Agatha Christie, “Η μυστηριώδης υπόθεση στο Στάιλς”

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -1. Το πρώτο αστυνομικό της Άγκαθα Κρίστι. Ο γρίφος σε ένα σπίτι με πλούσιους κληρονόμους και πολλούς υπόπτους. Κι ο γνώριμος Ηρακλής Πουαρό να εμφανίζεται πρώτη φορά και να χτίζει το στυλ του.

 

Agatha Christie “The Mysterious Affair at Styles” 1920 “Η μυστηριώδης υπόθεση στο Στάιλς” εκδόσεις Ψυχογιός 2018

 

Όταν μας κατακλύζουν τα σκανδιναβικά μυθιστορήματα και τα άλλα σύγχρονα κοινωνικά αστυνομικά, ίσως είναι η ώρα να ξαναβυθιστούμε στον παλιό κλασικό εκπρόσωπο του είδους, όπως είναι η Agatha Christie. Και μάλιστα με το πρώτο της δημοσιευμένο έργο.

 

> Άγκαθα Κρίστι (1890-1976). Η βασίλισσα του εγκλήματος γεννήθηκε στο Torquay του Ντέβον της Αγγλίας με το όνομα Agatha Mary Clarissa Miller. Ο πατέρας της, Frederick Alvah Miller, ήταν ένας επιτυχημένος αμερικανός χρηματιστής και η μητέρα της, Clarissa Margaret Boehmer, κόρη αξιωματικού του βρετανικού στρατού. To 1914 παντρεύτηκε τον συνταγματάρχη Archibald Christie της βρετανικής βασιλικής αεροπορίας, με τον οποίο απέκτησαν μία κόρη, αλλά ο γάμος τους δεν ήταν ευτυχισμένος και τελικά χώρισαν το 1928. Είχε μεσολαβήσει μια σοβαρή κρίση κατάθλιψης της Άγκαθα, όταν έμαθε ότι ο άντρας της την απατούσε, αλλά και η έκδοση του πρώτου της μυθιστορήματος, "Το μυστήριο στο Στάιλς" ("The Mysterious Affair at Styles"), το 1920. Έγραψε πολυάριθμα αστυνομικά μυθιστορήματα και διηγήματα που μεταφράστηκαν σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου και υπολογίζεται ότι έχουν πουλήσει περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια αντίτυπα. Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησε τον Ηρακλή Πουαρό, τον μικρόσωμο, πανέξυπνο ντετέκτιβ. Ο Πουαρό, η Μις Μαρπλ και οι άλλοι ήρωές της έχουν κάνει την εμφάνιση τους σε κινηματογραφικές ταινίες, ραδιοφωνικές εκπομπές, τηλεταινίες και θεατρικά έργα βασισμένα στα βιβλία της. Η Άγκαθα Κρίστι συμμετείχε επίσης σε πολλές αρχαιολογικές αποστολές που διοργάνωσε ο δεύτερος, κατά δεκατέσσερα χρόνια νεώτερός της σύζυγος, ο επιφανής αρχαιολόγος Sir Max Mallowan, στη Μέση Ανατολή. Το 1971 τιμήθηκε με τον τίτλο της Λαίδης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (Dame Commander of the British Empire, DBE).

 

ΤΟ ΠΡΩΤΟ βιβλίο σημαίνει και αμήχανα βήματα, αλλά αποκαλύπτει και το πώς γεννήθηκε η γραφή της Christie, πώς γεννήθηκε ο Ηρακλής Πουαρό, πώς μπήκαν τα θεμέλια ενός είδους, που στηρίζεται στο μυστήριο και στη λογική.

Ο ΦΟΝΟΣ έρχεται με δηλητηρίαση. Στο σπίτι-έπαυλη στο Styles, σκοτώνεται η εβδομηντάχρονη Emily, πλούσια ιδιοκτήτρια. Μένουν πίσω ο κατά πολύ νεότερος τρίτος σύζυγός της Alfred Inglethorp, οι γιοι της John και Lawrence Cavendish, καθώς και πολλοί άλλοι που ζούσαν στο σπίτι. Αφηγητής είναι ο φιλοξενούμενος Arthur Hastings, ερασιτέχνης detective, που καλεί τελικά τον Πουαρό να αναλάβει να λύσει το αίνιγμα. Ο ίδιος γίνεται άτυπα συνεργάτης αλλά κυρίως αυτός που αναδιηγείται όσα ο Βέλγος ειδικός κάνει κατά την έρευνα. Θεμελιώνεται λοιπόν το είδος που θέλει ένα δίδυμο να δρα, απ’ τη μια ο επιδέξιος ντετέκτιβ που προχωρά αργά αλλά μεθοδικά ελέγχοντας και συνδέοντας γεγονότα κι απ’ την άλλη ο αυτόπτης μάρτυρας που βλέπει, απορεί και αφηγείται. Η αντίστιξη είναι εμφανής: ο καλοπροαίρετος αλλά αφελής αφηγητής κι ο κρυψίνους αλλά τετραπέρατος detective, που ξέρει περισσότερα απ’ όσα λέει.

