Sunday, December 16, 2007

Espresso πικρός: Μάνος Ελευθερίου

Γιατί δεν θα διαβάσω το τελευταίο βιβλίο του Μ. Ελευθερίου

Μια δυσφήμιση, πιστεύουν πολλοί, είναι μια άλλη μορφή διαφήμισης, αφού αφενός κάνει ντόρο γύρω από το βιβλίο και αφετέρου ωθεί τους αναγνώστες να διαβάσουν το έργο, προκειμένου να διαπιστώσουν αν ευσταθούν οι κατηγορίες εναντίον του. Θα ήθελα ωστόσο να διατυπώσω τις απόψεις μου για το φαινόμενο «Μάνος Ελευθερίου», ο οποίος εμφανίστηκε στην πεζογραφία και σάρωσε.
Τα δύο προηγούμενα έργα του, δύο ογκώδη σχετικά μυθιστορήματα, κέρδισαν επαίνους, αλλά προσωπικά με απογοήτευσαν. Ίσως οι περισσότεροι επηρεάστηκαν από το όνομά του, όνομα απόλυτα σεβαστό στη στιχουργία. Ίσως να είδαν κάτι που δεν το είδα εγώ... Ίσως να παγιδεύτηκαν στα θέματά του (λ.χ. στον Εμφύλιο) και παραγκώνισαν τη δομή των μυθιστορημάτων του. Εξηγούμαι:
Προσωπικά πιστεύω ότι ως πεζογράφος έχει πολλά προβλήματα στη δομή και στην οργάνωση του υλικού του. Οι ατέλειες αυτές, που αποτελούν θεμελιώδεις αδυναμίες του έργου του, εντοπίστηκαν και από άλλους (βλ. Κούρτοβικ, “Τα Νέα”, 17.2.2007: http://www.tanea.gr/Article.aspx?d=20070217&nid=3436403), ειδικά στο «Γυναίκα που πέθανε δύο φορές», όπου το ανοικονόμητο υλικό δεν αφήνει τον αναγνώστη να απολαύσει το ύφος και την ατμόσφαιρα.
Πιο συγκεκριμένα: 1) αλματώδης πορεία στη συγγραφή που ενοχλεί, καθώς μεταφέρεται ο συνειρμικός λόγος της ποίησης και στην πεζογραφία: ο αναγνώστης κουράζεται να παρακολουθεί μια ασθμαίνουσα, θολή συνείδηση να αφηγείται, 2) επιμένει τόσο στο ιστορικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να φορτώνει το κείμενό του με ανούσιες λεπτομέρειες, περιττά στοιχεία, απειράριθμες παρεκβάσεις… Το κείμενο συστρέφεται και πνίγεται στον φόρτο του υλικού, 3) αποτέλεσμα του προηγούμενου είναι να ατονεί η σκιαγράφηση των ηρώων μέσω της πλοκής και να τονίζεται μόνο η εποχή και ο περίγυρος, 4) οι διάλογοι είναι αναληθοφανείς, 5) οι προθέσεις του συγγραφέα δεν μετουσιώθηκαν σε αυτοτελές έργο που να μπορεί να διαβαστεί μόνο του, χωρίς την επήρεια του ονόματος του δημιουργού, το θέατρο ή τον εμφύλιο ως μαρκίζες.


Επομένως, παρόλο που μου χάρισαν φίλοι τη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο "Η μελαγχολία της πατρίδας μετά τις ειδήσεις των οκτώ", δεν θα το βάλω στις προτεραιότητές μου για διάβασμα. Πρέπει να απαλλαγόμαστε συνειδητά μερικές φορές από την εμμονή με ...τη μόδα.

Πατριάρχης Φώτιος
16.12. 2007

11 comments:

Kafeini said...

Ας μου επιτρέψεις να συμπληρώσω ότι η εμπεριστατωμένη κριτική που περιέχουν οι αναρτήσεις του 'βιβιοκαφέ' δεν θα πρέπει να ονομάζεται ΄δυσφήμιση' - αλλά είναι τέτοια πλέον τα αναγνωστικά μας ήθη που, συγχέοντας την κριτική με την απλή παρουσίαση βιβλίων, θεωρούμε ότι αν κάποιος αξιολογεί μη-θετικά ένα έργο δεν το κρίνει αλλά το 'δυσφημεί'.
Xαιρετώ, Κ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Kafeini, σ΄ευχαριστώ για τα λόγια σου. Είναι μεγάλη τιμή να αναγνωρίζεται ως εμπεριστατωμένη η κριτική μου, που συχνά είναι αρνητική. Κι εγώ πιστεύω ότι μια αρνητική κριτική βοηθά πρώτιστα στη δημιουργία του αναγνωστικού μας γούστου.
Πατριάρχης Φώτιος

Βάσσια said...

Καλησπέρα,
Συμφωνώ με το σχόλιο αυτό:
"ειδικά στο «Γυναίκα που πέθανε δύο φορές», όπου το ανοικονόμητο υλικό δεν αφήνει τον αναγνώστη να απολαύσει το ύφος και την ατμόσφαιρα."

Πάπισσα Ιωάννα said...

