“Εαρινό εξάμηνο” του Γιώργου Στόγια

Υπάρχει αλήθεια «φοιτητικό μυθιστόρημα»; Πώς λέμε «πανεπιστημιακό μυθιστόρημα, κάπως έτσι. Κι αν δεν υπάρχει, η χώρα που μπορεί να το εισαγάγει είναι φυσικά η Ελλάδα, αφού σ’ αυτήν η φοιτητική ζωή είναι συνυφασμένη με τις σπουδές, τη διασκέδαση, τους έρωτες, την πολιτική, την παιδεία και γενικότερα τη θέση της νεολαίας σε ένα σκηνικό που ολοένα αλλάζει. Το σημερινό είναι το τελευταίο κείμενο στο θέμα ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ. 

 

 

Φραπέ χωρίς γάλα:

Γιώργος Στόγιας

“Εαρινό εξάμηνο”

εκδόσεις Απόπειρα

2013 

            Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008, όταν δολοφονήθηκε ο Αλέξης Γρηγορόπουλος, θεωρήθηκαν από πολλούς ο ατμός που έβραζε χρόνια και βρήκε, εκείνη την περίοδο, διέξοδο για να απλωθεί εκρηκτικός και ανεξέλεγκτος σε όλη την κοινωνία. Μάλιστα κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι η νεολαία, που σε ένα μεγάλο ποσοστό-της ήταν πολιτικά αδρανής και κοινωνικά ευδαιμονιστική, έδειξε τα δόντια-της με μαζική κινητοποίηση και ενεργή πολιτική συμμετοχή.

            Αυτό είναι κατά βάθος το θέμα του μυθιστορήματος του σαραντάχρονου συγγραφέα, ο οποίος τοποθετεί τη δράση της ιστορίας-του σε μια ακμαία φοιτητούπολη, το Ρέθυμνο. Εκεί η ζωή για τους φοιτητές, ντόπιους και ξένους, εξελίσσεται, όπως είναι αναμενόμενο, έντονα, εκκωφαντικά, ερωτικά, εφήμερα. Μεταξύ πανεπιστημίου και (παλιάς) πόλης, μεταξύ προσωπικής ζωής και συλλογικής προσπάθειας, οι φοιτητές ζουν το σήμερα και μερικές φορές σκέπτονται και το αύριο.

Η πρωταγωνίστρια Ντίνα είναι ένα από τα πολλά τυπικά δείγματα του ετερόκλιτου συνόλου που λέγεται φοιτητόκοσμος: ωραία, ερωτεύσιμη, που φλερτάρει και ζει τη ζωή-της, που θέλει να είναι ανεξάρτητη και δεν τα έχει πάντα καλά με τον πατέρα-της στην Αθήνα, που πιάνει δουλειά για να βγάζει τα χρήματά-της, που κάνει παρέες, που έχει συμπάθειες και αντιπάθειες, που γυρνά και ξενυχτά, που νοιάζεται σε μια απολίτικη ζωή μόνο για ό,τι υπάρχει στα δέκα μέτρα από την ύπαρξή-της. Πατάει μιας στις τόσες στη Σχολή, βιώνει τα μικρά προσωπικά άγχη και τα αδιέξοδά-της και εσχάτως παθιάζεται με το θέατρο, καθώς συμμετέχει σε έναν ερασιτεχνικό θίασο.

Τα γεγονότα που διακρίνονται από επαναληπτικότητα παίρνουν άλλο χαρακτήρα, πολιτικό αυτή τη φορά, καθώς η Ελλάδα βράζει μετά τα Δεκεμβριανά (η υπόθεση του βιβλίου εξελίσσεται την άνοιξη του 2009): οι ακροδεξιοί αυξάνονται με κρούσματα βίας, οι αριστεροί οργανώνονται, καμιά φορά καπηλευόμενοι την ένταση, πολλοί φοιτητές κινούνται στον παλμό των γεγονότων αλλά και άλλοι εξακολουθούν να διάγουν τη δική-τους ατομοκεντρική ζωή. Η γενιά της μεταπολίτευσης, εφησυχασμένη και απολιτίκ, δείχνει να ξυπνά, όχι πάντα με συλλογικά οράματα, αλλά από μια προσωπική αίσθηση αδικίας.

Το μυθιστόρημα αποτελεί την τοιχογραφία μιας γενιάς που ζει μεταξύ εγώ και εμείς, όσο κι αν η Ντίνα καταλαμβάνει πρωτεύουσα θέση. Απλώνεται πολυδαίδαλο σε μικρές και μεγάλες σκηνές, εγκιβωτίζει ένα θεατρικό δρώμενο, ενορχηστρώνει πολλά πρόσωπα, προβάλλει το χάσμα γενεών, μπαινοβγαίνει στο άτομο και στις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις-του… Μεγάλη τέχνη δείχνει ο Στόγιας στους διαλόγους, οι οποίοι, αν και είναι υπερβολικά εκτενείς και συχνοί για μυθιστόρημα, φαίνονται φυσικοί και οι στιχομυθίες εναλλάσσονται πολύ μελετημένα και άνετα· προφανώς όλα αυτά είναι δουλεμένα χάρη στη θητεία του συγγραφέα στο θέατρο.

Αν εξαιρέσει κανείς κενά στην αφήγηση και άλματα (λ.χ. η “επανάσταση” της Ντίνας δεν απορρέει φυσικώ τω τρόπω, αλλά κάπως βεβιασμένα από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα), αυτό που με έκανε να δείχνω (συνεχώς κατά την ανάγνωση) επιφυλάξεις για το αποτέλεσμα είναι η γλωσσική και αφηγηματική ρηχότητα. Τα αφηγηματικά μέρη διακρίνονται για την επίπεδη γλώσσα-τους, άτονη και καθημερινή, χωρίς ένταση, χωρίς δυναμική κίνηση, χωρίς τον τόνο που θα ανυψώσει την καθημερινότητα σε μια αισθητική σφαίρα. Δεν μιλάω φυσικά για καλλιλογίες (δεν θα ταίριαζαν στο περιεχόμενο) αλλά για την ανάγκη του κειμένου να αρθεί με τη γλώσσα-του πάνω από την ξερή αφήγηση και να παρακολουθήσει μορφολογικά τον αχό που (σιγο)βράζει. 

[Οι φωτογραφίες –εκτός των δύο για το Ρέθυμνο- αντλήθηκαν από: www.paraskhnio.gr, news.virginia.edu, www.diakonima.gr και www.902.gr]

Πατριάρχης Φώτιος