Wednesday, April 25, 2012

Συμπεράσματα, σκέψεις και μερικές ερωτήσεις

Τα ερωτήματα στη ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ θα μπορούσαν να είναι διπλάσια. Θα μπορούσαν να αναφέρονται και σε άλλες πτυχές της φιλαναγνωσίας-μας, αλλά περιορίστηκα σε μερικά που δείχνουν τη σχέση των θαμώνων του Βιβλιοκαφέ με τη λογοτεχνία και τους περί την λογοτεχνία. Στις 25 Οκτωβρίου 2008 είχα διεξαγάγει μια ανάλογη έρευνα με άλλα ερωτήματα, που έδωσαν το στίγμα της βιβλιοφιλίας σε ένα (μικρό) δείγμα των βιβλιολατρών (οι φίλοι που απάντησαν τότε ήταν σε ποσοστό 80 και % διαφορετικοί από τους σημερινούς! Η σύγκριση λοιπόν είναι αποκαλυπτική).

Τι συνειδητοποιούμε λοιπόν;
1.Ζούμε στην εποχή της πεζογραφίας σε μια χώρα που έχει αναδείξει μέγιστους ποιητές. Το 83% διαβάζει πεζά, ανάμεσα στα οποία προβάδισμα έχει το μυθιστόρημα. Γιατί η μεγάλη αφήγηση κερδίζει το ευρύ κοινό; Επειδή μπορεί ίσως να συμπεριλαμβάνει στον  ίδιο τόμο μια μεγάλη τοιχογραφία προσώπων και σκηνών. Επειδή συνάμα εισάγει τον αναγνώστη σε μια ενιαία ατμόσφαιρα και τον συνοδεύει επί μακρόν μέσα στο ίδιο, γνώριμο από σελίδα σε σελίδα, κλίμα. Επειδή τέλος μπορεί και αποτυπώνει την πολύπλευρη πραγματικότητα στις ποικίλες διαστάσεις-της.
2.Μέσα στο είδος του μυθιστορήματος τώρα προτιμάται γενικά αυτό που θα ονομάζαμε «κοινωνικό» (ανθρώπινες σχέσεις, οικογένεια, σχέσεις φύλων, προβλήματα καθημερινότητας κλπ.). Από κοντά βρίσκονται το ιστορικό μυθιστόρημα (κλασική αξία, τόσο για την ταξιδιάρικη φύση-του, όσο και για την προσπάθεια να ξαναδιαβάσουμε την ιστορία-μας, άρα και την ταυτότητά-μας) και το αστυνομικό (με τη γοργή-του δράση και την κοινωνική-του εστίαση). Δεν ξέρω αν παραξενεύει αλλά το πολιτικό μυθιστόρημα κερδίζει έδαφος, τόσο από τους συγγραφείς που το χρησιμοποιούν σε μια πολιτικοποιημένη φάση της ιστορίας-μας όσο και από τους αναγνώστες που το αναζητούν για να κατανοήσουν το παρόν-μας.
3.Πώς προκαθορίζουμε το βιβλίο που θα πάρουμε; Τελικά, ο συγγραφέας (ο παλιός, ο καθιερωμένος, ο γνωστός από προηγούμενα έργα-του) παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο. Από την άλλη, μας επηρεάζει το ίδιο το βιβλίο (εξώφυλλο, οπισθόφυλλο, λοιπές ενδείξεις από την άμεση επαφή μαζί-του) αλλά και το βιβλιοπωλείο που θα το αναδείξει. Οι κριτικές μένουν τρίτες με πολύ κοντά τις γνώμες των φίλων. Τα ιστολόγια τελευταία: ακόμα ζούμε στην εποχή της προ-ψηφιακής επιρροής; είναι αναξιόπιστα; δεν έχουν ακόμα εγκαθιδρυθεί στη συνείδησή-μας;
4.Ο παραδοσιακός τύπος (όχι με υποτιμητική έννοια) είναι το 50% των επιλογών-μας σε ό,τι αφορά το βιβλίο, ενώ και οι free press, που κυκλοφορούν ευρέως και δωρεάν, μπαίνουν όλο και περισσότερο στη ζωή-μας. Ιδιαίτερα με εξέπληξε θετικά ότι τα περιοδικά (26% δεν είναι λίγο) αγοράζονται και διαβάζονται, και ακόμα περισσότερο τα ηλεκτρονικά έντυπα εισδύουν σιγά σιγά στην αναγνωστική-μας καθημερινότητα.
6. Τι σημαίνει καλό βιβλίο; Η μονοσήμαντη απάντηση είναι αδύνατη, αφού ένα σύνολο παραγόντων, συγκλινόντων και συνεργαζόμενων, καθορίζει αυτό που ενστικτωδώς ονομάζουμε «καλό». Διψήφιο ποσοστό συγκέντρωσαν η πλοκή (18,1%) και οι χαρακτήρες (13,2%), η γλώσσα (12,5%) και η κοινωνική εμβάθυνση (10,5%). Άρα ένα υφολογικά καλογραμμένο βιβλίο που να μην έχει πρόβλημα στη σύνδεση των γεγονότων, με πολύπλευρους χαρακτήρες και αναφορά σε ένα κοινωνικό θέμα θα ήταν μια καλή συνταγή.
7 και 10. Το τι σημαίνει ένα βιβλίο εξαρτάται πλέον, απ’ ό,τι φαίνεται, από τη σχέση μεταξύ των κειμενικών πληροφοριών και του αναγνώστη-υποκειμένου της ερμηνείας. Όσο για τα μπεστ-σέλερ κινούνται μεταξύ ανοχής και ενσωμάτωσης στα υπόλοιπα αναγνώσματά-μας. Σπάμε ταμπού ή κατεβαίνουμε σε εύκολα αναγνώσματα;
9.Ενδιαφέρουσα η παρατήρηση της Ελ.Ελ: οι αναγνώστες δεν αναγνωρίζουν κριτικούς. Ίσως διαβάζουν δεξιά και αριστερά κριτικές αλλά δεν συγκρατούν ονόματα και …διευθύνσεις. Γιατί άραγε; Ο κριτικός δεν είναι η αυθεντία του παρελθόντος; Δεν είναι ο πνευματικός άνθρωπος του οποίου η γνώμη θα βαρύνει; Δεν ενδιαφέρει η επώνυμη και σε διάρκεια έκφραση γνώμης αλλά η τακτική της μέλισσας;
Πατριάρχης Φώτιος