Ο ΠΟΥΑΡΟ αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά απ’ αυτό το πρώτο μυθιστόρημα. Βραχύσωμος, φαινομενικά αφανής, πράος, αλλά ταυτόχρονα σχολαστικός και παρατηρητικός, με οξεία κρίση και συνδυαστικές ικανότητες. Εξωτερικά ατάραχος και ψύχραιμος, αλλά εσωτερικά δαιμόνιος… Πνεύμα ορθολογισμού που δεν μένει στην επιφάνεια, οξύνους, αμφισβητίας, που κρατά τα χαρτιά του και αποκαλύπτει λίγα λίγα μέχρι την τελική εκτόξευση.

ΠΡΟΣΠΑΘΩ να φανταστώ πώς διάβαζε ένας αναγνώστης του 1920 το “νέο” αστυνομικό είδος και πώς μια αναγνώστρια σαν κι εμένα σήμερα. Η βασική διαφορά είναι ότι εγώ, παρόλο που δεν είμαι φανατική, έχω διαβάσει καμιά εικοσαριά-τριανταριά αστυνομικά βιβλία, όπου ναι μεν υπάρχει αυτή αινιγματική μορφή αναζήτησης, αλλά συνάμα το βλέμμα μου πέφτει και στην ψυχολογία του προβληματικού συχνά αστυνόμου, στην κοινωνία και τα προβλήματά της που γεννούν εγκλήματα και δίνουν κίνητρα. Την εποχή όμως εκείνη όλη η προσοχή, και το στοίχημα θα έλεγα, του αναγνώστη θα ήταν να επιμερίσει τις υποψίες του, να τις κατευθύνει σε έναν ή δυο πιθανούς ενόχους και να χαρεί αν βρει τον πραγματικό δράστη. Ακριβώς εκεί λοιπόν η συγγραφέας τον περιμένει στη γωνία, παίζει τη γάτα με το ποντίκι, καθώς στρέφει τις υπόνοιες κάπου, παραπλανά τον αναγνώστη κι έπειτα αποδεικνύει ότι ο ένοχος είναι άλλος, αξιοποιώντας αφανείς ενδείξεις και σημάδια.

ΕΙΜΑΙ περίπου στη μέση του βιβλίου. Οι υπόνοιες όλων είναι στραμμένες στον αχώνευτο Alfred, που παντρεύτηκε τη γηραιά Emily για την περιουσία της, αλλά ο Πουαρό δεν είναι απόλυτα σύμφωνος με αυτήν την εύκολη καταδίκη και το ψάχνει περαιτέρω. Ο ένοχος –έχουμε μάθει πια- θα είναι ο πιο αθώος, αυτός που συνεργάζεται με τις αρχές υπάκουα, αυτός που βρέθηκε πρώτος μέσα στην αφήγηση και έχει κερδίσει την εύνοια του αναγνώστη… Ίδωμεν! Και τότε η συγγραφέας κάνει την ανατροπή στην ανατροπή κι εμφανίζει τον ένοχο που δεν είναι αυτός που περιμέναμε, επειδή περιμέναμε με προσδοκίες του 21^ου αιώνα, ενώ αυτή αναφέρεται σε ανθρώπους του 1920!

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ για τον κόσμο της Christie. Είναι ο κόσμος της βρετανικής αριστοκρατίας του μεσοπολέμου και μετά. Ο κόσμος των πλούσιων αριστοκρατών με τους πύργους και το υπηρετικό προσωπικό, με τις ακριβές πορσελάνες και την κόσμια συμπεριφορά, αλλά και τις περιουσίες που είναι πάντα δέλεαρ για τους κληρονόμους. Είναι μια ταξική αντίληψη της κοινωνίας, σύμφωνη με τα βρετανικά δεδομένα που έχουν ιεραρχήσει τον κόσμο σε βαθμίδες, συχνά αδιαπέραστες. Είναι ο κόσμος που αμφισβητεί ο Isighuro στα “Απομεινάρια μιας Μέρας” (“The Remains of the Day”) το 1989. Είναι ο μικρόκοσμος μακριά από την ιστορία, όπου το έγκλημα στηρίζεται σε ιδιωτικά, ιδιοτελή κίνητρα, οικονομικής ή ψυχολογικής φύσεως. Είναι η λογοτεχνία που στηρίζεται στη λογική και στην πίστη ότι όλα εξηγούνται, όλα με θετικό τρόπο αποκαλύπτονται.

Πάπισσα Ιωάννα