“Η αποκλεισμένη” του Ισμαήλ Κανταρέ

Ξεκινώντας να διαβάζει κανείς Κανταρέ, μπορεί να είναι σίγουρος ότι θα συναντήσει την πολιτική μέσα στη λογοτεχνία. Δες και το έργο-του “Το μοιραίο δείπνο”. 

 

 

Βιετναμέζικος καφές:

Ismael Kadare

“E Penguara, requiem për Linda B.”

Fayard 2010

Ισμαήλ Κανταρέ

“Η αποκλεισμένη”

μετ. Ν. Αναγνώστου

εκδόσεις Μεταίχμιο

2013 

            Πίστευα ότι ο Αλβανός συγγραφέας έχει υιοθετήσει το καφκικό κλίμα και αρέσκεται να στήνει τις υποθέσεις-του μέσα στην καχυποψία για τους άλλους και κυρίως τους κρατικούς λειτουργούς, στην ανασφάλεια και στις ενοχές, στον αόριστο ολοκληρωτισμό που απειλεί κάθε φιλήσυχο πολίτη, ακόμα κι αν αυτός δεν έχει φταίξει σε τίποτα. Η ατμόσφαιρα της “Δίκης” είναι παρούσα σε πολλά έργα του Κανταρέ και όποιος τον διαβάζει δεν μπορεί να απομακρυνθεί εύκολα από τα ψυχολογικά σκηνικά του Τσέχου ομοτέχνου-του.

            Σ’ αυτό το βιβλίο συνειδητοποίησα ότι αυτή η σύνδεση είναι εν μέρει άτοπη. Κι αυτό συμβαίνει γιατί ο Κάφκα πλάθει μια άχρονη, άτοπη, διαχρονική και ανιστορική πραγματικότητα, φυσικά σκόπιμα, για να δείξει το ψυχολογικό αδιέξοδο του ανθρώπου σε μια κοινωνία που τον κυνηγά και τον καταπιέζει, είτε πολιτικά είτε κοινωνικά. Ο Κάφκα δεν συγκεκριμενοποιεί τις ιστορίες-του, αλλά τις αφήνει αόριστες και γι’ αυτό έχουν μείνει μνημεία λογοτεχνικής διαχρονικότητας. Ο Κανταρέ αντίθετα δεν γράφει αλληγορικά, αλλά ρεαλιστικά, αφού εμπνέεται από το καθεστώς της Αλβανίας μέσα στο οποίο μεγάλωσε. Τα έργα-του έχουν ιστορική βάση, στηρίζονται στο κλίμα μιας πραγματικά ολοκληρωτικής κοινωνίας, όπου το κράτος ελέγχει με φανερούς και αφανείς τρόπους τη ζωή των κατοίκων, λειτουργεί με ανακριτικές και πλάγια εκφοβιστικές μεθόδους και θέτει αυστηρούς κανόνες και εξίσου δρακόντειες ποινές για τους παραβάτες.

            Αυτός ο κοινωνικός “διάκοσμος” πλαισιώνει τον συγγραφέα Ροντιάν Στέφα, που καλείται να εξηγήσει μια αφιέρωση που βρέθηκε στο βιβλίο μιας εξόριστης κοπέλας. Ο ίδιος την έγραψε για μια φίλη-της, ανάμεσα σε πολλές άλλες, και δεν γνώρισε ποτέ τη Λίντα Μπ., για την οποία προοριζόταν το βιβλίο-του. Τυπικά, λοιπόν, ο ίδιος είναι αθώος για οποιαδήποτε εξέλιξη και κανείς δεν τον κατηγορεί, τουλάχιστον ευθέως, για κάτι. Η ψυχολογική όμως περιρρέουσα πίεση είναι αυτή που τον κάνει από μόνο-του να ξεψαχνίζει τον εαυτό-του και να σκέφτεται συνδέσεις, σχέσεις, συνέπειες. Η ερωτική-του σχέση λ.χ. με τη φίλη-της Μιγκένα είναι ίσως κάτι... Κι από την άλλη, ο συγγραφέας έχει προβλήματα με την επιτροπή του κόμματος, καθώς υπάρχει στο θεατρικό έργο που ανεβάζει μια σκηνή με το φάντασμα ενός νεκρού Παρτιζάνου, κάτι που παρεκκλίνει από τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό που δεν ανέχεται μεταφυσικά τρικ.

            Αυτό το πολιτικό κλίμα δεν είναι όμως και ο τελικός στόχος του αλβανού συγγραφέα, αφού από ένα σημείο και μετά το έργο γυρίζει σε ψυχολογικό μυθιστόρημα. Το ζητούμενο, που εξ αρχής είναι το γιατί αυτοκτόνησε η νεαρή Λίντα, παίρνει απαντήσεις μέσα από τη σχέση-της με τη φίλη-της Μιγκένα και τον μακρινό έρωτά-της, τον δραματουργό Ροντιάν Στέφα. Το συλλογικό κατεβαίνει και γίνεται ατομικό και οι πολιτικοί λόγοι εξαερώνονται μπροστά σε προσωπικά κίνητρα και διαπροσωπικές εκρήξεις ζήλιας.

            Μάλλον θα το ξεχάσω γρήγορα, γιατί δεν με έπεισε (με την ατμόσφαιρα και την πλοκή-του) ότι δίνει απαντήσεις, καινοτόμες και καίριες, στην υφή του ολοκληρωτισμού.

 

[Φωτογραφικό υλικό ελήφθη από: www.theatlantic.com, en.wikipedia.org, gazetadita.al και no.wikipedia.org]

Πατριάρχης Φώτιος