16 comments:

Βιβή Γ. said...

Καλημέρα,
αν και δεν πρόλαβα να συμμετέχω στην όλη ιδέα,ελπίζω να μου επιτρέψεις να πω, ότι δυστυχώς δεν μπορούμε με βάση τις προτιμήσεις λίγων, καλών, "μυημένων" βιβλιόφιλων να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για την πραγματικότητα του βιβλίου ,ειδικά στην τωρινή Ελλάδα της κρίσης.Τον καλό καιρό και δεν…
Μακάρι να ήταν έτσι ποιοτικά κι ενδιαφέροντα τα πορίσματα και σε μια ευρύτερου κοινού έρευνα. Τέλος,ευχαριστώντας σε για την φιλοξενία,να διατυπώσω την εντύπωσή μου ότι τα βιβλιοφιλικά μπλογκς- και όχι οι κριτικοί,οι εφημερίδες και όλο το συναφές συνάφι-είναι οι τελευταίοι των… Μοϊκανών στην υπόθεση «ανάγνωση».
Προσωπικά χαίρομαι να ανακαλύπτω κάθε τόσο κι άλλα και ξανά κι άλλα σχετικά blogs,δεν έχω βάλει στο ιστολόγιό μου τους πάντες επειδή δεν προλαβαίνω,όσο όμως το διαδίκτυο είναι ελεύθερο, το «καλό βιβλίο» θα επιβιώσει χάρη στην ανιδιοτελή «τρέλα» των μπλογκάδων.

Anonymous said...

Κατ' αρχήν να πω, αναφερόμενη στον πίνακα 5:"Ποια ιστολόγια περιδιαβαίνετε..." ότι η απάντησή μου ήταν "Πολλά από λίγο" και εννοούσα σχεδόν όλα όσα είχαν ήδη αναφερθεί. Έτσι όπως μπήκαν οι παύλες, φαίνεται σαν αρνητική απάντηση. Μισό-μισό το λάθος, δεν πειράζει.
Γενικά για τα ιστολόγια, πιστεύω ότι βρίσκονται σε ανοδική πορεία και, δεδομένου ότι το διαδίκτυο αποτελεί πλέον φυσικό χώρο για νέους και παιδιά, το μέλλον τους ανήκει.