Vassia, με ενοχλεί που οι ποιητές έρχονται στην πεζογραφία με ποιητικές συνταγές, ειδικά επειδή πολλές εξ αυτών δεν κολλάνε. Η πλοκή -που δεν είναι απαραίτητη σε ένα ποίημα- πρέπει να είναι φροντισμένη στα πεζά.
Να είσαι καλά και καλωσόρισες στην παρέα μας.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Καλησπέρα με ένα μικρό σχόλιο για την "αρνητική" κριτική σας. Από τη στιγμή που αυτή είναι τεκμηριομένη και καλοπροαίρετη θεωρώ ότι είναι απολύτως θεμιτή και ο ψύχραιμος συγγραφέας (και ο ψύχραιμος αναγνώστης επίσης)θα την αξιολογήσει κατάλληλα. Συμφωνώ με τα στοιχεία που παραθέτεις, αλλά ακόμη κι έτσι, νομίζω ότι το διήγημα είναι μια φόρμα που μπορεί να αντέξει την ποιητική γραφή.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Sue, κρατάω κάτι πολύ δυνατό που είπες: το διήγημα μπορεί να αντέξει την ποιητική φόρμα. Το είχα σκεφτεί, αλλά είχα τόσο απογοητευτεί από τον τρόπο που συγγράφει ο Ελευθερίου, που ασύνειδα το προσπέρασα. Αν το διαβάσεις και πειστείς ότι ο συγγραφέας όντως εκεί τα κατάφερε, πες το...
Ευχαριστώ
Πατριάρχης Φώτιος

Ariel said...

Ειλικρινής και εμπεριστατωμένη τοποθέτηση.
Η κριτική άποψη εξ' άλλου μπορεί να είναι είτε θετική είτε αρνητική για να έχει και κάποιο λόγο ύπαρξης. Θα ήταν πολύ κουραστικό και μονότονο να παρουσιάζονται όλα αψεγάδιαστα...
Όσον αφορά το αναγνωστικό μας γούστο, αν ρίξουμε μια ματιά στις λίστες των ευπωλήτων και δει τις συνδέσουμε με κριτικές, παρουσιάσεις, διαφημίσεις και εκδηλώσεις, εύκολα θα είναι τα συμπεράσματα.
Συμφωνώ με όσα γράφεις για τον πολυγραφότατο Μ. Ελευθερίου, ιδιαίτερα για τους ήωές του που δεν έχουν το βάθος μυθιστορηματικών ηρώων αλλά και για τα ιστορικά γεγονότα και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα των λεπτομερειών που αυτά δημιουργούν.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ariel, κάθε ιστολόγιο που σέβεται τον εαυτό του και κάθε επισκέπτης είναι έτοιμοι να δουν θετικά και αρνητικά στοιχεία στα βιβλία που διαβάζουν, για να αποκτήσουν τρόπο σκέψης και αναγνωστικό γούστο. Το σύγχρονο marketing είναι όντως παράγοντας αποπροσανατολισμού.
Καλές γιορτές
Πατριάρχης Φώτιος

Βάσσια said...

Καλώς σας βρήκα.
:-)

Anonymous said...

"Τον καιρό των χρυσανθέμων" μου τον είχαν δωρίσει στη γιορτήμου, αλλά δεν κατάφερα να φτάσω ούτε στην εκατοστή σελίδα. Το δεύτερο βιβλίο του "Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές" ξεκινάειμε μια υπέροχη, λυρικότατη και συνάμα παραστατική σκηνή στο χιονισμένο τοπίο και έπειτα κυριολεκτικά δεν ξέρεις πού να πατήσεις και πού να σταθείς. σ αυτό ωστόσο έφτασα μέχρι την 120ή σελίδα και βράθηκα σε πλήρη σύγχυση. Το ξεκίνησα από την αρχή κατηγορώντας τον εαυτό μου για έλλειψη συγκέντρωσης μα και πάλι δεν κατάφερα να βγάλω άκρη. Συμφωνώ με όσα είπε ο sue, αλλά φυσώ το γιαούρτι τώρα πια και δεν πρόκειται να δώσω ξανά άλλα χρήματα, αν δεν με πείσει κάποιος ότι στα διηγήματα ο Ελευθερίου ακολούθησε άλλους τρόπους έκφρασης. τον στιχουργό Ελευθερίου υποκλίνομαι. στον πεζογράφο προσπερνώ χωρίς τύψεις και προτιμώ έναν πρωτοεμφανιζόμενο. Καλές γιορτές να έχεις!

Λευτεράκης said...

Στο μόνο που θα διαφωνήσω, Φώτιε, είναι ότι καμία (αρνητική) κριτική δεν βοηθά στη δημιουργία αναγνωστικού γούστου. Τα βιβλία διαβάζονται ή δεν διαβάζονται. Ο σχολιασμός, η αξιολόγηση, και η "κριτική", από οποιονδήποτε και αν προέρχονται (ναι, ακόμα και από τους συγγραφείς των βιβλίων), δεν έχουν να κάνουν με την εμπειρία της ανάγνωσης. Το κατά πόσο η ετοιμότητα να βρούμε "θετικά" και "αρνητικά" στοιχεία, δημιουργεί τρόπο σκέψης, είναι πολύ ανοιχτό σε εξηγήσεις. Με Ηπειρωτικούς χαιρετισμούς.