Monday, April 06, 2015

Η Λογοτεχνία μιλάει για τον Θεό

         
Μέρες που είναι (κι επειδή φεύγω σήμερα για καμιά δεκαριά μέρες), είπα να μην αποκλίνουμε από το πνεύμα της Μεγάλης Εβδομάδας και να συντονίσουμε τις συζητήσεις-μας στο Βιβλιοκαφέ με το χριστιανικό μήνυμα της περιόδου. Κι αν παλιότερα έθεσα ως βασικό θέμα των προτάσεών-σας τον Φάρο, καθώς είμαι φαροφύλακας, ή τη Βιβλιοθήκη, καθότι βιβλιόφιλος, σήμερα ανοίγω τη θυρίδα του Βιβλιοκαφέ, για να προτείνετε λογοτεχνικά έργα που έχουν στο κέντρο-τους τη θρησκεία και τις όποιες (συν)δηλώσεις-της.
         
Η Pieta του Michelangelo

 
Στο Βιβλιοκαφέ έχουμε κατά καιρούς ασχοληθεί με το πώς οι συγγραφείς βλέπουν το θείο, τη θρησκεία, την εκκλησία κ.ο.κ., άλλοτε με πίστη κι άλλοτε με απιστία, άλλοτε λίγο ή πολύ θετικά κι άλλοτε αρνητικά, σκεπτικιστικά ή αγνωστικιστικά.
 

          Στην ελληνική λογοτεχνία λ.χ. “Η πάπισσα Ιωάννα” του Ροΐδη κατέχει εμβληματική θέση, ένα κορυφαίο στους στόχους αλλά και στον τρόπο σύνθεσής-του έργο, ενώ σε φιλοσοφικό επίπεδο κινείται η “Ασκητική” του Καζαντζάκη. Από εκεί και πέρα καταγράφω μερικά έργα των τελευταίων ετών, πολλά από τα οποία συζητήθηκαν εδώ:
-         “Η συμμορία της συγκίνησης” του Δημήτρη Καπετανάκη (σχέση επιστήμης και θρησκείας)
-         “Πανδαιμόνιο” του Κώστα Ακρίβου (η σχέση ενός μοναχού με μια γυναίκα)
-         “μ.Χ.” του Βασίλη Αλεξάκη (η ζωή στο Άγιο Όρος και η σχέση εκκλησίας και αρχαίας Ελλάδας)
-         “Το Ευαγγέλιο της Ιωάννας” του Αλέξη Σταυράτη (Τα ευαγγελικά γεγονότα ξαναγράφονται από μια γυναίκα) 

Δεν συμπεριέλαβα παλαιότερα κλασικά κείμενα
της ελληνικής πεζογραφίας, για να μείνω στα πιο πρόσφατα.
Από την άλλη, στον υπόλοιπο κόσμο η θρησκεία διασταυρώνεται σε πολλές περιπτώσεις με τη λογοτεχνία, συνήθως με το πνεύμα του Ορθολογισμού και του Διαφωτισμού, όπως στο “Ζαν Μπαρουά” του Roger Martin Du Gard. Καταγράφω πάλι έργα των τελευταίων χρονιών που πέρασαν από τα τραπεζάκια του Βιβλιοκαφέ:


Τις προσεχείς μέρες περιμένω τις δικές-σας ιδέες. Κείμενα πεζά (όχι ποιήματα, στα οποία σίγουρα υπάρχει υπερπληθώρα θρησκευτικών στοιχείων), όπου η λογοτεχνία μιλάει για τον Θεό, μιλάει για τους πιστούς, κρίνει, κατακρίνει, καυτηριάζει τις επιπτώσεις της θρησκευτικότητας ή υπερασπίζεται τις διαχρονικές-της αξίες. Θα ήθελα να προτείνετε έργα που σας έρχονται στον νου, όπου το θρησκευτικό φαινόμενο είναι κεντρικό, και, αν είναι δυνατόν, αποτελεί τον άξονα πάνω στον οποίο κτίζεται ολόκληρο το έργο (για να αποφευχθεί η διασπορά).
Υπάρχουν σπουδαία κείμενα μέσα στα οποία φαίνεται ότι ο συγγραφέας-τους τρώγεται να ανακαλύψει μέσα-του τον Θεό ή να τον αποκαθηλώσει, βασανίζεται από υπαρξιακά ερωτήματα ή απλώς βλέπει τη θρησκεία ως πολιτισμικό φαινόμενο, παραπέμπει στην Παλαιά Διαθήκη για να μιλήσει για το σήμερα ή ανάγει το θείο σε φιλοσοφική σανίδα σωτήριας του νου.

Για ψαχτείτε λίγο.
 
[Εκτός από την Pieta του Michelangelo, έλαβα την αγιογραφία της κορυφής από το madeincreta.gr, την εικόνα του Χριστού από το www.syrostoday.gr, τη δημιουργία του Σκεπτόμενου με κόκκους καφέ από το coffee-art.com και το βιτρό με τον άγγελο από το deanroberts.net]
Καλό Πάσχα
Πατριάρχης Φώτιος

8 comments:

Βιβή Γ. said...