Από την πολύ καλή έρευνα που δείχνει, πριν απ' όλα, το μεράκι του ερασιτέχνη -υπό την υπέροχη κυριολεκτική έννοια- συνάγονται και κάποια άλλα συμπεράσματα, σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο, που άπτονται ευρύτερου κοινωνικού προβληματισμού.

Σχετικά με το πως προκαθορίζουμε το βιβλίο που θα πάρουμε, εφόσον πρόκειται για βιβλιόφιλους, νομίζω πως δεν είναι δυνατόν ως "επαφή με το σώμα του βιβλίου" να νοείται το εξώφυλλο ή μόνο το οπισθόφυλλο ή το βιβλιοπωλείο, αλλά το ξεφύλλισμα με το χρόνο που αυτό απαιτεί.

Και μια και για τους κριτικούς είπα-είπα και ξαναείπα, ας πω για τις μελισσούλες ότι, από τα πολύ παλιά χρόνια, συμβάλλουν στη γονιμοποιητική διαδικασία της φύσης τόσο που, σύμφωνα με τον Αϊνστάιν, όταν εξαφανιστούν η ανθρωπότητα θα έχει ακόμη τέσσερα χρόνια ζωής. Υπερβολή; Μπορεί.
Όμως γενικώς... όσο πιο πολλοί στο παιχνίδι, τόσο το καλύτερο!

Ελ,Ελ
(με κόμμα στη μέση)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή,
τα πορίσματα λίγων βιβλιόφιλων δεν είναι φυσικά ενδεικτικά του μέσου όρου των Ελλήνων. Τουλάχιστον δίνουν ποσοτικά δεδομένα και τάσεις του (συστηματικά) βιβλιόφιλου κοινού.
Τι εννοείς, από την άλλη, ότι τα μπλογκς είναι οι τελευταίοι των Μοϊκανών στο θέμα "ανάγνωση";
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
πού να το καταλάβω; "Πολλά από λίγο" σε ερώτηση τέτοια δεν θα μπορούσα να την αποκωδικοποιήσω αλλιώς.
Ευχαριστώ για τα καλά-σου λόγια. Όσο για την επαφή, δεν ξέρω αν οι επίδοξοι αγοραστές κοιτούν και το μέσα του βιβλίου, αν όλοι δηλαδή διαβάζουν για να πάρουν γεύση από τη γραφή ή περιορίζονται στα περικειμενικά στοιχεία. Μπορεί να έχεις δίκιο.
Πατριάρχης Φώτιος

Βιβή Γ. said...

Καλημέρα,
εννοώ ότι οι μπλόγκερς είναι ανιδιοτελείς,υπάρχει μόνον ένα πάθος για το καλό βιβλίο,που δεν το έχουν πια οι αμειβόμενοι των μμε,4-5από τους οποίους μοιάζουν σοβαροί αλλά δεν αρκεί αυτό.
Μα τι να σου πω τώρα,αγαπητέ,
πόσο αισχρό βρίσκω να ταξιδεύoυν κάποιοι με τα λεφτά των πολιτών για να συναντήσoυν έναν συγγραφέα στον τόπο του και δεν φτάνει αυτό να του κάνουν και πάνσαχλες, κοινότυπες ερωτήσεις που σε τίποτα δεν δικαιολογούν το σκεπτικό της όλης φάσης;
Κι από την άλλη το ίδιο κράτος να κόβει τα χρήματα(μας,όλων) που θα έπρεπε να διαθέτει μέσω ΕΚΕΒΙ για να μετακινούνται οι Έλληνες συγγραφείς και να προωθούν στην χώρα,την δική μας χώρα, την ανάγνωση;
Αν κάνω λάθος και οι ίδιοι οι παρουσιαστές καταβάλουν τα των ταξιδιών τους κι όχι οι φορολογούμενοι για την ερτ, να τους ζητήσω ειλικρινά συγγνώμη γι αυτό και να κρατήσω μόνον την γνώμη μου ότι είναι νερόβραστες οι εκπομπές τους.Αλλά αν δεν κάνω λάθος;
Τέτοια πάντως δεν συμβαίνουν με τα ερασιτεχνικά μπλογκς,νομίζω.
Ευχαριστώ για την υπομονή σου.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή,
καταλαβαίνω τι εννοείς.
Ναι, οι μπλόγκερς εχουν έναν ένθερμο και ανιδιοτελή (χρηματικά) ερασιτεχνισμό που γίνεται μεράκι και αγάπη για ό,τι κάνουν.
Κι αυτό φαίνεται.
Ωστόσο, ακόμα δεν εχουν κερδίσει τη θέση-τους στο λογοτεχνικό σκηνικό, αφού στην 3η ερώτηση καταλαμβάνουν την τελευταία θέση στην επίδραση που ασκούν στις επιλογές βιβλίων. Φταίει η φερεγγυότητά-τους; φταίει η προχειρότητά-τους; φταίει η πληθώρα προτάσεων που συγχύζει τα πράγματα; φταίει η υποκειμενικότητά-τους;
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

