουν κριτικές και παρουσιάσεις για βιβλία που δεν έχουν κυκλοφορήσει πρόσφατα: λ.χ. στο φύλλο της 25 Ιουνίου είδα: Michèle Fitoussi, “Ο τελευταίος κλείνει την πόρτα” (2006), Virgil Gheorghiou, “Ο Θεός στο Παρίσι” (2001) !!!! και Σταμάτης Δαγδελένης, “Το βιβλίο των αιρέσεων” (2008). Έλεος!

2. Το μέλλον είναι ψηφιακό. Άρθρο των Νέων του Σαββατοκύριακου (Χάρη Ποντίδα, «Οι νέοι σταρ έρχονται από το Internet») πραγματεύεται κάτι που είχε ήδη αρχίσει να γίνεται κατανοητό, ότι η μουσική βιομηχανία έχει περάσει στο διαδίκτυο και ότι τα νέα αστέρια γίνονται γνωστά μέσω του youtube. Το ίδιο παρατηρείται και στην ενημέρωση με τα blogs να συναγωνίζονται επάξια τις εφημερίδες στην απήχηση που έχουν στο ευρύ κοινό και στην παροχή πληροφοριών σε διάφορα θέματα (Νατάσα Μπαστέα, «Οι αξίες της νέας δημοσιογραφίας»). Αν διαβάσουμε τις τάσεις, τότε αναλογικά και τα βιβλιοφιλικά ιστολόγια παίζουν τον άτυπο ρόλο του βιβλιοκριτικού, έστω και στην ερασιτεχνική-τους μορφή, έστω κι αν είναι αποσπασματικά και υποκειμενικά. Όμως ούτε να υποτιμάμε τη δύναμη των συστηματικών ιστολόγων, ούτε να υπερτιμάμε τον θεσμικό ρόλο των επαγγελματιών κριτικών.

3. Ποιες κατηγορίες βιβλίων προτείνονται από τον τύπο για το καλοκαίρι; Παλαιότερα, θυμάμαι, υπήρχε κατηγορία ιστορικών μυθιστορημάτων, ενώ τώρα κυριαρχούν άλλα είδη: ξένη λογοτεχνία, ελληνική λογοτεχνία, βιογραφίες, ιστορίες μυστηρίου, ιστορία, δοκίμια, graphic novels, παιδικό βιβλίο (βλέπε τις προτάσεις των Νέων). Δεν θα σταθώ σε τίτλους αλλά θα σημειώσω δύο-τρεις τάσεις που παρατηρούνται:

α) όπως προείπα, το “ιστορικό μυθιστόρημα” μάλλον δεν έχει πάψει να διαβάζεται, αλλά έχει ανέβει σε ποσοστό η έκδοση και η ανάγνωση ιστορικών-επιστημονικών έργων, ειδικά με τα πολυάριθμα βιβλία για τον Εμφύλιο και την αναθεώρησή-του, β) το αστυνομικό μυθιστόρημα που είχε κατακλύσει τον κόσμο τις δύο τελευταίες δεκαετίες, εντάσσεται στις «ιστορίες μυστηρίου», όπου βλέπουμε και το νουάρ και γ) το “γραφιστικό μυθιστόρημα” κερδίζει σε απήχηση, αφού βγαίνει από τους στενούς-του κύκλους και ανοίγεται στο ευρύ κοινό. Δεν ξέρω αν σ’ αυτό έπαιξε βασικό ρόλο ο Δοξιάδης και η παρέα-του με το “Logicomix”.

4. Ποίηση και δημοσιότητα. Στο “Κ” της Καθημερινής δημοσιεύτηκε συνέντευξη του Λευτέρη Πούλιου, ποιητή που κέρδισε το Κρατικό Βραβείο ποίησης. Πρόκειται για έναν ερημίτη, που ζει και εργάζεται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Η περίπτωσή-του μού έδωσε το στίγμα των ποιητών σε αντίθεση με τους πεζογράφους. Οι πρώτοι, επειδή η ποίηση δεν είναι ευπώλητη και τρέντυ, κινούνται στο περιθώριο, δεν επιδιώκουν και δεν έχουν δελεαστεί από το σταρ σύστεμ, είναι ολιγαρκείς και παράγουν σε μια προσωπική σχέση με τον κόσμο και τη γλώσσα. Αντίθετα, οι πεζογράφοι (κατά Μ.Ο. φυσικά) υπηρετούν μια τέχνη που λίγο πολύ τους φέρνει στο προσκήνιο, κι αυτό τους έχει προσδέσει στο άρμα του image making. Έτσι, άλλοι απ’ αυτούς απλώς προσπαθούν να συντηρήσουν το όνομά-τους με τη διακριτική παρουσία-τους στα λογοτεχνικά events, ενώ άλλοι βάζουν στόχο-τους τις δημόσιες σχέσεις, χρησιμοποιούν τα media και εσχάτως τον κυβερνοχώρο, για να πλάσουν το πρόσωπό-τους και προβάλλουν το εγώ-τους, όχι πάντα κατ’ αναλογία με το έργο-τους. Οι ποιητές είναι η μειονότητα που δεν επαναπαύεται, ενώ οι πεζογράφοι είναι η πλειονότητα που έχει γίνει μόδα και γι’ αυτό συχνά άγεται και φέρεται από την εποχή και τα πρότυπά-της.

Πατριάρχης Φώτιος