"Το Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον" του Ζοζέ Σαραμάγκου,
"Ο Άγγελος στο Πηγάδι"του Παντελή Πρεβελάκη,
"Η Δεκιά Τσέπη του Ράσου" του Γιάννη Μακριδάκη,
"Η Διαθήκη της Μαρίας" του Ιρλανδού Κολμ Τομπίν,
"Νέμεσις" του Φίλιπ Ροθ,
"Ο Σκλάβος"του Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ.

Σταχυολογώντας από αυτά που έχω διαβάσει πέρα από τα κλασσικά τύπου "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται".

Καλή Ανάσταση!

Anonymous said...

Το Μαύρο κουτί του Άμος Οζ, που μόλις τελείωσα.

Ε.Γ.

sidior said...

"Ο πεθαμένος και η ανάσταση" του Πεντζίκη και το "Δίχως θεό" του Τερζάκη. Από την παγκόσμια λογοτεχνία, σχετικά πρόσφατα διάβασα τη "Σιωπή" του Ιάπωνα Σιουσακού Έντο.

Ρόζα said...

Και δε μου λες, φαροφύλακα, πέρα από την επίδειξη των αναγνωσμάτων σου έχεις να πεις κάτι επί του θέματος; Επί της ουσίας του. Κάποια δική σου σκέψη, έναν στοχασμό ίσως...
Αλλιώς, σε τι διαφέρεις από έναν επαγγελματία πλασιέ βιβλίων;

Rosa Mund said...

...Όταν ήμουν παιδί περίμενα το Πάσχα για να διακόψω απ’ το σχολείο. Έβαζα τα καλά μου. Αργότερα, για να διακόψω απ’ τη δουλειά. Τώρα το περιμένω για να διακόψω απ’ τη θρησκεία. Να διακόψω από το δόγμα, τον ορισμό, την a priori παραδοχή. Οι αλήθειες ζουν λίγο. Κυρίως, σε παιδικά σώματα. Σ’ αυτά μπορούν και αναπτύσσουν τις λογικές τους. Μεγαλώνοντας, χρειάζεσαι περισσότερο την προστασία που σου παρέχουν οι θεσμοί και λιγότερο την προστασία που σου προσφέρει η πίστη. Συχνάζεις στην κοινωνία, όχι στους ουρανούς. Πίστευε και μη ερεύνα. Αυτό είναι ένθεο; Ιερό;
Ο Θεός είναι παντού. Και στον ουρανό. Τις νύχτες, όταν καμιά φορά τον χρειάζομαι, ανοίγω τα σύννεφα σαν ακορντεόν και τον βλέπω. Συζητάμε για λίγο, σε θερμό κλίμα. Έχει ασημί γένια και παιδικό χαμόγελο. Κάνει με το ξυλαράκι του κάτι γραντζουνιές που μοιάζουνε με αστέρια. Βάζω ένα στην τσέπη μου, υπάρχουν πολλά. Να προσέχεις, μου λέει. Με βάζει να το υποσχεθώ.
Βρέχει, αλλά εγώ δεν βρέχομαι. Είναι κι αυτό ένα θαύμα. Απ’ τα ακαταχώριστα. Τα ιδιωτικά.

Σταύρος Σταυρόπουλος, Ανθρώπων Πάσχα, απόσπασμα

Kαλή Ανάσταση!

Ρόζα said...

Εντάξει, φαροφύλακα, θα απαντήσεις
όταν επιστρέψεις από τις Μπαχάμες.
Και στο εξής, θα το κάνεις αυτό
για κάθε βιβλίο που παρουσιάζεις.

Anonymous said...

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Body_of_the_Dead_Christ_in_the_Tomb

Ο πίνακας του Hans Holbein the Younger με τίτλο The Body of the Dead Christ in the Tomb είναι συγκλονιστικός γιατί παρουσιάζει το νεκρό Ιησού Χριστό με ανθρώπινη υπόσταση.
Καλή Ανάσταση και περί Θεία και περί τα Ανθρώπινα.
Simone

Κατερίνα Τοράκη said...

Σίγουρα ο Καζαντζάκης έψαχνε ν' ανακαλύψει το Θεό, αυτός ο - κατά δήλωσή του άθεος - και στην Ασκητική και στον Φτωχούλη του Θεού και στο Χριστός ξανασταυρώνεται. Και ο Παπαδιαμάντης τον είχε βρει στο Χριστό στο Κάστρο. Κατά τ' άλλα, μούρχονται πρόχειρα ως αναφορές ο Σαραμάγκου στο Χρονικό του Μοναστηριού, ο Έκο στο Όνομα του ρόδου, ο Τολστόι στην Ανάσταση, ο Σίνγκερ στο Δικαστήριο του πατέρα μου,ο Παμούκ στο Με λένε Κόκκινο. Έργα που ακόμη κι αν δεν είναι ολοφάνερο αν και κατά πόσο η λογοτεχνία διασταυρώνεται με τη θρησκεία (και το φονταμενταλισμό καμιά φορά), αξίζει κανείς να το ψάξει βαθύτερα...
Καλά να περάσετε!