μια και το αναφερεις, που οφείλεται το οτι το ΕΚΕΒΙ εμένα προσωπικά δεν με αναγνωρίζει καν ως συγγραφέα; Και δεν αναφέρομαι στα ηλεκτρονικά μου κείμενα, αλλα στα εκδοθέντα κανονικα από
εγκριτους οίκους. (τρία βιβλία)Από τη (δική τους) βιβλιονετ να έπαιρναν τα αρχεια τους, θα αρκούσε.

οχι οτι σκοτίζομαι, εννοείται. Αλλα, λ ί γ ο, σκοτίζομαι: ειναι και θεμα γενικότερης ηθικής

Πάπισσα Ιωάννα said...

Τι εννοείς όταν λες πως δεν σε αναγνωρίζει;
Πατριάρχης Φώτιος

Κατερίνα Μαλακατέ said...

Εμένα πάλι μου φαίνεται πως και μόνον που μπήκαν στο κόπο κάποιοι να απαντήσουν είναι σημαντικό. Ο κόσμος που ενδιαφέρεται για το βιβλίο δεν θα αυξηθεί ραγδαία, όμως έχω την αίσθηση πως διατηρώντας ένα βιβλιοφιλικό μπλογκ βάζουμε ένα λιθαράκι να βρεθούμε μεταξύ μας αυτοί που ενδιαφερόμαστε. Ως εκεί.

Pellegrina said...

http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=node&cnode=462

εναλλακτικά, κεντρική σελίδα του ΕΚΕΒΙ και μετα τραπεζα δεδομενων-αρχειο συγγραφεων

(λειπουν και κάποιοι αλλοι, πιο γνωστοί, αλλα δεν μπορω να ανακατευτω, μπορεί να ειναι επιλογή τους.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κατερίνα,
μου αρέσει η σκέψη-σου για μια διαδικτυακή αλληλογνωριμία που αναδεικνύει τάσεις αλλά και συστήνει μεταξύ-μας έναν και όποτε τύχει διάλογο.
Βέβαια, δεν ήταν ακριβώς αυτος ο στόχος της δημοσκόπησης αλλά όλα παίζουν.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
γιατί άραγε; Είναι σκόπιμα (με κάποιο κριτήριο) ελλίπής ο κατάλογος ή κάτι άλλο;
Πατριάρχης Φώτιος

Δημήτρης Αλεξίου said...

Καλημέρα σε όλους,

Αν και καθυστερημένη η παρέμβαση, οφείλω να μιλήσω από τη δική μου εμπειρία. Το ΕΚΕΒΙ Pellegrina δεν τηρεί το αρχείο του αυτόματα. Χρειάζεται ένα υποτυπώδες βιογραφικό του συγγραφέα και τη βιβλιογραφία του για να την περάσει στη βάση δεδομένων του. Εγώ προσωπικά μετά από παρότρυνση του εκδοτικού μου έστειλα τα στοιχεία με email για να περάσω στο αρχείο των συγγραφέων. Δεν είναι σκόπιμο. Αν τους στείλεις το βιογραφικό σου και τη βιβλιογραφία σου θα μπεις στη βάση. Μην ξεχνάς ότι οποιαδήποτε βάση δεδομένων μπορεί να συλλέγει και να δημοσιοποιεί αρχεία μόνον εφόσον συναινούν τα πρόσωπα που συμπεριλαμβάνονται. Φαντάσου να σε έβαζαν από μόνη τους με λάθος βιογραφικό και βιβλιογραφία...

Χαιρετώ

Pellegrina said...

προσωπικα΄δεν πιστευω βεβαια πως ειναι σκόπιμα!! (γιατί να ειναι, τι σκόπιμα;)Ουτε βεβαιως, πολύ περισσότερο, "με κάποιο κριτήριο" Κανένα κριτήριο, αντιθετα λενε "στειλτε μας ε σ ε ι ς το όνομα σας!! (σ.σ. το ε χ ω στειλει,με ενημερωση για το μπλογκ μου, προ πολλών ετών. Το "εγραψαν", αλλα παλι δεν πιστευω οτι είναι "σκόπιμο. Ειναι απλώς "ελληνικός" τρόπος δουλειάς. Αλλα αυτό δεν αποτέλει "αρχειο". Το πιο απλό και εύκολο, οι ιδιοι οι εκδότες θα έπρεπε να στελνουν τους καταλογους τους με τα ονοματα συγγραφεών. Ειναι ή δεν είναι "εθνικό" κεντρο βιβλίου;
(ξανα΄: οχι οτι με νοιαζει προσωπικά. Για την ακρίβεια, με νοιαζει οσο οποιοσδήποτε θεσμός επίσημος στην κοινωνία στην οποία ζω, και θεωρείται οτι αφορά τους πολίτες και τη δημοκρατία

Pellegrina said...

Δημητρη Αεξίου μολις ειδα την απαντησή σου, την εγραφες την ωρα που έγραφα. νομιζω πως αυτο ειναι δουλειά δική τους, αν ενημερώνοντια αυτοματα από εκυρες βασεις δεδομένων (εκδότες, βιβλιονετ, εθνικη βιβλιοθήκη). Δεν σκοπεύω να τους στειλω -αν και ακτι ειχα στειλει πριν χρονια, το μπλογκ μου, τοτε που ζητούσαν ιστολογια. . Ουτε θεωρω οτι το ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ βιβλιου ειναι ..προσωπική βαση δεδομένων,α υτο συγνωμη αλλα ειναι στειο επιχειρημα-δικαιολογία, που μεταθετει τη δουλεια για την οποία πληρωνόμαστε στους άλλους. Ειναι αρχειο δημόσιο, που αφορά την ιστορία της λογοτεχνίας. (Στη βιβλιονετ πως βρέθηκα; Στην εθνική βιβλιοθηκη πώς βρέθηκα. Εστειλα εγώ τίποτα; το ιδιο δνε ειναι; Από εκει δεν θα έπρεπε να ενημερώνοντια, να εχουν συνδεμένα τα αρχεία τους;)Οσο για το "προσωπικό", μονο αν καποιος ζητήσει να εξαιρεθεί να το κανει: δεν προκειται για π ρ ο σ ω π ι κ ά δεδομενα, αλλα δημόσιο ρόλο (το να εισαι συγγραφέας)υγ: θελεις δηλ. να πεις οτι οι χιλιάδες που ειναι εκει μεσα εστειλαν ΜΟΝΟΙ τους το βιογραφικό τους;

Pellegrina said...

Φαντάσου να σε έβαζαν από μόνη τους με λάθος βιογραφικό και βιβλιογραφία...

μα συγνωμη φίλε, τι λες;; (!!) μαζι μας εισαι ή μαζί τους;; Άπό η βιβλιονετ θα έπαιρναν, που παίρνιε τα βιογραφικά από τα ιδια τα βιβλάι, εκδότες κλπ. Θα εφτιαχναν δικό τους; Τι θα πει "λαθος βιογραφικΌ', πώς γινεται το ¨"λα΄θος βιογραφικό;;" το μονο που χρειάζεται ειναι ηλεκτρονική συνδεση! Το μονο και τρια κλικ! (αριστερα ή δεξια!)